Jak dbać o staranną wymowę? Sprawność artykulacyjna jest efektem długotrwałych i systematycznych ćwiczeń. Skalę trudność i należy zwiększać stopniowo, dbając jednocześnie o zapobieganie schorzeniom wynikającym zazwyczaj z nadużywania instrumentu głosowego, mówienia nienaturalną barwą na tonach zbyt wysokich lub zbyt niskich, względnie stosowania forsującej krtań dynamiki. Jak dbać o staranną wymowę? Grażyna Billewicz, Brygida Zioło, Zbigniew Bator, Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Impuls, Kraków 1998.

Jak ćwiczyć wymowę? Ciągłe powtarzanie wszelkich możliwych ruchów artykulacyjnych, od najprostszych do najbardziej złożonych, wyrabia ruchliwość, elastyczność i sprawność narządów mowy. Stosowanie w początkowej fazie ćwiczeń zwolnionego tempa w wymawianiu spowoduje dokładne poznanie elementów mechanizmu artykulacyjnego. Spowolnienie i nadmiernie precyzyjne wykonywanie ruchów artykulacyjnych umożliwia po pewnym czasie osiągnięcie wysokiej sprawności wymawianiowej. Grażyna Billewicz, Brygida Zioło, Zbigniew Bator, Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Impuls, Kraków 1998.

Sekret polega na pokonaniu lenistwa i niedbalstwa w wymowie. Materiałem do ćwiczeń może być również tekst literacki, który czytać należy powoli, starannie, wyraźnie i dobitnie, z pełną świadomością poprawnej artykulacji głosek, sylab i wyrazów składających się na frazę brzmieniowo-znaczeniową. Sekret polega na pokonaniu lenistwa i niedbalstwa w wymowie. Grażyna Billewicz, Brygida Zioło, Zbigniew Bator, Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Impuls, Kraków 1998.

Bogumiła Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, GWO, Gdańsk 1998. Czy wiesz, że… „Wymowa sceniczna to wariant wymawiany o najwyższej poprawności. Pod względem wyraźności i technicznego sposobu jej funkcjonowania wymowa sceniczna jest tworem specjalnie wyuczonym, pielęgnowaniem i warunkującym sprawność zawodową aktora. ,, W wielu przypadkach nie będzie różnic między (…) dwoma rodzajami wymowy ( tzn. szkolnej i scenicznej – zróżnicowane odmiany poprawnościowe- przyp. B.T), co już wyklucza mniemanie o ich bezwzględnej różności i dowodzi, że są one raczej na ogół zbliżone i tylko nie wieloma szczegółami rozdzielone. Wynika stąd jeszcze, że >> wymowa sceniczna<< może mieć zastosowanie także poza teatrem, zwłaszcza w radiu i telewizji…” Bogumiła Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, GWO, Gdańsk 1998.

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE -MINKI TYGRYSKA http://przeds8.webd.pl/logopeda/524-wesole-minki-tygryska-cwiczenia-usprawniajace-wymowe.html

Sylwia Chmiel, Słoneczna logopedia, Zeszyt 1, Damidos, Warszawa 2014. Ćwiczenia oddechowe Cmokaj. Gwiżdż. Posyłaj buziaczki. Dmuchaj piórko, aby nie upadło na podłogę. Dmuchaj bańki mydlane. Dmuchaj na zabawki pływające po widzie. Nadymaj policzki (balonik). Nadmuchaj balon. Dmuchaj na świeczkę tak, żeby płomień maksymalnie się przechylił, ale żeby nie zgasł. Dmuchnij na świeczkę tak, aby od razu zgasł jej płomień. Sylwia Chmiel, Słoneczna logopedia, Zeszyt 1, Damidos, Warszawa 2014.

Ciekawe ćwiczenia artykulacyjne ,,Guma do żucia”- wyobraź sobie, że twój język to guma do żucia a twoim ulubionym smaku. Spróbuj żuć swój język, tak jak zwykle żujesz gumę balonową. Mlaskanie- wyobraź sobie smakowite danie i głośno mlaszcz. ,, Smakołyk”- wyobraź sobie, że ssiesz landrynkę czubkiem języka. ,,Wyścigi konne”- energicznie klaszcz językiem o podniebienie ,,Drukarka”- twoja buzia to drukarka, a język to papier. Spróbuj wysunąć język z buzi, przeciskając przez zbliżone do siebie zęby. ,,Pieczątki”- teraz twój język będzie stawiał pieczątki na kopertach. Twoje zęby to koperty. Koperty są ułożone na dwóch pólkach : górnej i dolnej. Dotykaj językiem każdego zęba osobno, zarówno u góry, jak i na dole. Sylwia Chmiel, Słoneczna logopedia, Zeszyt 2, Damidos, Warszawa 2014.

„Połamańce językowe” Mistrz z Pyzdr w pstrej koszuli czule tuli się do Uli. Wyindywidualizowałem się z rozentuzjazmowanego tłumu, który oklaskiwał przeliteraturalizowane dzieło. Czy trzy cytrzystki grają w Tczewie na cytrze? Lojalny, jowialny Loyola. Czechów trzech spod wiejskich strzech milczy przez mil trzy, Łuki w juki a łupy wziąć w troki. Sasza sobie szosą szedł. A po suszy szosa sucha. Wietrzyk zżółkłe strząsnął liście. Szczera strzyga szczygła strzegła. Nie wieź Wiesiu w owsie włosia, jeśliś Wiesiu we wsi osiadł, W dżdżysty zmierzch strzegła w trzcinie szczwana szczeżuja strzępów z czczego przysłowia, świszcząc, zgrzytając jak chrząszcz. Grażyna Billewicz, Brygida Zioło, Zbigniew Bator, Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci przedszkolnych i szkolnych, Impuls, Kraków 1998.

Bogumiła Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, GWO, Gdańsk 1998. Ćwiczenia dykcyjne „Licz wrony” na jednym oddechu: Jedna wrona bez ogona, druga wrona bez ogona, trzecia wrona …, itd., od jednej do 10-15 i więcej. Natężenie wydechu ćwicz w sposób następujący: na 1-2 (raz, dwa) – wdech, po czym wydmuchaj powietrze na dłoń lub płomień świecy ustawionej w odległości 20- 30 cm. Od ust, słabiej- mocniej, najpierw tak, by różnica w natężeniu wydechu była mała, potem bardzo duża. Po szybkim, pełnym wdechy wydmuchaj powietrze na dłoń, poczynając od maksymalnego natężenia i zmniejszając je niedostrzegalnie do minimum. Różnica powinna być duża. Ćwicz wydmuchiwanie powietrza, poczynając od minimalnego natężenia, a na silnym kończąc. Ćwiczenia od 8 i 9 wykonuj w dwóch wersjach: staccato ( przerywając wydmuchiwanie) i legato ( płynnie). Natężenie wydechy w zmiennym układzie ćwicz przez 2-3 tygodnie. Wymawianie samogłosek ze zmiennym natężeniem głosu wiąże się z dynamiką wydechu. Uszeregowane samogłoski wymawiaj płynnie (legato). Wielkie litery oznaczają silne wypowiedzenie, małe – słabe. Wdech – na jeden szereg. Nie zmieniaj wysokości głosu. Ćwicz: A:a:E:e:I:i:O:o:U:u: a:A:e:E:i:I:o:O:u:U. Powtórz to kilkakrotnie. Wymawiaj szeregi samogłosek na jednej fali wydechowej, rozdzielnie ( staccato). A! a a a a a a a a A ! E! e e e e e e e e E ! I! i i i i i i i i I ! O! o o o o o o o o O ! U! u u u u u u u u U ! Bogumiła Toczyska, Elementarne ćwiczenia dykcji, GWO, Gdańsk 1998.