Zapożyczenia językowe jako źródło informacji o kontaktach Polski z krajami południowej Europy. Julia Grzesiak Katarzyna Kurzyńska

Wpływ jednego lub kilku języków na inny poprzez kontakty w sferach: -handlowej (wymiany, kupno, sprzedaż, produkcja) -kulturalnej (filmy, książki, muzyka, nauka języków itp.) -naukowej (praca naukowców, badania, dzielenie się informacjami) -politycznej (polityka zagraniczna) Z języka włoskiego przeniknęło do polszczyzny około 298 słów, natomiast z hiszpańskiego zaledwie 52 słowa.

Zapożyczenie językowe (pożyczki, wyrazy obce) Zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. -wyrazy -zwroty -formy fleksyjne (przeistoczenie wyrazów) -konstrukcje składniowe -związki frazeologiczne

Klasyfikacja zapożyczeń: -przedmiotu zapożyczenia -pochodzenia -stopnia przyswojenia -drogi dostania się do języka -funkcji

Kryterium przedmiotu zapożyczenia

-właściwe wyraz + znaczenie -strukturalne „kalki” wierne odwzorowanie konstrukcji językowej + tłumaczenie na język polski -semantyczne (znaczeniowe) istniejąca konstrukcja + nowe znaczenie -zapożyczenia sztuczne -fonetyczne -gramatyczne

Kryterium pochodzenia Np. Italianizm - język włoski

Kryterium stopnia przyswojenia

-cytaty (wyrazy i zwroty przeniesione z innego języka w niezmienionej postaci graficznej i fonetycznej) -wyrazy częściowo przyswojone (odczuwane jako obce ze względu np. Na wymowę, pisownie nieodmienność) -wyrazy całkowicie przyswojone (odczuwane jako rodzime ze względu na spolszczoną formę i odmienność)

Kryterium drogi dostania się do języka.

-pośrednie inny język + inny język -> język polski -bezpośrednie inny język -> język polski

Internacjonalizmy -Wyrazy międzynarodowe. -Posługuje się nimi wiele nacji -Identyczne znaczenie w wielu językach, różnica tylko w formie

Ocena celowości zapożyczeń

Kryterium funkcjonalne -wzbogacenie języka o nowe, nieistniejące konstrukcje -urozmaicenie języka - są składnikiem międzynarodowej leksyki naukowej i technicznej -stanowią warstwę leksykalną dawno przyjętą z innych języków, bez której trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie współczesnego języka polskiego -wyrazy nazywających obce realia (egzotyzmy)

Zapożyczenia w dziejach języka polskiego Okres staropolski - wpływ języków: czeskiego, niemieckiego Okres średniopolski - wpływ języków: łacińskiego, węgierskiego, ruskiego, tatarskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego włoski. Zapożyczenia dzięki: -kontaktom z uniwersytetami -małżeństwu Zygmunta Starego z Boną Zapożyczenia dotyczą: -sztuki -wojska -rozrywki -kuchni -ubiorów -ogrodów hiszpański. Zapożyczenia dzięki: -kontaktom społeczności, migracjom -wymianie handlowej Zapożyczenia dotyczą: -sztuki -powiedzeń -rozrywki -terminy chemiczne -ubiorów -geografia -kuchni

Zapożyczenia z języka włoskiego obecne w polszczyźnie Kalafior (wł. Cavolfiore) Ciao (cześć, pa) Por (wł. Porro) Arrivederci (do widzenia) Pomidor (wł. Pomodoro) Festa (świętowanie) Makaron (wł. Maccheroni) Pizza Spaghetti Risotto Loggia (wnęka w zew. płaszczyźnie budynku) Sala (wł. Sala) Rakieta (wł. Racchetta) Koncert (wł. Concerto) Bandyta (wł. Bandito) Autocasco Konfetti Fraszka (wł. Frasca) Biblioteka (wł. Biblioteca) Teatr (wł. Teatro)

che sarà, sarà co będzie, to będzie Lontano dagli occhi, lontano dal cuore. co z oczu, to z serca la fede smuove le montagne. wiara góry przenosi la parola è d'argento, e il silenzio è d'oro mowa jest srebrem, a milczenie złotem faber est quisque suae fortunae każdy jest kowalem swojego losu

Zapożyczenia z języka hiszpańskiego obecne w polszczyźnie Embargo (zakaz przewozu lub wywozu określonych towarów z danego kraju) Toreador (hiszp. Torero) Rodeo Sombrero Moskitiera (hiszp. Mosquitero) Sjesta (hiszp. Siesta) Marihuana Bandera (flagowy znak przynależności państwowej i charakteru działania) Kanion Kajman (hiszp. Caimán) Fontanna (hiszp. Fuente)

No siempre las cosas salen como se quiere. Nie wszystko zawsze idzie po naszej myśli. Al pobre,el sol se lo come. Biednemu, zawsze wiatr w oczy. Más vale pájaro en mano que ciento volando. Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu.

Podsumowanie

-mając na uwadze ilość zapożyczonych słów (Obliczenia wykonane dla liter A i E w "Słowniku języka polskiego" pod redakcją W. Doroszewskiego wykazują, że w hasłach zaczynających się na literę A mamy 55% a w hasłach na literę E -67% wyrazów zapożyczonych) nie możemy ich obecności w naszym słownictwie całkowicie potępiać. -pamiętajmy, że zapożyczenia stają się źródłem wzbogacenia zasobu wyrazów polskich. -można i należy walczyć o to, by modne wyrazy obce nie przybierały zastraszających rozmiarów.

-Nie należy używać wyrazów obcych dla ozdoby stylu, dla popisania się ich znajomością i wywarcia efektywnego wrażenia na słuchacza lub czytelnika -Nie należy używać obcego wyrazu, jeżeli się nie jest całkowicie pewnym jego dokładnego znaczenia albo tego, że wyraz zostanie we właściwy sposób zrozumiany przez otoczenie -Racją użycia wyrazu obcego może być potrzeba wyrażenia pewnej treści myślowej nie dającej się zamknąć w żadnym wyrazie swojskim.

Źródła: „zapożycznia” ; „Wpływ języków obcych na współczesną polszczyznę” „przykłady zapożyczeń z języka hiszpańskiego/włoskiego” „zapożyczenia językowe” ; „przysłowia włoskie/hiszpańskie” „zapożyczenia językowe” „zapożyczenia w polskim słownictwie informatycznym” „kultura języka polskiego wobec zapożyczeń” „zapożyczenia językowe” „zapożyczenia z języków romańskich” „słownik hiszpańsko/włosko – polski” -Słownik wyrazów obcych PWN Warszawa Stanisław Skorupka; Słownik frazeologizmów języka polskiego; Wiedza powszechna, Warszawa Witold Doroszewski Wśród słów, wrażeń i myśli. Refleksje o języku polskim (1968) -Jan Miodek Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983

Dziękujemy za uwagę.