UK Ł AD S Ł ONECZNY

Dok ł adnie nie wiadomo jak powsta ł Uk ł ad S ł oneczny. Prawdopodobnie oko ł o 4,5 miliarda lat temu wielka chmura gazu i py ł u zacz ęł a zapada ć si ę pod w ł asnym ci ęż arem. Stopniowo chmura ta zacz ęł a kr ę ci ć si ę, a ż w ko ń cu przyj ęł a kszta ł t dysku. Dysk ten by ł g ę stszy i gor ę tszy w ś rodku ni ż na obrze ż ach. A potem... w niespe ł na 100 milionów lat ukszta ł towa ł si ę uk ł ad planetarny.

UK Ł AD S Ł ONECZNY

S Ł O Ń CE W ś rodku naszego uk ł adu planetarnego znajduje si ę S ł o ń ce – gwiazda najbli ż sza Ziemi. To ogromna kula gazowa, w której wn ę trzu panuje temperatura wynosz ą ca miliony stopni Celsjusza, za ś procesy zachodz ą ce w jej wn ę trzu powoduj ą wytwarzanie ogromnych ilo ś ci energii wysy ł anej w postaci promieniowania s ł onecznego

PLANETY I PLANETOIDY To kr ążą ce wokó ł S ł o ń ca planety, które w tym samym kierunku co kr ążą obracaj ą si ę wokó ł w ł asnej osi. Staro ż ytni ludzie i Miko ł aj Kopernik nie znali wi ę cej planet ni ż tylko pi ęć tzn. Merkury, Saturn, Wenus, Mars, Jowisz za ś Uran i Neptun odkryto dopiero XVIII i XIX w.

MERKURY Najmniejsza i najbli ż sza S ł o ń cu planeta Uk ł adu S ł onecznego. Jako planeta wewn ę trzna znajduje si ę dla ziemskiego obserwatora zawsze bardzo blisko S ł o ń ca, dlatego jest trudna do obserwacji. Mimo to nale ż y do planet widocznych go ł ym okiem i by ł a znana ju ż w staro ż ytno ś ci. Merkurego dojrze ć mo ż na jedynie tu ż przed wschodem lub tu ż po zachodzie S ł o ń ca. Rzymianie nazwali planet ę imieniem boskiego pos ł a ń ca – Merkurego, odpowiednika greckiego Hermesa.

WENUS Druga pod wzgl ę dem odleg ł o ś ci od S ł o ń ca planeta Uk ł adu S ł onecznego. Jest trzecim pod wzgl ę dem jasno ś ci cia ł em niebieskim widocznym na niebie, po S ł o ń cu i Ksi ęż ycu. W zwi ą zku z tym, ż e Wenus jest bli ż ej S ł o ń ca ni ż Ziemia, zawsze jest ona widoczna w niewielkiej odleg ł o ś ci od niego. Nazwa planety wzi ęł a si ę od rzymskiej bogini mi ł o ś ci, Wenus. Z uwagi na fakt, i ż na nocnym niebie widoczna jest ona tylko przez oko ł o 3 godziny przed wschodem S ł o ń ca lub po zachodzie S ł o ń ca nazywana jest tak ż e Gwiazd ą Porann ą (Jutrzenk ą ) lub Gwiazd ą Wieczorn ą.

ZIEMIA Kiedy ś uwa ż ano ż e wszystkie planety i S ł o ń ce kr ążą wokó ł Ziemi. Innymi s ł owy twierdzili, ż e Ziemia jest najwa ż niejsza lecz Miko ł aj Kopernik obali ł to swoja teori ą heliocentryczn ą, która mówi ż e to s ł o ń ce jest w centrum a wszystkie planety kr ążą wokó ł niej. Obrót Ziemi wokó ł w ł asnej osi trwa jedn ą dob ę a okr ąż enie przez ni ą s ł o ń ca rok. Planeta uformowa ł a si ę 4,54 ± 0,05 miliarda lat temu.

MARS Mars – czwarta wed ł ug oddalenia od S ł o ń ca planeta Uk ł adu S ł onecznego. Nazwa planety pochodzi od imienia rzymskiego boga wojny – Marsa. Zawdzi ę cza j ą swej barwie, która przy obserwacji z Ziemi wydaje si ę by ć rdzawo-czerwona i kojarzy ł a si ę staro ż ytnym z po ż og ą wojenn ą. Postrzegany odcie ń wynika st ą d, ż e powierzchnia planety zawiera tlenki ż elaza. Mars jest planet ą wewn ę trzn ą z cienk ą atmosfera, o powierzchni usianej kraterami uderzeniowymi, podobnie jak powierzchnia Ksi ęż yca. Wyst ę puj ą tu tak ż e inne rodzaje terenu, podobne do ziemskich: wulkany, doliny, pustynie i polarne czapy lodowe.

JOWISZ Jowisz – pi ą ta w kolejno ś ci oddalenia od S ł o ń ca i najwi ę ksza planeta Uk ł adu S ł onecznego ]. Jego masa jest nieco mniejsza ni ż jedna tysi ę czna masy S ł o ń ca, a zarazem dwa i pó ł razy wi ę ksza ni ż łą czna masa wszystkich innych planet w Uk ł adzie S ł onecznym. Wraz z Saturnem, Uranem i Neptunem tworzy grup ę gazowych olbrzymów, nazywan ą czasem równie ż planetami jowiszowymi. Planet ę znali astronomowie w czasach staro ż ytnych, by ł a zwi ą zana z mitologi ą i wierzeniami religijnymi wielu kultur. Rzymianie nazwali planet ę na cze ść najwa ż niejszego bóstwa swojej mitologii – Jowisza. Jest to trzeci najja ś niejszy obiekt na nocnym niebie po Ksi ęż ycu i Wenus. ]

SATURN Saturn – gazowy olbrzym, szósta planeta Uk ł adu S ł onecznego pod wzgl ę dem oddalenia od S ł o ń ca, druga po Jowiszu pod wzgl ę dem masy i wielko ś ci. Charakterystyczn ą jego cech ą s ą pier ś cienie, sk ł adaj ą ce si ę g ł ównie z lodu i w mniejszej ilo ś ci z od ł amków skalnych; inne planety- olbrzymy tak ż e maj ą systemy pier ś cieni, ale ż aden z nich nie jest tak rozleg ł y ani tak jasny.

URAN Gazowy olbrzym, siódma w kolejno ś ci od S ł o ń ca planeta Uk ł adu S ł onecznego. Jest tak ż e trzeci ą pod wzgl ę dem wielko ś ci i czwart ą pod wzgl ę dem masy planet ą naszego systemu. Nazwa planety pochodzi od Uranosa, który by ł bogiem i uosobieniem nieba w mitologii greckiej, ojcem Kronosa (Saturna) i dziadkiem Zeusa (Jowisza). Podobnie jak inne planety-olbrzymy, Uran posiada system pier ś cieni, magnetosfer ę i liczne ksi ęż yce. Uran to równie ż pierwsza planeta odkryta przy pomocy teleskopu.

KSI ĘŻ YC Jest pi ą tym co do wielko ś ci ksi ęż ycem w Uk ł adzie S ł onecznym. Ksi ęż yc to jedyne cia ł o niebieskie, do którego podró ż owali i na którym wyl ą dowali ludzie. Do tej pory na ksi ęż ycowym globie stan ęł o 12 osób[2]. Pierwszym sztucznym obiektem w historii, który przelecia ł blisko Ksi ęż yca, by ł a wystrzelona przez Zwi ą zek Radziecki Ł una 1. Ksi ęż yc znajduje si ę w synchronicznej rotacji, co oznacza, ż e przez ca ł y czas z Ziemi widoczna jest tylko jedna jego strona

DROGA MLECZNA To spiralna galaktyka, w której znajduje si ę mi ę dzy innymi nasz Uk ł ad S ł oneczny. Zawiera od 100 do 400 miliardów gwiazd, które s ą tak jasne, ż e wygl ą daj ą jak mleko. Ma ponad lat ś wietlnych i grubo ść ok lat ś wietlnych. Droga Mleczna, Galaktyka Andromedy oraz Galaktyka Trójk ą ta s ą g ł ównymi elementami Grupy Lokalnej Galaktyk. Jest to zbiór co najmniej 54 galaktyk po ł o ż onych blisko siebie i zwi ą zanych grawitacyjnie. Wi ę kszo ść z nich to galaktyki kar ł owate lub nieregularne. Wiele spo ś ród tych pierwszych, ze wzgl ę du na ich ma łą jasno ść, pozostaje zapewne nadal nieodkrytych.

KOMETY METEORY METEORYTY Poruszaj ą ce si ę z pr ę dko ś ci ą od 12 do 72 kilometrów na sekund ę cia ł a zderzaj ą si ę z gazem znajduj ą cym si ę w atmosferze, uwalniaj ą c energi ę i rozgrzewaj ą c otaczaj ą ce cz ą steczki. Je ś li s ą to drobiny niewielkich rozmiarów, nie przekraczaj ą cych kilku centymetrów, ca ł kowicie si ę spalaj ą. Wyparowuj ą. Jednak je ś li s ą wi ę ksze, z ł o ż one ze skalistego materia ł u, wtedy s ą w stanie przetrwa ć przebijanie si ę przez atmosfer ę i spadaj ą na Ziemi ę. Te pierwsze nazywa si ę meteorami, drugie – meteorytami. Natomiast kometa to ma ł e cia ł o niebieskie poruszaj ą ce si ę w uk ł adzie planetarnym, które na krótko pojawia si ę w pobli ż u gwiazdy centralnej. Ciep ł o tej gwiazdy powoduje, ż e wokó ł komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka. W przestrze ń kosmiczn ą j ą dro komety wyrzuca materi ę, tworz ą c ą dwa warkocze kometarne – gazowy i py ł owy, skierowane pod ró ż nymi k ą tami do kierunku ruchu komety.

WIELCY ASTRONOMOWIE Miko ł aj Kopernik ( ), kap ł an i kanonik warmi ń ski, astronom, matematyk i ekonomista, pracowa ł heliocentryczny model Uk ł adu S ł onecznego, wed ł ug którego S ł o ń ce znajduje si ę w centrum, Ziemia jest planet ą i podobnie jak pozosta ł e planety obiega S ł o ń ce po orbicie kolistej. Jego teoria zosta ł a opublikowana w 1543 r. w ksi ę dze De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich). Teoria Kopernika wp ł yn ęł a na sposób patrzenia na miejsce Ziemi i cz ł owieka we Wszech ś wiecie i sta ł a si ę podstaw ą rozwoju nauk ś cis ł ych.

Galileusz - Galileo Galilei ( ) – w ł oski astronom, astrolog, matematyk, fizyk i filozof, twórca podstaw nowo ż ytnej fizyki. Galileusz pierwszy systematycznie stosowa ł metod ę do ś wiadczaln ą w badaniu zjawisk przyrody. Odkrycie przez Galileusza ksi ęż yców Jowisza sta ł o si ę argumentem na rzecz teorii heliocentrycznej, dostarczaj ą c niezbitych dowodów, ż e Ziemia nie jest jedynym cia ł em niebieskim, wokó ł którego kr ążą inne cia ł a niebieskie. Pozostawi ł po sobie tak ż e wiele projektów wynalazków, których nie zrealizowa ł, jak np. po łą czon ą ś wiec ę z lustrem do odbijania ś wiat ł a wewn ą trz budynku, urz ą dzenie do zbioru owoców i przyrz ą d do pisania przypominaj ą cy d ł ugopis oraz wiele innych.

KONIEC Opracowa ł i wykona ł KACPER JANICKI Ź ród ł a: Internet oraz Podr ę cznik