Kontrakty terminowe na akcje Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Dział Rozwoju Usług Giełdowych i Instrumentów Finansowych Warszawa wrzesień 2006 r

2 Plan podstawowe informacje o kontraktach na akcje, zasady notowania, depozyty zabezpieczające, przykłady wykorzystania kontraktów, ryzyko związane z inwestycjami w kontrakty, podatki dla osób fizycznych, gdzie szukać dalszych informacji ?

3 Co to jest kontrakt terminowy ? umowne zobowiązanie do dokonania lub przyjęcia w oznaczonym terminie w przyszłości dostawy określonego instrumentu bazowego po cenie określonej w chwili zawarcia umowy lub zobowiązanie do dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego

4 Powody wprowadzenia kontraktów do notowań na giełdzie poszerzenie gamy produktów GPW wprowadzenie alternatywy dla krótkiej sprzedaży wprowadzenie instrumentu umożliwiającego zarobek na spadku i wzroście cen pojedynczych akcji przyciągnięcie nowych inwestorów

5 Gdzie na świecie są notowane są kontrakty terminowe na akcje ? Przykłady giełd na których notowane są kontrakty na akcje: › ›Europa ADEX (Ateny), OM (Sztokholm), Budapeszt, Euronext -LIFFE, MEFF ( Hiszpania), Włochy, › ›Azja Sydney, Hong Kong › ›USA OneChicago

6 Instrumenty bazowe (1) Data wprowadzeniaInstrument bazowy 22 stycznia 2001 r.TP, PKNORLEN, ELEKTRIM* 22 października 2001 r.PEKAO, KGHM, BRE**, AGORA, PROKOM 18 marca 2002 r.BANK BPH** 24 marca 2003 r.BZ WBK, MILLENNIUM** Aktualnie w obrocie znajdują się kontrakty terminowe na akcje 9 spółek. * Od XII 2003 r Giełda zawiesiła wprowadzanie do obrotu nowych serii kontraktów oraz obrót kontraktami na Elektrim ** od dnia 5 lipca 2006 r. zawieszone wprowadzanie do obrotu kolejnych serii kontraktów na BPH, MILLENNIUM i BRE oraz obrót wszystkimi seriami kontraktów na BPH i MILLENNIUM, jak również seriami kontraktów na BRE wygasającymi w grudniu 2006 r. oraz marcu 2007 r.

7 Instrumenty bazowe (2) Kontrakty na akcje dopuszczone przez KPWiG do publicznego obrotu, które nie zostały jeszcze wprowadzone do obrotu giełdowego: NETIA, COMPUTERLAND, BUDIMEX, ORBIS, ŚWIECIE, KREDYT BANK, DĘBICA, KĘTY

8 Wybrane elementy standardu Liczba akcji na kontrakt 100 Jednostka notowania W zł za 1 akcję Wartość kontraktu Kurs kontraktu  liczba akcji w kontrakcie Minimalny krok notowania 0,01 zł – jeżeli kurs kontraktu nie przekracza 5 zł 0,05 zł – jeżeli kurs kontraktu przekracza 5 zł Miesiące wykonania 3 najbliższe z cyklu marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień H - marzec, M - czerwiec, U - wrzesień, Z – grudzień

9 Kalendarz obrotu kontraktami na akcje w ciągu roku

10 Wybrane elementy standardu Dzień wygaśnięcia 3 piątek miesiąca wykonania Dzienny kurs rozliczeniowy Kurs zamknięcia dla danej serii kontraktu Ostateczny kurs rozliczeniowy Określona w dniu wygaśnięcia, ważona obrotami średnia arytmetyczna kursów wszystkich transakcji akcjami, będącymi instrumentem bazowym, zawartych w systemach notowań na sesji giełdowej Ostateczna cena rozliczeniowe Ostateczny kurs rozliczeniowy  liczba akcji w kontrakcie RozliczeniePieniężne w zł Sytuacje szczególne W przypadku operacji na akcjach lub realizacji praw z akcji, będących instrumentami bazowymi dla kontraktów terminowych, Zarząd Giełdy może przeprowadzić korektę kursu rozliczeniowego oraz zmienić liczbę akcji przypadających na jeden kontrakt

11 Nazwa skrócona FXYZkr gdzie: F - rodzaj instrumentu XYZ - skrót nazwy instrumentu bazowego (określony przez Giełdę ) k - kod określający miesiąc wykonania kontraktu (określony przez Giełdę ) r - ostatnia cyfra roku wykonania Przykład FTPSZ5 – kontrakt terminowy na akcje spółki Telekomunikacja Polska S.A. z terminem wygaśnięcia w grudniu 2005 r

12 Zasady obrotu   notowania ciągłe w godz. 9: :20,   kontrakty terminowe tak jak inne instrumenty mają dogrywkę,   Jednostka transakcyjna – 1 kontrakt,   ograniczenia wahań kursów: +/- 5% od kursu odniesienia, z możliwością rozszerzenia do 15%,   obrót wspomagany działaniem animatorów rynku,   Maksymalny wolumen zlecenia – 500 kontraktów.   Szczegóły dotyczące obrotu obrotu opisane są w Szczegółowych Zasadach Obrotu Giełdowego i Regulaminie GPW – dostępne na stronie internetowej giełdy

13 Animator rynku czyli podtrzymywanie płynności Animator rynku – dom maklerski, który zobowiązał się do podtrzymywania płynności obrotów (stan na wrzesień 2007 r) ING Securities, CDM PEKAO, BDM, DM BOS, CA IB Securities, IDM Wymogi dla animatora:   maksymalny spread:   5% średniej ceny zamknięcia instrumentu bazowego dla danego kontraktu terminowego z ostatnich 20 sesji przed pierwszym dniem danego miesiąca.   minimalna wielkość zleceń:   10 kontraktów na wszystkie animowane serie

14 Kontrakty – nieco statystyk (roczne wolumeny oraz otwarte pozycje na koniec okresu)

15 Inwestor działający na kontraktach posiada specjalny rachunek w domu maklerskim – rachunek praw pochodnych Posiada NIK – Numer Identyfikacyjny Klienta, nadany przez KDPW Wpłaca i utrzymuje depozyty zabezpieczające w domu maklerskim Zapoznał się z „Warunkami obrotu dla kontraktów terminowych...”

16 System bieżących rozrachunków rynkowych  system bieżących rozrachunków służy do zarządzania ryzykiem  inwestor, który kupuje lub sprzedaje kontrakt, wpłaca depozyt zabezpieczający  depozyt to określona procentowa wartość kontraktu  wartość depozytu wyznaczana przez KDPW  wartość depozytów uaktualniania jest po zakończeniu sesji poprzez proces dziennych rozrachunków

17 Przykład depozytów zabezpieczających (stan na ) Kontrakty terminowe na akcje spółki Minimalny depozyt dla inwestora (% wartości kontraktu) Agora8,1% BZ WBK9,0% Bank PeKaO6,4% BPH PBK8,1% PROKOM11,5% BRE Bank10,1% KGHM13,4% Millennium10,9% PKN Orlen8,4% TP7,3% Aktualna informacja o wielkości depozytów zabezpieczających dostępna jest na stronach internetowej KDPW w sekcji IRIPwww.kdpw.com.pl

18 Kupno 1 kontraktu po kursie 50 zł (za akcję), wielkość kontraktu 300 akcji zakładany poziom wstępnego depozytu zabezpieczającego – 20% (depozyt który inwestor wpłaca zawierając transakcję) zakładany poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3% (depozyt który musi być utrzymywany w domu maklerskim) wielkość wstępnego depozytu zabezpieczającego 20%  (50 zł  300 akcji) = zł poziom właściwego depozytu zabezpieczającego 14,3%  (50 zł  300 akcji) = zł Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki (depozyty) (1)

19 Przykład nr 1. Bieżące rozrachunki (2)

20 Jakie możliwości dają kontrakty ? spekulacja na wzrost, spadek kursu akcji danej spółki, alternatywa dla krótkiej sprzedaży arbitraż transakcje spreadowe › ›operowanie na kontraktach na akcje i indeksy giełdowe › ›operowanie na różnych seriach tej samej klasy › ›operowanie na kontraktach na różne akcje hedging - zabezpieczanie portfela akcji

21 Spekulacja Osiąganie zysku wynikającego ze zmian cen kontraktów, powiększonego działaniem dźwigni finansowej. Działanie narażone na duże ryzyko inwestycyjne. Polega na otwieraniu pozycji (długiej, krótkiej) na rynku.   kupno kontraktu (pozycja długa) - liczymy na wzrost kursu akcji i kontraktu   sprzedaż kontraktu (pozycja krótka) - liczymy na spadek kursu akcji i kontraktu

22   niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji,   możliwość kupna lub sprzedaży kontraktu na akcję poszczególnych spółek,   płynny rynek – umożliwia szybsze zajęcie pozycji,   możliwość prostej spekulacji na spadek cen akcji Spekulacja

23 Kontrakty terminowe na akcje Pozycja Wzrost kursu kontraktu Spadek kursu kontraktu Nabycie kontraktu Długa (long) ZyskiStraty Sprzedaż kontraktu Krótka (short) StratyZyski

24 Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu (1) Uwaga: we wszystkich przykładach w niniejszej prezentacji pominięto opłaty transakcyjne

25 Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu (2)

26 Przykład nr 2. Spekulacja na wzrost kursu - porównanie inwestycji (3)

27 Przykład nr 2. Porównanie zysków/strat (4)

28 Ograniczanie ryzyka strat na rynku kasowym poprzez działania na rynku terminowym Zabezpieczenie przed:   spadkiem wartości posiadanych akcji, poprzez sprzedaż kontraktów   wzrostem wartości akcji, które chcemy nabyć w przyszłości poprzez kupno kontraktów Transakcje zabezpieczające - hedging

29 Hedging zakupowy - long hedge wzrost kosztów zakupu STRATA P. DŁUGA ZYSK wzrost kursu akcji RYNEK KASOWY wzrost kursu kontraktu RYNEK TERMINOWY STRATA ZYSK +  0

30 Hedging sprzedażowy - short hedge P. DŁUGA STRATA P. KRÓTKA ZYSK spadek cen akcji RYNEK KASOWY spadek kursu kontraktu RYNEK TERMINOWY STRATA ZYSK +  0

31 Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy (1) 1. 1.W styczniu inwestor posiada w portfelu 1500 akcji, aktualna cena akcji wynosi 50 zł, wartość portfela 75 tys. zł 2. 2.Obawia się spadku cen akcji ale nie chce ich sprzedawać, 3. 3.Aktualny kurs kontraktu terminowego na akcje spółki, wygasającego w marcu wynosi 55 zł, 4. 4.Inwestor sprzedaje 5 kontraktów terminowych na akcje 5  300  55 zł = zł 5. 5.Wnosi depozyt równy 16,5 tyś zł

32 Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy (2) 6. 6.Tak jak przewidywał inwestor, kurs akcji spadł o zakładane 10%, 7. 7.Wartość portfela na rynku kasowym spadła do 67,5 tyś zł, strata inwestora wynosi 7500 zł 8. 8.Kurs kontraktu terminowego spadł do 49zł (-7,5%) 9. 9.Inwestor zamyka pozycję na rynku terminowym, kupując 5 kontraktów, Zysk z operacji na kontraktach wyniósł 6000 zł, 300  5  (53 zł - 49 zł) = 6000 zł

Na rynku kasowym inwestor stracił 7500 zł, na rynku terminowym inwestor zarobił 6000 zł W sumie, inwestor dzięki zabezpieczeniu portfela kontraktami terminowymi stracił tylko 1500 zł ( zł zł) Strata stanowi tylko 2% początkowej wartości portfela. Bez zabezpieczenia, strata wyniosła by 10% (5 razy więcej). Przykład nr 3. Hedging sprzedażowy (3)

34 Arbitraż Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego Efekty arbitrażu:   pewna kwota zysku   minimum ryzyka   brak wstępnych nakładów finansowych

35 Arbitraż Możliwości dokonania arbitrażu:  Kontrakty przewartościowane cena rynkowa powyżej ceny teoretycznej Sprzedaż kontraktów Kupno akcji  Kontrakty niedowartościowane cena rynkowa poniżej ceny teoretycznej Kupno kontraktów Sprzedaż akcji

36 Kurs teoretyczny kontraktu F- kurs kontraktu, I- kurs instrumentu bazowego r- stopa wolna od ryzyka (rent. 13 tyg. bs) q - stopa dywidendy w ujęciu rocznym (p.a. w %) n-czas do wygaśnięcia kontraktu (dni)

37 Założenia:   kurs akcji 28 zł   stopa procentowa wolna od ryzyka 6%   q - 0% (spółka nie wypłaciła dywidendy)   liczba dni do wygaśnięcia kontraktu - 90   kurs kontraktu terminowego na akcje 29 zł   wielkość kontraktu 500 akcji Przykład nr 4. Arbitraż (1)

38 Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: kontrakt jest przewartościowany o 60 gr Przykład nr 4. Arbitraż (2)

39 Przykład nr 4. Arbitraż (3) DZIAŁANIA:  sprzedaż 10 kontraktów terminowych po kursie 29 zł, wartość transakcji zł  zaciągnięcie kredytu na 90 dni wg stopy 6%  zakup pakietu 5000 akcji o wartości zł ZAMKNIĘCIE POZYCJI:  zamknięcie pozycji na rynku terminowym,  sprzedaż akcji,  zwrot kredytu i odsetek,

40 Przykład nr 4. Arbitraż (4)

41 Założenia:   kurs akcji 50 zł   stopa oprocentowania wolna od ryzyka 6%   q - 0% (spółka nie wypłaciła dywidendy)   liczba dni do wygaśnięcia kontraktu 90   kurs kontraktu na akcje 50 zł   wielkość kontraktu 300 akcji Przykład nr 5. Arbitraż (1)

42 Obliczamy wartość teoretyczną kontraktu: kontrakt jest niedowartościowany o 0,75 zł Przykład nr 5. Arbitraż (2)

43 DZIAŁANIA:   kupno 10 kontraktów po kursie 50 zł, wartość transakcji 150 tys. zł,   sprzedaż 3000 akcji po kursie 50 zł, wartość transakcji 150 tys. zł   lokata kwoty na 90 dni wg stopy wolnej od ryzyka 6% ZAMKNIĘCIE POZYCJI   zamknięcie pozycji na rynku terminowym sprzedaż kontraktów   kupno akcji   zamknięcie lokaty Przykład nr 5. Arbitraż (3)

44 Przykład nr 5. Arbitraż (4)

45 Spready czasowe Jest to spekulacja na zmianie różnicy pomiędzy cenami różnych serii kontraktów terminowych. Nie jest istotny kierunek zmiany rynku Ważna jest analiza skali zamian wartości różnych serii kontraktów terminowych

46 Spready czasowe - działania przewidywanieKrótsza seria Dłuższa seria ZMNIEJSZENIE się spreadu KUPNOSPRZEDAŻ ZWIĘKSZENIE się spreadu SPRZEDAŻKUPNO

47 Transakcje spreadowe na różnych instrumentach   transakcje spreadowe na kontraktach na akcje i na indeks,   inwestor wierzy że akcje w stosunku do indeksu są przewartościowane lub niedowartościowane   akcje przewartościowane w stosunku do indeksu - sprzedaż kontaktów na akcje, zakup na indeks   akcje niedowartościowane w stosunku do indeksu - zakup kontaktów na akcje, sprzedaż na indeks

48 Przykład nr 6. Tansakcje spreadowe (akcje + indeks WIG20) (1) W styczniu:   cena akcji spółki 50 zł, indeks WIG pkt.   kurs marcowych kontraktów na akcje spółki 55 zł, na WIG pkt.   Inwestor ocenia że akcje spółki będą się zachowywać lepiej niż WIG20.   Kupuje kontrakt na akcje i sprzedaje 1 kontrakt na WIG20.   Kupno kontraktów na akcje spółki (o wartości) zł, sprzedaż jednego kontraktu na WIG20 po kursie 1650 pkt (wartość transakcji zł)

49 Przykład nr 6. Transakcje spreadowe (akcje+indeks WIG20) (2)   Złożone depozyty (dla uproszczenia 20% ) równe są 6600 zł (nie uwzględniają korelacji)   W ciągu 2 miesięcy kurs akcji spółki rośnie do 57 zł (+14%), WIG20 rośnie do 1700 pkt (+ 3%)   Kurs kontraktów terminowych na akcje spółki rośnie do 62 zł (+12,7%), na WIG20 rośnie do 1750 pkt (+2,9%)

50 Przykład nr 6. Transakcje spreadowe (akcje+indeks WIG20) (3) Inwestor zamyka obie pozycje.   Kontrakty na akcje (62zł-55zł)  300akcji=2100 zł   Kontrakty na WIG20 ( )  10 = zł   Na całej operacji inwestor zarobił 1600 zł   Stopa zwrotu 24% zysk/depozyt = zł / zł  100%

51 Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko rynkowe › ›wynika ze zmian kursu kontraktu, które zależą od zmian ceny instrumentu bazowego › ›jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego › ›może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający

52 Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko płynności › ›wynika z małej aktywności na rynku – braku płynności › ›płynność może być różna na różnych seriach kontraktów terminowych › ›zawarcie transakcji może być utrudnione lub będzie pociągać za sobą dużą zmianę kursu

53 Ryzyko związane z inwestowaniem w kontrakty terminowe Ryzyko specyficzne › ›kursy pojedynczych akcji (instrumentów bazowych) mogą mieć większą zmienność (większe wahania cen) niż inne instrumenty › ›z powodu większej zmienności, kontrakty na akcję mogą być bardziej ryzykowną inwestycją niż kontrakty na indeksy

54 Podatki dla osób fizycznych Od r. dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne z odpłatnego zbycia kontraktów terminowych oraz z realizacji praw wynikających z tych kontraktów podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach szczególnych, według stawki 19 %. Szczegóły - ustawa z dnia r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 17 ust. 1 oraz art. 30b (w brzmieniu wg ustawy z dnia r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. Nr 202, poz. 1956).

55 Gdzie szukać dodatkowych informacji ? Strona internetowa - papiery wartościowe > instrumenty pochodne > kontrakty terminowe › ›„Warunki obrotu dla kontraktów terminowych na akcje...” dla wszystkich programów - dostępne na stronie internetowej GPW › ›ulotka i broszura „Kontrakty terminowe na akcje” – dostępne na stronie internetowej GPW › ›Informacje o seriach kontraktów w obrocie › ›wyniki sesji Informacje dostępne w domach maklerskich