Zofia Wasilewna urodziła się 15 stycznia 1850 r w Moskwie- rosyjska matematyczka, polskiego pochodzenia. Zofia wzrastała w rodzinnej posiadłości wiejskiej w Palibino, na pograniczu Litwy i Rosji. Wiedzę zdobywała pod okiem prywatnego nauczyciela, Polaka Józefa Malewicza, który jak sama oceniała, „szczególnie dobrze i oryginalnie wykładał arytmetykę”.

Jej ojciec Wasilij był generałem artylerii, przyznającym się do węgiersko-polskich przodków, matka zaś, Eliza Schubert, miała niemieckie korzenie. W wieku 18 lat Zofia wyszła za mąż za młodego geologa i paleontologa Włodzimierza Kowalewskiego. Rodzina Zofii Kowalewskiej

Dwa czynniki w dzieciństwie rozbudziły zainteresowanie Zofii matematyką. Wspomina o stryju, Piotrze Wasiliewiczu Korwin- Krukowskim, który opowiadał przyszłej matematyczce. Drugi, znacznie bardziej niezwykły czynnik, wiązał się z tym, że podczas odnawiania domu w Palibino zabrakło tapet do jednego pokoju. Wyklejono więc ściany papierem ze strychu. Tak się złożyło, że w stercie tej znajdowały się litograficzne odbitki wykładów rachunku różniczkowego i całkowego Michaiła Ostrogradskiego, których słuchał w młodości ojciec Zofii. Niepoślednie uzdolnienia matematyczne Zofii ujawniły się wówczas, gdy przestudiowała bez niczyjej pomocy podręcznik fizyki autorstwa sąsiada, profesora. Uczyniła to, samodzielnie dochodząc do definicji funkcji sinus. Tyrtow nakłonił ojca piętnastolatki, by rozwijać jej talent.

Zamiłowanie do matematyki zaszczepili jej nauczyciel Józef Palewicz oraz wuj Piotr Wasiljewicz Korwin- Krukowski. Uczyła się podstaw rachunku różniczkowego w Petersburgu. Po wyjściu za mąż wyjechała z mężem do Niemiec i studiowała matematykę w Heidelbergu a potem w Berlinie pod okiem Karla Weiestassa. W 1884 jako jedna z pierwszych kobiet na świecie uzyskała stopień profesora na Uniwersytecie w Sztokholmie. Była członkinią Petersburskiej Akademii Nauk. Jej prace dotyczą głównie równań różniczkowych, ale także mechaniki i optyki.

W wieku 18 lat Zofia wyszła za mąż za młodego geologa i paleontologa Włodzimierza Kowalewskiego, który rok później, w 1869 r., zabrał ją do Niemiec. Najpierw przybyła do Heidelbergu, gdzie wyrobiła sobie opinię uzdolnionej matematycznie. W 1871 r. wraz z mężem przeniosła się do Berlina. Pobierała tam prywatne lekcje u profesora Uniwersytetu Berlińskiego, Karla Weierstrassa ( ), który odkrywszy jej talent, nakłonił uniwersytet w Getyndze do rozważenia jej prac i przyznania Zofii stopnia doktorskiego. Stało się to w 1874 r. na podstawie trzech prac przygotowanych przez Kowalewską w okresie berlińskim: o równaniach różniczkowych cząstkowych, o zastosowaniu pewnej klasy funkcji abelowych do funkcji eliptycznych i o strukturze pierścieni Saturna. Zostały one opublikowane w latach Kowalewska do końca swego życia uważała się za uczennicę Weierstrassa.

Mimo tytułu doktora Kowalewska nie mogła znaleźć dla siebie posady na uniwersytecie, wróciła więc do Rosji, gdzie urodziła córkę. Prowadziła z mężem interesy, które zakończyły się niepowodzeniem. W 1882 r. ponownie wyjechała za granicę. W Paryżu zawarła znajomość m.in. z Charlesem Hermite'em i Henrim Poincarém ( ). Podjęła na nowo pracę naukową, formułując w 1883 r. matematyczną teorię załamywania się światła w kryształach. W tym samym roku jej mąż popełnił samobójstwo.

Talentowi matematycznemu Kowalewskiej towarzyszyły zainteresowania literaturą piękną. W latach jej młodości przyjacielem domu był Fiodor Dostojewski, w którego piśmie "Epoka" zadebiutowała opowiadaniem Anna, starsza o 7 lat siostra Zofii, skończona piękność. Dostojewski zresztą poprosił Annę o rękę, lecz oświadczyny zostały odrzucone. Tymczasem kochała się w nim trzynastoletnia Zofia.. Kowalewska pozostawiła po sobie powieści i dramat, m.in. Nihilistka (1884, wyd. polskie w 1896 r.), oraz Wspomnienia z dzieciństwa (1890, I wyd. polskie pt.Pamiętniki Zofii Kowalewskiej w 1898 r., II wyd. polskie w 1978 r.).

Niedługo po tym, z pomocą Weierstrassa, Kowalewska otrzymała stanowisko wykładowcy na Uniwersytecie w Sztokholmie, gdzie w 1884 r. jako pierwszej kobiecie w historii przyznano jej tytuł profesora matematyki. W tym samym roku powstała praca, którą uważa ona za najważniejszą w swym dorobku: "O ruchu ciała stałego wokół nieruchomego punktu pod wpływem siły ciążenia". Otrzymała za nią nagrodę Paryskiej Akademii Nauk w wysokości 5000 franków (roczna pensja profesorska na Uniwersytecie w Sztokholmie była wówczas równoważna około 8500 frankom). W 1889 r. Kowalewska została korespondencyjnym członkiem Rosyjskiej Akademii Nauk.

Na osiem miesięcy przed śmiercią, w redakcji czasopisma "Russkaja starina" podczas rozmowy z Kowalewską zostały spisane wspomnienia, dotyczące jej drogi naukowej. Ukazały się w 1891 r. jako Opowiadanie autobiograficzne. Ich autorka zmarła 10 lutego 1891 r., będąc u szczytu kariery, na zapalenie płuc.

- Wiktoria Ludwiczak - Magdalena Rosik - Agnieszka Walkowiak