TKANKI ROŚLINNE – BUDOWA I FUNKCJE

WZROST ROŚLIN NASTĘPUJE W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK MERYSTEMATYCZNYCH (MITOZIE) . NATOMIAST RÓŻNICOWANIE SIĘ TYCH KOMÓREK PRZYCZYNIA SIĘ DO POWSTA NIA RÓŻNYCH TYPÓW TKANEK.

TKANKĄ NAZYWAMY ZESPÓŁ KOMÓREK WYSPECJALIZOWANYCH W PODOBNY SPOSÓB I PEŁNIĄCYCH TĘ SAMĄ, SPECYFICZNĄ FUNKCJĘ. WYRÓŻNIAMY DWIE PODSTAWOWE GRUPY TKANEK ROŚLINNYCH: TKANKI TWÓRCZE – MERYSTEMY TKANKI STAŁE, NIEDZIELĄCE SIĘ.

TKANKI ROŚLINNE MERYSTEMATYCZNE STAŁE WSTAWOWY PROSTE ZŁOŻONE WIERZCHOŁKOWY BOCZNY KSYLEM FLOEM KOLENCHYMA SKLERENCHYMA MIĘKISZ WŁÓKNA SKLEROIDY PARENCHYMA POWIETRZNY ZIELENIOWY PALISADOWY GĄBCZASTY

TKANKI TWÓRCZE – MERYSTEMY WYRÓŻNIAMY MERYSTEMY: WIERZCHOŁKOWE (W ŁODYGACH I KORZENIACH); WSTAWOWE ( W ŁODYGACH TRAW); BOCZNE: KAMBIUM WYTWARZAJĄCE NOWE TKANKI PRZEWO-DZĄCE ŁODYGI I KORZENIA ORAZ MIAZGA KORKORODNA (FELOGEN), KTÓRA WYTWARZA KOREK; d) TKANKĘ ARCHESPORIALNĄ PYLNIKÓW I SŁUPKÓW.

MERYSTEMY WIERZCHOŁKOWE I WSTAWOWE POWODUJĄ WZROST PĘDÓW I KORZENI NA DŁUGOŚĆ .

WYRÓŻNIA SIĘ TAKŻE TKANKI TWÓRCZE PIERWOTNE, KTÓRE POCHODZĄ BEZPOŚREDNIO Z KOMÓREK EMBRIONALNYCH ZARODKA ORAZ TKANKI TWÓRCZE WTÓRNE, POWSTAJĄCE Z TKANEK STAŁYCH (np. MIĘKISZOWYCH), KTÓRE ODZYSKAŁY ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁU.

MERYSTEMY BOCZNE POWODUJĄ WZROST NA GRUBOŚĆ: JEDNYM Z NICH JEST KAMBIUM, KTÓRE WYTWARZA WTÓRNE TKANKI PRZEWODZĄCE, ZWŁASZCZA DREWNA, ODKŁADAJĄC KOMÓRKI ŁYKA NA ZEWNĄTRZ – KU OBWODOWI, A KOMÓRKI DREWNA DO ŚRODKA ORGANU.

U ROŚLIN WIELOLETNICH WYSTĘPUJE TEŻ DRUGI MERYSTEM BOCZNY, KTÓRYM JEST MIAZGA KORKOTWÓRCZA, CZYLI FELLOGEN. JEST ON ZLOKALIOZOWANY OBWODOWO W POSTACI CIENKIEJ WARSTWY. WYTWARZA KOREK, KTÓRY JEST TKANKĄ OKRYWAJĄCĄ.

TKANKA ARCHESPORIALNA, CZYLI SPOROGENNA JEST ZBUDOWANA Z KOMÓREK MAJĄCYCH ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁÓW MEJOTYCZNYCH. W WYNIKU TYCH PODZIAŁÓW POWSTAJĄ MIKROSPORY (ZIARNA PYŁKU) W PYLNIKACH ORAZ MAKROSPO- RY, Z KTÓRYCH W ZALĄŻKACH SŁUPKÓW KWIATÓW ROZWIJAJĄ SIĘ WORECZKI ZALĄŻKOWE.

CECHY WSPÓLNE Z TKANKAMI TWÓRCZYMI MA TKANKA KALUSOWA. W MIEJSCU ZRANIENIA ROŚLINY POWSTAJE LUŹNA TKANKA MIĘKISZOWA – KALUS, KTÓRY ZABLIŹNIA USZKODZONE MIEJSCE. KALUS ODGRYWA WAŻNĄ ROLĘ PRZY ZRASTANIU SIĘ FRAGMEN- TÓW DWÓCH ROŚLIN – PODKŁADKI I ZRAZU – PODCZAS SZCZEPIE- NIA. W WYNIKU ZROŚNIĘCIA SIĘ KALUSÓW DWÓCH ROŚLIN I WYKSZTAŁCENIA SIĘ W NIM TKANEK PRZEWODZĄCYCH, POWSTAJE JEDNA FIZJOLOGICZNA CAŁOŚĆ.

TKANKI STAŁE

KOMÓRKI TKANEK TWÓRCZYCH RÓŻNICUJĄ SIĘ W TKANKI STAŁE. WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE RODZAJE TKANEK STAŁYCH:

TKANKI OKRYWAJĄCE (SKÓRKA I KOREK), TKANKI MIĘKISZOWE (MIĘKISZ ASYMILACYJNY, SPICHRZOWY I WODONOŚNY), TKANKI WZMACNIAJĄCE (TWARDZICA, CZYLI SKLERENCHYMA oraz ZWARCICA, czyli KOLENCHYMA), TKANKI PRZEWODZĄCE; TKANKI WYDZIELNICZE. KOMÓRKI TYCH TKANEK NIE DZIELĄ SIĘ I SPEŁNIAJĄ SPECYFICZNE FUNKCJE W ROŚLINIE

CHARAKTERYSTYKA TKANEK TKANKI OKRYWAJĄCE TKANKI OKRYWAJĄCE SPEŁNIAJĄ DWIE PODSTAWOWE FUNKCJE: IZOLUJĄ WEWNĘTRZNE TKANKI ROŚLIN OD WPŁYWU ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO, POŚREDNICZĄ MIĘDZY ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZNYM A WEWNĘTRZNYM ROŚLINY.

WYRÓZNIA SIĘ PIERWOTNE TKANKI OKRYWAJĄCE, KTÓRE POCHODZĄ Z MERYSTEMÓW WIERZCHOŁKOWYCH, JAK EPIDERMA (SKÓRKA PĘDU) I EPIBLEMA (SKÓRKA KORZENIA) ORAZ WTÓRNĄ TKANKĘ OKRYWAJĄCĄ (KOREK).

EPIDERMA EPIDERMA JEST ZEWNĘTRZNĄ POWŁOKĄ ZIELONEJ ŁODYGI, LIŚCI I KWIATU. ZBUDOWANA JEST Z JEDNEJ WARSTWY ŚCIŚLE PRZYLE- GAJĄCYCH DO SIEBIE KOMÓREK. ŚCIANY KOMÓREK EPIDERMY GRANICZĄCE Z WNĘTRZEM ROŚLINY SĄ CIENKIE, CELULOZOWE, NATOMIAST ŚCIANA GRANICZĄCA ZE ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZ- NYM JEST GRUBA, PRZESYCONA SUBSTANCJAMI TŁUSZCZOWYMI: KUTYNĄ I WOSKIEM ORAZ MINERALNYMI.

FUNKCJE EPIDERMY W WYNIKU OPISANEJ BUDOWY EPIDERMA CHRONI ROŚLINĘ PRZED NADMIERNĄ TRANSPIRACJĄ, WNIKANIEM DROBNOUSTRO- JÓW I USZKODZENIEM MECHANICZNYM. FUNKCJE ZWIĄZANE Z WYMIANĄ GAZOWĄ MIĘDZY ŚRODOWIS- KIEM, A WNĘTRZEM ROŚLINY SPEŁNIAJĄ APARATY SZPARKOWE. SĄ ONE ZBUDOWANE Z DWÓCH KOMÓREK O NIERÓWNOMIERNIE ZGRUBIAŁYCH ŚCIANACH, ZWANYCH KOMÓRKAMI SZPARKOWYMI. ZGRUBIAŁE CZĘŚCI ICH ŚCIAN KOMÓRKOWYCH MOGĄ TWORZYĆ OTWÓR – SZPARKĘ, PRZEZ KTÓRĄ ODBYWA SIĘ WYMIANA GAZOWA ORAZ TRANSPIRACJA, CZYLI WYPAROWYWANIE WODY PRZEZ ROŚLINĘ.

CHARAKTERYSTYCZNYM TWOREM EPIDERMY SĄ RÓŻNEGO TYPU WŁOSKI – MARTWE LUB ŻYWE, JEDNO- LUB WIELOKOMÓRKOWE. REGULUJĄ ONE PROCES TRANSPIRACJI I PEŁNIĄ FUNKCJE OBRON- NE: PARZĄCE, CZEPNE, KUTNEROWATE. EPIDERMA MOŻE WYTWA- RZAĆ TAKŻE KOLCE.

EPIBLEMA EPIBLEMĄ NAZYWAMY SKÓRKĘ KORZENIA. JEJ GŁÓWNA FUNKCJA POLEGA NA WCHŁANIANIU WODY Z ROZTWORU GLEBOWEGO ORAZ WYMIANIE GAZOWEJ. TKANKA TA MA ZDOLNOŚĆ WYTWA- RZANIA WŁOŚNIKÓW, KTÓRE WIELOKROTNIE ZWIĘKSZAJĄ JEJ POWIERZCHNIĘ CHŁONNĄ.

KOREK WYSTĘPUJE GŁÓWNIE U WIELOLETNICH ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH OKRYWAJĄC ICH STARSZE ORGANY: PNIE, GAŁĘZIE I KORZENIE. POWSTAJE W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK MIAZGI KORKOTWÓR- CZEJ – FELLOGENU. NA ZEWNĄTRZ ORGANU FELLOGEN ODKŁADA KOMÓRKI KORKA, A DO WNĘTRZA- KOMÓRKI MIĘKISZU KORKOWE- GO. CAŁY TEN UKŁAD TWORZY PERYDERMĘ.

ŚCIANY KOMÓREK KORKA ŚCIANY KOMÓREK KORKA ZAWIERAJĄ ZWIĄZEK TŁUSZCZOWY – SUBERYNĘ. DYFUZJA GAZÓW I PARY WODNEJ ODBYWA SIĘ PRZEZ PRZETCHLINKI – MIEJSCA WYPEŁNIONE LUŹNO UŁOŻONYMI KOMÓRKAMI MIĘKISZOWYMI.

TKANKI MIĘKISZOWE

FUNKCJE KOMÓRKI TKANEK MIĘKISZOWYCH UCZESTNICZĄ W PROCESIE FOTOSYNTEZY, GROMADZĄ MATERIAŁY ZAPASOWE ORAZ WODĘ. WYRÓŻNIA SIĘ NIŻEJ WYMIENIONE RODZAJE MIĘKISZU.

RODZAJE MIĘKISZU ASYMILACYJNY: WYSTĘPUJE GŁÓWNIE W LIŚCIACH I OBWODO- WYCH CZĘŚCIACH ŁODYG; ZAWIERA WIELE CHLOROPLASTÓW. SPICHRZOWY: WYSTĘPUJE W ORGANACH SPICHRZOWYCH – BULWACH, KŁĄCZACH, KORZENIACH, OWOCACH, NASIONACH; ZAWIERA LEUKOPLASTY. WODONOŚNY: WYSTĘPUJE U ROŚLIN GROMADZĄCYCH WODĘ, np. W ŁODYGACH KAKTUSÓW. POWIETRZNY: WYSTĘPUJE U ROŚLIN BAGIENNYCH I WODNYCH; W JEGO DUŻYCH PRZESTWORACH MIĘDZYKOMÓRKOWYCH GROMADZI SIĘ POWIETRZE. WYDZIELNICZY: W JEGO KOMÓRKACH ZACHODZĄ PROCESY WYDZIELANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH, SOKU MLECZNEGO itp..

TKANKI WZMACNIAJĄCE TKANKI WZMACNIAJĄCE NADAJĄ ROŚLINIE SZTYWNOŚĆ I ELAS- TYCZNOŚĆ, CHRONIĄ PRZED USZKODZENIEM MECHANICZNYM (ZŁAMANIEM, ROZERWANIEM) ORAZ UTRZYMUJĄ W POZYCJI PIONOWEJ. SILNIE WYDŁUŻONE, WRZECIONOWATE KOMÓRKI TYCH TKANEK WYSTĘPUJĄ W PĘDACH OBWODOWO, A W KORZENIACH – CENTRALNIE.

ZWARCICA (KOLENCHYMA) W PĘDACH MŁODYCH ROSNĄCYCH ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH WYSTĘPUJE TKANKA WZMACNIAJĄCA - KOLENCHYMA. JEJ KOMÓR- KI SĄ ŻYWE I ZAWIERAJĄ CHLOROPLASTY. NIEKIEDY ODZYSKUJĄ WŁAŚCIWOŚCH TKANKI TWÓRCZEJ.

TWARDZICA (SKLERENCHYMA) JEST ZBUDOWANA Z MARTWYCH KOMÓREK, KTÓRYCH ŚCIANY SĄ ZDREWNIAŁE, A PROTOPLASTY ZAMIERAJĄ. WYSTĘPUJE W POSTACI WŁÓKIEN LUB KOMÓREK KAMIENNYCH O NIEREGULAR- NYCH KSZTAŁTACH. U ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH, np. TRAW, WŁÓKNA PEŁNIĄ FUNKCJE WZMACNIAJĄCE. TWARDZICA WYSTĘ- PUJE TAKŻE U ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH.

KOMÓRKI KAMIENNE WYSTĘPUJĄ W ŁUPINACH WIELU NASION ORAZ W OWOCNIACH, np. W PESTKACH ŚLIWY I WIŚNI, GDZIE TWORZĄ WEWNĘTRZNĄ CZĘŚĆ OWOCNI, CZYLI PESTKĘ.

TKANKI PRZEWODZĄCE

TKANKI TE PRZEWODZĄ WODĘ, SOLE MINERALNE I ASYMILATY. POWSTAJĄ Z PRAMIAZGI, JAK DREWNO I ŁYKO PIERWOTNE LUB MIAZGI, CZYLI KAMBIUM, JAK DREWNO I ŁYKO WTÓRNE. DREWNO PRZEWODZI WODĘ I SOLE MINERALNE, A ŁYKO – ASYMILATY.

DREWNO (KSYLEM) JEST ZBUDOWANE Z CEWEK, NACZYŃ, MIĘKI- SZU DRZEWNEGO I WŁÓKIEN DRZEWNYCH. ŻYWE SĄ TYLKO KOMÓRKI MIĘKISZOWE. CEWKI I NACZYNIA PRZEWODZĄ WODĘ I SOLE MINERALNE OD KORZENI DO WIERZCHOŁKA ROŚLINY. PROCES TEN NIE WYMAGA NAKŁADU ENERGII.

CEWKI CEWKI SĄ WYDŁUŻONYMI KOMÓRKAMI ZACHODZĄCYMI KLINO- WATO NA SIEBIE. MAJĄ ZDREWNIAŁE ŚCIANY Z LEJKOWATYMI JAMKAMI PRZEZ KTÓRE Z CEWKI DO CEWKI PRZEPŁYWA ROZTWÓR WODNY.

NACZYNIA NACZYNIA SĄ ZBUDOWANE Z WIELU NADLEGLE UŁOŻONYCH KOMÓREK – CZŁONÓW NACZYŃ, W KTÓRYCH ZANIKŁY ŚCIANY POPRZECZNE. ŚIANY KOMÓREK SĄ ZDREWNIAŁE I ZGRUBIAŁE. ZALEŻNIE OD RODZAJU ZGRUBIEŃ WYRÓŻNIA SIĘ NACZYNIA PIERŚCIENIOWE, SPIRALNE, SIATKOWATE I JAMKOWATE. NACZYNIA PEŁNIĄ RÓWNIEŻ FUNKCJĘ WZMACNIAJĄCĄ.

MIĘKISZ DRZEWNY MIĘKISZ DRZEWNY JEST ROZMIESZCZONY W POSTACI PASM. PEŁNI FUNKCJĘ TKANKI SPICHRZOWEJ I ZAPEWNIA ŁĄCZNOŚĆ Z INNYMI ŻYWYMI KOMÓRKAMI W ROŚLINIE. WŁÓKNA DRZEWNE WYSTĘPUJĄ POJEDYŃCZO LUB GRUPAMI. PEŁNIĄ FUNKCJĘ TKANKI WZMACNIAJĄCEJ. ŁYKO (FLOEM) JEST ZBUDOWANE Z RUREK SITOWYCH, KOMÓREK TOWARZYSZĄ-CYCH, MIĘKISZU ŁYKOWEGO I WŁÓKIEN ŁYKOWYCH. KOMÓRKI ŁYKA, Z WYJĄTKIEM WŁÓKIEN ŁYKOWYCH, SĄ ,ŻYWE.

GŁÓWNYMI ELEMENTAMI PRZEWODZĄCYMI ŁYKA (FLOEMU) SĄ RURKI SITOWE GŁÓWNYMI ELEMENTAMI PRZEWODZĄCYMI ŁYKA (FLOEMU) SĄ RURKI SITOWE. POWSTAJĄ ONE Z NADLEGLE UŁOŻONYCH ŻYWYCH KOMÓREK, tzw. CZŁONÓW RUREK SITOWYCH. ŚCIANY POPRZECZNE TYCH KOMÓREK MAJĄ PORY I NAZYWANE SĄ PŁYTKAMI SITOWYMI. PRZEZ PORY PRZECHODZĄ Z JEDNEJ KOMÓRKI DO DRUGIEJ PASMA CYTOPLAZMY KTÓRYMI SĄ TRANSPORTOWANE ASYMILATY WYTWARZANE W LIŚCIACH ORAZ SUBSTANCJE WYTWARZANE W INNYCH CZĘŚCIACH ROŚLINY, np. W KORZENIACH – TRANSPORT TYCH ZWIĄZKÓW WYMAGA ENERGII ZGROMADZONEJ W ATP.

BUDOWA FLOEMU PORY PŁYTKI SITOWEJ PŁYTKA SITOWA ELEMENT RURKI SITOWEJ KOMÓRKA TOWARZYSZĄCA BUDOWA FLOEMU

OPRÓCZ RUREK SITOWYCH WYSTĘPUJĄ WE FLOEMIE (ŁYKU) KOMÓRKI TOWARZYSZĄCE, KTÓRE WSPÓŁUCZESTNICZĄ W PRZEWODZENIU ASYMILATÓW.

WŁÓKNA ŁYKOWE SĄ KOMÓRKAMI MARTWYMI, DŁUŻSZYMI OD WŁÓKIEN DRZEWNYCH I STANOWIĄ SKŁADNIK WZMACNIAJĄCY ŁYKO.

ELEMENTY DREWNA I ŁYKA WYSTĘPUJĄ OBOK SIEBIE TWORZĄC WIĄZKI PRZEWODZĄCE. W KORZENIU ŁYKO I DREWNO WYSTĘPUJĄ NA PRZEMIAN, TWORZĄC PROSTE WIĄZKI ŁYKA I WIĄZKI DREWNA. W ŁODYDZE, ŁYKO I DREWNO TWORZĄ WIĄZKI ŁYKODRZEWNE OBOKLEŻNE, CZYLI KOLATERALNE. ŁYKO ZAWSZE JEST POŁOŻONE ZEWNĘTRZNIE, tj. OD STRONY OBWODU ŁODYGI, A DREWNO – WEWNĘTRZNIE.

JEŚLI WIĄZKA SKŁADA SIĘ TYLKO Z ŁYKA I DREWNA I NIE ZACHODZI W NIEJ PRZYROST WTÓRNY NAZYWA SIĘ WIĄZKĄ OBOKLEŻNĄ (KOLATERALNĄ) ZAMKNIĘTĄ. TAKIE WIĄZKI WYSTĘPUJĄ U ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH. W WIĄZKACH OBOKLEŻNYCH OTWARTYCH, MIĘDZY ŁYKIEM A DREWNEM JEST PASMO KAMBIUM. ZACHODZI WÓWCZAS PRZY- ROST WTÓRNY TKANKI PRZEWODZĄCEJ. TEN TYP WIĄZEK WYSTĘ- PUJE U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH.

TKANKI WYDZIELNICZE

WEWNĘTRZNYMI STRUKTURAMI WYDZIELNICZYMI SĄ KOMÓRKI GROMADZĄCE ŚLUZY (np. KOMÓRKI ŁUPINY NASIENNEJ LNU), GARBNIKI (RURKI GARBNIKOWE BZU CZARNEGO), SZCZAWIANY WAPNIA (KOMÓRKI MIĘKISZOWE SZPARAGA), SOK MLECZNY (RURKI MLECZNE MAKU, MNISZKA LEKARSKIEGO, SAŁATY).

PRODUKTY WYDZIELNICZE MOGĄ BYĆ USUWANE NA ZEWNĄTRZ ROŚLINY LUB DO PRZESTWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH. MAMY WÓWCZAS DO CZYNIENIA ZE STRUKTURAMI WYDZIELNICZYMI ZEWNĘTRZNYMI , ZWANYMI GRUCZOŁAMI. W EPIDERMIE WYSTĘPUJĄ WŁOSKI GRUCZOŁOWE (np. WŁOSKI PELARGONII I MIĘTY), U KWIATÓW ZAŚ MIODNIKI; SZPARKI WODNE ZWANE HYDATODAMI WYSTĘPUJĄ U NASTURCJI I POZIOMKI.

ZBIORNIKI WYDZIELIN W RODZAJU OLEJKÓW ETERYCZNYCH WYSTĘ- PUJĄ W PRZESTWORACH KOMÓRKOWYCH KOPRU, PIETRUSZKI ORAZ SELERA. WYDŁUŻONE KANAŁY Z OLEJKAMI WYSTĘPUJĄ U DZIURAWCA.

TKANKA ZBUDOWANA Z WIĘCEJ NIŻ JEDNEGO RODZAJU KOMÓREK KLASYFIKACJA TKANEK MERYSTEMATYCZNE STAŁE (KOMÓRKI ZDOLNE DO PODZIAŁU) (KOMÓRKI DOJRZAŁE, NIEZDOLNE DO PODZIAŁU) PROSTE TKANKA ZBUDOWANA Z KOMÓREK JEDNEGO RODZAJU ZŁOŻONE TKANKA ZBUDOWANA Z WIĘCEJ NIŻ JEDNEGO RODZAJU KOMÓREK

MERYSTEM WIERZCHOŁKOWY