SPOŁECZNA RADA DS. ROZWOJU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Krzysztof Żmijewski prof. PW Sekretarz Generalny Społecznej Rady ds. Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej O energetyce obywatelskiej 16. Międzynarodowa Konferencja Globemy Smardzewice, r.

 Jednym z najsilniej różnicujących czynników dobrostanu jest poziom komfortu energetycznego,  Polsce w miastach-metropoliach zbliża się do standardu europejskiego,  Na obszarach wiejskich standard ten utrzymuje się niestety na poziomie postradzieckim. Standardy komfortu energetycznego 2/47

 W Polsce sytuacja energetyczna miast i wsi bardzo się od siebie różnią,  W miastach sieci są gęstsze, skablowa-nie większe, wskaźnik SAIDI mniejszy,  Sądzę, że energetyka obywatelska będzie się rozwijać przede wszystkim na obszarach wiejskich. Wynika to z potrzeb i technologii. Miasto i wieś 3/47

Wieś Energetyka obywatelska na wsi 4/47

Stopień urbanizacji MIASTA POWYŻEJ 20 tyś Wieś to: 40% ludności 90% powierzchni kraju 5/47

Świadczą o tym takie parametry jakościowe jak: poziom przerw w dostawie prądu dla odbiorcy – wartość najwyższa w Unii Europejskiej, dwudziestokrotnie przekraczająca wynik niemiecki. Polski standard jest wyjątkowo mało wymagający; poziom napięć u odbiorców końcowych na wsi często spadający poniżej 180 V (europejski standard to 230 V); częste problemy z uzyskaniem mocy przyłączeniowej niezbędnej do prowadzenia działalności rolniczej; brak umów jakości dostawy (Service Level Agreement) zapewniających m.in. gwarancję niezawodności dostaw dla obiektów wrażliwych (wylęgarnie, kurniki, brojlernie, cielętniki, schładzarki, dojarki itp.); przekroczony dopuszczalny poziom zawartości wyższych harmonicznych (zaśmiecenie sieci). Sytuacja na wsi jest zła 6/47

SWOT wpływu dyrektywy StrengthsWeaknesses  Impuls do rozwoju energetyki prosumenckiej, ale nie dla MSP.  Likwidacja przyszłych zakłóceń rynkowych (np. nawisu) dzięki mechanizmowi aukcji na taryfę.  Zniechęcenie do dywersyfikacji źródeł – monokulturowość.  Niebezpieczeństwo generowania awatarów inwestycyjnych (sprzedawaczy możliwości). OpportunitiesThreats  Możliwość znacznego ulepszenia systemu dzięki niewielkim zmianom.  Niebezpieczeństwo zamrożenia systemu.  Brak uprawnionych instalatorów. 7/47

Rozwój wsi a poprawa jakości zasilania Rozwój wsi, a szczególnie rozwój innowacyjności gospodarki wiejskiej wymaga znacznego poprawienia jakości zasilania w energię elektryczną. Rozwiązaniem byłaby gruntowna modernizacja sieci dystrybucyjnych, a wymiar finansowy takiego programu wyniósłby min mld zł do 2020 r. i drugie tyle do 2030 r. Znacznie szybszym rozwiązaniem jest uruchomienie Programu Rozwoju Energetyki Niskoemisyjnej na Obszarach Wiejskich. 8/47

W Polsce dystrybucja energii elektrycznej obarczona jest dość wysokim poziomem strat (8%-9% a lokalnie więcej). Na wiejską sieć elektroenergetyczną składa się około 498 tys. km linii średniego i niskiego napięcia oraz 169 tys. stacji transformatorowych (2011r.). Ich stopa dekapitalizacji technicznej przekracza 75%. Stan sieci wiejskiej Jakość dostaw jest istotnie gorsza od średniej europejskiej. 9/47

 Ocenia się, że dla zahamowania procesu dekapitalizacji wiejskich sieci elektro- energetycznych należałoby modernizować przynajmniej tyś. km linii rocznie i ok. 4,5 tyś stacji. Modernizacja linii A dla ich rozwoju budować drugie tyle. 10/47

Minimalny niezbędny poziom inwestycji, bez którego zmierzać będziemy do blackoutu, oszacować można następująco: Szacunek minimalnego zakresu modernizacji linii wiejskich 2012r. Źródło: Opracowanie na podstawie - Sieć elektroenergetyczna na terenach wiejskich. Potrzeby rozwojowe i modernizacyjne; „Energia elektryczna” PTPiREE; Kwiecień 2012 Element sieci Potrzeby odtworzeniowe tyś. zł/rok Potrzeby rozwojowe tyś. zł/rok Łącznie tyś. zł/rok Linie SN Linie nn Stacje słupowe 15(20)/0,4 kV Razem Modernizacja linii do 2020 r. 2 mld zł/rok minimum! 2 mld zł/rok minimum! 11/47

  Wieś nie może się rozwijać bez komfortu energetycznego! (M. Sawicki - PL)   Energetyka konwencjonalna tego komfortu nie zapewnia i nie zapewni (K. Podhojski - PL)   Energetyka prosumencka może już być konkurencyjnym rozwiązaniem (T. Frevel - DE) NEUF - Konkluzje trywialne 12/40

  Niemcy wkroczyli na tę ścieżkę, nota bene Anglicy też (T. Frevel).   Rozsądnymi działaniami możemy zagwarantować jakość instalowanych urządzeń (M. Borowski).   Potrafimy rozsądnie wspierać rozproszone, indywidualne inwestycje (M. Skucha).   Musimy dbać o dywersyfikację pamiętając o programowalnych źródłach - np. zrównoważonej biomasie (M. Stryjecki) i mikrokogeneracji (B. Wróblewska). NEUF - Konkluzje nietrywialne 13/40

  Wykonaliśmy już pierwsze, istotne kroki na naszej drodze do polskiego Energiewende (J. Pilitowski).   Musimy przypilnować aby duża, silna energetyka nie zmarginalizowała tej małej (K. Szwed-Lipińska). NEUF - Konkluzje dyskusyjne 14/40

Rozwój mikroinstalacji w Polsce Źródło: Analiza własna Energetyka prosumencka to docelowo istotna część rynku. Ale nie jego całość! Energetyka prosumencka to docelowo istotna część rynku. Ale nie jego całość! 15/40

 Najlepszym z możliwych rozwiązań wydaje się rozwój rozproszonych źródeł energii na obszarach słabo zurbanizowanych.  Naturalnym uogólnieniem tego trendu jest Rozwój Gospodarki Niskoemisyjnej, który na obszarach wiejskich powinien realizować się w trzech podstawowych nurtach: 1.Poprawy efektywności energetycznej. 2.Rozwoju rozproszonych, niskoemisyjnych źródeł energii w wersjach: a.Gminnych Centrów Energetyki Niskoemisyjnej; b.Prosumenckich Źródeł Energii. 3.Rozwoju Inteligentnych Sieci wraz z całym zapleczem usługowo- logistyczno –operacyjnym na podstawowych poziomach napięć: a.niskim. b.średnim.  Prawie wszystkie wyżej wymienione przedsięwzięcia (oprócz pkt-u 3b) traktowane są przez Komisję Europejską priorytetowo. Rozwój Gospodarki Niskoemisyjnej na obszarach wiejskich 16/47

Przykład niemiecki 17/40

Przykład niemiecki 18/40

Postęp niemieckiej rewolucji Regiony - 100% OZE Deklaracje – 100% OZE Inne lub brak danych 19/40

Smart village 20/40

Użytkowanie biogazu 21/40

Trzeba wymazać granice zaborów Źródło: FDP Polska wieś Raport o stanie wsi - Potencjał obszarów wiejskich szansą rozwoju; FDP Polska wieś Raport o stanie wsi; Forum Debaty Publicznej; Kancelaria Prezydenta; Czerwiec 2012 Kolor oznacza „poziom cywilizacyjny ” gminy 22/47

Nie jesteśmy gorsi od Niemców a jesteśmy lepsi od Anglików 23/40

Słońce w Polsce Średnie promieniowanie 1000 kWh/m2 czyli kWh/kWp 1200 kWh/m kWh/m kWh/m 2 24/40

Wiatr w Europie Nie jesteśmy gorsi od Niemców a tylko trochę gorsi od Anglików 25/40

Wiatr w Polsce 10 m n.p.g kWh/m kWh/m 2 powyżej-1000 kWh/m 2 Średnia energia wiatru kWh/m 2 Średnia energia użyteczna kWh/m 2 kWh/m2/rok Lata 90-te koniec Lata 90-te początek 26/40

Energia wiatru 10 m n.p.g. 27/40

Energia wiatru 30 m n.p.g. Prof. H. Lorenc; IMiGW; lata m n.p.g Energia użytkowa to 25%÷30% pierwotnej 28/40

Szorstkość terenu zabiera energię 29/40

Potencjał biomasy i gnojowicy Z. Krzyżanowska; Vatenfall /40

Warunki naturalne rolnictwa Warunki naturalne dla wiatru 31/40

ok. 2 mln gospodarstw rolnych ok. 4 mln domów jednorodzinnych ok. 6 mln gospodarstw domowych w Polsce. Wykorzystując ten potencjał w skali, np. w 1/3 poprzez przeznaczenie dodatkowego wsparcia na nabycie i montaż mikroinstalacji o mocy 5 kW każda, uzyskamy w sumie moc zainstalowaną wynoszącą MW. Potencjał rozwoju mikroinstalacji na wsi W Wlk. Brytanii: Jest już ponad 6oo ooo instalacji przydomowych. W Niemczech: Jest już ponad 1 ooo ooo instalacji przydomowych. W Polsce: Mogłoby być ponad 2 ooo ooo instalacji przydomowych. 32/47

Konieczne są działania administracyjne w celu dostarczenia mechanizmów, zachęt i ram instytucjonalnych, finansowych i prawnych, by usunąć istniejące bariery utrudniające efektywne wytwarzanie energii. Wzorcowym przykładem w zakresie działań powinien stać się sektor publiczny. To inwestycje w budynkach publicznych powinny być przestrzeniami pilotażowymi dla energetyki rozproszonej. Usuwanie barier dla energetyki rozproszonej We Francji: Budownictwo publiczne od 2019 r. będzie zero-energetyczne. 33/47

W polskiej sytuacji – głębokiej zapaści energetycznej obszarów wiejskich i słabo zurbanizowanych – ogromną rolę może spełnić oddolna lokalna inicjatywa obywatelska budowy nowoczesnej gminnej infrastruktury energetycznej i obywatelskiej:  Gminnych Centrów Energetyki Odnawialnej,  Gminnych Mikrosieci,  Gminnych Obywatelskich Inicjatyw Energetycznych – choćby w kształcie spółdzielni energetycznych. Inicjatywy oddolne – nowe perspektywy To w ciągu kilku lat może zmienić oblicze polskiej wsi. 34/47

W latach Gminy wiejskie mogły korzystać z programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko”.  Priorytety IX i X do 2013 r. to „aż” 3,1 mld € - nie trafiły na wieś;  W ROW do 2013 r. środki śladowe;  W SOWA w 2013 r. środki praktycznie niedostępne Rozwój wsi a finansowanie Modernizacja energetyki warunkiem rozwoju wsi. 35/47

Na gminach spoczywa obowiązek planowania energetycznego wynikający z ustawy Prawo Energetyczne, którego realizacja nieść może za sobą takie korzyści jak: zapewnienie niezawodności i wysokiej jakości dostaw energii do odbiorcy, zaspokojenie potrzeb mieszkańców po najniższych kosztach przy wysokiej jakości świadczonych usług przesyłowych i dystrybucyjnych, rozwój gospodarczy regionu, racjonalne wykorzystania lokalnych zasobów energii oraz nadwyżek energii w systemie, rozwój innowacyjnych technologii itd. Wytyczne dla gmin - inwestycje w gospodarkę niskoemisyjną 36/47

W nowym projekcie ustawy OZE przesłanej do Sejmu osoby nie prowadzące działalności gospodarczej mogą być prosumentami (i nie muszą tej działalności uruchamiać); Niestety osoby prowadzące taką działalność (jakąkolwiek) są traktowane jak zwyczajni producenci i muszą przechodzić całą żmudną procedurę – jak farmy wiatrowe lub PV; Nowa ustawa OZE zezwala na rozliczanie energii pomiędzy prosumentem a spółką obrotu bilansowo w okresach półrocznych – tzn. wprowadza net-metering! Ułatwienia i utrudnienia prawne 37/47

W zakresie przyłączania mikroinstalacji do sieci zgodnie z nowym brzmieniem art. 7 ust. 8 pkt 3 lit. b ustawy – Prawo energetyczne za przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej nie pobiera się opłaty. Przyłączenie do sieci odbywa się jedynie na podstawie zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji do wartości umownej mocy przyłączeniowej. Sprawą, niestety nieuregulowaną przez Ministerstwo Gospodarki i polski Rząd jest wsparcie dla mikro i małych źródeł kogeneracyjnych opartych o paliwa kopalne np. gazowe. Ułatwienia i utrudnienia prawne 38/47

Dodatkowym elementem proponowanym w rezultacie naszej analizy jest możliwość tworzenia tzw. Spółdzielni energetycznych. Należy podkreślić bardzo dużą rolę samorządów w zakresie wsparcia rozwoju mikroinstalacji prosumenckich na etapie inwestycyjnym. Spółdzielnie energetyczne W Niemczech: Jest już ponad Spółdzielni energetycznych (Energiegenossenschaft) 39/47

 Optymalizacja eksploatacji sieci – wzrost bezpieczeństwa energetycznego oraz niezawodności jej pracy;  Integracja źródeł rozproszonych – zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii;  Transformacja odbiorcy pasywnego w aktywnego (rozwój tzw. prosumentów) – decentralizacja sektora energetycznego;  Poprawa pracy sektora dystrybucyjnego – monitorowanie awarii, ograniczenie kradzieży prądu;  Skuteczne zarządzanie popytem na energię – możliwość dwukierunkowej komunikacji oraz odpowiedzi strony popytowej na podaż. Mocne strony inteligentnych sieci Inteligencja jest podstawą efektywności 40/47

 Elektrownie fotowoltaiczne,  Elektrownie wiatrowe,  Instalacje mikro-kogeneracyjne, gazowe, biogazowe i biowęglowe  Pompy ciepła,  Magazyny energii,  Mikrosieci. Technologie dla energetyki wiejskiej 41/47

Technologie dla energetyki wiejskiej 42/47

Miasto Energetyka obywatelska w mieście 43/47

 Fotowoltaika zintegrowana  Elewacyjna;  Dachowa;  Hybrydowa (e+t);  Elektrownie wiatrowe, zwykłe i zintegrowane,  Instalacje mikro-kogeneracyjne, gazowe i biowęglowe;  Pompy ciepła,  Magazyny energii. Technologie dla energetyki miejskiej 44/47

Miasto Energetyka obywatelska w mieście 45/47

Miasto wiatru 46/47

Miasto słońca 47/47

Krzysztof Żmijewski Dziękuję za uwagę Sekretarz Generalny Społecznej Rady ds. Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej 48/47