Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska 1.11. Bakterie i wirusy Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Ludwik Pasteur ojcem mikrobiologii Bakterie to najmniejsze organizmy żyjące na Ziemi. Ich istnienie podejrzewano już w XVI wieku, tłumacząc, że niewidzialne czynniki chorobotwórcze przedostają się z chorych na zdrowych przez dotyk, przedmioty lub powietrze. Dopiero jednak udoskonalenie w mikroskopu w XVII wieku pozwoliło na udowodnienie istnienia bakterii. W następnym stuleciu próbowano wykazać rolę bakterii w życiu człowieka. Najważniejsze osiągnięcia w tej dziedzinie miał Ludwik Pasteur. Pod koniec XIX wieku obserwacje i eksperymenty Pasteura stały się podstawą rozwoju nauki o budowie i znaczeniu bakterii, czyli bakteriologii. http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_l udwik_pasteur_i_robert_koch_twórcy_mikrobiologii.html

Królestwo : Bakterie Ponieważ bakterie wyróżniają się spośród innych organizmów pewnymi specyficznymi cechami, systematycy utworzyli dla nich osobne królestwo. O budowie komórki bakteryjnej mówiliśmy w temacie 1.4. Zajrzyj tam i przypomnij sobie jej charakterystykę, oraz porównaj jej budowę z innymi komórkami. Bakterie są jednokomórkowcami, ale mogą przybierać charakterystyczne kształty. Niektóre gatunki skupiają się w zespoły, tworząc kolonie. Bakterie są najliczniejszą i najstarszą grupą organizmów na Ziemi. Występują w każdym środowisku. Najliczniej zasiedlają glebę. Przeciętnie w 1g suchej gleby znajduje się od kilku milionów do kilku miliardów komórek bakteryjnych.

Czynności życiowe bakterii Odżywianie się - bakterie samożywne Stosunkowo niewiele bakterii (należą do nich sinice) produkuje niezbędne składniki odżywcze w procesie fotosyntezy. Polega to na wykorzystaniu światła oraz prostych związków nieorganicznych do produkcji związków organicznych. Inna grupa bakterii związki organiczne może wytwarzać na drodze chemosyntezy. Czyli produkuje związki organiczne, wykorzystując energię chemiczną, pochodzącą z utleniania substancji mineralnych.

Przykłady bakterii chemosyntetyzujących Chemosynteza Przykłady bakterii chemosyntetyzujących Bakterie nitryfikacyjne, utleniają amoniak i sole amonowe  sole kwasu azotowego (III) sole kwasu azotowego (III)  sole kwasu azotowego (V) Bakterie siarkowe utleniają siarkowodór  wolna siarka wolna siarka  sole kwasu siarkowego (VI)

Czynności życiowe bakterii Odżywianie się - bakterie cudzożywne Saprobionty odżywiają się martwą materią organiczną, odgrywając bardzo ważną rolę w przyrodzie jako destruenci. Pasożyty są przyczyną wielu groźnych chorób ludzi, zwierząt i roślin. Symbionty współpracują z innymi organizmami, w wyniku czego obie strony odnoszą korzyści (bakterie jelitowe, azotowe) salmonella Bakterie brodawkowe (azotowe)

Znaczenie saprobiontów i symbiontów Rozkładają szczątki innych organizmów na proste substancje mineralne, umożliwiają wiązanie przez rośliny azotu atmosferycznego, odgrywając w ten sposób bardzo istotną rolę w krążeniu pierwiastków (materii) w ekosystemach.

Czynności życiowe bakterii Oddychanie Już wiemy, bez energii nie ma życia, a energia potrzebna do życia uwalnia się w procesie oddychania komórkowego. Bakterie tlenowe potrzebują tlenu do procesu oddychania. Bakterie beztlenowe nie potrzebują tlenu do procesu oddychania. Proces beztlenowego oddychania nazywamy fermentacją. Zdolność bakterii do fermentacji wykorzystał człowiek na wiele różnych sposobów.

Czynności życiowe bakterii Rozmnażanie Bakterie rozmnażają się przez podział komórki. W sprzyjających warunkach podział komórki zachodzi co 20min. Zapewnia to szybkie tempo rozmnażania się, a komórki potomne mają identyczny materiał genetyczny jak komórka macierzysta. po 20 minutach po 40 minutach

Znaczenie bakterii zZapewniają prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego u zwierząt roślinożernych, biorąc udział w trawieniu celulozy. http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_liściożercy.html U U człowieka bakterie syntetyzują w przewodzie pokarmowym witaminę K i witaminy z grupy B

Znaczenie bakterii Rozkładają szczątki roślin i zwierząt, zapewniając krążenie pierwiastków w przyrodzie (patrz krążenie azotu, slajd 8) Są przyczyną wielu groźnych chorób (slajd 9)

Jak człowiek wykorzystał bakterie? Do konserwowania żywności (fermentacja mlekowa, octowa) kiszenie kapusty, ogórków, kwaszenie mleka Do produkcji serów, jogurtów Do oczyszczania ścieków- zobacz materiał na stronie http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_biologiczne_oczyszczanie_ścieków.html

Bakterie pasożytnicze i saprofityczne wywołują choroby Choroba Bakteria powodująca chorobę gruźlica prątek Kocha angina paciorkowiec zapalenie opon mózgowych dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych salmonelloza salmonella borelioza krętek boreliozy błonica maczugowiec błonicy krztusiec pałeczka krztuśca rzeżączka dwoinka rzezączki kiła krętek blady Dyzenteria (czerwonka) pałeczka dyzenterii tężec laseczka tężca

Jak dochodzi do zakażenia? Drogi zakażenia pokarmowa oddechowa płciowa przez krew http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_drogi_zakażenia_i_sposoby_zapobiegania_zakażeniu.html

Cechy biologiczne bakterii chorobotwórczych Zapoznaj się z tekstem i relacją filmową o cechach bakterii chorobotwórczych http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_cechy_biologiczne_bakterii_chorobotw%C3%B3rczych

Jak człowiek walczy z bakteriami chorobotwórczymi? Przypadkowe odkrycie…(obejrzyj nagranie) http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_odkrycie_aleksandra_fleminga.html O działaniu antybiotyków http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_antybiotyki.html i ich znaczeniu w medycynie http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_dzia%C5%82anie_antybiotyk%C3%B3w_ich_znaczenie_w_medycynie

O konsekwencjach działań antybiotyków Koniecznie zapoznaj się z informacjami zawartymi w tym filmie http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_niebezpiecze%C5%84stwa_zwi%C4%85zane_z_nadmiernym+u%C5%BCyciem+antybiotyk%C3%B3w i dobrze je zapamiętaj!

Wirusy Wirusy nie mają budowy komórkowej. Nie odżywiają się i nie oddychają. Są zbudowane z białkowej osłonki i materiału genetycznego. Namnażają się po wniknięciu do komórek organizmów i zmuszają komórkę do powielania kolejnych wersji wirusa. Komórka nie może pełnić wówczas swoich funkcji i ginie. Wirusy wywołują liczne choroby: AIDS, WZW, ospa, różyczka, grypa, SARS, ptasia grypa.

Choroby wirusowe XXI wieku AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności WZW – wirusowe zapalenie wątroby SARS – zespół ostrej niewydolności oddechowej Ptasia grypa – choroba zakaźna zwierząt, wywoływana przez wirusy. Na ogół zarażają się nimi ptaki. Niektóre odmiany wirusa ptasiej grypy atakują narządy wewnętrzne, a nawet mogą doprowadzić do szybkiej śmierci ptactwa. Jedną z odmian tego wirusa jest wirus H5N1, który stanowi bardzo poważne zagrożenie dla ludzkiego zdrowia. Świńska grypa – choroba, która w chwili obecnej stanowi rozprzestrzenia się w skali światowej. Wywołuje ją wirus AH1N1. Ze względu na rozprzestrzenianie się wirusa grypy w szczególności powinniśmy zachowywać wszystkie zasady profilaktyki i higieny zdrowia.

Szczepionki Szczepionka nie jest lekiem. Służy działaniu profilaktycznemu. Przyjmujemy ją tylko wtedy, kiedy jesteśmy super zdrowi. O pierwszej szczepionce…. http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_o%C5%9Bwiecenie_nauka_dor obek_XVIII_wiek Dzisiaj już jest inaczej…. http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_szczepionki_żywe_mart we_i_rekombinowane.html Czy wiesz przeciwko jakim chorobom został uodporniony Twój organizm? Znajdź w słowniku znaczenie słów : epidemia i pandemia.

Zadania Podaj nazwy dwóch form komórek bakteryjnych i dwóch rodzajów kolonii. Wymień trzy podstawowe różnice w budowie pomiędzy komórką bakteryjną a wszystkimi pozostałymi komórkami. Na podstawie danych zamieszczonych w prezentacji oblicz, ile komórek bakteryjnych powstanie po 2 godzinach z jednej komórki? Podaj znaczenie w przyrodzie bakterii azotowych. 5. Wyjaśnij, dlaczego wirusy nie zakwalifikowano do żadnego z królestw organizmów zamieszkujących Ziemię.

Źródła J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1,Operon,2009r. E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r. B.Klimuszko, Żak, 2009r. B.Klimuszko, Żak,2001r. H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r. Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r. E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP, 2009r. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r. B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja S.A.,2002r.

Wyczaruj i prześlij do mnie humorystyczną propozycję zakończenia prezentacji