Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 1 Harcerstwo starsze - szkic historyczny 5 ~> 12 „Wyjdź w świat – zobacz – pomyśl – pomóż, czyli działaj!”

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 2 Początki... „SOKÓŁ” – stowarzyszenie sportowe i społeczno – wychowawcze założone we Lwowie, w zaborze austriackim, w 1867 roku na wzór czeskiej organizacji powstałej 5 lat wcześniej. Organizacje sokole działały we wszystkich zaborach oraz w większych skupiskach polonijnych. W zaborze pruskim 1893 roku utworzono Związek Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim. W zaborze rosyjskim w 1905 roku Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „SOKÓŁ” (od 1906 roku nielegalne). Centrum sokolstwa polskiego był wówczas Lwów, którego najstarsze gniazdo nazwano „Sokół – Macierz”. Organizacje sokole grupowały ludzi dorosłych w celu odbywania ćwiczeń zapewniających nie tylko rozwój cielesny, lecz rozwój ducha w myśl hasła: „W zdrowym ciele zdrowy duch”.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 3 Początki... „ELEUSIS” – ruch zainicjowany przez Wincentego Lutosławskiego wśród członków abstynenckiego Towarzystwa „ELEUTERIA” (nazwa pochodzi od pierwszych liter greckiego zdania „wolni wybawcami ludów”), istniejący w latach 1903 – „ELEUSIS” to nazwa miasta w starożytnej Grecji, gdzie odbywały się misteria ludzi wolnych od nałogów i niskich namiętności. Członkowie „ELEUSIS” ślubowali dożywotnią poczwórną wstrzemięźliwość: -od alkoholu, -tytoniu, -kart -i rozpusty.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 4 Początki „ELEUSIS” przygotowywało swych członków do walki o niepodległość przez kształcenie ich moralności, co odrzucało jako metodę walkę zbrojną. Miało charakter organizacji ściśle katolickiej – świeckiego zakonu. Wielu elsów wstąpiło do polskiego skautingu, wywierając znaczny wpływ na jego rozwój i charakter przez konsekwentne wysuwanie idei ich kształcenia moralnego.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 5 „... Lata dwudzieste,...” „KLUB WŁÓCZĘGÓW” – propozycja działania z młodzieżą w wieku 16 – 18 lat. Narodziła się w 1925 roku w wileńskim środowisku „Czarnej Trzynastki”, podczas kryzysu programowego w ZHP i odpływu młodzieży z organizacji, na podstawie poszukiwań innych wyzwań niż te, które proponowało dotychczas harcerstwo.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 6 „... Lata dwudzieste,...” KIMB – (Koło Instruktorów im. Mieczysława Bema) – Koło Instruktorskie działające w Warszawie w latach 1931 – 1939 (1946 _1950, ), skupiając instruktorów 40 WDH. Współpracował przy redagowaniu pisma dla Hs-ów „Brzask” z „Czarną Trzynastką” z Wilna.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 7 „... Lata dwudzieste,...” Celem KIMB była: - szeroko rozumiana demokratyzacja, - przeciwstawianie się koncepcjom nacjonalistycznym i antysemickim, - podejmowanie problematyki społecznej przez harcerstwo, - praca z młodzieżą starszą w oparciu o elementy działalności na rzecz kraju i środowiska, krajoznawstwem i wędrówką, w oparciu o stopień HO.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 8 „... lata trzydzieste...” „Ruch Wędrowniczy” w latach 30 – tych XX wieku. Powstały w organizacjach męskiej i żeńskiej Ruchy Programowo – Metodyczne, skupiające starszych chłopców i dziewczęta. Koncepcja RP-M została opracowana w związku z odchodzenie z ZHP młodzieży w wieku powyżej 15 lat. Ruch stanowił Trzeci etap wychowania harcerskiego (po zuchach i harcerzach/ harcerkach młodszych) w wieku 16 – 20 lat. W 1934 roku powołano GK Harcerek komisję programową dla spraw starszych dziewcząt. Komisja opracowała koncepcję prób i wymagania na stopnie: starszej ochotniczki (dla przychodzących do organizacji) i wędrowniczki (dla dziewcząt o dłuższym stażu harcerskim mającym stopień samarytanki lub starszej ochotniczki).

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 9 Koncepcja ruchu zakładała wyodrębnienie zastępów i drużyn starszych dziewcząt. Jednostki te miały znaczną samodzielność, a ich celem było szukanie odpowiedzi na pytanie, jak żyć i pełnić służbę harcerską w dorosłym życiu. Wędrownicy oznaczali poznawanie otaczającego świata, ludzi i przyrody, świadome rozwijanie własnych możliwości i zainteresowań, planowe poszukiwania odpowiadających temu terenów służby społecznej na dziś oraz na samodzielną dorosłą przyszłość. Oznaką bycia Wędrownikiem był zielony naramiennik z wychaftowaną watrą, noszony na lewym pagonie, oznaką bycia Wędrowniczek była koniczynka trójlistna bita w metalu lub w srebrze, oksydowana, z literami „OH” (Organizacja Harcerek) na bocznych listkach, noszona na krawacie. W 1938 roku Wędrowniczki przejęły od organizacji męskiej Naramiennik Wędrowniczy. „... lata trzydzieste...”

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 10 „Ruch Wędrowniczy” w latach 1945 – kontynuowano pracę wędrowniczą mimo formalnego ograniczenia wieku w harcerstwie do 16 lat. Zaprzestaniem pracy wędrowniczej było połączenie w 1948 roku Organizacji Harcerzy i Organizacji Harcerek w jedną i Głównej Kwatery Harcerzy i Głównej Kwatery Harcerek w jedną Główną Kwaterę ZHP, która przetrwała do 1950 roku, kiedy to ZHP zostało wcielone jako Organizacja Harcerska do ZMP (Związku Młodzieży Polskiej).

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP 11 „Ruch Wędrowniczy” w latach 1945 – 48 W latach 1948 – 1949 przystąpiono też do Realizacji programu Harcerskiej Służby Polsce, który stanowił próbę dostosowania treści i metod pracy harcerstwa do potrzeb wychowawczych w Polsce Ludowej. Miał jednocześnie wpływać na przekształcenie świadomości politycznej kadry instruktorskiej. Pracę nad programem HSP zapoczątkowano w 1947 roku. Przyjęto 4 kierunki działalności w ramach HSP: Odbudowa kraju, Las i rola, Kultura i oświata, Dziecko. Wprowadzono też zestaw sprawności HSP.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP to okres regresu. Był to okres masowego rozwoju organizacji, podporządkowania harcerstwa szkole, lekcyjne formy działalności, nadmierny dydaktyzm. Na miejsce tradycyjnych symboli – krzyża i lilijki wprowadzono „poczwarkę” zwaną „CZUWAJKĄ”. Na przełomie 1955/56 OH ZMP została poddana krytyce wraz z założeniami programowo – metodycznymi. Próbowano jeszcze ratować sytuację, przywracając ponownie takie elementy metody harcerskiej, jak: - stopnie, - sprawności, - tradycyjny mundur. Wiek podniesiono do lat 16. Zmieniono też nazwę skompromitowanej organizacji na Organizacja Harcerska Polski Ludowej. Sytuacja nie uległa jednak zmianie – 1956

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP /57 – /57 – 1973 – Na Zjeździe Łódzkim (8 – 10 grudnia 1956 roku) Instruktorzy o tradycjach przedwojennych oraz działacze harcerscy reaktywowali Związek Harcerstwa Polskiego, przekształcając skompromitowaną OHPL na ZHP. Została uchwalona deklaracja ideowa, podjęto uchwały w sprawie organizacyjnych podstaw działania, o zmianach w symbolice harcerskich i formach zewnętrznych, wybrano Naczelną Radę Harcerską, która wybrała swe prezydium z Przewodniczącym oraz Główną Kwaterę Harcerstwa.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP / W 1957 roku rozpoczął się w chorągwi stołecznej „Eksperyment Wędrowniczy”, polegający na kształtowaniu świadomości społecznej i postawy współgospodarza kraju. Wędrownictwo zasługuje na miano systemu dążącego w sposób kompleksowy do realizacji założeń programowo – wychowawczych harcerstwa. Najlepszym sposobem budzenia aktywności społecznej jest wdrażanie do działalności społecznej. Po dwóch latach, w 1959 roku Związek zaczął znajdować się pod znaczącym wpływem partii. Zaczęto usuwać wartościowych instruktorów z lat 30 i 40-tych i zastępować działaczami partyjnymi. Upartyjnienie Związku wpłynęło na poziom pracy drużyn, odchodzenie wartościowych instruktorów, przygotowało podłoże do wprowadzenia w latach 70- tych HSPS-u. (Harcerskiej Służby Polsce Socjalistycznej).

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP / Ale nie tylko. Założenia programowo – metodyczne eksperymentu, zmierzają również do tego, aby wychowanek drużyny wędrowniczej umiał: -świadomie pracować nad wszechstronnym rozwojem własnej osobowości, -nad dorabianiem się własnych poglądów, pogłębianiem wiedzy, -zdobywaniem coraz to nowych umiejętności, -doskonaleniem własnego charakteru;

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP / aby łączył czynny patriotyzm ze zrozumieniem i przyjaznym stosunkiem do spraw innych narodów; - aby wreszcie umiał nie tylko pracować w sposób użyteczny dla innych i dla siebie, lecz także znajdować czas na wartościowy odpoczynek we współżyciu z przyrodą.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP „Złote lata” HSPS. HSPS – to termin wprowadzony na V Zjeździe ZHP w 1973 roku, odnoszący się do działalności harcerstwa w środowisku młodzieży szkół ponad podstawowych Program (oparty o dorobek 3 związków młodzieży: ZMS, ZSMW i ZHP) stanowił szerokie rozwinięcie dla uchwał programowych dla tej grupy wiekowej, zawierał sprawy i zdania, dla drużyn: - Swiat i my; - Nauka, technika, kwalifikacje; - Rzecznictwo, partnerstwo, samorządność; - Kultura i rekreacja; - Razem.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP Metoda polegała na podejmowaniu przez drużyny/ szczepy zadań na rzecz innych, na podstawie rozeznania potrzeb kraju, regionu, środowiska. Zadania miały charakter długofalowych ciągów służby. Problem HSPS stanowiło m.im. -upolitycznienie i indoktrynacja polityczna, -inne mundury, charakter organizacji w organizacji, -brak samorządności. Koncepcja i charakter HSPS były szeroko krytykowane przed VII Zjazdem ZHP i w wyniku obradującej równolegle I Ogólnopolskiej Zbiórki Przedstawicieli Harcerzy Starszych, rozwiązana.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP – 1989 W 1981 roku w wyniku VII Zjazdu rozwiązano HSPS i przywrócono tradycyjną nazwę – Harcerstwo Starsze. Zaczątkiem tego było powstanie KIHAM i Ruchu Wędrowniczego dzięki odwilży politycznej i fali strajków w 1980 roku. Wtedy Harcerze starsi postanowili sami o sobie stanowić (Rady Harcerstwa Starszego, PZHS, SAS). Pomocne było utworzenie płaszczyzny wymiany myśli – Ruchów Programowo – Metodycznych. Powrócono do przedwojennych tradycji wędrowniczych. W latach 80- tych intuicyjnie budowano podstawy pracy z pionem HS na założeniach Wędrowniczych. Nowy system stopni (1981) był oparty o metodę wędrowniczą z 3 stopniami dla HS-ów – Wędrownikiem, Harcerzem Orlim i Harcerzem Rzeczypospolitej. Niektóre środowiska działając metoda wędrowniczą oznaczały Próbę Harcerza Starszego Naramiennikiem Wędrowniczym, noszonym na prawym pagonie.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP – 1998 Do idei wędrowniczych powrócono po 1989 roku, gdzy powstał Ruch Programowo – Metodyczny „WĘDROWNICTWO” (1990 – 1998), który stał się głównym nośnikiem myśli wędrowniczej w ZHP. W 1992 roku Rada Naczelna uchwala: „W pionie starszoharcerskim najważniejsze jest WĘDROWNICTWO, czyli postawa wobec świata, w której przeważa pierwiastek samodzielnego jego poznawania, wyboru najbardziej interesujących zagadnień i dostrzeżenia ważnych społecznych problemów, zgodnie ze starszoharcerską dewizą: „Wyjdź w świat – zobacz – pomyśl – pomóż” oraz Wędrujemy przez świat po problemach człowieka”.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP – 1998 W 1996 roku Wydział Harcerstwa Starszego i Specjalności kierowany przez hm. Krzysztofa Sikorę HR uwzględniając dotychczasowe doświadczenia Ruchu Programowo - Metodycznego "Wędrownictwo" przedstawia Naczelnictwu i GK ZHP założenia programowo - organizacyjne XIV PZHS Perkoz '97 oparte o wędrownictwo. Zbiórka była wielką promocją "Wędrownictwa" jako sposobu pracy z młodzieżą starszą. W 1998 r. XV PZHS w Jeżowie Sudeckim kontynuuje promowanie metodyki wędrowniczej. W 1998 roku ukazuje się książeczka autorstwa hm. Krzysztofa Sikory pt. "Wędrownicze Abecadło", a w 1999 roku "Tryptyk Wędrowniczy" tegoż autora.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP W 1999 r. w Stebniku odbywa się "Starszoharcerska Watra Wędrownicza" kontynuując upowszechnianie "Wędrownictwa" jako sposobu pracy z młodzieżą starszą. W grudniu 2000 grupa instruktorów Reaktywuje RP-M „Wędrownictwo. Wiele środowisk w Polsce ochoczo podjęło stosowanie metody wędrowniczej w pracy z młodzieżą starszą. Były to środowiska ZHP, ale należy też pamiętać o środowiskach ZHP pgk i ZHR, które również niezależnie od ZHP rozwijały i doskonaliły wędrownictwo. Jednak brak zdecydowania i koncepcji kontynuowania tych działań przez następne kierownictwo Wydziału Harcerstwa Starszego i Specjalności doprowadził do dezorientacji środowisk wędrowniczych oraz intuicyjnego prowadzenia pracy.

Kapituła Wędrownicza Chorągwi Zachodnio - Pomorskiej ZHP Grupa instruktorów Ruchu jesienią 2000 roku podejmuje działania mające na celu upowszechnianie dotychczasowego dorobku Ruchu oraz integrację środowisk wędrowniczych wokół tych samych założeń ideowo-programowych i organizacyjnych. W dniu 1 kwietnia 2001 roku odbywa się w Warszawie spotkanie 10 instruktorek i instruktorów. Na spotkaniu uzgodniono podstawy ideowo – programowe, oraz została wybrana Kapituła Ruchu. Wystąpiono do Naczelnika ZHP o ponowne wpisanie Wędrownictwa na listę Ogólnopolskich Ruchów Programowo - Metodycznych. I tak Wędrownictwo ponownie w sposób formalny - wpisane przez Naczelnika ZHP na liście Ruchów pod nr 6 - rozpoczęło kontynuację swojej działalności zapoczątkowaną w 1989r.