STRATEGIE OCENIANIA KSZTAŁTUJACEGO   STRATEGIE OCENIANIA KSZTAŁTUJACEGO Ok w Polsce zajmujemy się od 2002 roku. Początek 2002 rok – poznanie idei 2003 - letnią szkołę SUS dla nauczycielki programu Szkoła ucząca się 2004 – pierwszy kurs on–line na temat oceniania kształtującego Od tego czasu świat się rozwinął w tej dziedzinie i my w CEO też. Został opracowany przez zespół pracujący w amerykańskim Educational Testing Service program - “Keeping Learning on Track”. (Educational Testing Service przedstawiony w publikacji “Tight but Loose: Scaling Up Teacher Professional Development in Diverse Contexts” Edited by E. Caroline Wylie. ETS 2008) Pojawiły się tam strategie OK. CEO na podstawie tego programu prowadzi program RUN dla szkół zaawansowanych w OK. RUN jest pracą nad strategiami w małych grupach Pomocnych Przyjaciól.

Co zrobić, aby uczniowie w szkole uczyli się skutecznie, pożytecznie i z przyjemnością? Pytanie zadawana od lat. Nie będziemy teraz o nim dyskutować. Takie pytanie będzie nam przyświecać w czasie prezentacji, postaramy się pokazać drogę do odpowiedzi na to pytanie.

Ocenianie kształtujące Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się, aby: Nauczyciel modyfikował dalsze nauczanie, Uczeń otrzymywał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć. To jest definicja, którą obecnie się posługujemy. Autorem jej jest Jacek Strzemieczny i wydaje się najlepsza na obecna czasy.

Pierwsza strategia OK Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. Można powiedzieć, że szkoły, które wprowadzają OK w swojej pracy tę strategię najlepiej opanowały.

Kryteria sukcesu Ustalenie, na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu. Określenie - faktów, dowodów, które pokażą nauczycielowi i uczniowi, czy cel lekcji został osiągnięty. Określanie i wyjaśnianie uczniom kryteriów sukcesu. Drugim elementem pierwszej strategii jest ustalanie i podawanie uczniom informacji – co będzie podlegało ocenie. Informacja ta powinna być bardzo konkretna, tak, aby uczeń sam mógł ocenić, czy opanował dany materiał w wystarczającym stopniu. Każda lekcja i każdy sprawdzian powinien być poprzedzony podaniem uczniom kryteriów sukcesu. Dobrą praktyką jest podawanie uczniom na początku lekcji kryteriów sukcesu i zbieranie ich sukcesywnie w pakiet, który pomoże uczniom przygotować się do sprawdzianu podsumowującego. Bardziej zaawansowana metoda polega na ustalaniu kryteriów sukcesu wraz z uczniami. Dobrą praktyką jest pokazywanie przez nauczyciela dobrze wykonanej pracy (np. dobrze napisanego wstępu do wypracowania) i ustalanie wraz z uczniami – co powoduje, że to jest dobra praca (wstęp). W ten sposób powstaje lista wskazówek, którymi uczniowie mogą się kierować przy wykonywani zadania (np. pisania wypracowania). Takie postepowanie przyczynia się do zwiększenia u uczniów świadomości procesu uczenia, co ma związek również z czwartą strategią. Jeśli nauczycielowi uda się wprowadzić pierwszą strategię do swojej pracy, to uczniowie potrafią odpowiedzieć na dwa pytania: Jaki jest cel uczenia się danego tematu? Po co się tego uczę? Czego wymaga ode mnie nauczyciel? Co powinienem umieć, abym był dobrze oceniony?

Korzyści po stronie ucznia Dziecko wie, czego ma się nauczyć. Dziecko zna kryteria dobrze wykonanej pracy. Dziecko może brać udział w tworzeniu kryteriów. Dziecko wie, czego ma się nauczyć, aby osiągnąć wysokie wyniki. Dziecko samo może sprawdzić, czy prawidłowo wykonało pracę. Dziecko staje się bardziej odpowiedzialne za swój proces uczenia się. Dlatego kryteria są najbardziej pożądanym przez uczniów narzędziem OK. Uczniowie sbie cenią je i domagają się od nauczyciela, przede wszystkim kryteriów do sprawdzianu, ale też do lekcji.

Lepiej się uczę, jeśli wiem, po co i czego mam się nauczyć Strategia I w języku ucznia: Lepiej się uczę, jeśli wiem, po co i czego mam się nauczyć Kończymy I strategię wersją dla ucznia. Wspomnieć o różnicy pomiędzy celami i kryteriami.

Druga strategia OK Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań, dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. Nauczyciel, który stosuje drugą strategię, wie na jakim etapie nauki są jego uczniowie i do tej wiedzy dostosowuje nauczanie. Nauczyciel prowadzi z uczniami dialog na temat tego, co już zrozumieli, a na co należy jeszcze poświęcić czas. Procesowi nauczania towarzyszy ciągły monitoring. Nauczyciel rozpatruje „strefę najbliższego rozwoju” ucznia i pomaga mu ustalić jego następny krok w procesie uczenia się. Innym aspektem tej strategii jest umiejętne zadawanie uczniom pytań. Takich pytań, które stymulują myślenie, angażują uczniów naukę, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi. Proces nauczania powinien być oparty o pytania, do odpowiedzi których uczniowie dochodzą samodzielnie. Łączy się to z również z czwartą i piątą strategią. Lekcja na której zakorzeniona jest druga strategia różni się od tradycyjnej lekcji tym, że nie jest monologiem lub wykładem nauczyciela. Jest dialogiem pomiędzy nauczycielem i uczniami. Szczególnie dobrą praktyką nauczycielską jest zadawanie zadań mających na celu uaktywnienie wiedzy, którą uczniowie już posiadają. Są to pytania o porównywanie, znajdywanie różnic i podobieństw, jak również tworzenie map myślowych, aby powiązać różne koncepcje. W jaki sposób sprawdzić, czy nauczyciel stosuje drugą strategię? Czym charakteryzuje się jego lekcja? Nauczyciel zadaje uczniom pytania otwarte, a nie zamknięte. Nauczyciel pozyskuje od uczniów informację, na jakim etapie kształcenia są. Nauczyciel nie idzie dalej z programem, gdy jego uczniowie nie są na to gotowi. Nauczyciel zadaje uczniom pytania mające na celu porównanie i powiązanie tematu z wcześniejsza wiedzą uczniów. Uczniowie zachęcani są do samodzielnego rozwiązywania problemu. Uczniowie nie boją się zadawać nauczycielowi pytań i nawiązują z nim dialog. Tradycyjna metoda wykładu ograniczona jest do minimum.  

Pytania kluczowe Pytania ukazujące uczniom szerszy kontekst, zachęcające ich do poszukiwania odpowiedzi, angażujące w naukę Oświata boryka się z problemem motywacji uczniów do nauki. Często dzieje się tak dlatego, że uczniów nie interesuje to, co się dzieje na lekcjach. Podawanie uczniom celów lekcji może pomóc zainteresować ich tematem, ale często to nie wystarcza. Aby zaangażować uczniów najlepiej opracować wcześniej ciekawe pytanie kluczowe. Takie pytanie, które zachęci ich do poszukiwania odpowiedzi. Jest to trudne zadanie dla nauczyciela, ale jeśli uda mu się zachęcić uczniów pytaniem kluczowym, to wspólnie mogą poszukiwać na nie odpowiedzi. Takie pytanie powinno prowadzić lekcję. Np. 1. Jak myślicie, co by się stało gdyby Hitler zwyciężył w II Wojnie Światowej? Jak by wyglądało dziś nasze życie? Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie musimy poznać dzieje II Wojny Światowej, a to jest temat naszej lekcji. Np. 2. Czy dla czterech osób mieszkających w różnych miejscowościach zawsze można znaleźć miejsce, do którego wszystkie osoby będą miały jednakowo blisko? Zauważcie, że z punktu matematycznego jest to pytanie o to, czy na każdym czworokącie można opisać okrąg.

Dialog i dyskusja Nauczyciel: wie na jakim etapie nauki są jego uczniowie i do tej wiedzy dostosowuje nauczanie, prowadzi z uczniami dialog na temat tego, co już zrozumieli, a na co należy jeszcze poświęcić czas. W ocenianiu kształtującym nauczyciel w sposób ciągły kontroluje stan wiedzy i umiejętności uczniów i nie przechodzi dalej, jeśli jego uczniowie nie są na to gotowi. Nauczyciel, który stosuje drugą strategię, wie na jakim etapie nauki są jego uczniowie i do tej wiedzy dostosowuje nauczanie. Nauczyciel prowadzi z uczniami dialog na temat tego, co już zrozumieli, a na co należy jeszcze poświęcić czas. Procesowi nauczania towarzyszy ciągły monitoring. Nauczyciel rozpatruje „strefę najbliższego rozwoju” ucznia i pomaga mu ustalić jego następny krok w procesie uczenia się. W ocenianiu kształtującym nauczyciel w sposób ciągły kontroluje stan wiedzy i umiejętności uczniów i nie przechodzi dalej, jeśli jego uczniowie nie są na to gotowi. Innym aspektem tej strategii jest umiejętne zadawanie uczniom pytań. Takich pytań, które stymulują myślenie, angażują uczniów naukę, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi. Proces nauczania powinien być oparty o pytania, do odpowiedzi których uczniowie dochodzą samodzielnie. Łączy się to z również z czwartą i piątą strategią. Lekcja na której zakorzeniona jest druga strategia różni się od tradycyjnej lekcji tym, że nie jest monologiem lub wykładem nauczyciela. Jest dialogiem pomiędzy nauczycielem i uczniami. Szczególnie dobrą praktyką nauczycielską jest zadawanie zadań mających na celu uaktywnienie wiedzy, którą uczniowie już posiadają. Są to pytania o porównywanie, znajdywanie różnic i podobieństw, jak również tworzenie map myślowych, aby powiązać różne koncepcje.

Trzecia strategia OK Udzielanie uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają ich widoczny postęp. Uczniowie potrzebują informacji i swoich osiągnięciach i ocenie swojej pracy. Stopień, który wystawia nauczyciel uczniowi (podsumowujący jego pracę) nie jest informacją użyteczną. Ocena pracy ucznia, aby była przez ucznia wykorzystana dla procesu uczenia się powinna mieć formę wyczerpującego komentarza – informacji zwrotnej. Taka informacja zawiera cztery elementy: Co uczeń zrobił dobrze. Co należy poprawić. Jak należy poprawić. Jak uczeń ma się dalej rozwijać.   Informacja zwrotna odnosi się tylko do wcześniej ustalonych (strategia pierwsza) kryteriów sukcesu. Dlatego tak ważna jest pierwsza strategia, aby uczniowie wiedzieli, co będzie podlegała ocenie i aby umowa dotycząca tego zagadnienia byłą przestrzegana przez nauczyciela. Formułowanie przez nauczyciela informacji zwrotnej dla ucznia pomaga mu w rozpoznaniu „strefy najbliższego rozwoju” ucznia i przekazania uczniowi wskazówek do dalszej drogi jego rozwoju. Dzięki informacji zwrotnej uczeń zauważa, że się uczy i nabiera chęci do dalszej nauki. Nauczyciel stosujący trzecią strategię zapowiada uczniom, które z ich prac będą oceniane oceną sumującą – stopniem, a które informacją zwrotną. Kieruje się zasadą, że w czasie procesu uczenia się uczeń jest oceniany przy pomocy informacji zwrotnej, a na końcu procesu – stopniem. Zapowiedź formy oceniania jest przez nauczyciela konsekwentnie przestrzegana, co daje uczniom poczucie bezpieczeństwa i współpracy z nauczycielem w ich procesie uczenia się. Uczeń potrzebuje informacji nie tylko o swoich sukcesach i błędach, ale również o tym w jako sposób powinien poprawić pracę i jak ma planować dalszy swój rozwój. Ważne jest skorygowanie błędnych koncepcji i błędnego rozumowania. Taką informację może dać mu tylko nauczyciel stosujący trzecią strategię. Stopień wystawiany pod pracą ucznia, jest jedynie informacją w liczbach, o tym na ile praca ucznia odbiega od idealnej pracy w rozumieniu nauczyciela. Wbrew powszechnemu poglądowi wystawianie uczniowi ocen niedostatecznych w małym stopniu mobilizuje go do pracy, a już na pewno nie daje wskazówek, co ma uczeń zrobić, aby jego praca była oceniana lepiej. Badania pokazują, że tylko komentarz wpływa na poprawę efektywności nauczania uczenia się. Jeśli uczeń otrzymuje tylko stopień, to ta informacja nie wpływa ani na efekty nauczania, ani na motywację ucznia do nauki. Również łączenie informacji zwrotnej w postaci komentarza z wystawieniem stopnia też nie ma pozytywnego wpływu na wyniki i na motywację. W tym przypadku uczniowie nie czytają komentarza lub jeśli nawet go przeczytają, to nie pamiętają zawartych w nim informacji. Największy wpływ na efekty nauczania i na motywację ucznia ma sam komentarz nauczyciela, bez stopnia! Dlatego postulowane jest rozdzielenie oceny bieżącej w formie informacji zwrotnej od oceny stopniem. O ocenie bieżącej napisał we wstępie do podstawy programowej profesor Zbigniew Marciniak: Każdy uczeń jest oceniany na co dzień, w trakcie całego roku szkolnego przez swoich nauczycieli. Właściwie stosowana bieżąca ocena uzyskiwanych postępów pomaga uczniowi się uczyć, gdyż jest formą informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna ona informować ucznia o tym, co zrobił dobrze, co i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić oraz jak ma dalej pracować. Taka informacja zwrotna daje uczniom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Ocenianie bieżące powinno być poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriów oceniania, czyli informacji, co będzie podlegało ocenie i w jaki sposób ocenianie będzie prowadzone. W jaki sposób poznać, czy nauczyciel stosuje trzecią strategię? Można to zauważyć przeglądając zeszyty uczniów i sprawdzając, czy uczniowie otrzymują pełną informację zwrotną o swojej pracy. Można zapytać uczniów, czy przed wykonaniem pracy czy sprawdzianem wiedzą, jak powinna wyglądać dobrze wykonana praca. Czy wiedzą w jaki sposób powinni poprawić swoją pracę, czy wykonują poprawę. A w końcu, czy potrafią planować swój rozwój i czy nauczyciel im w tym pomaga.

Informacja zwrotna Cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [++] odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [-] wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę [D] wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej [f] Doszliśmy do sedna OK, czyli informacji zwrotnej. Prawidłowa informacja zwrotna powinna zawierać cztery elementy (są na slajdzie). Prosimy zauważyć, że plusów jest więcej niż minusów. Nauczyciele czasami mówią, że trudno znaleźć im cokolwiek do docenienia w pracy ucznia, ale to właśnie jest zadanie dla nauczyciela. Z minusami żaden nauczyciel nie ma problemu, gdyż na tym do tej pory polegała rola sprawdzającego. Nauczyciele często uważają, że krytyka i ocena negatywna motywuje ucznia do nauki, ale niestety nie jest to prawda. Ocena negatywna najczęściej zniechęca ucznia. Dodatkowo trzeba pamiętać, aby informacja zwrotna dotyczyła tylko zakresu podanego w nacobezu. Do każdego minusa musi być dokładna wskazówka, jak go poprawić. Nie można napisać, np. „Liczne błędy stylistyczne”. Trzeba pokazać uczniowi gdzie je popełnił i jak powinien je poprawić. Przy każdej okazji trzeba uczniowi wskazać, nad czym i w jaki sposób ma dalej pracować. Nauczyciele skarżą się na pracochłonność informacji zwrotnej. Dlatego powinni ustalić, do których prac uczniów piszą komentarz, a które oceniają sumująco. Każdy nauczyciel może to określić w zgodzie ze swoimi możliwościami. W stosowaniu informacji zwrotnej nauczycielowi pomóc może dobrze wybrane wcześniej „nacobezu”, określające, co podlega ocenie. Dobrze jest też pamiętać, że uczniowie mogą przyjąć tylko ograniczoną ilość informacji w komentarzu. Jeśli chcemy odnieść się do wszystkiego, to uczeń nie zapamięta naszych uwag i będzie zagubiony w tym co ma poprawić.

Informacja zwrotna powinna Dotyczyć ustalonych wcześniej kryteriów Trafiać w sferę najbliższego rozwoju Pomagać uczniowi się uczyć Stanowić dialog pomiędzy nauczycielem i uczniem Dotyczyć ustalonych wcześniej kryteriów – koniecznie nic więcej! Trafiać w sferę najbliższego rozwoju – pojęcie od Lwa Wygockiego, wymaga znajomości przez nauczyciela uczniów. Pomagać uczniowi się uczyć – nie ma zasad, ma pomagać, trzeba samemu sprawdzić, co pomaga, a co nie, zapytać uczniów Stanowić dialog pomiędzy nauczycielem i uczniem – N ---- U------N -----U…., 13

Umożliwianie uczniom korzystanie wzajemnie ze swojej wiedzy Czwarta strategia Umożliwianie uczniom korzystanie wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności. Dla ucznia: Lepiej się uczę, jeśli korzystam z wiedzy i umiejętności moich koleżanek i kolegów. Ostatnia strategia oparta na stwierdzeniu, że proces nauczania jest procesem społecznym. Człowiek najlepiej uczy się w grupie. Nauczyciel świadomy tego faktu tak organizuje proces uczenia się, aby uczniowie pracowali w parach lub grupach. Dzięki pracy w zespole uczniowie uczą się od siebie nawzajem, a przede wszystkim uczą się współpracy, której bardzo będą potrzebowali w dorosłym życiu. Nauczyciel wykorzystujący piątą strategię poleca w czasie procesu uczenia się, poszukiwanie odpowiedzi na pytania w parach. Pozostawia uczniom czas na dyskusję i ustalenie odpowiedzi. Rozmowa pomiędzy uczniami na temat tego czego się uczą, wiążę poznawaną wiedzę z tym co już uczniowie wiedzą i pomaga lepiej im zrozumieć zagadnienie. Uczniowie powinni mieć szansę na przedstawienie w formie ustnej tego czego się uczą, wtedy lepiej to rozumieją. Dobrą praktyką jest stosowanie metod: metody projektu i metody rozwiązywania problemów (PBL). Ale również pozyskiwanie odpowiedzi od par uczniów tak zwanych partnerów do rozmowy. Piątą strategię można również użyć do oceny koleżeńskiej. Uczniowie na podstawie znanych wcześniej kryteriów przekazują sobie wzajemnie informację zwrotną o wykonanej pracy. Dobrą praktyką jest również wzajemne nauczanie, czyli zorganizowanie tak procesu nauczania, aby jedni uczniowie uczyli drugich. Rozpoznanie piątej strategii jest dość łatwe. Wystarczy sprawdzić, jak często nauczyciel stwarza uczniom warunki do pracy w parach i grupach.  

Piąta strategia OK Wspomaganie uczniów, by stali się autorami, podmiotami, „właścicielami” procesu własnego uczenia się. Dla ucznia: Lepiej się uczę, jeśli jestem świadomy i odpowiedzialny za swój proces uczenia się. Z psychologii poznawczej i z teorii konstruktywizmu wynika jasno, że to uczeń się uczy, a nie nauczyciel wlewa mu wiedzę na głowy. Jeśli uczeń nie będzie chciał się nauczyć i nie będzie zmotywowany do nauki, to mimo dużych wysiłków nauczyciela nie nauczy się. Problem motywacji jest jednym z największych problemów obecnej szkoły. I nie zniknie, jeśli uczeń nie weźmie odpowiedzialności za swoją naukę. Aby uczeń stał się „właścicielem” własnego procesu uczenia się, trzeba go do tego przygotowywać. Po pierwsze uczeń musi mieć wiarę w swoje możliwości, a po drugie powinien być zainteresowany tym co proponuje nauczyciel podczas lekcji. Mimo, że oba te warunki są sformułowane po stronie ucznia, to zależą one w dużym stopniu od nauczyciela. To nauczyciel powinien budować w uczniach poczucie wartości i wierzyć w ich możliwości uczenia się. Zachęcać uczniów do podejmowania wyzwań i stwarzać im takie warunki, aby mogli bezpiecznie ryzykować. łączy się to z trzecią strategią, która zaleca nieocenianie uczniów stopniami (od czego wiele zależy), ale przekazywanie im rozwijającej ich informacji zwrotnej. Uczeń świadom swoich możliwości łatwiej podejmuje wyzwania i bardziej świadomie się uczy. Na odpowiedzialność uczniów wpływa też pierwsza strategia, mówiąca o konieczności współpracy z uczniami w zakresie tego czego i dlaczego się uczą. Bardzo dobrą praktyką jest dawanie uczniom wyboru, np. przy wykonywaniu pracy domowej do wyboru. Również ważna jest możliwość samodzielnego dochodzenia do rozwiązania, a nie zapoznawanie uczniów z gotową odpowiedzią. Bardzo dobrą praktyką jest opracowywanie przez nauczyciela pytań (zwanych kluczowymi) do lekcji, które zachęcają uczniów do poszukiwania odpowiedzi i angażują ich w naukę. Takie pytanie może prowadzić lekcję od jego zadania na początku lekcji do uzyskania odpowiedzi pod jej koniec. Pytanie kluczowe upewnia uczniów co do sensu uczenia się danego tematu. Pomocą w czwartej strategii jest powiązanie tematu z rzeczywistością w której żyją uczniowie. Czyli odejście od abstrakcyjnej wiedzy na rzecz wszelkich zastosowań. Do współpracy w tej strategii można zaprosić rodziców, prosząc ich, aby nie pytali swoich dzieci – jaki stopień otrzymałeś, ale czego się dziś w szkole nauczyłeś. Dzięki temu uczeń może wziąć odpowiedzialność za swój proces uczenia się. Na wzięcie odpowiedzialności bardzo dobrze wpływa umiejętność samooceny. Jest to bardzo trudna umiejętność, nawet rzadka u dorosłych, dlatego nauczyciel powinien ją ćwiczyć z uczniami. Pomaga w tym pierwsza i trzecia strategia – jasne określenie tego co będzie oceniane oraz wzorowanie się na rzetelnej informacji zwrotnej, którą nauczyciel przekazuje uczniom. Rozpoznanie przez osobę z zewnątrz stosowania przez nauczyciela czwartej strategii nie jest proste. Trudno ocenić stopień świadomości uczniów i ich odpowiedzialności. Zresztą proces przejmowania odpowiedzialności nigdy się nie kończy. Co może świadczyć o tym, że nauczyciel pracuje nad czwartą strategią? Uczniowie poprawiają swoje prace. Uczniowie odrabiają zadaną przez nauczyciela pracę domową . Uczniowie z chęcią podejmują wyzwania. Nauczyciel poleca uczniom samodzielne dochodzenie do rozwiązania problemu. Uczniowie potrafią sami ocenić swoją pracę. Nauczyciel nawiązuje do zastosowań wiedzy w realnym życiu.

OK - plan dla całej szkoły OK ma szanse jedynie, gdy jest przedsięwzięciem całej szkoły. Bez współpracy z rodzicami i uczniami OK może się nie udać, ale również nie ma on szans w wykonaniu jednego nauczyciela. Najlepiej, gdy na OK zgodzą się wszyscy nauczyciele i wspólnie zaplanują jego realizację na dłuższy czas. OK wymaga systematycznej współpracy i ciągłych wzajemnych konsultacji.

Współpraca z rodzicami Uczniowie i rodzice muszą być świadomymi uczestnikami procesu oceniania kształtującego. Uczeń - ocena kształtująca pomoże ci się uczyć.   Rodzice – dzięki ocenianiu kształtującemu możecie pomóc swojemu dziecku, możecie stać się jego sojusznikami w nauce.

Co udało ci się zrozumieć? Rodzice są przyzwyczajeni do stopni. Tak było za ich czasów, tak jest wśród ich znajomych, o stopnie pytają też dziadkowie. Chcielibyśmy, aby rodzice pytali: Czego się dzisiaj nauczyłaś? Co nowego poznałeś? Co udało ci się zrozumieć?  Rodzice muszą wiedzieć, że nie rezygnujemy ze stopni, ale przede wszystkim chcemy uczniom pokazać, co już potrafią, bo w ten sposób możemy wspólnie budować w nich wiarę w siebie i pozytywną motywację.

Prezentacja na podstawie materiałów: danuta.sterna@ceo.org.pl Prezentacja została przygotowana przez Danutę Sterna z Centrum Edukacji Obywatelskiej.