Kształtowanie kompetencji czytelniczych Lektury w szkole podstawowej

Zgodnie z nową podstawą programową zadaniem szkoły jest: wprowadzenie uczniów w świat literatury, ugruntowanie ich zainteresowań czytelniczych , oraz wyposażenie w kompetencje czytelnicze potrzebne do krytycznego odbioru utworów literackich i innych tekstów kultury.

Szkoła podejmuje działania mające na celu: rozbudzenie u uczniów zamiłowania do czytania, działania sprzyjające zwiększeniu aktywności czytelniczej uczniów, kształtuje postawę dojrzałego i odpowiedzialnego czytelnika, przygotowanego do otwartego dialogu z dziełem literackim. W procesie kształcenia i wychowania wskazuje rolę biblioteki (szkolnej, publicznej, naukowej i in.) oraz zachęca do podejmowania indywidualnych prób twórczych.

Przykłady możliwych działań (rozwiązań) dydaktycznych: gry i zabawy związane z czytaniem tekstów literackich. Praca z fragmentem tekstu, w celu zachęcenia uczniów do sięgnięcia po całość utworu. Wykorzystywanie nowości księgarskich. Praca z tekstem literackim w oparciu o środki audiowizualne. Korzystanie z wydań hipertekstowych lektur szkolnych: www.wolnepodręczniki.pl Czytanie i oglądanie Praca z rodzicami- projekty edukacyjne związane z czytelnictwem, w które zaangażowani są rodzice!!!

W związku z ogromną liczbą możliwych źródeł informacji: Szkoła musi być instytucją, która znajduje swoje miejsce pośród innych.

Zmiana podstawy programowej dla szkoły podstawowej, która po reformie systemu edukacji liczy osiem klas, obejmie również kanon lektur. Oto, jak wygląda nowa lista lektur dla uczniów klas IV-VIII szkoły podstawowej.

Klasa IV Lektura obowiązkowa: Jan Brzechwa, ”Akademia pana Kleksa” Janusz Christa, Kajko i Kokosz. Szkoła latania (komiks) René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, ”Mikołajek ”(wybór opowiadań) Adam Mickiewicz, ”Powrót taty”,  Pani Twardowska, ”Pan Tadeusz” (opisy) Joanna Olech, ”Dynastia Miziołków” Józef Wybicki, ”Mazurek Dąbrowskiego”

Wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: Charles Perrault, Kopciuszek, Kot w butach, Sinobrody  Aleksander Puszkin, ”Bajka o rybaku i rybce ” Jeanne Marie Leprince de Beaumont, ”Piękna i Bestia Wybrane wiersze Władysława Bełzy, Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Joanny Kulmowej, Juliana Tuwima.

Lektura uzupełniająca: Adam Bahdaj, ”Kapelusz za 100 tysięcy” Frances Hodgson Burnett, ”Tajemniczy ogród” lub inna powieść Janusz Korczak, ”Król Maciuś Pierwszy” Maria Kownacka, Zofia Malicka, ”Dzieci z Leszczynowej Górki” Selma Lagerlöf, ”Cudowna podróż” Sat-Okh, ”Biały mustang” Wybór innych tekstów kultury, w tym utwory dla dzieci i młodzieży; film i spektakl teatralny z repertuaru dziecięcego; wybrane programy telewizyjne.

Lektura obowiązkowa: Clive Staples Lewis, ”Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa” Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz” (zwyczaje i obyczaje) Ferenc Molnar, ”Chłopcy z Placu Broni” Bolesław Prus, ”Katarynka” Juliusz Słowacki, ”W pamiętniku Zofii Bobrówny” Seweryna Szmaglewska, ”Czarne Stopy”

Wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz np Wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz np. mity o: Prometeuszu, Syzyfie, Demeter i Korze, Dedalu i Ikarze, Heraklesie, Edypie, Tezeuszu i Ariadnie, Orfeuszu i Eurydyce Biblia, powstanie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne Wybrane wiersze Jana Twardowskiego, Leopolda Staffa, Anny Kamieńskiej, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza.

Lektura uzupełniająca: Lewis Carroll, ”Alicja w Krainie Czarów” Andrzej Maleszka, ”Magiczne drzewo” Karol May, ”Winnetou” Małgorzata Musierowicz, wybrana powieść Edmund Niziurski, ”Sposób na Alcybiadesa” Bolesław Prus, ”Kamizelka” Henryk Sienkiewicz, ”Janko Muzykant „ Wybór innych tekstów kultury.

Lektura obowiązkowa: Antoni Czechow, ”Kameleon”, ”Śmierć urzędnika” Rafał Kosik, Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi Ignacy Krasicki, wybrane bajki Adam Mickiewicz, ”Pan Tadeusz” (polowanie oraz koncert Wojskiego) John Ronald Reuel Tolkien, ”Hobbit, czyli tam i z powrotem” Henryk Sienkiewicz, ’W pustyni i w puszczy” Wybrane wiersze Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza, Zbigniewa Herberta.

Lektura uzupełniająca: Aleksander Dumas, ”Trzej muszkieterowie” Joseph Rudyard Kipling, ”Księga dżungli” Marcin Kozioł, ”Skrzynia Władcy Piorunów” Stanisław Lem, ”Cyberiada ”(fragmenty) Kornel Makuszyński – wybrana powieść Lucy Maud Montgomery, ”Ania z Zielonego Wzgórza” Alfred Szklarski, wybrana powieść Wybór innych tekstów kultury.

Lektura obowiązkowa: Charles Dickens, ”Opowieść wigilijna” Aleksander Fredro, ”Zemsta” Jan Kochanowski, wybór fraszek, pieśni i trenów, w tym tren I, V, VII, VIII Ignacy Krasicki, ”Żona modna” Adam Mickiewicz, ’Reduta Ordona”, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, II część Dziadów, Pan Tadeusz (historia Polski)

Henryk Sienkiewicz, ’Quo vadis, Latarnik” Stefan Żeromski, ”Siłaczka” Wybrane wiersze Cypriana Norwida, Bolesława Leśmiana, Mariana Hemara, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta.

Lektura uzupełniająca: Agatha Christie, wybrana powieść kryminalna Ernest Hemingway, ”Stary człowiek i morze” Helena Keller, ’, ”Stowarzyszenie Umarłych Poetów” Beata Obertyńska, Z domu niewoli” (fragmenty) Henryk Sienkiewicz, ”Krzyżacy” Melchior Wańkowicz, ’Ziele na kraterze” (fragmenty) Wybór innych tekstów kultury.

Lektura obowiązkowa: Aleksander Kamiński, ”Kamienie na szaniec” Adam Mickiewicz, ”Pan Tadeusz” Juliusz Słowacki, ”Balladyna” Antoine de Saint-Exupery, ”Mały Książę” Stefan Żeromski, ”Syzyfowe prace” Wybrane wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Wisławy Szymborskiej, Jarosława Marka Rymkiewicza, Stanisława Barańczaka.

Lektura uzupełniająca: Bogdan Bartnikowski, ”Dzieciństwo w pasiakach” Miron Białoszewski, ”Pamiętnik z powstania warszawskiego” (fragmenty) Suzanne Collins, ”Igrzyska śmierci” Arkady Fiedler, ”Dywizjon 303” Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość (fragmenty) Karolina Lanckorońska, Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945 (fragmenty) E.-E. Schmitt, ”Oskar i pani Róża”

L.Kołakowski – „Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca? „ Propozycja lektur do wspólnego i indywidualnego czytania w klasach I -III: H.Ch. Andersen – Baśnie (do wyboru) C. Centkiewicz – „Anaruk, chłopiec z Grenlandii „ W. Cichoń – „Cukierku, ty łobuzie! „ A.Frączek – „Rany Julek. O tym jak Julian Tuwim został poetą”. L.Kołakowski – „Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca? „ M.Kruger- „Karolcia „

A.Lindgren – „Dzieci z Bullerbyn” H.Lofting – „Doktor Dolittle i jego zwierzęta” B.Tylicka – O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta w baśniach i legendach. Ł. Wierzbicki – „Afryka Kazika” Ł. Wierzbicki – „Dziadek i niedźwiadek”

Czy faktycznie „dzisiejsze dzieci w ogóle nie czytają”? Młodzi ludzie nie czytają książek, bo przede wszystkim nie chcą i nie lubią czytać, nie wiedzą, co i dlaczego mają czytać, nie umieją dostatecznie wykorzystać tej umiejętności i zdobytych tą drogą wiadomości. Jest to trudny i złożony proces psychofizyczny. Czytanie nie kojarzy im się przyjemnością, nie przynosi spodziewanej satysfakcji, więc bywa bardzo szybko eliminowane z ich życia.

Efekty czytania Nie jest tajemnicą, że czytając, uczymy się pisowni wyrazów, a także wypowiadania się. Kształtują się nasze zainteresowania, stajemy się kreatywni. Czytanie możemy traktować jako hobby, rozrywkę, dzięki którym rozwija się nasza wyobraźnia. To w książkach zawarte są mądrości, to w wyniku lektury poszerzamy swoją wiedzę.

Co zatem zrobić, by zachęcić do czytania dzieci i młodzież? Bez wątpienia bardzo dużą rolę odgrywają w tej kwestii dorośli. To nauczyciele, rodzice, dziadkowie mają realny wpływ na kształtowanie przekonań i stosunku młodych ludzi do książek.

Według Anny Janus-Sitarz wskazane jest podjęcie kilku kroków, działań: Doskonalić technikę czytania (w formie obowiązkowych zajęć głośnego czytania, Czytanie dla przyjemności (szybkie czytanie, nastawione na szukanie informacji przynosi zniechęcenie. Konieczny jest dwuetapowy odbiór dzieła literackiego: emocjonalny, a potem intelektualny,

Dialog z tekstem (poszukiwanie przez dzieci czegoś o sobie, o realnym życiu, stwarzanie sytuacji motywacyjnych), Chęć zrozumienia dzieła literackiego, wywołanie emocji niezbędnych do nawiązania osobistego kontaktu z dziełem.

Propozycje sprawdzonych działań w tym zakresie to: „Książka roku”- pod tym hasłem kryje się czytana w odcinkach 10- 20 minut na ostatniej lekcji języka polskiego w tygodniowej fazie realizacji tego zadania ( lub na godzinie z wychowawcą). Fragment do czytania wyznacza nauczyciel, który sam również czyta i sam w 2-3 zdaniach przypomina treść poprzedniego odcinka. Po kilku tygodniach zadanie przejmują uczniowie- najpierw najlepiej czytający i wypowiadający się, wskazani przez nauczyciela, później wszyscy chętni. Zadanie to powinno spodobać się uczniom.

Miło bowiem słuchać pięknego czytania Miło bowiem słuchać pięknego czytania. Uczniowie zachęceni przykładem nauczyciela powinni podjąć wyzwanie. Realizacja tego zadania sprzyja podnoszeni techniki czytania w klasie, mobilizuje nawet najsłabszych w klasie do pokazania się. Być może uczniowie sięgną po wybrana książkę, by wcześniej poznać jej treść.

„Kwadrans z lekturą” - to pokazanie w formie sprawozdania lub recenzji wybranej lektury uzupełniającej. Zadanie to wykonują uczniowie w parach. Swoją prace prezentują raz lub dwa w miesiącu. Recenzenci prezentują lekturę w formie wypowiedzi ustnej, ale ich obowiązkiem jest przygotowanie krótkiej kilkuzdaniowej notatki do zapisania. Nauczyciel koryguje lub uzupełnia wypowiedź ustną. Realizacja tego zadania pozwala klasie zetknąć się w ciągu roku z wszystkimi lekturami uzupełniającymi i nie tylko.

„Nasza recenzja”- to przygotowanie przez uczniów- sprawozdań- recenzji czytanych przez siebie książek (niekoniecznie lektur szkolnych) i publikowanie ich w „Kąciku recenzji” w klasie. Zadanie to mogłoby mieć charakter konkursowy, autorzy najciekawszych recenzji mogliby być nagrodzeni książkami na zakończenie roku szkolnego.  

Jak czytać nowocześnie? Przede wszystkim to umiejętność sprawnego czytania. W tym miejscu warto zatrzymać się nad tym, od czego zależy szybkość i jakość naszego czytania. Przeciętnie czytamy 200–250 słów na minutę. Za czytanie sprawne i szybkie uważamy tempo 250–400 słów na minutę. Tempo powyżej 400 słów na minutę osiągają osoby, które nie werbalizują w myślach wyrazów, widzą i rozumieją większe fragmenty tekstu (np. całe zdania, wersy), czyli mają większe pole ostrego widzenia.

Szybkość czytania zależy również od stopnia trudności tekstu oraz naszego zainteresowania nim. Im trudniejszy tekst, napisany mniej zrozumiałym językiem, tym oczywiście będziemy go czytali wolniej. Ćwiczenia wspierające sprawne czytanie to trening pamięci, wydłużanie czasu koncentracji uwagi, poszerzanie pola widzenia tak, aby móc jednocześnie postrzegać i rozumieć kilka wyrazów, a nawet całe wersy.  

Reasumując Kompetencje czytelnicze wpływają na sukces uczniów w szkole, a w późniejszym życiu pozwalają pokonywać uczniom ograniczenia i trudności związane z mniej sprzyjającym środowiskiem społecznym.

Czytanie jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, to jedna z najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w procesie kształcenia.