Opodatkowanie pracy w krajach OECD. Analiza porównawcza i wnioski dla Polski Anna Krajewska Katedra Makroekonomii UŁ Konferencja „W POSZUKIWANIU RACJONALNEGO SYSTEMU PODATKOWEGO” października 2015, Lublin 1

Spis treści: 1.Wprowadzenie 2.Klin podatkowy w różnych krajach OECD 3.Porównanie klina podatkowego dla gospodarstw domowych o różnym poziomie wynagrodzeń 4.Porównanie klina podatkowego dla gospodarstw domowych o różnym poziomie wynagrodzeń i różnej sytuacji rodzinnej 5.Struktura wewnętrzna klina podatkowego w różnych krajach 6.Przyczyny i konsekwencje nietypowej struktury i małej progresywności klina podatkowego w Polsce 7.Rekomendacje 2

3

4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Taxing Wages (2014)

5

6

7

8

9

Klin podatkowy w Luksemburgu, Irlandii, Danii, ale także w Słowenii i Czechach należy do najbardziej progresywnych wśród krajów OECD. Kraje te najczęściej znalazły się na początku omawianych tabel. Z kolei klin podatkowy najmniej progresywny oraz w najmniejszym stopniu uwzględniający sytuację finansową i rodzinną podatnika występuje w Turcji, Chile, Meksyku i Korei, a także w Polsce. 10

11

Struktura klina podatkowego w Polsce jest nietypowa. Wysoki udział składek na ubezpieczenie społeczne jest przez przedsiębiorców źle oceniany, gdyż prowadzi do wzrostu kosztów pracy. Obniżenie składek ubezpieczeniowych jest trudne ze względu na sytuację na rynku pracy. W 2013 r. na ok. 9,5 mln osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy przypadało ok. 7,5 mln emerytów i rencistów oraz ponad 2 mln zarejestrowanych bezrobotnych. 12

Konkluzje: Z przeglądu danych statystycznych dotyczących klina podatkowego wynikają następujące wnioski: 1.Poziom klina podatkowego, rozpatrywany jako wielkość przeciętna dotycząca pracowników zarabiających 67% płacy przeciętnej i nie posiadających dzieci, jest w Polsce na tle krajów OECD umiarkowany; 2.Klin podatkowy w Polsce charakteryzuje się bardzo małą progresywnością i nie pełni funkcji redystrybucyjnej. 3.Struktura klina podatkowego jest nietypowa ze względu na duży udział składek ubezpieczeniowych; 13

14

Nietypowość opodatkowania pracy w Polsce skłania do następujących pytań: 1.Dlaczego tak się dzieje? 2.Jakie są tego skutki? 3.Co należy robić? (Rekomendacje) 15

Analizując klin podatkowy w Polsce należy wrócić do początków reformy podatkowej. Przed reformą pracownicy zatrudnieni w sektorze publicznym nie płacili podatku dochodowego. Przedsiębiorstwa płaciły 20% podatek od funduszu płac oraz składki na ubezpieczenie społeczne. W 1992 r. wprowadzono PIT z 3 stawkami: 20%, 30%, 40%. Pierwsza skala podatkowa (20%) została tak określona, że znalazło się w niej ponad 90% podatków. Pozwoliło to wprowadzić powszechny podatek dochodowy sprawnie i bez oporu społecznego. Oznaczało to jednak poważne ograniczenie funkcji redystrybucyjnej. Ta uwaga dotyczy także składek ubezpieczeniowych. 16

Ujemne skutki niskiej progresywności klina podatkowego w Polsce: 1)wzrost bezrobocia w grupie osób o niskich kwalifikacjach i niskich zarobkach (trudno wejść na rynek pracy i trudno na nim się utrzymać); 2)funkcjonowanie „czarnego” rynku pracy i szarej strefy w celu unikania podatków; 3)pogłębianie się ubóstwa wśród osób o niskich zarobkach oraz obarczonych dziećmi. 17

Rekomendacje: 1.Niezbędne jest zwiększenie progresywności klina podatkowego. Można tego dokonać poprzez: 1)zwiększenie progresywności PIT, m.in. poprzez podniesienie kwoty wolnej od podatku, zwiększenie liczby progów podatkowych, rozszerzenie zakresu ulg podatkowych (w Polsce progi skali podatkowej oraz kwota wolna nie ulegały zmianie od 2009 roku) ; 2)wprowadzenie ulg lub zwolnień ze składek ubezpieczeniowych np. dla pracowników o najniższych dochodach, niewykwalifikowanych, podejmujących pierwszą pracę itp. 2.Budżet państwa powinien w większym stopniu sięgać do innych źródeł finansowania, m.in. poprzez podniesienie opodatkowania kapitału, wprowadzenie podatku katastralnego, konsekwentną walkę z szarą strefą. 18

19 Załącznik 1

Podatek od dochodów osób fizycznych w Polsce Stawki PIT 1992 – %, 30%, 40% 1994 – %, 33%, 45% %, 30%, 40% od %, 32% Ulgi podatkowe – początkowo dosyć duże, ale systematycznie obniżane Stawka PITOdsetek podatnikówpodatku należnego 19%94,659,5 30%4,520,6 40%0,919,9 Stawka PITOdsetek podatnikówpodatku należnego 18%ok. 98ok %ok. 2ok Załącznik 2

Kwota dochodów wolna od podatku w Polsce w relacji do przeciętnego wynagrodzenia brutto 1992 r. – 149,1% 2010 r. – 95,8% 2014 r. – 79,8% Kwota dochodów wolna od podatku w krajach UE euro – Cypr euro – Hiszpania euro – Finlandia euro – Luksemburg euro – Austria euro – Niemcy euro – Włochy euro – Grecja 738 euro – Polska 21 Załącznik 3