,,Stare, zapomniane zawody naszego regionu''- Bartnictwo Prezentacje wykonała: Uczennica Klasy IG Małgorzata Włodkowska III Liceum Ogólnokształcące im. Żołnierzy Obwodu Łomżyńskiego AK w Łomży
Co to jest bartnictwo ? Bartnictwo – dawna forma pszczelarstwa leśnego, polegająca na chowie pszczół (głównie pszczół leśnych, tzw. "borówek") w specjalnie w tym celu wydrążonych dziuplach drzew, czyli barciach. Szczytowy rozwój tej profesji przypada w Polsce na wiek XVI i XVII, zanikła w wieku XIX. Źródło: Bartnictwo POLSKIE Źrodło: www.smakizpolski.com.pl
Bartnicy Zbieraniem miodu zajmowali się bartnicy, zwani również bartodziejami. Był to zawód dziedziczny. W Polsce piastowskiej jedynie bartodzieje mieli przywilej dostarczania miodu na dwór książęcy. Posiadali własne cechy, regulujące zwyczaje, rozsądzające spory. Barcie lokowano przeważnie na dębach i sosnach, rzadziej grabach, bukach czy lipach. Barcie wykonywano w miejscach, gdzie pień osiągał metr średnicy lub więcej. Najwięcej barci dziano w sosnach, które musiały rosnąć ok. 120 lat, aby osiągnąć odpowiedni do tego rozmiar. Rekrutowali się z różnych warstw społecznych. Byli wśród nich chłopi, mieszczanie i szlachta. Zachowane akta bartne ukazują bartników jako różnobarwną mozaikę stanów, gdyż każdy z nich występuje z przydomkiem właściwym swojemu pochodzeniu.
Bartnictwo w Radomskiej Puszczy, mające wielowiekowe tradycje i występujące w ścisłym związku z łowiectwem, żyje jeszcze do dziś dnia w tradycjach starych ... Źródło: światabartnik.org.pl Bartnik siedzący na leziwie, podbierający miód, Zygmunt Gloger 1900-1903, Encyklopedia staropolska ilustrowana. Źródło: darz-bor.info
Bartnicy z okolic Łomży Najliczniejszą grupę, tworzącą gmin bartny, stanowili chłopi określani jako "uczciwi". Nieco mniej liczni byli "sławetni", czyli mieszczanie pochodzący z Nowogrodu, Ostrołęki, Kolna i Łomży. Cieszyli się największą zamożnością wśród wszystkich bartników, a ponadto w ich rękach pozostawała większość urzędów bartnych, oczywiście oprócz funkcji starosty bartnego, który zgodnie z prawem musiał być pochodzenia szlacheckiego. Obok bowiem uczciwych i sławetnych, bartnictwem trudniła się także drobna szlachta, o której często "głucho u Niesieckiego i jedynie jest mowa u I. Kapicy - Milewskiego, a której majątek cały spoczywał w barci na puszczy i jakimś półku." Arystokrację wśród bartników stanowili "urodzeni". Była to najmniej liczna, ale najbardziej wpływowa grupa. W XVII- wiecznych aktach bartnych ostrołęckich spotykamy urodzonego Duczymińskiego, towarzysza ciechanowskiego, który sprzedaje bór wachowski sławetnemu Dąbkowskiemu.
Sposoby pozyskiwania barci Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych czy pochodni. Praca bartnika różniła się od pracy pszczelarza, wysoko ustawiona barć jest naturalnym miejscem dla pszczół i bartnik nie musiał troszczyć się o to, by pszczoły nie uciekły. Barcie leśne przewyższały wydajnością ule, ponieważ pszczoły leśne miały więcej pokarmu w najbliższej okolicy. Ponadto pszczoły wylatujące z pewnej wysokości miały większy zasięg lotu niż pszczoły wylatujące z ula ustawionego na ziemi. Banaszak twierdził, że wydajność ta była większa nawet dwudziestokrotnie. Najważniejsze rośliny miododajne tamtych czasów to wrzosy i lipy. W późniejszym okresie ważną rolę odgrywały rośliny uprawne i pastewne jak rzepak, łubin czy koniczyna.
Lainy Dawne Lainy ,w których umieszczano rodzaj klina sięgającego tylnej ściany barci i podtrzymującego plastry. Górną część barci nazywano głową, środkową oczkiem i dolną nogami. Plastry z miodem podcinano i wyjmowano z barci. Bartnictwo prowadzili bartnicy nadzorowani przez książęcych bartodziejów. W późnym średniowieczu powstała odrębna organizacja bartników. Źródło: www.laliny.mazowsze.pl
Józef Łapczyński – Wybieranie barci u Kurpiów (1870 ) Źródło: pl.wikipedia.org Źródło: www.parczew.lub lin.lasy.gov.pl
Historia bartnictwa Wcześniej istniejące, a nie spisane, prawa dla bartników zostały uznane przez króla Kazimierza III Wielkiego i umieszczone w statutach wiślickich w 1347 roku – najstarszej kodyfikacji polskiego prawa. W latach 1750–1800 notowano 20 tys. zajętych przez pszczoły barci na Pomorzu Zachodnim. W Królestwie Kongresowym w 1827 roku było ich 70 tys. Na początku XX wieku Blank–Weissberg odnalazł już tylko nieliczne używane barcie w Puszczy Białowieskiej. Od czasów średniowiecznych bartnicy polscy zrzeszali się w osobnych bractwach bartnych. W XXI wieku rozpoczęto w Polsce próby reaktywacji bartnictwa przy pomocy bartników sprowadzonych z Baszkortostanu w Nadleśnictwie Spała, w Puszczy Pilickiej koło Tomaszowa Mazowieckiego.
W przeszłości na pokrytych puszczami Podlasiu rozwijało się bartnictwo, czyli hodowla pszczół w barciach Źródło: www.muzeum.bialystok.pl Z czasem umieszczano je na ziemi, grupując po kilka sztuk w pobliżu zamieszkałych przez pszczelarzy domów, co znacznie ułatwiło prowadzone przy nich prace. W ten sposób powstały pierwsze pasieki. W XIX wieku . Źródło:www.muzeum.bialystok.pl
Różnice między pszczelarzem a bartnikiem Gotowa barć musiała schnąć przez rok Zawód bartnika nie miał tylu ułatwień, które mają dzisiejsi pszczelarze. Wydrążenie dziupli w drzewie nie oznaczało, że od razu można w niej umieścić pszczoły. Po wykonaniu barci musiała ona przez kolejny rok czy dwa schnąć. Najczęściej barcie wyrabiano wiosną – była to dobra pora, gdyż nie trzeba było obawiać się, że wydrążona barć zostanie zalana przez żywicę. Może się tu nasunąć pytanie – skoro na jednym terenie pracowało kilku bartników, skąd wiedzieli, do kogo należy dana barć? Bardzo prosto. Po wykonaniu barci bartnik znakował drzewo za pomocą własnego znaku, oznaczającego przynależność do danego cechu lub herbu. Skoro mowa o cechu, warto przyjrzeć się, jak wyglądało prawne uwarunkowanie bartnictwa w dawnej Polsce .
Pszczoły w Tradycyjnych Barciach . Źródło: www.gospodarz.pl Barcie i postać św. Ambrożego, patrona pszczelarzy w Lawendowej Barci Pod Lasem. Źródło: gazetatrybunalska.pl
Paweł Buszko – jeden z ostatnich bartników polskich (fot. J. J Paweł Buszko – jeden z ostatnich bartników polskich (fot. J.J.Karpiński ) Źródło: bpn.com.pl
Ciekawostki 1.Patronem pszczelarzy jest św. Ambroży był dzieckiem, przyleciały do niego pszczoły i wleciały prosto w jego usta. O dziwo, nie zrobiły mu żadnej krzywdy ani nie zaczęły żądlić – po kilku chwilach wyleciały i wzleciały ku niebu. Był to podobno wielki znak – skoro pszczoły, otoczone czcią i kultem nie zrobiły dziecku żadnej krzywdy, mógł z niego wyrosnąć tylko naprawdę wielki człowiek. 2.W starożytności pszczoły były otaczane prawdziwym kultem. Traktowano je jako wysłanniczki bogów, a produkowany przez nie miód miał być środkiem na nieśmiertelność. Dlatego w wielu dawnych kulturach smarowano zmarłych miodem lub chowano razem z garncami pełnymi złocistego płynu 3. Pszczelarzy zawsze otaczano głębokim szacunkiem, a sam miód nierzadko używany był jako środek płatniczy – w Egipcie w XIII wieku p.n.e., za czasów Ramzesa II, miodem płacono za pracę.
Bibloigrafia Źródła: www.wikipedia.org.pl www.smakizpolski.com.pl Bartnictwo POLSKIE http://gpbartnik.pl/ darz-bor.info światabartnik.org.pl www.laliny.mazowsze.pl www.muzeum.bialystok.pl www.gospodarz.pl gazetatrybunalska.pl bpn.com.pl