Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej – ich miejsce i rola oraz przyszłość

Początek: 2007-2013

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 r. Istotne jest również tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi adaptacyjnych form zatrudnienia, w tym w sektorze ekonomii społecznej, która łącząc cele społeczne z ekonomicznymi, stanowi skuteczny instrument aktywizacji osób doświadczających trudności związanych z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma wspieranie przedsiębiorczości społecznej i podmiotów działających na rzecz jej rozwoju, m.in. poprzez doradztwo, szkolenia oraz usługi finansowo-legislacyjne. Wsparcie w ramach Priorytetu będzie zatem przeznaczone nie tylko dla podmiotów ekonomii społecznej, ale również dla instytucji powołanych do jej wspierania, które poprzez dostarczanie niezbędnej wiedzy i doświadczenia w zakresie zasad prowadzenia działalności gospodarczej, zarządzania zasobami ludzkimi czy stosowania przepisów prawnych, umożliwiają rozwój i funkcjonowanie gospodarki społecznej. Oczekiwany cel: 1. Zapewnienie funkcjonowania instytucji wspierających ekonomię społeczną (przynajmniej dwie w każdym województwie).

System instytucjonalny wsparcia ekonomii społecznej Zespół ds. rozwiązań systemowych ES MPiPS MRR Centra Ekonomii Społecznej IP PO KL Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej OWES OWES PUP OPS/PCPR PES PES PES PES PES PES

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 r. I etap: 2008-2009 – Liczne, rozdrobnione projekty, zamiast stabilnej infrastruktury wsparcia ES, brak kompleksowej oferty usług OWES. II etap: 2010-2013 – Wprowadzenie na poziomie operacyjnym EFS wymogu kompleksowości usług wsparcia OWES, nowy instrument: dotacje, subregionalizacja działań OWES, jednocześnie w wymiarze strategicznym: prace nad KPRES i określenie roli OWES (koncentracja na kompleksowości, jakości usług, tworzeniu miejsc pracy w PES). III etap: 2014-2015 – „Próba czasu” (OWES działające bez środków projektowych) – weryfikacja trwałości, AKREDYTACJA: jakość usług OWES, dostęp do finansowania, przyjęcie KPRES – umożliwienie finansowania OWES zgodnie z Umową Partnerstwa RP-KE i Wytycznymi CT9 (tworzenie miejsc pracy, wskaźniki efektywnościowe). IV etap: 2016- … - uruchamianie projektów OWES w ramach EFS-RPO, realizacja projektów nadrzędna wobec realizacji KPRES, RPRES…

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 r. W 2009 wprowadzono obowiązek działań zintegrowanych 2012 zmieniono nazwę wskaźnika z „liczby instytucji wspierających ekonomię społeczną, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu” na „liczba instytucji wspierających ekonomię społeczną, funkcjonujących co najmniej dwa lata po zakończeniu udziału w projekcie”; dodano wskaźnik: „liczba podmiotów ekonomii społecznej utworzonych dzięki wsparciu z EFS”. W 2010 dodano możliwość realizacji nowego typu projektu – wsparcie na założenie spółdzielni socjalnej, przystąpienie lub zatrudnienie w spółdzielni socjalnej.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 r. Wskaźnik produktu: Liczba instytucji wspierających ekonomię społeczną, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu, funkcjonujących co najmniej 2 lata po zakończeniu udziału w projekcie

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 Najbardziej potrzebne rodzaje pomocy ze strony OWES Otrzymane wsparcie

Program Operacyjny Kapitał Ludzki: 7 września 2007 Główne wnioski z lat 2007-2013: Duża liczba projektów nie przekładała się na liczbę stabilnych OWES, świadczących wysokiej jakości usługi wsparcia; Niedostateczny poziom kompleksowości usług wsparcia świadczonych przez OWES; Oferta często nieadekwatna do oczekiwań PES; Słabości w zakresie doradztwa biznesowego i wsparcia dla istniejących przedsiębiorstw społecznych.

Nowa formuła OWES: 2014-2020

Komisja Europejska negatywnie oceniła system wspierania ekonomii społecznej w Polsce w poprzednim okresie programowania. Zdaniem KE, był on zbyt drogi i nieefektywny, to znaczy nie prowadził do osiągnięcia celów, które zakłada EFS, czyli zwiększenia liczby miejsc pracy. Dlatego podczas negocjacji Umowy Partnerstwa, Polska usłyszała od KE twarde „nie” jeśli chodzi o wspieranie ekonomii społecznej. Uratowało nas to, że rząd właśnie przyjął KPRES, w którym przewidziane było stworzenie znacznie większej liczby miejsc pracy, a także akredytacja OWES-ów i podejście popytowe, czyli świadczenie usług odpowiadających na realne potrzeby podmiotów ekonomii społecznej. Jeśli jednak Komisja zobaczy, że KPRES nie jest realizowany, będzie chciała wpływać na zmianę Programów  [...]

„Zwiększaniu szans na zatrudnienie grup defaworyzowanych służyć będzie wsparcie sektora ekonomii społecznej oraz zapewnienie jego skutecznego i efektywnego funkcjonowania. Przedsięwzięcia podejmowane w obszarze ekonomii społecznej będą zgodne z Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej. Działania te mają służyć tworzeniu trwałych i wysokiej jakości miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej. W tym celu w latach 2014‐2020 ze środków EFS prowadzone będą  aktywne działania mające pobudzić  na poziomie lokalnym kooperację i aktywność  w celu tworzenia nowych podmiotów ekonomii społecznej (działania o charakterze animacyjnym i inkubacyjnym), a także zapewnić im dostęp do niezbędnego wsparcia finansowego. Jednocześnie interwencja będzie wzmacniała stabilność  istniejących podmiotów ekonomii społecznej i przyczyniała się  do ich rozwoju poprzez zapewnienie dostępu do kapitału zwrotnego, jak i dostępu do edukacji i usług doradczych o charakterze biznesowym” Umowa Partnerstwa KE - Rząd RP s. 138

Zakres działań Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej wskaźnik 1: liczba grup inicjatywnych, które w wyniku działalności OWES wypracowały założenia co do utworzenia podmiotu ekonomii społecznej; wskaźnik 2: liczba środowisk, które w wyniku działalności OWES przystąpiły do wspólnej realizacji przedsięwzięcia mającego na celu rozwój ekonomii społecznej; usługi animacji lokalnej usługi rozwoju ekonomii społecznej wskaźnik 3: liczba miejsc pracy utworzonych w wyniku działalności OWES dla osób, wskazanych w definicji przedsiębiorstwa społecznego; wskaźnik 4: liczba organizacji pozarządowych prowadzących działalność odpłatną pożytku publicznego lub działalność gospodarczą utworzonych w wyniku działalności OWES; usługi wsparcia istniejących przedsiębiorstw społecznych wskaźnik 5: liczba miejsc pracy w przeliczeniu na pełne etaty utworzonych w wyniku działalności OWES we wspartych przedsiębiorstwach społecznych; wskaźnik 6: procent wzrostu obrotów przedsiębiorstw społecznych objętych wsparciem.

A D C B E Standardy formalno-organizacyjne E.1. Standard monitorowania i zasad wsparcia przedsiębiorstw społecznych; E.2. Kompetencje kluczowego doradcy biznesowego; E.3. Standard Efektywnościowy; A.1. Wymagania dotyczące podmiotu działającego jako OWES A.2. Standardy organizacji i zarządzania OWES A.3. Standardy dotyczące kadry OWES A.4. Standardy oceny i doskonalenia jakości pracy OWES A.5. Standardy dotyczące miejsca świadczenia usług przez OWES A.6. Standardy informacji i promocji   B. Standardy etyczne D.1 Standardy zindywidualizowanego wsparcia. D.2. Kompetencje kluczowego doradcy D.3. Standardy efektywnościowe Standardy realizacji usług wsparcia przedsiębiorstw społecznych Standardy formalno-organizacyjne Standardy etyczne Standardy usług animacji lokalnej Standardy realizacji usług rozwoju ekonomii społecznej Standardy dotyczące realizowanych USŁUG Standardy dotyczące PODMIOTU C.1: Narzędzia animacji lokalnej; C.2: Zadania animatora OWES; C.3: Kompetencje animatora OWES; C.4. Standardy efektywności. A D C B E

Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej DPP/MRPiPS Projekt Spójna integracja regionalna ekonomii społecznej, OZRSS, FIR, STOP Samorządy województw/ROPS UZP Projekt PZP dla Zamawiających Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój RPO/EFS/EFRR Regionalne Komitety ES KPRES MR RPRES TISE FRG Sieciowanie OWES OIC Poland, FP, FAOW, Szkolenia i doradztwo dla kadry, PZP Projekty koordynacyjny, Projekt akredytacyjny, Projekt monitorujący Projekt OWES Projekt ROPS Projekty makroregionalne PZP dla PS BGK. Wdrożenie mechanizmu pożyczkowego i ręporęczeniowego

Projekt pozakonkursowy MPiPS Wsparcie OWES PO WER 2.9 Poziom krajowy sieciowanie OWES na poziomie krajowym; podnoszenie kompetencji kadr OWES (standardy i PZP); konkurs 3) Akredytacja OWES – system AKSES; Projekt pozakonkursowy MPiPS Poziom regionalny RPO ROPS jako koordynator ekonomii społecznej – projekt pozakonkursowy ROPS ROPS jako wspierający OWES i tworzący przestrzeń do partnerskiej dyskusji m.in. spotkania sieciujące; 2) agregowanie informacji o działaniach OWES i wynikach ich pracy – monitorowanie; 3) koordynacja i uspójnienie działań w regionie. (np. kalendarz działań, synchronizacja działań, przestrzeń do partnerskiej dyskusji)

Jaka będzie ich przyszłość? Czemu służą OWES: Jaka będzie ich przyszłość?

Problem rozbieżności: Miejsca pracy w RPO i KPRES PO KL = tylko szacunki ok. 3-4 tys. RPO = 8.930, w tym trwałe 3.171 KPRES = 35.000/20.000 z EFS

Czemu służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Podstawowym celem działania OWES jest wsparcie rozwoju ekonomii społecznej, a nie tylko realizacja projektowych wskaźników dot. tworzenia miejsc pracy. Samo tworzenie indywidualnych miejsc pracy może być realizowane przez operatorów (pośredników) zajmujących się rekrutacją, udzielających dotacje i pozostawiających uczestników projektów na otwartym rynku; OWES jest jedynym z najważniejszych ogniw rozwoju ekonomii społecznej i ma zadania znacznie szersze niż typowy operator dotacji.

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju wskazuje ekonomię społeczną jako: miejsce aktywizacji i pracy dla osób o ograniczonej zatrudnialności na otwartym rynku (np. wsparcie tworzenia PES i usługi dla PES, instrumenty zwrotne, partnerstwo publiczno-społeczne); spełnianie kluczowej roli we wspieraniu integracji społecznej i zawodowej; włączanie w realizację usług społecznych na rzecz osób niesamodzielnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – Projekty strategiczne: Ekonomia solidarności społecznej – program wzmocnienia sektora ekonomii społecznej (w szczególności w realizacji usług społecznych użyteczności publicznej na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym), łączący w sobie założenia programów: Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej i Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Zmiany w definiowaniu osób zagrożonych na rynku pracy – jako efekt zmian zachodzących na rynku pracy osoby bezrobotne według definicji BAEL - GUS: na podstawie ich oświadczenia, a nie rejestracji w urzędzie pracy, muszą oni przy tym spełniać dodatkową przesłankę wykluczającą; Ponadto można dodatkowo zatrudniać (wraz z udzieleniem dotacji) osoby: o których mowa w ustawie o spółdzielniach socjalnych, a należą do nich m.in. osoby zarejestrowane jako poszukujące pracy (-30/+50), zatrudnione na umowach cywilno-prawnych, o ile posiadają dodatkową przesłankę wykluczenia, np. ubóstwo, czy też wychodzenie z placówki opiekuńczej; osoby psychicznie chore (w tym bez orzeczenia o stopniu niepełnosprawności); osoby „ubogie pracujące”, czyli wykonujące pracę, ale posiadające dochody niższe, niż kryterium uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej; osoby zatrudnione dotychczas w Zakładach Aktywności Zawodowej. Trwa dyskusja nad sprecyzowaniem i ewentualnym rozszerzeniem tych grup, do której zapraszamy!!!

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać W związku z zapisami Umowy Partnerstwa, SOR i KPRES – Ministerstwo nie rozważa odejścia od obowiązującej definicji przedsiębiorstwa społecznego w zakresie aktywizacji oraz reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej to nie tylko dotacje na tworzenie miejsc pracy, lecz również: animacja grup i środowisk lokalnych; tworzenie przedsiębiorstw społecznych; wspieranie już istniejących przedsiębiorstw społecznych w funkcjonowaniu na rynku. Do rozważenia: propozycja wspierania tworzenia miejsc pracy w PES (w zw. z ekonomizacją NGO) w ramach działania CT8 – zachęcamy do dyskusji!!!

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Koncepcja przedsiębiorstwa społecznego w ramach prac nad ustawą o ekonomii społecznej i solidarnej: „Typ I” – cel główny: aktywizacja (zatrudnianie) i reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; zatrudnia co najmniej 3 osoby (bez względu na wymiar etatu), w tym co najmniej 50% pochodzących z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. „Typ II” – cel główny: świadczenie usług społecznych użyteczności publicznej lub realizacja zadań publicznych w zakresie rozwoju lokalnego; zatrudnia co najmniej 3 osoby (bez względu na wymiar etatu), w tym co najmniej 30% pochodzących z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Zapewnienie udziału podmiotów ekonomii społecznej i solidarnej w programowaniu i realizacji zadań użyteczności publicznej, za które odpowiadają jednostki samorządu terytorialnego. Projekt ustawy powinien wskazać następujące formy udziału podmiotów ekonomii społecznej w programowaniu i realizacji zadań użyteczności publicznej:

Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Udział w kreowaniu polityki rozwoju usług społecznych użyteczności publicznej i zadań publicznych w zakresie rozwoju lokalnego – przy jednoczesnym uporządkowaniu obecnego systemu programowania oraz procesu współudziału podmiotów ekonomii społecznej i solidarnej w kreowaniu polityki lokalnej; Udział w realizacji usług społecznych użyteczności publicznej i zadań publicznych w zakresie rozwoju lokalnego: samodzielnie lub w partnerstwie z jednostkami samorządu terytorialnego – co wymaga uporządkowania prawnego zasad realizacji zadań publicznych, w tym zasady partnerstwa publiczno-społecznego, powierzania zadań publicznych w przypadku zlecenia usług społecznych użyteczności publicznej, oraz wspierania w przypadku zadań publicznych w zakresie rozwoju lokalnego oraz inicjatyw obywatelskich/społecznych; Wspieranie procesu przygotowania do zatrudnienia oraz tworzenia miejsc pracy wraz z reintegracją zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym - mieszkańców wspólnoty samorządowej – co wymaga zdefiniowania wymagań zatrudnieniowych w połączeniu z określeniem uprawnień przedsiębiorstw społecznych;

Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Projekt ustawy o ekonomii społecznej i solidarnej Określenie systemu wsparcia ekonomii społecznej, w tym formuły, umocowania i sposobu finansowania instytucji wspierających ekonomię społeczną i solidarną – OWES (m.in. czyje to zadanie, jak jest finansowane, jaki jest zakres działań i usług, w tym komercyjnych itd.);

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Wyzwania: Jak spowodować, aby IZ RPO stosowały nowe Wytyczne CT9 (oraz modyfikacja aktualnych Wytycznych np. w kontekście grup zagrożonych wykluczeniem społecznym); Jak dbać o realne utrzymanie jakości działania i usług OWES (monitoring jakości); Jak doprowadzić do stworzenia subregionalnych, kompleksowych strategii zatrudnienia w regionach, zamiast punktowego tworzenia miejsc pracy; Jak doprowadzić do koordynacji i synergii działań w regionach (OWES – ROPS, zamiast działań niekomplementarnych) – opartych na solidnej diagnozie potrzeb; Jak spowodować, aby subregionalizacja powodowała szybkie dotarcie do klienta – nie tylko do mieszkańców dużych miast; Jakie stworzyć narzędzia i mechanizmy, które zapewnią trwałość instytucjonalną OWES (np. samofinansowanie części zadań OWES);

Do czego służą Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej - w jakim kierunku powinny podążać Wyzwania: Jak doprowadzić do elastyczności projektów tak, aby wyeliminować myślenie skupione głównie na wskaźnikach i procesach projektowych, zamiast na celach; Jak zapewnić płynność finansowania OWES (w MRPiPS i RDPP trwają prace nad propozycją); Jak uporządkować pomoc publiczną (w MR, MRPiPS, UOKiK trwają prace nad propozycją); Jak ujednolicić działania i procedury OWES (różnice nawet w obrębie regionu); np. co oznacza wsparcie biznesowe; co oznacza inkubacja itd.;

Gminy i powiaty – wspólnoty samorządowe Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej IZ Regionalny Program Operacyjny Strumienie środków (konkursy) kryteria wyboru projektów KM Jak skojarzyć Projekty na realizację usług i projektów aktywnej integracji z tworzeniem PES pod konkretne rynki Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej PS PES PES PES PES PES Gminy i powiaty – wspólnoty samorządowe

Podsumowanie Kwestia kontynuacji finansowania działalności Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej po 2020 nie została przesądzona. To, czy infrastruktura wsparcia ekonomii społecznej będzie trwałym elementem polityki publicznej, zależy od nas wszystkich, a nie tylko od działań rządowych. Poprawa jakości, efektywności i podejście horyzontalne to cel podstawowy OWES. Niezbędna jest zatem wspólna praca nad prawidłową i efektywną realizacją zadań i usług wsparcia ekonomii społecznej TERAZ, co może dać podstawę dla funkcjonowania i finansowania Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej po 2020 roku, jako istotnego elementu systemu wsparcia sektora. Konieczny jest wspólny rządowo-samorządowo-pozarządowy sojusz na rzecz umocnienia systemu i jakości działań i usług na rzecz wsparcia ES, co w perspektywie długofalowej pozwoli na stabilny rozwój infrastruktury wsparcia ES w Polsce.

JAK..? Dyskusje, propozycje, konsultacje…. Spotkania sieciujące – FORUM OWES (corocznie + makroregionalne spotkania branżowe dla kadry OWES); Rzecznictwo w ramach konsultacji i doradztwa dla ROPS/IZRPO/RKRES + spotkania tematyczne; Prace w grupach roboczych KKRES, spotkania konsultacyjne – od IV kw. 2017 r.; Ogólnopolskie Forum Ekonomii Społecznej – listopad 2017 r. (następnie corocznie); Spotkania konsultacyjne dotyczące systemu AKSES – Prace w grupach roboczych KA, spotkania makroregionalne – od IV kw. 2017 r.;

Dziękuję za uwagę Andrzej Radniecki Naczelnik Wydziału Rozwoju Ekonomii Społecznej Departament Ekonomii Społecznej i Pożytku Publicznego Andrzej.Radniecki@mrpips.gov.pl 022 693 47 34