Prawo pracy – ćwiczenia (II) Ilona Szwedziak – Bork ibork@wz.uw.edu.pl WZ UW

FUNKCJE, ZASADY I ŹRÓDŁA PRAWA PRACY Dlaczego powstało prawo pracy?

FUNKCJE PRAWA PRACY ochronna organizatorska/organizacyjna ireniczna (polubowna) prawa pracy rozdzielcza

Która funkcja jest najsilniejsza? FUNKCJE PRAWA PRACY Która funkcja jest najsilniejsza? A która najważniejsza?

Czym są zasady w prawie pracy? ZASADY PRAWA PRACY Co to są zasady? Czym są zasady w prawie pracy?

ZASADY PRAWA PRACY prawo do swobodnie wybranej pracy  zasada wolności pracy – art. 10 § 1 KP art. 11 KP nie ma już prawa do pracy Art. 65. Konstytucji RP 1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa. 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.

ZASADY PRAWA PRACY poszanowanie dóbr osobistych pracownika  poszanowanie godności pracownika (art. 111 KP) CO TO JEST GODNOŚĆ? Art. 30. Konstytucji RP Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. mobbing – art. 943 KP

ZASADY PRAWA PRACY równe traktowanie w zatrudnieniu art. 112 KP – zasada równości praw pracowników z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków oraz równego traktowania pracowników art. 113 KP – zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu art. 183a KP – niedyskryminowanie ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, czas zatrudnienia lub jego wymiar  dyskryminacja polega na gorszym traktowaniu jednych pracowników w porównaniu z innymi ze względu na określone „naganne” przyczyny

ZASADY PRAWA PRACY dyskryminacja obejmuje także molestowanie i molestowanie seksualne – art. 1831 § 5 i 6 molestowanie to zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownika molestowanie seksualne – jw. plus nieakceptowane zachowania o charakterze seksualnym; czyn zabroniony, o którym mowa w art. 197 § 1 KK, art. 197 § 2KK oraz art. 199 § 1 KK

ZASADY PRAWA PRACY Pracownicy powinni być równo traktowanie w zakresie: nawiązania i rozwiązania stosunku pracy warunków zatrudnienia awansowania dostępu do szkolenia

ZASADY PRAWA PRACY prawo do wynagrodzenia za pracę obejmuje: art. 183cKP prawo do minimalnego wynagrodzenia za pracę, określanego przez państwo – art. 10 § 2 KP Zgodnie z rozporządzeniem od 1 stycznia 2016 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1850 zł Art. 65 ust. 4. Konstytucji RP: Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.

ZASADY PRAWA PRACY prawo do godziwego wynagrodzenia – art. 13 KP Art. 33. Konstytucji RP 1.Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

ZASADY PRAWA PRACY prawo do wypoczynku art. 14 KP gwarancją dla tego prawa są zapisy dot. czasu pracy dni wolnych od pracy oraz urlopów wypoczynkowych

ZASADY PRAWA PRACY zabezpieczenie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy art. 15 KP Dział Dziesiąty KP – Bezpieczeństwo i higiena pracy

ZASADY PRAWA PRACY zaspokajanie potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych pracowników (w miarę możliwości) art. 16 KP obowiązek ma charakter warunkowy

ZASADY PRAWA PRACY ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych art. 17 KP ma charakter fakultatywny zależy od zawarcia pisemnej umowy, która może przewidywać także obowiązek pracownika pozostawania w zatrudnieniu u danego pracodawcy na określony czas w razie zawarcia umowy, pracownikowi przysługuje dodatkowy urlop (6 lub 21 dni – art. 1032 KP ) z zachowaniem prawa do wynagrodzenia oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania dodatkowo, pracodawca może pokrywać opłaty za szkolenie, przejazd, zakwaterowanie, podręczniki itd. jeśli w trakcie podnoszenia kwalifikacji stosunek pracy zostanie rozwiązany przez pracownika lub zostanie mu wypowiedziany z jego winy, może on być zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę Podobnie jeśli pracownik, który otrzymuje świadczenie, nie podnosi kwalifikacji (1031 – 1035KP)

ZASADY PRAWA PRACY zasada uprzywilejowania pracownika z art. 18 § 1 KP postanowienia umów i innych aktów będących podstawą stosunku pracy mogą być dla pracownika bardziej korzystne niż przepisy prawa pracy ale!! KP dopuszcza możliwość wyjątkowego pogorszenia warunków wynikających z umów o pracę, gdy jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, nieobjętego układem zbiorowym pracy lub zatrudniającego mniej niż 20 pracowników

ZASADY PRAWA PRACY zasada automatyzmu prawnego art. 18 § 2 KP w miejsce mniej korzystnych dla pracownika postanowień umownych stosuje się z mocy prawa odpowiednie bardziej korzystne przepisy

ZASADY PRAWA PRACY prawa kolektywne: I. wolność zrzeszania się pracowników w celu reprezentacji i ochrony własnych praw i interesów art. 181KP odnosi się do prawa konstytucyjnego wolności zrzeszania się Konstytucja reguluje zbiorowe stosunki pracy: prawo zrzeszania się w związki zawodowe, układy zbiorowe pracy i prawo do strajku II. prawo pracowników do uczestniczenia w zarządzaniu zakładem pracy na zasadach określonych w odrębnych przepisach art. 182 KP ustawy związkowe itp.

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY DO KOGO SĄ ADRESOWANE? CO POWINNY REGULOWAĆ?

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY są adresowane do wszystkich pracowników lub ich grup obejmują powtarzające się sytuacje określają prawa i obowiązki stron stosunku pracy art. 9 KP: ustawowa definicja prawa pracy istnieją akty prawne, które nie stanowią bezpośrednio o prawach i obowiązkach, ale mogą regulować inne stosunki prawne związane zatrudnieniem

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – krajowe (I) Powszechne źródła prawa pracy: Konstytucja – najwyższe źródło prawa pracownicy mogą powoływać się bezpośrednio na jej przepisy, o ile sama Konstytucja nie ogranicza ich bezpośredniego stosowania pierwszeństwo w sądach inne akty muszą być zgodne z Konstytucją; inaczej – TK normy ogólne: zasada sprawiedliwości społecznej, społecznej gospodarki rynkowej, ochrony pracy i dialogu społecznego, zasada równości, ochrony godności i prywatności gwarancje indywidulanych stosunków pracy: wolność osobista w wolności pracy, inne gwarancje i wolności również odnoszą się do prawa pracy; prawo do minimalnego wynagrodzenia, prawo do wypoczynku, do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zakaz stałego zatrudniania dzieci poniżej 16 lat zbiorowe stosunki pracy: prawo zrzeszania się w związki zawodowe, układy zbiorowe pracy i prawo do strajku pośrednio – prawo prowadzenia sporów zbiorowych Konstytucja zawiera gwarancje także dla pracodawców

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – krajowe (II) ustawy – przede wszystkim Kodeks Pracy normuje podstawową dziedzinę stosunków stanowiących przedmiot prawa pracy statuuje prawa i obowiązki wszystkich ludzi świadczących odpłatnie pracę podporządkowaną, bez względu na charakter i miejsce wykonywania pracy oraz podstawę nawiązania stosunku pracy spełnia postulat powszechności regulacji prawnej ALE: to nie oznacza, że reguluje wszystkie kwestie dot. prawa pracy w KP przeważają normy prawne bezwzględnie obowiązujące – na korzyść pracownika ich stosowanie nie może być zawieszone inne ustawy: minimalne wynagrodzenie za pracę, nadzór nad warunkami pracy, zwolnienia pracowników z przyczyn ich niedotyczących, zatrudnianie pracowników tymczasowych itd. pragmatyki pracownicze: najczęściej są to akty prawne dot. zatrudnienia w administracji publicznej; podział na pragmatyki prawa pracy (pracownicze) – dot. służby cywilnej, zagranicznej, pracowników samorządowych, NIK, sądownictwo i prokuraturę, nauczycieli, szkolnictwo wyższe; pragmatyki prawa administracyjnego (służbowe) – funkcjonariusze formacji zmilitaryzowanych KC – odpowiednie stosowanie

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – krajowe (III) ratyfikowane umowy międzynarodowe Rozporządzenia: akty wykonawcze do ustaw - RM oraz Minister Pracy

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – inne źródła prawa pracy (I) układy zbiorowe pracy – nie są powszechne, obejmują tylko pracowników jednego zakładu pracy lub grup zakładów, w szczególności pracowników określonej branży czy zawodu porozumienie zawarte miedzy związkami zawodowymi a pracodawcami o treści decydują strony układu postanowienia układu obowiązują bezpośrednio w stosunkach pracy, tak jak przepisy zawarte w innych źródłach prawa postanowienia umów o pracę nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż postanowienia obowiązującego układu (wtedy te postanowienia wchodzą na miejsce gorszych postanowień)

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – inne źródła prawa pracy (II) porozumienia zbiorowe – porozumienia oparte na ustawie zajmują takie samo miejsce w hierarchii źródeł prawa pracy jak układy zbiorowe pracy brak definicji porozumienia nie mogą być mniej korzystne niż dla pracowników niż ustawy i przepisu wydane na ich podstawie postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne niż porozumienia zbiorowe porozumienie zbiorowe jest źródłem prawa pracy, jeśli spełnia dwa warunki: określa prawa i obowiązki stron oraz jest oparte na ustawie ustawy przewidują możliwość zawierania porozumień zbiorowych w sprawach nadzwyczajnych: zwolnienia grupowe, zmiana pracodawcy, spory grupowe niektóre porozumienia uzupełniają regulację ustawową, dostosowując się do warunków panujących u danego pracodawcy

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – inne źródła prawa pracy (III) akty wewnątrzzakładowe I. regulamin pracy ustala organizację i porządek pracy w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników – art. 104 § 1 KP treść regulaminu pracy – trzy rodzaje postanowień: normujące porządek w zakładzie pracy określające obowiązki stron związane z organizacją i porządkiem w procesie pracy informujące pracowników o karach porządkowych wprowadzenie regulaminu pracy jest obowiązkowe, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, a sprawy nim objęte nie są uregulowane postanowieniami układu zbiorowego pracy jeżeli nie ma obowiązku wprowadzania regulaminu – informuje pracownika o niektórych sprawach objętych jego treścią treść regulaminu ustala pracodawca: w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową – albo – samodzielnie, jeśli nie działają u niego związki zawodowe regulamin wchodzi w życie dopiero po 2 tygodniach od dnia podania go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY – inne źródła prawa pracy (IV) II. regulamin wynagradzania – jeśli u pracodawcy nie obowiązuje układ zbiorowy pracy, to określenie warunków w zakresie wynagrodzenia odbywa się poprzez regulamin wynagradzania może określać inne świadczenia związane z pracą regulamin wydaje pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników ma charakter podobny do układu zbiorowego pracy nie obejmuje pracowników zarządzających III. statut – tzw. statuty zakładowe są to akty zwłaszcza samorządnych jednostek organizacyjnych: spółdzielni działających na podstawie ustawy prawo spółdzielcze oraz szkół wyższych – ustawa prawo o szkolnictwie wyższym

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY - zewnętrzne Prawo międzynarodowe zgodnie z polską Konstytucją, umowa międzynarodowa jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego, w tym także prawa pracy podstawowym źródłem prawa pracy o charakterze międzynarodowym są konwencje uchwalane przez MOP; konwencje wymagają ratyfikacji i ogłoszenia także – postanowienia Paktów Praw Człowieka z 1966 r. także – Europejska Karta Społeczna przyjęta przez Radę Europy w 1961 r. (charakter regionalny) umowy dwustronne Prawo unijne: cel: harmonizacja przepisów rozumiana jako usunięcie różnic między krajowymi systemami prawa pracy narzędzie – dyrektywy – wiążą państwo, do którego są skierowane w zakresie celów, które mają być osiągnięte; państwu pozostaje swoboda wyboru środków i form realizacji rozporządzenia – prawo unijne zastępuje prawo krajowe np. w zakresie swobody przepływu pracowników

Dziękuję za uwagę