ODPOWIEDZIALNOŚĆ NIELETNICH ZA CZYNY KARALNE I PRZEJAW DEMORALIZACJI

NIELETNI osoba, która: ukończyła lat 13, ale nie ukończyła lat 17 - w postępowaniu dotyczącym czynu karalnego (art. 1 §1 pkt 2 u.p.n.), nie ukończyła lat 18 - w postępowaniu dotyczącym zapobiegania i zwalczania demoralizacji (art. 1 §1 pkt 1 u.p.n.), nie ukończyła lat 21 - w postępowaniu dotyczącym wykonywania wcześniej orzeczonych środków wychowawczych lub poprawczych (art. 1 §1 pkt 3 u.p.n.).

MAŁOLETNI osoba, która: nie ukończyła 18 lat i nie zawarła związku małżeńskiego przed osiągnięciem tego wieku.

CZYN KARALNY (art. 1 §2 pkt. 2 UPN) Czyn zabroniony przez ustawę jako: przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo wykroczenie określone w art.: 51, 69, 74, 76, 85, 87,119, 122, 124, 133, 143. zakłócenie porządku publicznego, niszczenie i uszkodzenie znaków umieszczonych przez organ państwowy, uszkodzenie znaków lub urządzeń zapobiegających niebezpieczeństwu, rzucanie kamieniami do pojazdów będącymi w ruchu, samowolna zmiana znaków lub sygnałów drogowych, prowadzenie pojazdów przez osobę będący po użyciu alkoholu, kradzieże lub przywłaszczenie mienia, paserstwo, niszczenie lub uszkodzenie mienia, spekulacja biletami wstępu, utrudnienie korzystania z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego

CZYN KARALNY (art. 4 § 2 i 3 UPN) Art. 4 § 2 Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich mówi, że … każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję Natomiast Art. 4 § 2 Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich mówi, że …Instytucje państwowe i organizacje społeczne , które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.

DEMORALIZACJA (art. 4 § 1 UPN) Demoralizacja – łamanie ogólnie panujących norm społecznych , tj. tzw. niedostosowanie społeczne, a w szczególności naruszenie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych

Postępowanie o charakterze opiekuńczym W przypadku przejawów demoralizacji tj. manifestowania negatywnych form postępowania mających charakter utrwalony i występujący systematycznie. W przypadku stwierdzenia zaniedbywania ze strony rodziców. W przypadkach popełnienia czynów kwalifikowanych z KW lub przestępstwa za które nieletni nie odpowiada.

POSTĘPOWANIE OPIEKUŃCZE 1) W przypadku przejawów demoralizacji tj. manifestowania negatywnych form postępowania mających charakter utrwalony i występujący systematycznie, takich jak: zaniedbywanie obowiązku szkolnego, naruszanie zasad współżycia społecznego, spożywanie alkoholu i środków odurzających, prostytucja, włóczęgostwo, ucieczki z domów, wagary, udział w grupach przestępczych, przynależność do subkultur i nieformalnych grup młodzieżowych.

POSTĘPOWANIE OPIEKUŃCZE 2) W przypadku stwierdzenia zaniedbywania ze strony rodziców: z przyczyn zawinionych przez nich, tj. alkoholizm, narkomania, prostytucja, przemoc w rodzinie, rozpijanie, odbywanie kary więzienia, zaniedbywanie potrzeb dziecka, z przyczyn niezawinionych, tj. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, brak pracy, trwała przeszkoda uniemożliwiająca opiekę, wypadki losowe.

POSTĘPOWANIE OPIEKUŃCZE 3) W przypadkach popełnienia czynów kwalifikowanych jako wykroczenie lub przestępstwo, za które nieletni nie odpowiada: W takich przypadkach sporządza się wniosek opiekuńczy do Sądu Rodzinnego opisujący sytuację nieletniego oraz w czym przejawia się jego demoralizacja. Wówczas Sąd decyduje, jaki środek wychowawczy, leczniczo - wychowawczy lub opiekuńczy (zmieniający lub nie zmieniający środowisko dziecka) orzeka wobec nieletniego. W przypadkach zagrażających życiu lub zdrowiu dziecka sporządza się wniosek o natychmiastowym interwencyjnym umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo - wychowawczej.

Odpowiedzialność nieletnich sprawców czynów karalnych wg Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich Wobec nieletnich sąd rodzinny może: (art. 6 UPN) Udzielić upomnienia. Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzenia się w stan odurzenia Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna. Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego.

7. Orzec zakaz prowadzenia pojazdów. 5. Zastosować nadzór kuratora. 6. Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją. 7. Orzec zakaz prowadzenia pojazdów. 8. Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku popełnieniem czynu karalnego. 9. Orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej albo ośrodku szkolno-wychowawczym. 10. Orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym. 11.Zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z policją w sytuacji zagrożenia dzieci oraz młodzieży przestępczością i demoralizacją

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku uzyskania informacji, że uczeń który nie ukończył 18 lat, używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji, nauczyciel: Przekazuje uzyskaną informację wychowawcy klasy. Wychowawca informuje o fakcie pedagoga/psychologa szkolnego i dyrekcję szkoły. Wychowawca wzywa do szkoły rodziców/prawnych opiekunów ucznia i przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z rodzicami oraz - w ich obecności - z uczniem. W przypadku potwierdzenia informacji, zobowiązuje ucznia do zaniechania negatywnego postępowania, rodziców zaś bezwzględnie do szczególnego nadzoru nad dzieckiem. Jeżeli rodzice odmawiają współpracy lub nie stawiają się do szkoły, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informację o przejawach demoralizacji ucznia, szkoła pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji sąd rodzinny lub Policję (specjalista ds. nieletnich).

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków powinien podjąć następujące kroki: Powiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy. Odizolowuje ucznia od reszty klasy, ale ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia go samego; stwarza warunki, w których nie będzie zagrożone jego życie ani zdrowie. Wzywa lekarza w celu stwierdzenia stanu trzeźwości, ewentualnie udzielenia pomocy medycznej. Zawiadamia o fakcie dyrektora szkoły oraz rodziców/opiekunów, których zobowiązuje do niezwłocznego odebrania ucznia ze szkoły. W przypadku odmowy ze strony rodziców /opiekunów, o pozostaniu ucznia w szkole, czy też przewiezieniu ucznia do placówki służby zdrowia, bądź też przekazania go do dyspozycji funkcjonariuszom policji decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu zdrowia ucznia i w porozumieniu z dyrektorem szkoły/placówki.

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków powinien podjąć następujące kroki: W przypadku ucznia będącego pod wpływem alkoholu - jeżeli rodzice odmawiają przyjazdu, a uczeń jest agresywny wobec kolegów, nauczycieli, bądź swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia albo zagraża życiu lub zdrowiu innych - szkoła zawiadamia najbliższą jednostkę Policji. W przypadku stwierdzenia stany nietrzeźwości (stężenie we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu lub w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w1 dm3) policja ma możliwość przewiezienia ucznia do izby wytrzeźwień, lub w przypadku jej braku, do policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych - na czas niezbędny do wytrzeźwienia (max do 24 godzin). O fakcie umieszczenia zawiadamia się rodziców/opiekunów (oraz sąd rodzinny, jeżeli uczeń nie ukończył 18 lat).

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków powinien podjąć następujące kroki: Jeżeli zdarzenia, w których uczeń (przed ukończeniem 18 lat) znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków na terenie szkoły, powtarzają się, świadczy to o jego demoralizacji. Nakłada to na szkołę obowiązek powiadomienia policji (specjalisty ds. nieletnich) lub sądu rodzinnego o tej szczególnej sytuacji. Spożywanie przez ucznia, który ukończył 17 lat, alkoholu na terenie szkoły stanowi wykroczenie z art. 43 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Należy o tym fakcie powiadomić Policję. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tej instytucji.

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel znajduje na terenie szkoły substancję przypominającą wyglądem narkotyk powinien podjąć następujące kroki: Nauczyciel zachowując środki ostrożności zabezpiecza substancję przed dostępem do niej osób niepowołanych oraz ewentualnym jej zniszczeniem do czasu przyjazdu Policji, próbuje (o ile to jest możliwe w zakresie działań pedagogicznych) ustalić do kogo znaleziona substancja należy. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu dyrekcję szkoły i wzywa Policję. Po przyjeździe Policji niezwłocznie przekazuje zabezpieczona substancję i przekazuje informacje dotyczącą szczegółów zdarzenia.

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancję przypominającą narkotyk, powinien podjąć następujące kroki: Nauczyciel w obecności innej osoby (wychowawca, pedagog, dyrektor itp.) ma prawo żądać, aby uczeń przekazał mu tę substancję, pokazał zawartość torby szkolnej oraz kieszeni (we własnej odzieży), ewentualnie innych przedmiotów budzących podejrzenie, co do ich związku z poszukiwaną substancją. Nauczycielowi nie wolni (nie ma prawa) samodzielnie wykonać czynności przeszukania odzieży ani teczki ucznia - jest to czynność zastrzeżona wyłącznie dla Policji. O swoich spostrzeżeniach powiadamia dyrekcję szkoły. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu rodziców/opiekunów ucznia i wzywa ich do natychmiastowego stawiennictwa.

Procedury postępowania nauczycieli W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancję przypominającą narkotyk, powinien podjąć następujące kroki: W przypadku, gdy uczeń na prośbę nauczyciela nie chce przekazać substancji, ani pokazać zawartości teczki, szkoła wzywa Policję, która po przyjeździe zabezpiecza znalezioną substancję i zabiera ją do ekspertyzy. Jeżeli uczeń wyda substancję dobrowolnie, nauczyciel, po odpowiednim jej zabezpieczeniu, zobowiązany jest bezzwłocznie przekazać ją do jednostki Policji. Wcześniej próbuje ustalić, w jaki sposób i od kogo, uczeń nabył substancję. Całe zdarzenie nauczyciel dokumentuje, sporządzając możliwie dokładną notatkę z ustaleń wraz ze swoimi spostrzeżeniami.

Procedury postępowania nauczycieli Postępowanie wobec ucznia - sprawcy czynu karalnego lub przestępstwa: Niezwłoczne powiadomienie dyrektora szkoły. Ustalenie okoliczności czynu i ewentualnych świadków zdarzenia. Przekazanie sprawcy (o ile jest znany i przebywa na terenie szkoły) dyrektorowi szkoły lub pedagogowi szkolnemu pod opiekę. Powiadomienie rodziców ucznia - sprawcy. Niezwłoczne powiadomienie Policji w przypadku, gdy sprawa jest poważna (rozbój, uszkodzenie ciała, itp.) lub sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest nikomu znana. Zabezpieczenie ewentualnych dowodów przestępstwa lub przedmiotów pochodzących z przestępstwa i przekazanie ich Policji.

NAUCZYCIEL FUNCKJONARIUSZEM PUBLICZNYM W związku z nowelizacją przepisów prawa oświatowego nauczyciel znalazł się pod specjalną ochroną – uzyskał status funkcjonariusza publicznego Wykonywanie funkcji funkcjonariusza publicznego jest chronione przez kodeks karny. Przestępstwa przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu są ścigane z urzędu a nie z oskarżenia prywatnego Chodzi tu o przestępstwa takie jak : Naruszenie nietykalności cielesnej (art.. 222 kk) Czynna napaść na funkcjonariusza (art.. 223 kk) Znieważenie funkcjonariusza ( art.. 226 kk) Stosowanie groźby bezprawnej lub przemocy ( art.. 224 kk)

Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 222 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 222 kk) ... kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 ... Ściganie następuje z urzędu .

Czynna napaść na funkcjonariusza (art.. 223 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu Czynna napaść na funkcjonariusza (art.. 223 kk) ... kto działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami lub używając broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 ... Ściganie następuje z urzędu .

Znieważenie funkcjonariusza (art. 226 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu Znieważenie funkcjonariusza (art. 226 kk) ... kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobe do pomocy mu przybrana podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku Ściganie następuje z urzędu .

Stosowanie groźby bezprawnej lub przemocy (art. 224 kk § 2 , 3) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo przeciwko funkcjonariuszowi publicznemu Stosowanie groźby bezprawnej lub przemocy (art. 224 kk § 2 , 3) ... kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej …. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest skutek określony art. 156 lub art. 157 sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 ... Ściganie następuje z urzędu .

Groźba karalna (art. 190 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo ścigane na wniosek lub z oskarżenia prywatnego Groźba karalna (art. 190 kk) ... kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 ... Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Zmuszanie do określonego zachowania (art. 191 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zmuszanie do określonego zachowania (art. 191 kk) ... kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 ... Ściganie następuje z urzędu.

Zniesławienie (art. 212 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zniesławienie (art. 212 kk) ... kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku ... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Zniewaga (art. 216 kk) ... kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do tej osoby dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności ... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 kk) Przykładowe sytuacje, gdy zachowania ucznia względem nauczyciela mogą być traktowane jako przestępstwo Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 kk) ... kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku ... Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Odpowiedzialność karna funkcjonariusza publicznego art. 231 § 1 kk. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego podlega karze pozbawiania wolności do lat 3 art.231 § 2 kk. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 Ściganie odbywa się z urzędu

Procedury postępowania nauczycieli Działania interwencyjne Każde z wymienionych zachowań jest czynem karalnym w rozumieniu przepisów Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, jeśli sprawca jest uczeń, który ukończył 13 lat a nie ukończył 17 lat. Natomiast z przestępstwem mamy do czynienia, jeżeli któryś z wymienionych czynów popełni uczeń, po ukończeniu 17 lat. W takiej sytuacji mają zastosowanie przepisy Kodeksu Postępowania Karnego. Jeżeli przestępstwo ma miejsce na terenie szkoły, należy wezwać Policję.

Zespół ds. Nieletnich i Patologii KMP w Tarnowie Dziękuję za uwagę