Nowa Perspektywa 2014 – 2020 Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Główny Punkt Informacyjny o Funduszach Europejskich Staszów 2014

Harmonogram Prac Harmonogram prac nad nową perspektywą finansową 2014 – 2020 II kwartał 2012 r. powołanie Międzyresortowego Zespołu do Spraw Programowania i Wdrażania. kwiecień 2012r. Przyjęcie przez Radę Ministrów Informacji o sposobie organizacji prac nad dokumentami programowymi. kwiecień 2012 r. – wrzesień 2012 r. Przygotowanie systemu programowania i wdrażania kwiecień 2012 r. – czerwiec 2013 r. Przygotowanie Umowy Partnerstwa 15 stycznia 2013 r. Przygotowanie i zatwierdzenie Założeń Umowy Partnerstwa styczeń 2013 r. - październik 2013 r. Przygotowanie projektu Umowy Partnerstwa, w tym konsultacje społeczne Harmonogram prac nad nową perspektywą finansową 2014 – 2020 II kwartał 2012 r. powołanie Międzyresortowego Zespołu do Spraw Programowania i Wdrażania. kwiecień 2012r. Przyjęcie przez Radę Ministrów Informacji o sposobie organizacji prac nad dokumentami programowymi. kwiecień 2012 r. – wrzesień 2012 r. Przygotowanie systemu programowania i wdrażania kwiecień 2012 r. – czerwiec 2013 r. Przygotowanie Umowy Partnerstwa 15 stycznia 2013 r. Przygotowanie i zatwierdzenie Założeń Umowy Partnerstwa styczeń 2013 r. - październik 2013 r. Przygotowanie projektu Umowy Partnerstwa, w tym konsultacje społeczne

Harmonogram Prac listopad 2013 r. Przedłożenie do akceptacji Radzie Ministrów projektu umowy partnerstwa luty 2013 r. - grudzień 2013 r. Prace nad programami operacyjnymi luty 2013 r. – kwiecień 2013 r. Przygotowanie wstępnych projektów programów operacyjnych, grudzień 2013 r. Opiniowanie przez MRR projektów programów operacyjnych za zgodność z dokumentami strategicznymi styczeń 2013 r. – czerwiec 2013 r. Przygotowanie ostatecznych wersji programów operacyjnych, czerwiec 2013 r. Przedłożenie projektów programów operacyjnych do akceptacji RM Październik – Grudzień 2013 r. Rozpoczęcie negocjacji Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych z KE listopad 2013 r. Przedłożenie do akceptacji Radzie Ministrów projektu umowy partnerstwa luty 2013 r. - grudzień 2013 r. Prace nad programami operacyjnymi luty 2013 r. – kwiecień 2013 r. Przygotowanie wstępnych projektów programów operacyjnych, grudzień 2013 r. Opiniowanie przez MRR projektów programów operacyjnych za zgodność z dokumentami strategicznymi styczeń 2013 r. – czerwiec 2013 r. Przygotowanie ostatecznych wersji programów operacyjnych, czerwiec 2013 r. Przedłożenie projektów programów operacyjnych do akceptacji RM Październik – Grudzień 2013 r. Rozpoczęcie negocjacji Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych z KE

ILE FUNDUSZY EUROPEJSKICH NA LATA Polska otrzyma 82,5 (72,9) mld Euro na realizację polityki spójności Polska otrzymała 67 mld Euro na realizację polityki spójności Wzrost

Umowa Partnerstwa Kontrakt pomiędzy Polską a Komisją Europejską, w którym pokażemy w jaki sposób chcemy zainwestować fundusze unijne. Umowa Partnerstwa oraz programy operacyjne podlegać będą negocjacjom z Komisją Europejską. Ponadto, równolegle prowadzone są prace nad przygotowaniem zmian prawnych, które będą dostosowane do zapisów rozporządzeń na kolejną perspektywę budżetową.

Miejsce Umowy Partnerstwa w europejskim i krajowym systemie dokumentów strategicznych Europa 2020 Zalecenia Rady Unii Europejskiej dla Polski Pakiet rozporządzeń UE na lata Strategia Rozwoju Kraju 2020 Strategie Zintegrowane w tym Krajowa Strategia rozwoju Regionalnego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Umowa Partnerstwa

Podstawy Wypracowania Umowy Partnerstwa UMOWA PARTNERSTWA Doświadczenia z poprzednich perspektyw Ankiety z regionów Analizy i raporty Debaty Opinie partnerów społecznych i gospodarczych

Cele Wykorzystania środków UE Celem w ramach nowej perspektywy 2014 – 2020 będzie….. Oparcie rozwoju na dalszym zwiększaniu konkurencyjności gospodarki, poprawie spójności społecznej i terytorialnej (przez likwidowanie istniejących barier rozwojowych) i podnoszeniu sprawności i efektywności państwa. Cel ten będzie realizowany w ramach trzech obszarów: Wsparcie dla zwiększenia konkurencyjności gospodarki Poprawa spójności społecznej i terytorialnej Podnoszenie sprawności i efektywności państwa Poprzez wszystkie 11 celów tematycznych wynikających z projektów rozporządzeń UE

CEL TEMATYCZNY NR 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Cel szczegółowy: poprawa jakości badań oraz wzmocnienie współpracy sektora nauki i gospodarki, Planowane nakłady rzędu 9,7 mld euro, co stanowi ok. 14,3% całości alokacji (K: 7,3 mld, R: 2,4 mld)

 Wspieranie współpracy przedsiębiorstw z jednostkami naukowymi (od pomysłu do przemysłu),  Zakup wyników prac B+R/technologii,  Wsparcie dla IOB oraz koordynatorów klastrów,  Poprawa jakości wyników prac badawczo-rozwojowych,  Ukierunkowanie działań B+R w sektorze publicznym na rozwój gospodarczy kraju,  Rozwój kadr nauki i przedsiębiorstw zaangażowanych w prowadzenie badań naukowych,  Zwiększenie powiązań pomiędzy sektorem nauki a przedsiębiorcami,  Rozwój instrumentów finansowania B+R oraz innowacji,  Badania naukowe, nowe technologie i innowacje jako sposób do zapewnienia zrównoważonego rozwoju kraju. CEL TEMATYCZNY NR 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji

CEL TEMATYCZNY NR 2 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych Cel szczegółowy: zwiększenie wykorzystania technologii informacyjno komunikacyjnych w gospodarce i społeczeństwie Zaangażowane fundusze: EFRR, EFS, Planowane nakłady rzędu 3,5 mld euro, co stanowi ok. 5,2% całości alokacji (K: 1,9 mld, R: 1,6 mld)

 Kompleksowy rozwój cyfrowy: równomierny rozwój sieci szerokopasmowych, usług i treści dostępnych w sieci oraz kompetencji cyfrowych społeczeństwa,  Budowa infrastruktury szerokopasmowego internetu na obszarach, gdzie nie można zapewnić dostępu na warunkach rynkowych,  Zwiększenie zastosowania TIK w usługach publicznych,  Wsparcie TIK w MŚP, jako innowacyjnych rozwiązań elektronicznych. CEL TEMATYCZNY NR 2 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych

CEL TEMATYCZNY NR 3 Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury Cel szczegółowy: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw Zaangażowane fundusze: EFRR, EFRROW, EFMR Planowane nakłady rzędu 4 mld euro, co stanowi ok. 6% całości alokacji (K: 0,8 mld, R: 3,3 mld)

 Rozwój instrumentów inżynierii finansowej,  Rozwój inkubatorów przedsiębiorczości  Zwiększenie wykorzystywania przez przedsiębiorstwa rozwiązań innowacyjnych,  Wsparcie w zakresie zwiększenia wydajności pracy i redukcji kosztów gospodarowania związanych z zużyciem surowców i energii,  Wsparcie podnoszenia wysokich kwalifikacji w zakresie zarządzania,  Stymulowanie i rozwijanie różnicowania działalności gospodarczej, w tym pozarolniczej i okołorolniczej na obszarach wiejskich,  Wsparcie rozszerzania działalności gospodarczej w dziedzinach, w których kraj lub region może uzyskać przewagę konkurencyjną. CEL TEMATYCZNY NR 3 Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury

CEL TEMATYCZNY NR 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Cel szczegółowy: zmniejszenie emisyjności gospodarki Zaangażowane fundusze: EFRR, EFRROW, FS Planowane nakłady rzędu 6,8 mld euro, co stanowi ok. 10% całości alokacji (K: 3,3 mld, R: 3,5 mld)

 Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki,  Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii  Wsparcie dla produkcji energii z OZE skoordynowane z krajowym systemem wsparcia, wykorzystanie instrumentów finansowych,  Obniżenie emisji generowanych przez transport w aglomeracjach miejskich CEL TEMATYCZNY NR 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach

CEL TEMATYCZNY NR 5 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem Cel szczegółowy: Poprawa zdolności adaptacji do zmian klimatu Planowane nakłady rzędu 566 mln euro, co stanowi ok. 0,8% całości alokacji (K: 230 mln, R: 336 mln) Zaangażowane fundusze: EFRR, EFRROW, FS

 usprawnienie koordynacji działań, zwiększenie skuteczności i wydajności w dziedzinie zapobiegania zagrożeniom, wzmocnienie zdolności systemowych, uproszczenie struktur,  efektywne gospodarowanie wodą  Zwiększenie zabezpieczenia obszarów miejskich przez niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi  wybór metod odpowiadających rzeczywistym potrzebom regionów i zróżnicowanym warunkom obszaru Polski  Rozwój systemów zarządzania zagrożeniami CEL TEMATYCZNY NR 5 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem

CEL TEMATYCZNY NR 6 Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami Cel szczegółowy: Zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych Planowane nakłady rzędu 5,5 mld euro, co stanowi ok. 8,1% całości alokacji (K: 3,6 mld, R: 1,9 mld) Zaangażowane fundusze: EFRR, EFRROW, FS

 Zachowanie i efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych  Działania z zakresu gospodarki wodno – ściekowej oraz gospodarki odpadami  Poprawa jakości środowiska miejskiego  Zachowanie i efektywne wykorzystanie zasobów kulturowych CEL TEMATYCZNY NR 6 Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami

CEL TEMATYCZNY NR 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Cel szczegółowy: Zwiększenie transportowej dostępności kraju w układzie europejskim i krajowym oraz poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju Zaangażowane fundusze: EFRR, FS Planowane nakłady rzędu 21 mld euro, co stanowi ok. 31% całości alokacji (K: 17,2 mld, R: 3,9 mld) + środki CEF (3,8 mld euro)

zapewnienie wysokiej jakości powiązań drogowych i kolejowych (TEN-T), poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz żeglugi (TEN-T), ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne zwiększenie mobilności wewnątrzregionalnej – powiązania uzupełniające krajową sieć transportową (drogowe i kolejowe), zwiększenie udziału/ rozwój transportu publicznego w systemach transportowych miast, usprawnienie infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej energii elektrycznej i gazu ziemnego, poprawa zdolności do magazynowania energii elektrycznej i gazu ziemnego CEL TEMATYCZNY NR 7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych

CEL TEMATYCZNY NR 8 Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników. Cel szczegółowy: Bardziej efektywne wykorzystanie zasobów na rynku pracy Planowane nakłady rzędu 4,4 mld euro, co stanowi ok. 6,5% całości alokacji (K: 680 mln, R: 3,7 mld) Zaangażowane fundusze: EFRR, EFS, EFMR

 Wspieranie osób młodych (15-24 lata) w wejściu na rynek pracy,  Poprawa efektywności instytucji rynku pracy,  Poprawa mobilności zawodowej i terytorialnej pracowników,  Działania wspierające zatrudnienie i utrzymanie się na rynku pracy osób niepełnosprawnych,  Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zawodowych,  Wspieranie przedsiębiorczości i samozatrudnienia,  Wprowadzenie rozwiązań zapewniających szerszy dostęp do opieki nad osobami zależnymi,  Wspieranie działań dotyczących ochrony zdrowia. CEL TEMATYCZNY NR 8 Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników

CEL TEMATYCZNY NR 9 Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją. Cel szczegółowy: Zmniejszenie poziomu ubóstwa Zaangażowane fundusze: EFROW, EFS, EFMR Planowane nakłady rzędu 5,2 mld euro, co stanowi ok. 7,6% całości alokacji (K: 680 mln, R: 4,5 mld)

 Poszerzanie i lepsze dopasowanie oferty wsparcia do osób wykluczonych,  Działania dotyczące aktywizacji zawodowej,  Działania profilaktyczne skierowane do rodzin w trudnej sytuacji,  Zmiana lub podnoszenie kwalifikacji oraz przystosowanie miejsc pracy i rozwój usług,  Poprawa współpracy służb publicznych,  Deinstytucjonalizacja usług i rozwój rodzinnych i środowiskowych form wsparcia dla rodzin i osób zagrożonych wykluczeniem, bądź wykluczonych,  Wsparcie sektora ekonomii społecznej,  Zwiększanie jakości i dostępu do usług publicznych-społecznych. CEL TEMATYCZNY NR 9 Promowanie włączenia społecznego, walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją.

CEL TEMATYCZNY NR 10 Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie Cel: podwyższenie jakości edukacji oraz dostosowanie jej do wymogów regionalnych i lokalnych rynków pracy Zaangażowane fundusze: EFROW, EFS, EFRR Planowane nakłady PS rzędu 3,3 mld euro, co stanowi ok. 4,9% całości alokacji (K: 1,4 mld, R: 1,9 mld)

 Lepsze dopasowanie kształcenia do potrzeb gospodarki,  Poprawa jakości pracy szkół, uczelni i innych instytucji edukacyjnych,  Doposażenie szkół w nowoczesny sprzęt,  Poprawa kompetencji nauczycieli,  Zwiększenie liczby studentów na kierunkach ważnych dla gospodarki,  Poprawa jakości i promocja kształcenia zawodowego,  Poprawa pozycji polskich szkół wyższych na rynku europejskim i światowym,  Tworzenie warunków do podwyższania lub zmiany kompetencji wśród osób dorosłych. CEL TEMATYCZNY NR 10 Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie

CEL TEMATYCZNY NR 11 Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej Cel: Poprawa warunków administracyjno-prawnych dla rozwoju przedsiębiorczości Planowane nakłady rzędu 183 mln euro, co stanowi ok. 0,3% całości alokacji Zaangażowane fundusze: EFS, EFMR

Cel tematyczny nr 11. Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej poprawa istniejącego prawa, poprawa jakości procesu legislacyjnego, który powinien prowadzić do przyjmowania prawa wyższej jakości. skrócenie czasu wydawania decyzji, poprawa jakości wydawanych decyzji, spadek kosztów uzyskania decyzji, wzrost pewności i zaufania do instytucji wydających decyzje, wzrost otwartości instytucji publicznych

Podejście terytorialne Kluczowe obszary to: MIASTA WOJEWÓDZKIE I ICH OBSZARY FUNKCJONALNE (obszar funkcjonalny to obszar, niekoniecznie tożsamy z granicami administracyjnymi, na którym pomiędzy samorządami występują pewne zależności, np. wspólne bariery, wspólne atuty. Miasto i okoliczne Gminy mogą tworzyć obszar funkcjonalny np. w obszarze zatrudnienia, gdy ludzie z ościennych gmin pracują w mieście) Wspieranie rozwoju funkcji metropolitalnych ośrodka wojewódzkiego, jego integrację przestrzenną z otaczającym obszarem, rewitalizację jego części itd..

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? NOWE INSTRUMENTY Pojawią się nowe, niestosowane dotychczas instrumenty terytorialne, np. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (inwestycje realizowane na terenie miast i ich obszarów funkcjonalnych – np. w transport publiczny, rewitalizację) oraz Rozwój Kierowany przez Społeczność Lokalną (inicjatywy podejmowane przez społeczności lokalne).

Zintegrowane Inwestycje Terytorialne Chcąc mocniej zaakcentować potrzebę koncentracji wysiłków na wymiarze terytorialnym, Komisja Europejska zaproponowała nowe instrumenty wspierające rozwój konkretnych obszarów. Jednym z nich są Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT). Mają one służyć przede wszystkim zwiększeniu zaangażowania miast i ich obszarów funkcjonalnych w zarządzanie środkami europejskimi. ZIT będą realizowane na terenach obszarów funkcjonalnych miast wojewódzkich oraz dodatkowo w miastach o charakterze regionalnym i subregionalnym. Wspomniane „obszary funkcjonalne” oznaczają położone w okolicach większego ośrodka miejskiego gminy, które współpracują z miastem i na które przyjmują jego oddziaływanie.

W ramach ZIT realizowane będą powiązane ze sobą małe projekty o różnych założeniach, wpisujące się w strategię całego obszaru. Proponuje się, żeby wsparcie w ramach ZIT skoncentrowane było na interwencjach w zakresie transportu, rewitalizacji, ochrony środowiska, energetyki oraz wzmocnieniu rozwoju funkcji symbolicznych miast.

W ramach nowej perspektywy finansowej, jako obszar objęty mechanizmem ZIT wskazano miasto Kielce wraz z gminami tworzącymi Kielecki Obszar Funkcjonalny. Są to gminy: Chęciny, Chmielnik, Daleszyce, Górno, Masłów, Miedziana Góra, Morawica, Piekoszów, Sitkówka-Nowiny, Strawczyn i Zagnańsk. Na realizację projektów ZIT dla tego obszaru, w ramach nowej perspektywy finansowej wstępnie przewidziano środki finansowe w wysokości 68,5 mln euro, czyli prawie 300 mln zł.

Cele ZIT w Polsce  Zwiększenie efektywności realizacji polityki spójności  Sprzyjanie rozwojowi współpracy i integracji  Promowanie partnerskiego modelu współpracy różnych jednostek administracyjnych na miejskich obszarach funkcjonalnych  Zwiększenie wpływu miast i powiązanych z nimi obszarów funkcjonalnych na kształt i sposób realizacji działań wspieranych na ich obszarze w ramach polityki spójności

Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność Celem jest zwiększenie udziału społeczności lokalnych w programowaniu i zarządzaniu rozwojem danego obszaru. Przedsięwzięcia takie będą obowiązkowe w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich, natomiast dobrowolnie będą mogły być podejmowane w programach polityki spójności. Aktywizacja wymaga włączenia się w te działania partnerów społecznych. RLKS zakłada więc oddolne opracowanie przez społeczność lokalnej strategii rozwoju oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych projektów łączących zasoby, wiedzę i umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego.

RLKS powinno dopełniać działania władz lokalnych, a nie je zastępować, zatem powinno być wykorzystywane dla realizacji celów i działań, w których oddolne podejście udowodniło swoją skuteczność i może przynieść większą wartość dodaną niż w przypadku realizacji ich tylko w tradycyjny, odgórny sposób.

Cele i priorytety do realizacji z wykorzystaniem RLKS  odbudowa zdolności do rozwoju poprzez zintegrowaną rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie obszarów miejskich  Wsparcie dla procesów rozwojowych i restrukturyzacyjnych wobec obszarów wiejskich i miejskich  Poprawa dostępu mieszkańców do podstawowych dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe  Działania z zakresu rynku pracy oraz stymulacja wewnętrznego potencjału gospodarczego  Zwiększenie aktywności społeczno-zawodowej osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym  Ochrona środowiska i wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego  Wspieranie rozwijania połączeń na linii miasto-wieś

RLKS różni się od instrumentu ZIT zakresem interwencji, beneficjentami, czy strukturą zarządzania. Zasadnicza różnica polega na tym, że ZIT jest mechanizmem odgórnym, który będzie realizowany przez władze samorządowe, natomiast RLKS jest mechanizmem oddolnym inicjowanym i realizowanym przez partnerstwa lokalne (lokalni partnerzy społeczni i gospodarczy, mieszkańcy, przedstawiciele władz). W związku z powyższym, przyjmuje się zasadę niewykluczania się terytorialnego ZIT i RLKS. Jednak zakresy wsparcia LSR i strategii ZIT na terytoriach należących jednocześnie do obszaru realizacji obu instrumentów powinny być ze sobą spójne i skoordynowane.

Podejście terytorialne POLSKA WSCHODNIA ORAZ STRATEGIE MAKROREGIONALNE Pięć województw Polski Wschodniej

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? Decentralizacja zarządzania funduszami Wzrośnie udział środków funduszy strukturalnych zarządzanych na poziomie regionalnym. Oznacza to większą odpowiedzialność województwa za realizację polityki rozwoju

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? Znacznie szersze zastosowanie instrumentów finansowych (np. pożyczki, poręczenia), zwłaszcza w obszarze wsparci dla przedsiębiorców. MECHANIZMY ZWROTNE

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? TRANSPORT Fundusze będą skoncentrowane na modernizacji kolei, budowie i modernizacji kluczowych połączeń komunikacyjnych, np. autostrad, dróg ekspresowych i głównych dróg krajowych. Zmniejszą się przede wszystkim nakłady na drogi lokalne.

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? INNOWACYJNOŚĆ Wzrosną wydatki na innowacyjność gospodarki oraz cele związane z gospodarką niskoemisyjną

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? DWUFUNDUSZOWOŚĆ Wdrażanie dwufunduszowych Regionalnych Programów Operacyjnych tj. współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (wsparcie typowo inwestycyjne) i Europejskiego Funduszu Społecznego (inwestycje miękkie, np. szkolenia, środki na własną firmę). W minionej perspektywie nie było takiej możliwości.

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? DOSTOSOWANIE Fundusze będą „szyte na miarę” dla konkretnych obszarów, tzn. wspierać to co jest w nich najlepsze (mocne strony) oraz rozwiązywać ich specyficzne problemy. Wsparcie wykraczać będzie poza granice administracyjne, będzie skierowane do obszarów powiązanych ze sobą, dla których zidentyfikowano wspólne szanse i problemy. Przykładowo, wsparcie obejmować będzie miasta i ich obszary funkcjonalne ( czyli inne samorządy, które są powiązane z miastem – np. ludzie dojeżdżają do miasta do pracy)

Co się zmieni w stosunku do obecnej perspektywy? WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE Szczególnie potraktowane będzie województwo mazowieckie. Po 2013 r. jest pierwszym polskim regionem, który w unijnej klasyfikacji opuści kategorię regionów najsłabiej rozwiniętych, co oznacza, że będą w nim obowiązywać inne zasady wsparcia. Ponieważ jednak to jest głównie efekt zamożności Warszawy ( różnice w wielkości PKB per capita między Warszawą a najbiedniejszymi powiatami Mazowsza to proporcja 4:1), wsparcie dla tej części Mazowsza, która nie wchodzi w skład metropolii warszawskiej, będzie maksymalnie zbliżone do zasad obowiązujących w innych regionach

Jakie programy? Jaki program?Z jakiego funduszu? Zarządzane przez Ministra Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Polska Cyfrowa Program Operacyjny Polska Wschodnia Program Pomocy Technicznej Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, RozwójEuropejski Fundusz Społeczny Zarządzane przez województwa 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Zarządzane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Operacyjny „Rybactwo i Morze”Europejski Fundusz Morski i Rybacki

Ustalenia szczytu Wysokość budżetu i podział funduszy pomiędzy Państwa Członkowskie UE to nie jedyne ustalenia szczytu. Podjęto także inne istotne decyzje dotyczące perspektywy :  Podatek VAT w projektach dofinansowanych z Funduszy Europejskich będzie kosztem kwalifikowalnym, co oznacza utrzymanie możliwości jego refundacji,  Poziom dofinansowania unijnego w wysokości 85 proc. (dla regionów mniej rozwiniętych)

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Celem programu będzie znaczące pobudzenie innowacyjności gospodarki, wyrażające się głównie zwiększeniem nakładów prywatnych na B+R, w szczególności poprzez wsparcie przedsiębiorstw w obszarach innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej a także podniesieniem jakości i interdyscyplinarności badań naukowych, zwiększeniem stopnia ich komercjalizacji oraz umiędzynarodowienia. Dofinansowanie kierowane będzie na rzecz wsparcia całego procesu powstawania innowacji od fazy tworzenia się pomysłu, poprzez działalność B+R, prototypowanie aż po wdrażanie wyników badań, transfer technologii oraz działalność innowacyjną na rynkach międzynarodowych. Celem programu będzie znaczące pobudzenie innowacyjności gospodarki, wyrażające się głównie zwiększeniem nakładów prywatnych na B+R, w szczególności poprzez wsparcie przedsiębiorstw w obszarach innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej a także podniesieniem jakości i interdyscyplinarności badań naukowych, zwiększeniem stopnia ich komercjalizacji oraz umiędzynarodowienia. Dofinansowanie kierowane będzie na rzecz wsparcia całego procesu powstawania innowacji od fazy tworzenia się pomysłu, poprzez działalność B+R, prototypowanie aż po wdrażanie wyników badań, transfer technologii oraz działalność innowacyjną na rynkach międzynarodowych.

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 1. Oś priorytetowa: WSPARCIE PROWADZENIA PRAC B+R PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA ORAZ KONSORCJA NAUKOWO-PRZEMYSŁOWE 2. Oś priorytetowa: WSPARCIE INNOWACJI W PRZEDSIĘBIORSTWACH 3. Oś priorytetowa: WSPACIE OTOCZENIA I POTENCJAŁU INNOWACYJNYCH PRZEDSIĘBIORSTW 4. Oś priorytetowa: ZWIĘKSZENIE POTENCJAŁU NAUKOWO- BADAWCZEGO

Najważniejsze założenia PO IR: Większy nacisk na wspieranie projektów realizowanych we współpracy sektorów nauki i biznesu – ukierunkowanie tematyczne badań na potrzeby gospodarki. Koncentracja na inteligentnych specjalizacjach, czyli obszarach tematycznych o najwyższym potencjale naukowym i gospodarczym w skali kraju i regionów. Koncentracja na wykorzystaniu istniejących zasobów – wsparcie nowej infrastruktury (jednostek naukowych, IOB) w bardzo ograniczonym zakresie. Większy nacisk na wspieranie projektów realizowanych we współpracy sektorów nauki i biznesu – ukierunkowanie tematyczne badań na potrzeby gospodarki. Koncentracja na inteligentnych specjalizacjach, czyli obszarach tematycznych o najwyższym potencjale naukowym i gospodarczym w skali kraju i regionów. Koncentracja na wykorzystaniu istniejących zasobów – wsparcie nowej infrastruktury (jednostek naukowych, IOB) w bardzo ograniczonym zakresie. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku, sprzyjającej zachowaniu dziedzictwa kulturowego, spójności społecznej i terytorialnej oraz bardziej konkurencyjnej. Realizacja tego celu polegać będzie na równowadze i wzajemnym uzupełnianiu się działań w następujących obszarach interwencji: czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracja i poprawa funkcjonowania na europejskim rynku energii, ochronie środowiska, w tym ochronie różnorodności biologicznej oraz adaptacji i przeciwdziałaniu zmianom klimatu, w tym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, efektywnym korzystaniu z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania klęskom żywiołowym i reagowania na nie, Celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku, sprzyjającej zachowaniu dziedzictwa kulturowego, spójności społecznej i terytorialnej oraz bardziej konkurencyjnej. Realizacja tego celu polegać będzie na równowadze i wzajemnym uzupełnianiu się działań w następujących obszarach interwencji: czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracja i poprawa funkcjonowania na europejskim rynku energii, ochronie środowiska, w tym ochronie różnorodności biologicznej oraz adaptacji i przeciwdziałaniu zmianom klimatu, w tym ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, efektywnym korzystaniu z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania klęskom żywiołowym i reagowania na nie,

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 1 Oś priorytetowa: ZMNIEJSZENIE EMISYJNOŚCI GOSPODARKI 2 Oś priorytetowa: OCHRONA ŚRODOWISKA, W TYM ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU 3 Oś priorytetowa: ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ PRZYJAZNEJ DLA ŚRODOWISKA I WAŻNEJ W SKALI EUROPEJSKIEJ 4 Oś priorytetowa: ZWIĘKSZENIE DOSTEPNOŚCI DO TRANSPORTOWEJ SIECI EUROPEJSKIEJ

5 Oś priorytetowa: POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO 6 Oś priorytetowa: OCHRONA I ROZWÓJ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 7 Oś priorytetowa: WZMOCNIENIE STRATEGICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ZDROWIA Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój Celem programu jest wzrost poziomu zatrudnienia oraz spójności społecznej, a także poprawa funkcjonowania administracji publicznej. Interwencja podejmowana z poziomu krajowego koncentrować się będzie przede wszystkim na rozwiązaniach systemowych, projektach pilotażowych oraz działaniach o zasięgu ogólnokrajowym. Wzrostowi zatrudnienia służyć będą działania wspierające reformę polityki edukacyjnej - rozwiązania systemowe z zakresu edukacji i szkolnictwa wyższego, skierowane na jakość kształcenia, dostępność i jego powiązanie z gospodarką i trendami zrównoważonego rozwoju, jak również upowszechnienie uczenia się przez całe życie.

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 1 Oś priorytetowa: OSOBY MŁODE NA RYNKU PRACY 2 Oś priorytetowa: EFEKTYWNE POLITYKI PUBLICZNE DLA RYNKU PRACY, GOSPODARKI I EDUKACJI 3 Oś priorytetowa: SZKOLNICTWO WYŻSZE DLA GOSPODARKI I REGIONU 4 Oś priorytetowa: INNOWACJE SPOŁECZNE I WSPÓŁPRACA PONADNARODOWA

Program Operacyjny Polska Cyfrowa Celem programu jest stworzenie warunków do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych w taki sposób, żeby stały się one kołem zamachowym gospodarki. Osiągnięciu tego celu będzie służyć m.in. zapewnienie masowego dostępu do szerokopasmowego Internetu, podniesienie kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych, szczególnie tych zagrożonych cyfrowym wykluczeniem. W ramach programu realizowane będą projekty z zakresu poszerzania dostępu do sieci szerokopasmowych, a także systemowe projekty dotyczące rozwoju elektronicznych usług publicznych (administracja, zamówienia publiczne, sądownictwo, zdrowie, kultura, itp.). Dodatkowo realizowane będą działania mające na celu: ułatwienie transakcji internetowych i transgranicznych poprzez zapewnienie interoperacyjności systemów umożliwiających świadczenie usług na rynku międzynarodowym; wsparcie tworzenia bezpiecznego systemu korzystania z usług w sieci. Celem programu jest stworzenie warunków do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych w taki sposób, żeby stały się one kołem zamachowym gospodarki. Osiągnięciu tego celu będzie służyć m.in. zapewnienie masowego dostępu do szerokopasmowego Internetu, podniesienie kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych, szczególnie tych zagrożonych cyfrowym wykluczeniem. W ramach programu realizowane będą projekty z zakresu poszerzania dostępu do sieci szerokopasmowych, a także systemowe projekty dotyczące rozwoju elektronicznych usług publicznych (administracja, zamówienia publiczne, sądownictwo, zdrowie, kultura, itp.). Dodatkowo realizowane będą działania mające na celu: ułatwienie transakcji internetowych i transgranicznych poprzez zapewnienie interoperacyjności systemów umożliwiających świadczenie usług na rynku międzynarodowym; wsparcie tworzenia bezpiecznego systemu korzystania z usług w sieci.

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 1 Oś priorytetowa: POWSZECHNY DOSTĘP DO SZYBKIEGO INTERNETU 2 Oś priorytetowa: E- ADMINISTRACJA I OTWARTY RZĄD 3 Oś priorytetowa: CYFROWA AKTYWIZACJA SPOŁECZEŃSTWA

Program Operacyjny Polska Wschodnia Celem programu jest wzmocnienie pozycji rozwojowej i konkurencyjnej Polski Wschodniej. Programem zostanie objęte 5 województw o najniższych w skali kraju wartościach PKB na mieszkańca i jednych z najniższych wartościach tego wskaźnika w skali UE warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację działań o charakterze ponadregionalnym, komplementarnych do działań podejmowanych na rzecz wschodnich województw Polski w ramach właściwych programów regionalnych oraz programów krajowych. Interwencja w ramach programu skoncentruje się wokół trzech celów szczegółowych: -wzmacnianie przewag konkurencyjnych wynikających z ponadregionalnych specjalizacji m.in. poprzez podnoszenie poziomu innowacyjności w wybranych specjalizacjach, w tym transfer wiedzy i komercjalizację badań, - komplementarnie do działań podejmowanych w ramach programów krajowych i regionalnych poprawa dostępności transportowej województw Polski Wschodniej poprzez budowę i przebudowę odcinków dróg wojewódzkich, - wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności wybranych miast jako kluczowych ośrodków działalności społeczno-gospodarczej. Celem programu jest wzmocnienie pozycji rozwojowej i konkurencyjnej Polski Wschodniej. Programem zostanie objęte 5 województw o najniższych w skali kraju wartościach PKB na mieszkańca i jednych z najniższych wartościach tego wskaźnika w skali UE warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Cel zostanie osiągnięty poprzez realizację działań o charakterze ponadregionalnym, komplementarnych do działań podejmowanych na rzecz wschodnich województw Polski w ramach właściwych programów regionalnych oraz programów krajowych. Interwencja w ramach programu skoncentruje się wokół trzech celów szczegółowych: -wzmacnianie przewag konkurencyjnych wynikających z ponadregionalnych specjalizacji m.in. poprzez podnoszenie poziomu innowacyjności w wybranych specjalizacjach, w tym transfer wiedzy i komercjalizację badań, - komplementarnie do działań podejmowanych w ramach programów krajowych i regionalnych poprawa dostępności transportowej województw Polski Wschodniej poprzez budowę i przebudowę odcinków dróg wojewódzkich, - wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności wybranych miast jako kluczowych ośrodków działalności społeczno-gospodarczej.

1 Oś priorytetowa: INNOWACYJNA POLSKA WSCHODNIA Typy projektów: - wdrażanie innowacyjnych rozwiązań produktowych lub procesowych, pociągających za sobą przeprowadzenie prac B+R; projekty badawczo-rozwojowe, realizowane przez inicjatywy o ponadregionalnym charakterze, obejmujące działalność kompleksową w obszarze B+R. Program Operacyjny Polska Wschodnia

2 Oś priorytetowa: PRZEDSIĘBIORCZA POLSKA WSCHODNIA Typy projektów: -wsparcie internacjonalizacji działalności MŚP poprzez kompleksowe indywidualne doradztwo oraz promocja proeksportowa w zakresie udziału w międzynarodowych targach branżowych i w zagranicznych misjach wyjazdowych - pod wspólną marką makroregionalną; -Wsparcie klastrów z Polski Wschodniej poprzez: projekty, których celem będzie podniesienie poziomu innowacyjności i konkurencyjności członków struktur klastrowych; tworzenie i rozwój sieciowych produktów turystycznych o znaczeniu co najmniej ponadregionalnym.

3 Oś priorytetowa: NOWOCZESNA INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA 4 Oś priorytetowa: PONADREGIONALNA INFRASTRUKTURA KOLEJOWA Program Operacyjny Polska Wschodnia Typy projektów: -budowa/przebudowa sieci szynowych, trolejbusowych i autobusowych wraz z zakupem niskoemisyjnego taboru, -budowa Intermodalnych dworców przesiadkowych, - wdrożenie nowych systemów informatycznych na potrzeby komunikacji miejskiej. - przebudowę istniejącej sieci drogowo-ulicznej, - budowę obwodnic wewnętrznych, - budowę / przebudowę odcinków dróg wyprowadzających ruch z miasta.

Alokacja w podziale na programy operacyjne w mln EUR Program Infrastruktura i Środowisko 27,41 mld euro Program Inteligentny Rozwój 8,61 mld euro Program Polska Cyfrowa 2,17 mld euro Program Wiedza Edukacja Rozwój 4,69 mld euro Program Polska Wschodnia 2 mld euro Program Pomoc Techniczna 700,12 mln euro

Alokacja w podziale na Regionalne Programy Operacyjne w mln EUR WOJEWÓDZTWO CAŁKOWITA ALOKACJA NA RPO CENY BIEŻĄCE, EURO Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodnipomorskie Razem Mazowieckie Razem

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Celem programu będzie „poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.” W planowaniu PROW 2014 – 2020 są wykorzystywane dotychczasowe doświadczenia związane wdrażaniem środków unijnych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Planuje się, że łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW wyniosą euro, w tym: z budżetu UE (EFRROW) i euro wkładu krajowego. PROW planowany jest centralnie z zachowaniem zasady partnerstwa, planowany jest udział województw w wyborze działań i podziale środków, wybór działań w województwach będzie uzależniony od ich specyfiki, funkcje wdrożeniowe dot. poszczególnych działań zostaną przekazane różnym podmiotom, w tym samorządom województw. Celem programu będzie „poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.” W planowaniu PROW 2014 – 2020 są wykorzystywane dotychczasowe doświadczenia związane wdrażaniem środków unijnych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Planuje się, że łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW wyniosą euro, w tym: z budżetu UE (EFRROW) i euro wkładu krajowego. PROW planowany jest centralnie z zachowaniem zasady partnerstwa, planowany jest udział województw w wyborze działań i podziale środków, wybór działań w województwach będzie uzależniony od ich specyfiki, funkcje wdrożeniowe dot. poszczególnych działań zostaną przekazane różnym podmiotom, w tym samorządom województw.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2014 – 2020 będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich. 2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych. 3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa. 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym. 6.Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Program będzie realizował cel horyzontalny dotyczący wzrostu innowacyjności sektora rolnego, głównie poprzez działania:  Transfer wiedzy i innowacji,  Doradztwo rolnicze,  Współpraca,  Sieć innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich. PROW 2014 – 2020 będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie: 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich. 2. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych. 3. Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie. 4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa. 5. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym. 6.Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Program będzie realizował cel horyzontalny dotyczący wzrostu innowacyjności sektora rolnego, głównie poprzez działania:  Transfer wiedzy i innowacji,  Doradztwo rolnicze,  Współpraca,  Sieć innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Nowym działaniem będzie Rolnictwo ekologiczne, którego celem jest wzrost rynkowej produkcji ekologicznej. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska (w tym wody, gleb, krajobrazu) i zachowania bioróżnorodności będą finansowane w ramach działań rolnośrodowiskowo - klimatycznych i zalesień. Kontynuowana będą płatności na rzecz obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich kontynuowane będą działania przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorczości, odnowy i rozwoju wsi, w tym w zakresie infrastruktury technicznej, które będą realizowane zarówno w ramach odrębnych działań, jak również poprzez działanie Leader. Kontynuacja wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju (Leader) wzmocni realizację oddolnych inicjatyw społeczności lokalnych. Nowym działaniem będzie Rolnictwo ekologiczne, którego celem jest wzrost rynkowej produkcji ekologicznej. Przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska (w tym wody, gleb, krajobrazu) i zachowania bioróżnorodności będą finansowane w ramach działań rolnośrodowiskowo - klimatycznych i zalesień. Kontynuowana będą płatności na rzecz obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich kontynuowane będą działania przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorczości, odnowy i rozwoju wsi, w tym w zakresie infrastruktury technicznej, które będą realizowane zarówno w ramach odrębnych działań, jak również poprzez działanie Leader. Kontynuacja wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju (Leader) wzmocni realizację oddolnych inicjatyw społeczności lokalnych.

Dziękuję za uwagę Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Główny Punkt Informacyjny o Funduszach Europejskich ul. Św. Leonarda Kielce Tel , Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Główny Punkt Informacyjny o Funduszach Europejskich ul. Św. Leonarda Kielce Tel ,