II. Konflikty Zbrojne, Oręż i Formacje Wojskowe

Autor: MateuszKulda Opiekun: Wiśniewska Patrycja Publiczne Gimnazjum nr 2 w Zduńskiej Woli im. św. AlojzegoOrione Zduńska Wola ul. Łaska 84 „Wyrażam zgodę na przetwarzanie i wykorzystanie moich danych osobowych dla potrzeb niezbędnych do przeprowadzenia „Tradycji i Pamięci” – Festiwalu Historycznego (zgodnie z Ustawą z dnia roku o Ochronie Danych Osobowych ; tekst jednolity : Dz. U. z 2002r. Nr 101, poz. 926 ze zm.).”

IwanBohun wydostaje z okrążenia resztki wojsk kozackich w czasie bitwy pod Beresteczkiem 1651 Powstanie Chmielnickiego Przebieg powstania : wybuch powstania, klęska wojsk Rzeczypospolitej w bitwach nad ŻółtymiWodami, podKorsuniemiPiławcami ugoda wZborowiepobitwie podZborowem wygranaPolakóww bitwie podBeresteczkiem ugoda w BiałejCerkwi ugodakozacko-rosyjska wPerejasławiu następca Chmielnickiego JanWyhowskizawiera z Rzeczpospolitą ugodę w Hadziaczu podział Ukrainy pomiędzy Rzeczpospolitą i Rosję.(pokój wAndruszowie) Skutki rebelii : -podzielenie Ukrainy międzyPolskęaRosje - osłabieniePolski -wzrost znaczenia Rosji i Turcji -utrata ziemwschodnich przez Rzeczpospolitą Przyczyny wybuchu powstania : - dążeniemagnatów polskich do uczynienia z kozaków chłopów pańszczyźnianych - konfliktyna tle wyznaniowym - brakzgody ze strony sejmu RP na powiększenie rejestru Kozaków

Stosunki polsko-tureckie w XVII w. Przyczyny konfliktów : - Polskaoraz Turcja chciały podbić Mołdawię - Kozacy,którzy byli poddanymi RzeczypospolitejnajeżdżaliImperium Osmańskiez kolei Tatarzy często wkraczali na terytoriumPolski -poparcie Habsburgów(rywali Turcji) przezZygmunta IIWazę Wojna Chocimska Przyczyny : -Wysłanie lisowczyków przez ZygmuntaIIIWazę do Siedmiogrodu w celu dokonania tam dywersji -Spalenie Warny przez Kozaków w 1620 Polityczne zawirowania wokół terenów Mołdawii i Wołoszczyzny, ścieranie się interesów: Polski iTurcji Józef Brandt,,PowrótKozaków”

Przebieg walk w trakcie wojny Chocimskiej Wyprawa hetmana wielkiego koronnego StanisławaŻółkiewskiego doMołdawii, klęska pod Cecorą Bitwa podChocimiem, podpisanie traktatu pokojowego na mocy którego : - Obiestrony zobowiązały się do powstrzymania najazdów swoich poddanych (Kozaków i Tatarów), - Sułtan obiecał powoływać w Mołdawii hospodarów przychylnych Polsce JózefBrandt,,Bitwa pod Chocimiem”

Bezpośrednią przyczyną wojny były działania wojsk koronnych na Ukrainie wymierzone przeciw Tatarom i hetmanowi kozackiemu Piotrowi Doroszence, który w 1666 roku uznał zwierzchnictwoTurcji. Wojna polsko-turecka Walki zakończyłrozejmwŻurawnie na mocy którego : - rezygnacjaTurcji z pobierania corocznego haraczu w wysokości złotych, ustalonego w pokoju buczackimw 1672 roku, - CzęśćNaddnieprza z Białą Cerkwią i Pawołoczą powracała formalnie do Rzeczypospolitej. - Tatarzylitewscy (Lipkowie) mieli wrócić pod panowanie tureckie, w wyniku tego postanowienia osiedli w pobliżu Kamieńca Podolskiego, posiłkując załogę turecką przeciwPolsce. Józef Brandt, Walka o sztandar turecki

Odsiecz wiedeńska W1683 Turcy przystąpili do oblężenia Wiednia dlatego Cesarz Austriacki LeopoldI wystosowanoapel opomoc na który Jan III Sobieski odpowiedział. 3 września wojska sprzymierzone spotkały się w Tulln nad Dunajem. Tam Jan III Sobieski przejął komendę nad całością wojsk austriackich, niemieckich i polskich, liczących łącznie blisko 70 tysięcy żołnierzy 1kwietnia 1683 roku zawarto przymierze przeciwkoOsmanom, między Austrią i Polską.Gwarantem traktatu został papież Innocenty XI. W traktacie ustalono: - wobliczu zagrożenia któregokolwiek z miast (Kraków albo Wiedeń), druga strona pośpieszy na pomoc; - nautrzymanie wojsk polskich cesarz i papież wyasygnują subsydia pieniężne. Bitwarozpoczęła się rankiem 12 września, ale rozstrzygające natarcie jazdy miało miejsce późnym popołudniem. Decydująca okazała się szarża kawalerii która rozbiła wojska tureckie i zmusiła do odwrotu. Po bitwie Sobieski wysłał list do papieża Innocentego XI – ze słowami Venimus,vidimuset Deusvicit (Przybyliśmy, zobaczyliśmy i Bóg zwyciężył) Jan Matejko,,Sobieski podWiedniem”

Potop Szwedzki Przyczyny : - używanieprzez króla polskiego Jana Kazimierza tytułu króla Szwecji. - spór o Inflanty -Wojsko to, dotychczas żyjące z wojny, pozostawało bezczynne, a król - Karol Gustaw(król Szwecji)nie miał z czego wypłacić im żołdu. - chęć opanowania morza Bałtyckiego przez Szwecję Przebieg : czterdziestotysięcznaarmia szwedzka zaatakowała tereny Litwy i Wielkopolski, kapitulacja Polaków pod Ujściem -8września1655 kapitulacja Warszawy -17października1655 zajęcie Krakowa - Naprzełomie listopada i grudnia 1655 JasnaGóra odparła ataki wroga Zwycięstwoto było przełomowym momentem, bowiem kraj wówczas poderwał się do walki z najeźdźcami i szala zwycięstwa przechyliła się na stronę polską. -6grudnia 1656 wRadnottraktat o podziale ziempolskich -3maja 1660 pokój w Oliwie January Suchodolski,,Obrona Częstochowy”

Skutki Potopu - ogromnespustoszeniekraju - utratazwierzchność nad Prusami Książęcymi iInflantami - naziemiach polskich pojawiło się zjawiskoksenofobii -straty materialne ikulturowe - nietolerancja religijna Założenia traktatu w Oliwie : Jan Kazimierz zrzekł się roszczeń w stosunku do tronu szwedzkiego, tylko południowo-wschodnie Inflanty pozostały przy Polsce, natomiast reszta znalazła się w rękach szwedzkich.Szwecja zobowiązała się zagwarantować państwom nadbałtyckim swobodę żeglugi i handlu naBałtyku. Jan Matejko,, Śluby lwowskie”

Polskie formacje wojskowe Hajducy – piechota węgierska zostali uformowani na terenach Rzeczypospolitej w XVI wieku przez StefanaBatorego. Najczęściej należeli do nich chłopi lub drobni mieszczanie. Hajducy walczyli przy użyciu muszkietu jako broń białą używali szabli. Walczyli w oddziałach po 100 osób w 10 szeregach. Strzelali salwami zaczynając od szeregu 10 w tym czasie szeregi od 1-9 w tym czasie klękały i czekali na swoją kolej do wystrzału. Taktykę tę nazywanonapadem ogniowym. Byli najczęściej wykorzystywano ich do oblężeń.

Historia szabli w Polsce WPolsce szabla przed XVI wiekiem była używana sporadycznie, częściej jako broń plebejska, niż szlachecka. Szabla zaczęła zastępować używany w Polsce miecz dopiero od końca XV wieku. Decydującymi czynnikami były: - bliższekontakty z Litwą i Rusią, gdzie szabla stanowiła już znaczący składnik uzbrojenia od XV wieku, - kontaktypolsko-węgierskiedziękiktórym do Polski dotarły duże ilości orientalnego wyposażenia zdobytego podczas wojen z Turkami, - rozwójbroni palnej, wypierający opancerzone, ciężkie, niezbyt mobilne rycerstwo walczące mieczami na rzecz lekkich, zwrotnych formacji jazdy wzorowanych na wschodnich najeźdźcach Osobnąsprawą był coraz bardziej nasilający się wpływ kultury orientalnej na szlachecką sztukę, obyczajowość i ideologię. Na dworach szlacheckich pojawiły się wschodnie kobierce, uzbrojenie ochronne, łuki z sajdakami – i szable, często zdobyczne, tureckie lub perskie. Kult szabli jako jedynej broni godnej polskiego szlachcica stał się na tyle silny, że aż do XIX wieku szabla była uważana za symbol sarmatyzmu, tradycji i starożytnego pochodzenia szlachty polskiej.

Dymitriady Dymitriadaminazwane zostały zbrojne interwencje polskiej magnaterii w wewnętrzne sprawy CesarstwaRosyjskiego. Dymitriadymiały miejsce w latach , w czasie tak zwanej Wielkiej Smuty. Gdyw 1584 roku zmarł car Iwan IV Groźny, na tronie zasiadł jego dwudziestosiedmioletni syn – Fiodor. Drugi syn Iwana IV – Dymitr, zginął w Ugliczu w niewyjaśnionych okolicznościach. W czternastoletnich rządach Fiodora I niemały udział miał jego doradca i szwagierzarazem– Borys Godunow. Po bezpotomnej śmierci Fiodora I, przedstawiciele rosyjskiej szlachty stanęli przed koniecznością wyboru kandydata na tron. Kiedy Irina Fedorowa odmówiła przyjęcia tronu, szlachta zwróciła się do Borysa Godunowa. Ten jednak zgodził się dopiero wówczas, gdy wybrano go jednogłośnie, drogą elekcji na, zwołanym specjalnie w tym celu, Soborze Ziemskim. Koronowano go 21 lutego 1598 roku. Okresod początku jego panowania do 1613 roku określany jest w historii Rosji mianem Wielkiej Smuty. Borys Godunow

I DYMITRIADA Wpierwszych latach siedemnastego stulecia wielką popularność zyskała pogłoska, jakoby carewicz Dymitr cudownie ocalał i po wielu latach życia w ukryciu, zamierza powrócić do Moskwy, by upomnieć się o, wydarty Rurykowiczom, tron. Wtedyto prawdopodobnie pojawił się na dworze Adama Wiśniowieckiego młodzieniec, podający się za syna Iwana IV Groźnego – Dymitra. Opowieść przedstawiona przez chłopaka wydawała się małoprawdopodobna.Stanowiła ona natomiast wygodny pretekst dla polskiej magnaterii i króla Zygmunta III Wazy, zainteresowanych ingerencją w wewnętrzne sprawy Cesarstwa Rosyjskiego. W 1604 roku oddział, wraz ze stojącym na czele Samozwańcem, wkroczył na ziemię siewierską. Rosjanie, którzy dość mieli rządów Borysa Godunowa, chętnie uwierzyli w historię rozpowszechnianą przezSamozwańca. Ludziesprzyjali Dymitrowi, co było przyczyną jego początkowych sukcesów. Na początku 1605 roku poniósł on jednak klęskę w bitwie podDobryniczami.Wówczaszdarzyła się jednak rzecz niespodziewana – umarł Borys Godunow. Na tron wstąpił wówczas jego szesnastoletni synFiodor. Sytuacja w kraju wymknęła się jednak spodkontroli. Wczasie zamieszek zamordowano Fiodora i jego matkę. Siostrę zaś wysłano do klasztoru. Samozwaniec zasiadł na tronie. Dymitr Samozwaniec

II DYMITRIADA KarieraDymitra Samozwańca trwała zaledwie jedenaście miesięcy. W nocy z 16 na 17 maja 1606 roku wybuchło w Moskwie powstanie, dowodzone przez Wasyla Szujskiego. Doszło do rzezi, w czasie której rozszarpany został Samozwaniec. Nowymcarem został wówczas Wasyl Szujski. JerzyMniszech, ojciec, koronowanej na Kremlu kilka dni przed wybuchem powstania, Maryny, nie mógł się pogodzić z takim zakończeniem rządów Samozwańca. Prawdopodobnie to właśnieMniszechodszukał człowieka podobnego do Samozwańca i przedstawił go w 1607 roku jako cudownie ocalałego cara.NowegoDymitra poparliprzedstawiciele znaczących rodów polskich, litewskich iruskich Car Wasyl Szujski, nie mogąc opanować coraz trudniejszej sytuacji, poprosił o pomoc Szwedów. W lutym 1609 roku podpisano w Wyborgu układ ze Szwedami, na mocy którego car otrzymał do dyspozycji szwedzkich żołnierzy. W zamian za to musiał on zrzec się pretensji do Inflant i oddać Szwedom miastoKexholm TomaszDolabella,, Koronacja MarynyMniszchówny w Moskwie”

Skutki Dymitriad - do Polski włączono ziemie : smoleńską, czernihowską i siewierską (pomarańczowy kolor na mapie ) - wybuch oficjalnej wojny polsko-rosyjskiej w 1609roku

Insurekcja Kościuszkowska Powstaniekościuszkowskie - polskie powstanie narodowe przeciwko Rosji i Prusom trwające od 24 marca do 16 listopada 1794 roku. Sytuacja wewnętrzna w kraju : Sytuacja Rzeczypospolitej po II rozbiorze Polski przedstawiała się tragicznie. Kraj znajdował się pod okupacją obcych wojsk, które w poczuciu bezkarności dokonywały grabieży i nadużyć. Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odsunięto od władzy i pozbawiono znaczenia, krajem rządziła w zasadzie Rosja, za pomocą targowiczan. Najwięcej do powiedzenia miał naczelny wódz wojsk rosyjskich w Polsce, generał IosifIgelstrom, który w sposób bezwzględny sprawował władzę, rozbudowując równocześnie system szpiegowski i donosicielstwo. Rejtan,,Upadek Polski”

Wybuch powstania Na początku 1794 roku sytuacja uległa pogorszeniu.IosifIgelstromwpadł na trop spiskowców i rozpoczęły się aresztowania. 24 marca 1794 roku na rynku krakowskim Tadeusz Kościuszko ogłosił akt insurekcji. Objął władzę dyktatorską nad powstaniem jako naczelnik sił zbrojnych, zapowiedział powołanie rządu powstańczego - Rady Najwyższej Narodowej i zarządził pobór rekrutów. Władzę lokalną miały sprawować komisje porządkowe. Ze specjalnymi uniwersałami zwrócił się do różnych środowisk: Żydów, kobiet, duchowieństwa. Za hasło powstania przyjęto słowa "Wolność, Całość, Niepodległość". 27 marca Kościuszko jako naczelnik ogłasza na Rynku akt powstania, powszechna mobilizacja 4 kwietnia - zwycięstwo nad Rosjanami pod Racławicami; znaczna rola kosynierów kwietnia - powstanie w Warszawie, garnizon rosyjski rozbity przez wojsko i lud kwietnia - uwolnienie Wilna 6 czerwca - klęska w bitwiepodSzczekocinami 15 czerwca - zajęcie Krakowa przez Prusów lipiec - sierpień - obrona Warszawy, powstanie w Wielkopolsce, Prusacy odstępują po rajdzie Dąbrowskiego na Bydgoszcz 10 październik - klęska pod Maciejowicami, Kościuszko w niewoli rosyjskiej 4 listopad - rzeź Pragi przez oddziały Suworowa 9 listopad - kapitulacja Warszawy 16 listopad - resztka wojsk polskich kapituluje pod Radoszycami Przebieg Powstania Fragment panoramy Racławickiej W Kossaka

Skutki powstania III rozbiór Rzeczypospolitej przez Austrię, Prusy i Rosję zniknięcie z mapy Polski.

Pospolite ruszenie Pospolite ruszenie to wezwanie do walki, przede wszystkim rycerzy (szlachciców) oraz panów ziemskich, którzy musieli stawić się na wezwanie władcy i walczyć pod jego dowództwem w danej wojnie lub bitwie. Pospolite ruszenie, nie spełniało jednak założonych celów i wkrótcezamienionje na regularnąarmię. W odróżnieniu od najemników nie stanowili zawodowej armii i nie byli tak doświadczeni w boju przez co ich wartość bojowa była mniejsza od najemników JózefBrandt Pospoliteruszenie u brodu

Bibliografia Mediakraft PL Sp. z o.o.,,Hajducy- żołnierze od czarnej roboty - CO ZAHISTORIA”ul. Nowy Świat 60/8, WarszawaOpublikowany Dostępny wInternecie : KatarzynaTumielPotop szwedzki (przyczyny, przebieg, skutki) Edulandia.pl Dostępny w Internecie : MartynaBandurewiczPowstanie kościuszkowskie - przyczyny, zasięg,skutki Edulandia.pl Dostępny w Internecie : Roszak Stanisław wydawnictwo Nowa Era Śladamiprzeszłości 2. Podręcznik. Gimnazjum ISBN WikipediaJimmyWales15 stycznia 2001