"Re-Turn" - Regionalne korzyści płynące z powrotu migrantów www.re-migrants.eu www.e-swietokrzyskie.pl/re-turn Świętokrzyskie w Polsce – sytuacja demograficzna ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska migracji Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu dla Europy Środkowej

Stan ludności i dynamika zmian Województwo świętokrzyskie na koniec 2012 r. zamieszkiwało 1274,0 tys. osób, tj. o 8,5 tys. osób mniej niż w 2010 r. (0,7%). Średnioroczne tempo ubytku liczby ludności należało do najwyższych w kraju (obok notowanego w województwach łódzkim oraz opolskim) i w latach 2011, 2012 wynosiło po minus 0,3%. Odchylenia liczby ludności w województwie świętokrzyskim w latach 2011 i 2012 względem 2010 r. (w %) -0,7 -0,3 Na 1 km2 powierzchni ogólnej województwa w 2012 r. przypadało 109 osób wobec 123 w kraju.

Struktura ludności według płci i wieku 94 liczebne zrównanie obu płci 102 161 225 Ludność wg płci i wieku w województwie świętokrzyskim w 2012 r. Podobnie jak w latach poprzednich nieznaczną większość mieszkańców świętokrzyskiego stanowiły kobiety, których udział od trzech lat kształtował się na poziomie 51,2% (w kraju 51,6%). Województwo świętokrzyskie należało do słabiej sfeminizowanych regionów. W 2012 r. na 100 mężczyzn przypadało 105 kobiet, podczas kiedy w kraju wartość wskaźnika wyniosła 107. Współczynnik feminizacji zmieniał się wraz ze wzrostem wieku ludności.

Struktura ekonomicznych grup wieku Ludność wg ekonomicznych grup wieku w województwie świętokrzyskim w latach 2010-2012 17,9% 63,5% 18,6% Narastające w ostatnich latach niekorzystne trendy demograficzne istotnie zmieniły strukturę ekonomicznych grup wieku ludności. 4,3% 18,3% 17,6% 1,3% 63,6% 63,2% 0-17 18-59/18-64 60+/65+ 5,3% 18,1% 19,2% Nastąpiło zmniejszenie liczebności grupy w wieku przedprodukcyjnym, przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Tendencja ta widoczna była w całej Polsce, przy czym w świętokrzyskim ubytek najmłodszej grupy wiekowej był znacznie wyższy.

Współczynniki obciążenia demograficznego Zmiany struktury pokoleniowej wpłynęły na relacje między poszczególnymi grupami wieku ekonomicznego ludności. Kierunek tych zmian obrazują współczynniki obciążenia demograficznego. Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 97 Na przestrzeni od 2010 do 2012 roku zwiększyły się wartości wszystkich wskaźników obciążenia demograficznego.

Urodzenia, dzietność zastępowalność w 62,5% Liczba urodzeń wyraźnie zmniejszyła się na przestrzeni 3 lat - o 7,5%. Malejąca liczba urodzeń pogłębiła ujemny przyrost naturalny: 2010 r. minus 1561 2012 r. minus 2447 (w kraju w 2012 r. przyrost naturalny wyniósł plus 1469). wsp. dzietności 1,299 Liczba urodzeń żywych i współczynniki dzietności w województwie świętokrzyskim wsp. dzietności 1,306 0,078 pkt 0,074 pkt 7,5 % wsp. dzietności 1,232 zastępowalność w 57,9% Wpłynęła również na spadek współczynnika urodzeń (liczba urodzeń żywych na 1000 ludności): 2010 r. 9,7‰, 2012 r. 9,0‰ (w kraju odpowiednio 10,7 ‰ i 10,0 ‰) 2010 2011 2012 Utrzymujący się okres depresji urodzeniowej spowodował obniżenie współczynnika dzietności w 2012 r. w województwie o 0,074 pkt w stosunku do 2010 r., a w konsekwencji pogłębianie dystansu do wielkości optymalnej (2,100-2,150).

Zgony Zgony to drugi obok urodzeń element ruchu naturalnego ludności. Na przestrzeni trzech lat liczba zgonów była zmienna – w 2011 r. wystąpił jej spadek, po czym wzrost w kolejnym roku. W 2012 r. zmarło 14,0 tys. osób, tj. o 0,3% mniej niż w 2010 r. W porównaniu z rokiem 2010 zarówno w kraju, jak i województwie zauważalna była spadkowa tendencja współczynnika zgonów w grupach najstarszych, co świadczy o wydłużaniu się trwania życia. Zgony na 1000 ludności w wieku 65 lat i więcej w województwie świętokrzyskim i Polsce w latach 2010 i 2012 10,9‰ 10,0‰

Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały OGÓŁEM W przekroju trzech lat w województwie saldo migracji ogółem (wewnętrznych i zagranicznych) ludności na pobyt stały pozostawało ujemne, chociaż przewaga emigracji malała – od minus 2545 w 2010 r. do minus 2128 w 2012 r., a współczynnik obrazujący straty migracyjne w przeliczeniu na 1000 ludności zmniejszył się z minus 2,0 ‰ do minus 1,7 ‰. Migracje wewnętrzne w województwie świętokrzyskim -2311 (stan na IX 2013 r. -2567 -2408 -2180 Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały wg wieku migrantów w województwie świętokrzyskim w 2012 r. Tempo ruchów migracyjnych malało. W 2012 r. wśród opuszczających województwo świętokrzyskie zarówno w ruchu wewnętrznym jak i zagranicznym częściej niż co druga osoba była w wieku 20-39 lat.

Migracje wewnętrzne na pobyt stały Na przestrzeni lat 2010-2012 utrzymała się tendencja napływu osób migrujących na tereny wiejskie oraz odpływu z miast. Osoby osiedlające się na wsi stanowiły 61,8% napływu migracyjnego, natomiast odsetek osób emigrujących z miast wyniósł 52,8% odpływu migracyjnego. Kierunki migracji międzywojewódzkiej nie podlegały większym zmianom. Najwięcej osiedlających się na terenie Świętokrzyskiego to osoby pochodzące z województwa śląskiego -0,6 tys. osób, mazowieckiego – 0,5 tys. osób oraz małopolskiego – 0,4 tys. osób. Podobnie osoby wymeldowujące , kierowały się głównie do pobliskich województw, tj. mazowieckiego – 1,7 tys. osób oraz małopolskiego – 1,0 tys. osób. Napływ ogółem 9981 0,5 tys Odpływ ogółem 12161 0,6 tys 0,4 tys z tego: 60,0% ogółu odpływu Województwo świętokrzyskie charakteryzuje się dużym udziałem migracji wewnątrzwojewódzkiej. Choć w tym przypadku spowolnieniu uległ odpływ mieszkańców miast na tereny wiejskie oraz napływ ludności wiejskiej do miast (głównie ze względu na wyczerpujące się miejsca pracy). W 2012 r. napływ na obszarze województwa stanowił 73,1% ogółu napływu, a odpływ 60,0% ogółu odpływu. 2687 7294 4867 73,1% ogółu napływu

Migracje zagraniczne na pobyt stały Migracje zagraniczne rejestrowane w oparciu o zmianę zameldowania stałego mają w Świętokrzyskim niewielkie rozmiary. Saldo przemieszczeń międzykrajowych utrzymało się na dodatnim poziomie i wyniosło plus 52 osoby. Migracje zagraniczne w województwie świętokrzyskim Najwięcej osób emigrowało do Wielkiej Brytanii (28,8%), Niemiec (21,5%) i USA (10,9%). +22 +103 +52 -165 (stan na IX 2013 r.) Podobnie, jak w poprzednich latach, wśród osób emigrujących za granicę przeważały osoby młode w wieku 30–34 oraz 25–29 lat. Ponadto w 2012 r. znacznie wzrósł odsetek osób nieco starszych - pomiędzy 35 a 39 rokiem życia. Łącznie stanowiły one 48,3% wszystkich mieszkańców regionu na stałe opuszczających kraj (w 2010 r. – 37,1%). Większość imigrantów stanowiły osoby mieszkające dotychczas w Wielkiej Brytanii (32,8%), USA (8,2%), Niemczech i Włoszech (po 7,9%) oraz Irlandii i Ukrainie (po 7,3%).

Emigracje zagraniczne z województwa świętokrzyskiego na pobyt czasowy wg kierunków Wyjeżdżającymi najczęściej byli ludzie młodzi, w wieku 25-29 lat i 30-34 lata. Łącznie te dwie grupy stanowiły 42,3% wszystkich czasowych emigracji, a 0-14 lat -15,0%. Nieobecność prawie w każdym przypadku emigracji czasowej trwała ponad rok. W 2012 r. odnotowano 2233 przypadki czasowych emigracji (powyżej 3 m-cy) za granicę z województwa świętokrzyskiego. Najczęściej jako miejsce czasowego pobytu wybierane były inne kraje w Europie. 42,3% A spośród nich blisko połowa skierowana była do Wielkiej Brytanii w os. 15% 47,5% 93,4% Kierunkiem dla 6,1% wyjazdów z regionu była Ameryka Północna i Środkowa. Z tego głównie wybierane były Stany Zjednoczone Emigracje wg stanu cywilnego Ponad połowę emigrantów stanowili kawalerowie i panny. Spośród nich 59% to osoby od 20 do 39 lat, a 35% to dzieci i młodzież do 19 lat. 6,1% 64% z emigrantów będących w związkach małżeńskich to osoby w wieku 25-39 lat.

Imigracje z zagranicy na pobyt czasowy W 2012 r. do województwa z zagranicy z zamiarem czasowego osiedlenia przybyło 991 osób. Spośród nich blisko 12% stanowiły osoby z polskim obywatelstwem, a ponad 88% z niepolskim. W przypadku imigrantów okres ich przebywania czasowego, odwrotnie niż przy emigrantów, głównie trwał krócej niż rok – 65%. Trochę częściej niż co 3-ci imigrant przebywał dłużej niż rok (34,9%). Osoby przybyłe do województwa świętokrzyskiego na pobyt czasowy to głównie europejczycy (77,8%), dla blisko połowy z nich poprzednim krajem zamieszkania była Ukraina – 47,7%. 27% 12% 18% Blisko 15% to Azjaci, a częściej niż co 3-ci z nich nich obywatel Armenii (39%). 77,8% 771 15% Imigrantami przybyłymi do województwa świętokrzyskiego są głównie osoby w wieku 25-34 lata – 27%, 40-49 – blisko 18%. Dzieci do 14 lat stanowią prawie 12%. 146

Prognoza ludności na 2035 r. w województwie świętokrzyskim wg grup wieku Przewidywana liczba ludności w województwie w ostatnim roku prognozy będzie prawie o 16% niższa niż w 2012 r., a w kraju o niespełna 7%. Ubytek/wzrost - 15,5% - 25% +31% - 31% Struktura ludności w województwie świętokrzyskim wg ekonomicznych grup wieku w 2012 r. i prognoza na 2035 r. Zmniejszenie udziałów dzieci i dorosłych oznacza wzrost odsetka ludzi starszych. 1,1 Wyniki prognozy wskazują, że w perspektywie 23 lat – w 2035 r. co trzeci mężczyzna i częściej niż co trzecia kobieta będą w wieku powyżej 60 lat. 2,1

Świętokrzyskie Podmioty Według stanu na koniec grudnia 2013 r. w rejestrze REGON województwa świętokrzyskiego zarejestrowanych było 109882 podmioty gospodarki narodowej, o 1,7% więcej niż rok wcześniej. 2,7% Struktura podmiotów wg sekcji PKD 2007 Specyfiką regionu jest dominacja sekcji handel i naprawą pojazdów samochodowych. Taki rodzaj działalności deklarował blisko co trzeci podmiot (34,8 tys.). Częściej niż co ósmy (14,5 tys.) wybierał budownictwo, a prawie co dziesiąty (10,1 tys.) przetwórstwo przemysłowe. Wśród zakładów osób fizycznych niezmiennie przeważali przedsiębiorcy w wieku od 36 do 50 lat - 38,1%. Zwiększył się udział populacji powyżej 50 lat z 35,9% w 2012 do 36,3% w 2013 r. Najrzadziej przedsiębiorcami byli młodzi ludzie, w wieku do 35 lat - 25,6% (w 2012 r.26,0%).

Świętokrzyskie Podmioty 9558 Na przestrzeni 2013 r. zauważalna była większa wrażliwość podmiotów na zmiany gospodarcze, przekładająca się na niższą przeżywalność nowych podmiotów. Spośród nowopowstałych firm 6,3% uległo likwidacji w tym samym roku (przed rokiem 6,0%). +1,4% w 2013 r: zlikwidowano 7542 firmy - o 7% więcej niż w ub.r., zawieszono ponad 5,5 tys. podmiotów - o prawie 14% więcej niż w 2012 r. W 2013 r. w województwie świętokrzyskim zarejestrowano 9558 nowych podmiotów. Wśród nich prawie 89% stanowiły osoby fizyczne. Jeśli chodzi o strukturę wiekową nowych przedsiębiorców przeważali młodzi ludzie (do 35 lat) – 59,7%, szukając w ten sposób miejsca na rynku pracy. O czym może świadczyć wysoki odsetek samozatrudnienia - 83,8% wszystkich nowych firm. Częściej niż co czwarta firma nowopowstała prowadzona była przez osoby w wieku 36-50 lat, a co siódma przez przedstawicieli grupy 50+. 89% osoby fizyczne.

Rynek pracy Słaba kondycja gospodarcza regionu świętokrzyskiego znajduje odzwierciedlenie na rynku pracy. Niekorzystne tendencje zarysowały się wyraźniej niż w innych województwach. O ile tempo spadku zatrudnienia było porównywalne z przeciętną w kraju, to pułap wzrostu bezrobocia przewyższał ją blisko 4-krotnie, a przyrost płac był o ponad połowę wolniejszy. Dynamika przeciętnego zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw w 2013 Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2013 r. ukształtowało się na poziomie 115,9 tys. osób i było o 1,1% niższe w skali roku, podczas gdy w 2012 r. odnotowano jego zwiększenie o 0,5%. W 2013 r. odnotowano wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiębiorstw, przy czym jego skala była znacznie mniejsza niż przed rokiem (1,1% wobec 4,5%). W kraju płace nominalne zwiększyły się o 2,9% wobec 3,4% w 2012 r. Dynamika wzrostu płac w województwie była niższa niż średnia w kraju, tym samym zwiększając dystans do wielkości krajowej z 15,3 % przed rokiem do 19,0%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2013 r. wyniosło 3194,24 zł (w kraju – 3837,20 zł).

Dynamika populacji bezrobotnych Stan w końcu okresu sprawozdawczego Rynek pracy Od lat sytuacja na rynku pracy województwa świętokrzyskiego pozostaje trudna. Przedsiębiorstwa ograniczają poziom zatrudnienia, a liczba poszukujących pracy rośnie. 16,5% stopa bezrobocia rejestrowanego należy do wyższych w kraju – na koniec 2013 r. uplasowała nasz region na 13 miejscu wobec 11 w poprzednich latach (wzrost o 0,5 p.proc. W stosunku do 2012 r.) Ponad połowa z nich to osoby długotrwale bezrobotne, których udział w liczbie zarejestrowanych ogółem zwiększył się o 2,0 p.proc. w skali roku do 55,1%. Na koniec grudnia 2013 r. w urzędach pracy województwa świętokrzyskiego zarejestrowanych było 90,1 tys. osób, tj. o 3,9% więcej niż przed rokiem (w kraju ich liczba zwiększyła się o 1,0%). Przybyło bezrobotnych powyżej 50 roku życia (o 1,7 p.proc. do 22,3%). Dynamika populacji bezrobotnych Stan w końcu okresu sprawozdawczego (poprzedni rok = 100) Wśród zarejestrowanych bezrobotnych kobiet więcej było pań, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka (wzrost o 0,2 p.proc. do 22,2%). Odnotowano zmniejszenie odsetka bezrobotnych w wieku do 25 lat (o 0,8 p.proc. do 20,0%).

Dziękuję za uwagę Aneta Królik Świętokrzyski Ośrodek Badań Regionalnych Urząd Statystyczny w Kielcach