Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1 Budowa fizyczna i chemiczna kości

2  poznasz związek między budową fizyczną i chemiczną kości,  poznasz zmiany zachodzące z wiekiem w układzie kostnym. CELE LEKCJI

 poznasz budowę fizyczną i chemiczną kości  poznasz zmiany zachodzące z wiekiem w układzie kostnym. 3 CEL W JĘZYKU UCZNIA

1. Wymienisz co najmniej 4 elementy budowy fizycznej kości. 2. Wymienisz 2 składniki chemiczne kości. 3. Przeprowadzisz doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości. 4. Omówisz znaczenie składników chemicznych w budowie kości. 5. Wykażesz związek pomiędzy budową a funkcją kości. 6. Scharakteryzujesz zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem. 4 KRYTERIA SUKCESU

1. Wymień podstawowe funkcje szkieletu. 2. Wymień elementy składowe szkieletu i wskaż je na modelu. 3. Wymień tkanki budujące szkielet. 4. Podaj cechy charakterystyczne tkanki kostnej (cechy budowy, ułożenie komórek, występowanie) i wskaż je. 5. Podaj cechy charakterystyczne tkanki chrzęstnej (cechy budowy, ułożenie komórek, występowanie) i wskaż je. 5 KTO UDZIELI ODPOWIEDZI

Na podstawie obserwacji makroskopowej i mikroskopowej określ co najmniej 4 właściwości fizyczne kości. Wyniki obserwacji zapisz w zeszycie. 6

BUDOWA KOŚCI nasada trzon nasada fot. 1 7

istota gąbczasta okostna istota zbita jama szpikowa szpik kostny fot. 2fot. 3 8 BUDOWA FIZYCZNA KOŚCI

9 BUDOWA KOŚCI fot. 4

10 BUDOWA FIZYCZNA KOŚCI Fot. 5

11 KOŚCI Związki mineralne Związki organiczne związki wapnia i fosforu osseina Nadają kości sztywność i twardość Nadają kości sztywność i twardość Nadają kości elastyczność i odporność na zniekształcenia Nadają kości elastyczność i odporność na zniekształcenia BUDOWA CHEMICZNA KOŚCI

Na podstawie obserwacji określ właściwości fizyczne kości moczonych w occie. Wyniki obserwacji i wnioski zapisz w zeszycie. 12

Dokonaj obserwacji zmian właściwości kości po ich spalaniu Wyniki obserwacji i wnioski zapisz w zeszycie. 13

Wzajemny stosunek ilościowy składników chemicznych kości zmienia się wraz z wiekiem. U płodu szkielet zbudowany jest z substancji łącznotkankowej. Następnie przemienia się w szkielet chrzęstny, który stopniowo ulega skostnieniu. Z biegiem lat ilość składników mineralnych wzrasta. Szkielet osiąga największą wytrzymałość w wieku 25 – 40 lat. Po tym okresie kości stają się coraz mniej wytrzymałe, a na starość wręcz łamliwe. 14 PROCES KOSTNIENIA

Aby nasz szkielet prawidłowo się rozwijał i funkcjonował należy przestrzegać higienicznego trybu życia. W okresie wzrostu kośćca, u dzieci i młodzieży szczególnie ważne jest: stosowanie odpowiedniej diety bogatej w białko, wapń i witaminę D 3, uprawianie ćwiczeń fizycznych przyczyniających się do harmonijnego wzrostu organizmu, unikanie ćwiczeń wysiłkowych mogących nadmiernie obciążyć szkielet i doprowadzić do jego deformacji, zachowywanie prawidłowej pozycji podczas siedzenia, leżenia, odpowiednio długi sen – od 9 do 11 godzin. 15

Kryteria sukcesu dla ucznia do zadań w karcie pracy:  wymienisz 4 elementy budowy fizycznej kości,  wymienisz 2 składniki chemiczne kości,  opiszesz doświadczenie wykazujące znaczenie składników chemicznych dla właściwości kości,  wykażesz związek pomiędzy budową a funkcją kości. (odpowiesz na pytanie kluczowe). 16 NaCoBeZu

Ułożysz definicje do haseł znajdujących się w krzyżówce. NaCoBeZU I 1. Ułożysz poprawne definicje do wszystkich haseł. 2. Wykonasz pracę czytelnie. 3. Posłużysz się terminologią biologiczną. NaCoBeZU II 1. Opracujesz krzyżówkę i ułożysz poprawne definicje do wszystkich haseł. 2. Wykonasz pracę czytelnie. 3. Posłużysz się terminologią biologiczną. 17 PRACA DOMOWA

 Dziś nauczyłem się…………………………………….  Zrozumiałem, że………………………………………  Przypomniałem sobie, że……………………………...  Zaskoczyło mnie, że…………………………………..  Dziś osiągnąłem założony cel, gdyż………………… 18 RUNDKA NIEDOKOŃCZONYCH ZDAŃ

 J. Balerstet, L. Betleja, T. Falkowski, B. Jakubik, R. Kościelniak, K.Kulpiński, A. Tyc, M. Zaleska-Szczygieł, Vademecum Matura 2011 Biologia, wyd. Operon, Gdynia  podręcznik: M. Jefimow. Puls życia 2, wyd. Nowa Era, Warszawa 2012, str. 35 – ŹRÓDŁA:

Autorki: Lidia Trabczys Anna Karpa Fotografie: Lidia Trabczys 20