Charakterystyka dochodów samorządu terytorialnego (cz. 2)

Reforma dochodów j.s.t.

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zapoczątkowała, oczekiwaną od czterech lat reformę finansów samorządu terytorialnego. W uzasadnieniu do projektu powyższej ustawy rząd stwierdził, iż nowy system finansowania j.s.t. zmierza do dalszej decentralizacji zadań i środków publicznych, do mocniejszego związania sytuacji finansowej j.s.t. z koniunkturą gospodarki państwa oraz do rozbudowania możliwości absorpcji przez j.s.t. środków unijnych.

W trakcie 5-letniego okresu obowiązywania tymczasowej u.d.j.s.t podejmowano liczne próby zreformowania systemu dochodów j.s.t., mające na celu uchwalenie docelowej i trwałej ustawy w tym zakresie. Jedna z tych prób doprowadziła nawet do uchwalenia takiej ustawy przez Sejm, lecz weto Prezydenta RP udaremniło jej realizację (ustawa z dnia 23 sierpnia 2001 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zawetowana przez Prezydenta RP w dniu 18 września 2001 r.).

Podjęte ponownie prace nad reformą finansów j.s.t., spowodowały uchwalenie przez Sejm ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Od l stycznia 2004 r. obowiązuje więc nowy, zreformowany system dochodów tych jednostek, który ma na celu wzmocnienie samodzielności finansowej przede wszystkim powiatów i województw samorządowych.

Przedmiotowy zakres ustawy obejmuje klasyfikacje źródeł dochodów j.s.t. oraz zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnych i dotacji dla tych jednostek. Z tytułu, jak i z treści powyższej ustawy wynika, że nie odnosi się ona do przychodów uzyskiwanych przez j.s.t., np. z zaciąganych pożyczek i kredytów, emisji papierów wartościowych, które znajdują swoje uregulowanie w ustawach ustrojowych oraz w u.f.p.

Klasyfikacja dochodów j.s.t. zastosowana w u.d.j.s.t. opiera się na konstytucyjnym podziale tych dochodów, wyrażonym w art. 167 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. I tak w art. 3 ust. l u.d.j.s.t. stwierdza, iż dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:  dochody własne  subwencja ogólna  dotacje celowe z budżetu państwa

Następnie w art. 3 ust. 3 u.d.j.s.t. wymienia trzy fakultatywne źródła dochodów j.s.t., do których zalicza:  środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi  środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej  inne środki określone w odrębnych przepisach

Powyższym zapisem u.d.j.s.t. wypełniła, istniejącą w poprzedniej u.d.j.s.t , lukę w postaci braku uregulowania wpływów z budżetu Unii Europejskiej. Należy jednakże zauważyć, iż środki pochodzące z Unii Europejskiej posiadają swoje odzwierciedlenie wyłącznie po stronie wydatkowej budżetów j.s.t.

Środki unijne są jednak przekazywane danej j.s.t. na rachunek specjalny, nie zaś na bieżący rachunek budżetowy j.s.t., i to dopiero po zrealizowaniu danego zadania na podstawie rozliczonych faktur. Ujmowanie danego zadania wyłącznie po stronie wydatków, bez uwzględniania go po stronie dochodów budżetowych, stwarza przymus zwiększania deficytu budżetowego oraz zadłużania się przez j.s.t.

W przypadku większych zadań inwestycyjnych, których koszty przekraczają połowę ogółu dochodów budżetowych danej j.s.t., a które mają być sfinansowane lub współfinansowane ze środków unijnych, ustawowe ograniczenia procesu zadłużania się przez j.s.t., wynikające z art. 113 i 114 u.f.p., stanowią istotną barierę w pozyskiwaniu przedmiotowych środków.

Dochody własne

Dochody własne gminy, powiatu i województwa samorządowego, wymienione w art. 4, 5 i 6 u.d.j.s.t., można przedstawić w dwóch grupach:  dochody własne występujące na każdym szczeblu samorządu terytorialnego  dochody własne występujące na danym szczeblu samorządu terytorialnego

Do dochodów własnych występujących na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego należą:  dochody uzyskiwane przez samorządowe jednostki budżetowe oraz wpłaty samorządowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych  dochody z majątku  spadki, zapisy i darowizny na rzecz j.s.t.

 dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach  5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej  odsetki od pożyczek udzielanych przez j.s.t., o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej  odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody j.s.t.

 odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych j.s.t., o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej  dotacje z budżetów innych j.s.t.  inne dochody należne j.s.t. na podstawie odrębnych przepisów.

Wśród dochodów własnych występujących na danym szczeblu samorządu terytorialnego można wyróżnić: W gminie –wpływy z podatków:  od nieruchomości  rolnego  leśnego  od środków transportowych

 dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej  od posiadania psów  od spadków i darowizn  od czynności cywilnoprawnych

–wpływy z opłat  skarbowej  targowej  miejscowej  administracyjnej  eksploatacyjnej - w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, póz. 96 z późn. zm.)  innych stanowiących dochody gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów

udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze gminy - w wysokości 35,72% w 2004 r., zaś docelowo - w wysokości 39,34% (w 2007 roku wynosił 36,22%) udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy – w wysokości 6,71%;

W powiecie: wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze powiatu - w wysokości 8,42% w 2004 r., zaś od 2005 r. - w wysokości 10,25% udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze powiatu - w wysokości 1,40%

W województwie: udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego podatku zamieszkałych na obszarze województwa – w wysokości 1,60% udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze województwa - w wysokości 15,90%

Zaprezentowane w u.d.j.s.t. katalogi dochodów własnych gmin, powiatów i województw posiadają trzy zasadnicze zalety, których nie posiadały regulacje w u.d.j.s.t , a mianowicie:  zastosowane zostało pojęcie „dochody własne” i to w odniesieniu do wszystkich szczebli samorządu terytorialnego  dochodów własnych nie podzielono na dochody obligatoryjne i dochody fakultatywne  w katalogach dochodów poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego nie ujęto dotacji celowych otrzymywanych z budżetu państwa oraz z funduszy celowych, lecz uregulowano je w odrębnym przepisie ustawy

Rozwiązania przyjęte w u.d.j.s.t , polegające na podziale dochodów j.s.t. na obligatoryjne i fakultatywne oraz na „wymieszaniu”, w ramach tych grup, typowych dochodów własnych j.s.t. z dotacjami celowymi z budżetu państwa i z funduszy celowych, były rozwiązaniami niewłaściwymi, wywołującymi wiele wątpliwości interpretacyjnych.

Do istotnych zalet regulacji dochodów własnych j.s.t. w u.d.j.s.t. należy również zaliczyć pojawienie się nowych źródeł dochodów tych jednostek, a mianowicie: 5% udziału j.s.t. w dochodach uzyskiwanych w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami oraz udziału powiatu we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych (powiat bowiem, do l stycznia 2004 r., jako jedyna j.s.t. nie posiadał udziału w CIT).

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego dokonuje również istotnej nowelizacji ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, póz. 543 z późn. zm.), poprzez którą znacznie zwiększa (z 5% na 25%) charakterystyczny dla szczebla powiatowego dochód własny w postaci udziału we wpływach osiąganych w związku z gospodarowaniem przez starostę nieruchomościami.

W regulacjach dochodów własnych j.s.t., zawartych w u.d.j.s.t., należy odnotować również negatywne rozwiązania, które sprawiają, iż katalogi dochodów samorządu powiatowego i samorządu województwa pozostają nadal w sprzeczności z art. 168 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. i art. 9 ust. 3 EKST. Powyższe przepisy nakazują bowiem, przyznanie każdej jednostce samorządu terytorialnego odpowiednio: „prawa ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie” oraz stwierdzają, że „przynajmniej cześć zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych”.

Należy wskazać, iż przyznanie powiatom i województwom zwiększonych udziałów w podatkach dochodowych nie eliminuje sprzeczności ich systemów dochodów z konstytucyjną i międzynarodową zasadą władztwa podatkowego j.s.t., gdyż zastosowana w Polsce konstrukcja udziału j.s.t. w podatkach dochodowych (bez możliwości wpływu j.s.t. na jego wysokość) nie spełnia wymogów powyższej zasady. Wskazane wyżej normy Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz EKST spełniają w Polsce tylko gminy, które jako jedyne, dysponują w rzeczywistości dochodami własnymi, pochodzącymi z samoistnych podatków (władztwem podatkowym).

Dochody z podatków i opłat samorządowych

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego jedynie wymienia podatki i opłaty, stanowiące dochód budżetu gmin, zaś w kwestii zasad ich ustalania i pobierania odsyła do odrębnych ustaw. Szczegółowość tej problematyki wskazuje bowiem, iż powinna ona być uregulowana w odrębnych aktach materialnego prawa podatkowego. Ze względu na swoją ewolucję i różnorodność podatki i opłaty samorządowe posiadają niejednolity i niespójny system podstaw prawnych.

Tylko niektóre podatki i opłaty, ugruntowane dłuższą tradycją, według ustawodawcy zasługują na nazwę „podatki i opłaty lokalne” i unormowane zostały wspólną ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, póz. 84 z późn. zm.). Są to: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych, podatek od posiadania psów oraz opłaty: targowa, miejscowa, administracyjna. Pozostałe podatki i opłaty samorządowe zostały uregulowane odrębnymi ustawami.

Podatki i opłaty stanowiące dochody j.s.t. i wpłacane bezpośrednio na rachunki ich budżetów:  podatek od nieruchomości  podatek od środków transportowych  podatek rolny  podatek leśny  opłaty: targowa, miejscowa, administracyjna, od posiadania psów.

Podatki i opłaty, które stanowią w całości dochody j.s.t., lecz pobierane są przez urzędy skarbowe:  podatek od spadków i darowizn  podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacany w formie karty podatkowej  podatek od czynności cywilnoprawnych  opłata skarbowa Dochody z tych podatków i opłat gromadzone są na rachunku bankowym urzędu skarbowego, a następnie odprowadzane są na rachunki właściwych budżetów gmin w terminie 14 dni od dnia, w którym wpłynęły na rachunek urzędu skarbowego.

Udzielanie ulg, odraczanie, umarzanie, rozkładanie na raty oraz zaniechanie poboru w zakresie podatków i opłat wymienionych w pierwszej grupie należy do kompetencji wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Natomiast w przypadku podatków i opłat wymienionych w drugiej grupie, urząd skarbowy może odraczać, umarzać, rozkładać na raty, zaniechać poboru podatków, zwalniać płatnika z obowiązku pobrania i wpłaty podatku lub zaliczek na podatek, wyłącznie na wniosek lub za zgodą wójta, burmistrza, prezydenta miasta.

Należy tu podkreślić, że wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe przyznawane na rzecz przedsiębiorców objęte są nowymi zasadami udzielania pomocy publicznej określonymi ustawą z dnia 19 września 2003 r. o zmianie ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 189, póz. 1850).

Podatek od nieruchomości jest najważniejszym źródłem dochodów lokalnych we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. Również w Polsce ma on najistotniejsze znaczenie fiskalne dla budżetów gmin. W strukturze dochodów własnych gmin (wynoszących w gminach miejskich - 58,6%, w gminach miejsko-wiejskich - 48,1%, w gminach wiejskich - 38,2% ogółu dochodów budżetowych) stanowi on odpowiednio 20,5%, 18,3%, 14,3%.

Zgodnie z art. 2 ust. l u.p.o.l, opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:  grunty  budynki lub ich części  budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

Podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, które są m.in.:  właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych  posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych  użytkownikami wieczystymi gruntów

Nowelizacja u.p.o.l. nie zmieniła natomiast reguły, iż w przypadku gdy nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczach, jeśli ich posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem lub Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub innego tytułu prawnego lub nawet jeśli jest posiadaniem bez tytułu prawnego.

Podstawę opodatkowania dla budynków oraz ich części stanowi ich powierzchnia użytkowa, dla gruntów - powierzchnia tych gruntów, dla budowli - ich wartość ustalona na dzień l stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku.

Stawki podatku od nieruchomości obowiązujące na terenie danej gminy określają rokrocznie w formie uchwały rady gmin, z zachowaniem górnych granic ustawowych, corocznie podwyższanych przez Ministra Finansów w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych oraz ogłaszanych w drodze obwieszczenia w „Monitorze Polskim”.

W praktyce najczęściej rady gmin uchwalają stawki zbliżone do stawek maksymalnych. Dla gruntów, budynków lub ich części stawki podatku mają charakter kwotowy, naliczane są od l m powierzchni (w przypadku budynków - powierzchni użytkowej) i w 2009 r. wynosiły one (maksymalnie) przykładowo: dla gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 0,74 zł, dla gruntów pod jeziorami - 3,90 zł (od l ha powierzchni), dla gruntów pozostałych - 0,37 zł, dla budynków mieszkalnych - 0,62 zł, dla budynków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 19,81 zł.

W przypadku budowli natomiast stawka określona jest procentowo i wynosi 2% ich wartości ustalanej w sposób wskazany w u.p.o.l. Przy określaniu wysokości stawek podatku od nieruchomości rada gminy może różnicować ich wysokość dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w szczególności cechy wskazane w u.p.o.l., takie jak np. lokalizacja i sposób wykorzystywania gruntu, rodzaj jego zabudowy, rodzaj prowadzonej na nim działalności, lokalizacja, stan techniczny i wiek budynków.

W art. 7 u.p.o.l. zawarte są katalogi zwolnień przedmiotowych i podmiotowych z podatku od nieruchomości. I tak, ustawowo zwolnionymi z tego podatku są takie przedmioty opodatkowania, jak np.: budowle kolejowe, budynki gospodarcze służące działalności leśnej lub rybackiej, grunty i budynki we władaniu muzeów rejestrowanych, grunty stanowiące nieużytki.

Natomiast do podmiotów zwolnionych z podatku od nieruchomości ustawodawca zaliczył np. szkoły publiczne i niepubliczne, szkoły wyższe, placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk - z wyjątkiem przedmiotów opodatkowania zajętych przez te podmioty na działalność gospodarczą. Do końca 2002 r. zwolnieniem ustawowym objęte były również nieruchomości stanowiące własność komunalną oraz te, które spełniały warunek służenia potrzebom organów gminy i administracji samorządowej.

Od l stycznia 2003 r. zwolnienie powyższe zostało zastąpione wyłączeniem z opodatkowania na mocy art. 2 ust. 3 pkt 3 u.p.o.l. Rada gminy może wprowadzać również inne zwolnienia od podatku od nieruchomości, pod warunkiem że będą one miały charakter przedmiotowy. Do przykładowych przedmiotów opodatkowania zwalnianych przez rady gmin należą: grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów jako drogi niepubliczne, budynki instytucji kultury, klubów sportowych i ochotniczych straży pożarnych.

Tryb i warunki płatności podatku od nieruchomości określone zostały w art. 6 u.p.o.l. Podatnicy, będący osobami fizycznymi, zobowiązani są składać właściwemu organowi podatkowemu (wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta) informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub od dnia zaistnienia zdarzenia, mającego wpływ na wysokość opodatkowania.

Podatek od nieruchomości dla osób fizycznych ustala w drodze decyzji wójt, burmistrz, prezydent miasta. Natomiast osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej składają organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, oraz wpłacają obliczony w deklaracji podatek - bez wezwania - na rachunek budżetu właściwej gminy za poszczególne miesiące, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca.

W polskim podatku od nieruchomości występuje ilościowa podstawa opodatkowania (powierzchnia użytkowa budynków, powierzchnia gruntów), co jest rzadkością w krajach Unii Europejskiej. Dlatego też od kilku lat trwają w Polsce prace nad przekształceniem tej podstawy w podstawę ad valorem (od wartości), opartą na katastrze gruntów. Reforma podatku od nieruchomości będzie polegała m.in, na utworzeniu ewidencji w postaci numerycznego fiskalnego katastru nieruchomości oraz zastąpieniu trzech obecnie istniejących podatków, tj. podatku od nieruchomości, podatku leśnego oraz podatku rolnego, jednym podatkiem od wartości nieruchomości (podatkiem katastralnym).

Podatek od środków transportowych objęty jest również regulacją u.p.o.l. Istotą tego podatku jest zwiększenie udziału użytkowników dróg w finansowaniu ich utrzymania i modernizacji. W krajach Unii Europejskiej najczęściej stosuje się podatki pobierane w cenie paliwa lub tzw. dodatki samorządowe do ceny paliwa.

Przekształcenie w tym kierunku polskiego podatku drogowego nastąpiło w wyniku uchwalenia ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o finansowaniu dróg publicznych (Dz. U. Nr 123, póz. 780 z późn. zm.). Zakres przedmiotowy podatku od środków transportowych został ograniczony i obecnie obejmuje on głównie samochody ciężarowe, ciągniki siodłowe i balastowe, przyczepy i naczepy, autobusy (art. 8 u. p.o.l).

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych, będących właścicielami środków transportowych, jak również, na jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.

Wysokość stawek podatku określa w drodze uchwały rada gminy, z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć ustawowych maksymalnych granic określonych w art. 10 ust. l u.p.o.l.. Począwszy od l stycznia 2002 r. ustawodawca wprowadził również stawki minimalne dla samochodów ciężarowych, ciągników siodłowych i balastowych oraz przyczep i naczep, posiadających dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 ton.

W 2009 r. 1) od samochodu ciężarowego, o którym mowa w art. 8 pkt 1, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu: a) powyżej 3,5 tony do 5,5 tony włącznie 704,61 zł b) powyżej 5,5 tony do 9 ton włącznie 1.175,49 zł c) powyżej 9 ton1.410,58 zł 2) od samochodu ciężarowego, o którym mowa w art. 8 pkt 2 (z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określonych w załączniku nr 1 do ustawy) 2.691,81 zł 3) od ciągnika siodłowego lub balastowego, o których mowa w art. 8 pkt ,67 zł 4) od ciągnika siodłowego lub balastowego, o których mowa w art. 8 pkt 4, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej zespołu pojazdów: a) do 36 ton włącznie 2.080,58 zł b) powyżej 36 ton (z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określonych w załączniku nr 2 do ustawy) 2.691,81 zł 5) od przyczepy lub naczepy, o których mowa w art. 8 pkt ,58 zł 6) od przyczepy lub naczepy, o których mowa w art. 8 pkt 6, w zależności od dopuszczalnej masy całkowitej zespołu pojazdów: a) do 36 ton włącznie 1.645,67 zł b) powyżej 36 ton (z tym że w zależności od liczby osi, dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu i rodzaju zawieszenia stawki podatku nie mogą być niższe od kwot określonych w załączniku nr 3 do ustawy) 2.080,58 zł 7) od autobusu, w zależności od liczby miejsc do siedzenia: a) mniejszej niż 30 miejsc1.645,67 zł b) równej lub wyższej niż 30 miejsc2.080,58 zł

Podatek jest obliczany i płacony samodzielnie przez podatników w dwóch równych ratach (do 15 lutego i do 15 września) na rachunek budżetu gminy, na terenie której podatnik ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Podatek od posiadania psów był trzecim i ostatnim podatkiem regulowanym u.p.o.l. Obowiązywał do 31 grudnia 2007 roku. Nie miał on istotnego znaczenia finansowego dla gmin, a w wielu przypadkach koszty jego poboru przekraczają wpływy z niego uzyskiwane. Ograniczenie zakresu podmiotowego tego podatku tylko do osób fizycznych posiadających psy również zmniejszał jego rolę fiskalną. Rada gminy zobowiązana była w drodze uchwały określać corocznie wysokość stawki podatku, która nie może przekroczyć górnej stawki kwotowej wyznaczonej w u.p.o.l. od jednego psa (w 2007 r. wynosiła ona 53,10 zł rocznie).

Do dnia 30 listopada 2002 r. gminy uprawnione były do wprowadzania generalnego zwolnienia swoich mieszkańców od tego podatku. Nowelizacja u.p.o.l. pozbawiła gminy powyższego uprawnienia, lecz pozostawiła im prawo ustanawiania innych zwolnień przedmiotowych niż wymienione w ustawie.

Ustawowo zwolnione z podatku było np. posiadanie psów będących pomocą dla osób niepełnosprawnych, posiadanie jednego psa przez osobę w wieku powyżej 65 lat, prowadzącą samodzielnie gospodarstwo domowe, posiadanie do dwóch psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstwa rolnego. Najczęściej podatek pobierany był przez inkasentów wyznaczonych przez radę gminy, którymi byli dozorcy, pracownicy administracji osiedla, itp.

Od 1 stycznia 2008 r. rada gminy może wprowadzić na terenie gminy opłatę od posiadania psów. Opłatę tę pobiera się od osób fizycznych posiadających psy. Opłaty od posiadania psów nie pobiera się od: 1) członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - pod warunkiem wzajemności;

2) osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - z tytułu posiadania jednego psa; 3) osób niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 i Nr 223, poz. 1463) - z tytułu posiadania psa asystującego; 4)osób w wieku powyżej 65 lat prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe - z tytułu posiadania jednego psa; 5)podatników podatku rolnego od gospodarstw rolnych - z tytułu posiadania nie więcej niż dwóch psów.

Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłaty określa, w drodze uchwały, rada gminy. Rada gminy może zarządzić pobór tej opłaty w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso. Ponadto rada gminy może wprowadzić inne niż ww. zwolnienia przedmiotowe od opłaty od posiadania psów.

Podatek rolny, podobnie jak podatek leśny, nie jest zaliczany do podatków lokalnych, pomimo iż w całości stanowi dochód budżetu gminy. Wynika to z odrębnego jego uregulowania ustawą z dnia 15 listopada l984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, póz. 431 z późn. zm.). Uznawany jest on za podatek przychodowy, chociaż posiada również cechy właściwe podatkom majątkowym.

Opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza. Powyższa szeroka definicja przedmiotu opodatkowania podatkiem rolnym, z dniem l stycznia 2003 r. zastąpiła zasadę, że opodatkowaniu tym podatkiem podlegają tylko określone w ustawie grunty gospodarstw rolnych o łącznej powierzchni przekraczającej l ha.

Podatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej będące właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub zależnymi użytków rolnych lub gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych o powierzchni zarówno powyżej, jak i poniżej l ha.

Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym jest: dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba hektarów przeliczeniowych, zaś dla pozostałych gruntów - liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

Liczbę tzw. hektarów przeliczeniowych ustala się na podstawie przeliczników umieszczonych w tabeli w art. 4 ust. 5 u.p.r., które zostały ustalone w zależności od rodzajów użytków rolnych (grunty orne, łąki i pastwiska), ich klas (np. I, II, IVa, IVb, VI) oraz w podziale na 4 okręgi podatkowe. Okręgi podatkowe zostały ustalone rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 r. w sprawie zaliczenia gmin oraz miast do jednego z czterech okręgów podatkowych (Dz. U. Nr 143, póz. 1614).

Stawki podatku rolnego mają charakter kwotowy i zostały uzależnione od aktualnej ceny kwintala żyta. Dla gruntów gospodarstw rolnych stawka ta wynosi - od l ha przeliczeniowego równowartość pieniężną 2,5 q żyta, zaś dla gruntów pozostałych - od l ha fizycznego równowartość 5 q żyta.

Równowartość pieniężna kwintali żyta oblicza się według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy, która ogłaszana jest przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim w terminie 20 dni po upływie III kwartału. W 2009 r. podatek rolny wynosi:  139,50 zł (od 1 ha przeliczeniowego gruntów),  279,00 zł (od 1 ha gruntów).

W 2010 r. podatek rolny wynosi:  85,25 zł (od 1 ha przeliczeniowego gruntów),  170,50 zł (od 1 ha gruntów). Rada gminy może, w drodze stosownej uchwały, obniżyć średnią cenę skupu żyta, przyjmowaną jako podstawa obliczania podatku rolnego na swoim obszarze.

Osoby fizyczne zobowiązane są składać właściwemu organowi podatkowemu informacje o gruntach, sporządzone na formularzach według ustalonego wzoru. Podatek rolny dla tych podatników ustala, w drodze decyzji, organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów. W przypadku osób fizycznych należności przypadające z tytułu podatku rolnego, podatku od nieruchomości i podatku leśnego ustalane są w nakazie płatniczym wydawanym przez organ podatkowy w kwotach odrębnych i w kwotach łącznych.

Jest to tzw. łączne zobowiązanie pieniężne, pobierane najczęściej przez inkasenta w osobie sołtysa. Rada gminy może bowiem zarządzać pobór podatku rolnego od osób fizycznych w drodze inkasa, określać inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso.

Osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz Lasów Państwowych składają właściwemu organowi, podatkowemu deklaracje na podatek rolny na dany rok podatkowy i ustalony w nich podatek samodzielnie wpłacają na rachunek budżetu właściwej gminy. Podatek płatny jest w ratach proporcjonalnych w terminach do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

Artykuł 12 ust. l u.p.r. ustanawia katalog zwolnień przedmiotowych z podatku rolnego, w którym wymienia m.in.: grunty rolne klasy V, VI i VIz, grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją, użytki ekologiczne, grunty pod wałami przeciwpowodziowymi. W art. 12 ust. 2 u.p.r. zostały natomiast ustanowione zwolnienia podmiotowe, które przysługują m.in.: szkołom wyższym, placówkom naukowym Polskiej Akademii Nauk, jednostkom badawczo-rozwojowym.

W konstrukcji podatku rolnego przewidziane są również ulgi, np. ulga inwestycyjna z tytułu wydatków poniesionych na budowę lub modernizację określonych budynków inwentarskich, 60% ulga przy opodatkowaniu gospodarstw rolnych żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, ulgi w razie wystąpienia klęski żywiołowej. Od l stycznia 2003 r. rady gmin mogą wprowadzać inne zwolnienia lub ulgi w podatku rolnym o charakterze przedmiotowym.

Podatek leśny, od l stycznia 2003 r. uregulowany jest nową ustawą z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. Nr 200, póz z późn. zm.). Opodatkowaniu tym podatkiem podlegają lasy, określone w u.p.l., z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. W związku z powyższym lasy zajęte na działalność inną niż leśna podlegają podatkowi od nieruchomości. Lasem w rozumieniu u.p.l. są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako lasy.

Podatnikiem podatku leśnego jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna, w tym spółka, nieposiadająca osobowości prawnej, będąca: właścicielem, posiadaczem samoistnym, użytkownikiem wieczystym lasów lub posiadaczem lasów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Podatek jest również pobierany od lasów pozostających w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego,,Lasy Państwowe” oraz wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Do końca 2002 r. podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowiła liczba hektarów przeliczeniowych, ustalonych według przeliczników, uzależnionych od gatunków drzew w drzewostanie i klas bonitacji głównych gatunków drzew. W przeciwieństwie do podatku rolnego, konstrukcja tzw. hektarów przeliczeniowych, w podatku leśnym nie sprawdziła się. Obecnie podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach fizycznych, wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

Stawka podatku jest kwotowa i wynosi, od l ha - równowartość pieniężną 0,220 m 3 drewna, obliczaną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy, którą Prezes GUS ogłasza w „Monitorze Polskim”. Podobnie jak w przypadku podatku rolnego, rada gminy, dla celów obliczania podatku leśnego na swoim obszarze, ma prawo obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna.

W 2009 r. podatek leśny wynosi 33,56 zł (od 1 ha). W 2010 r. podatek leśny wynosi 30,04 zł (od 1 ha).

Osobom fizycznym podatek wymierzany jest w drodze decyzji organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce położenia lasu, któremu osoby te składają tzw. informację o lasach, sporządzoną na odpowiednim formularzu. Osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jednostki organizacyjne Lasów Państwowych oraz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa składają organowi podatkowemu - deklaracje na podatek leśny na dany rok podatkowy i obliczony w deklaracji podatek są obowiązane wpłacać na rachunek budżetu właściwej gminy do 15 każdego miesiąca.

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym wprowadza zwolnienia przedmiotowe (lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, lasy wpisane do rejestru zabytków) oraz zwolnienia podmiotowe (szkoły, szkoły wyższe, placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk, jednostki badawczo-rozwojowe).

Podatek od spadków i darowizn uregulowany jest ustawą z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, póz. 89 z późn. zm.). Jest to podatek majątkowy - wymierzany od przyrostu majątku nabytego w sposób nieodpłatny. Pomimo iż w całości stanowi on dochód budżetów gmin, pobierany jest nie przez organy gminy, lecz przez właściwe urzędy skarbowe.

Opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlegają następujące sytuacje faktyczne bądź prawne: nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy i praw majątkowych tytułem spadku, darowizny, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek śmierci

Podatnikiem tego podatku jest w zasadzie osoba fizyczna; od 1989 r. do osób prawnych stosowane są bowiem przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, a następnie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych, a w wypadku darowizny - solidarnie na obdarowanym i darczyńcy. Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwoty wskazane w art. 9 ust. l u.p.s.d. (kwoty wolne od podatku), których wysokość uzależniona jest od zaliczenia nabywcy do jednej z trzech grup podatkowych. I tak np. dla pierwszej grupy podatkowej, do której zalicza się nabywców najbliżej spokrewnionych z darczyńcą lub spadkodawcą, kwotą wolną od podatku w 2004 r. jest 9637 zł.

Stawki podatku mają charakter progresywny, procentowy i procentowo-kwotowy, a ich wysokość jest odmienna dla każdej z trzech grup podatkowych. W art. 15 ust. l u.p.s.d. określone są skale podatkowe, podwyższane przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia, w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.

Od r. nastąpiły zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn obowiązujące od r. dotyczą przepisu regulującego całkowite zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny. Wprowadzone zostały ustawą z dnia 10 października 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 203, poz. 1267),

Ustawowy termin dla zgłoszenia w urzędzie skarbowym nabycia rzeczy lub praw majątkowych, warunkujący zwolnienie z zapłaty podatku od spadków i darowizn został wydłużony z miesiąca do sześciu miesięcy. Całkowite zwolnienie z podatku od spadków i darowizn obejmuje nabycie rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Podatek od czynności cywilnoprawnych został wprowadzony z dniem 1 stycznia 2001 r. w wyniku reformy konstrukcji opodatkowania czynności cywilnoprawnych i administracyjno-prawnych. Na mocy ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86, póz. 959 z późn. zm.), ograniczono zakres przedmiotowy dotychczasowej opłaty skarbowej, pobieranej obecnie wyłącznie od czynności administracyjno-prawnych.

Podmiotami czynności cywilnoprawne są oczywiście ci, którzy czynności te zawierają. Od 2007 r. jednak zmienił się obowiązek podatkowy w tym zakresie. Ciąży on w zależności od dokonanej czynności:  przy umowie sprzedaży - na kupującym;  przy umowie zamiany - na stronach czynności;  przy umowie darowizny - na obdarowanym;  przy umowie dożywocia - na nabywcy własności nieruchomości;

 przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności - na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności;  przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności - na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;  przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - na biorącym pożyczkę lub przechowawcy;  przy ustanowieniu hipoteki - na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;  przy umowie spółki cywilnej - na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki - na spółce

Stawki podatku mają charakter procentowy lub kwotowy. Zwolnione z tego podatku są strony czynności cywilnoprawnych, takie jak: jednostki budżetowe jednostki samorządu terytorialnego Skarb Państwa osoby prawne, których celem statutowym jest działalność naukowa, oświatowa, kulturalna, obrony narodowej, ochrony zdrowia itp.

Płatnikami podatku są notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego lub nabywcy rzeczy — od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub sprzedaży. W pozostałych przypadkach podatnicy są obowiązani bez wezwania organu podatkowego złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, określonego w art. 3 u.p.c.c.

Karta podatkowa jest uproszczoną (zryczałtowaną) formą opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych. Zgodnie z art. 24 u.z.p.d.f., podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty są zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.

Z opodatkowania w formie karty podatkowej mogą korzystać osoby fizyczne, które prowadzą jeden z rodzajów działalności wymienionych w art. 23 u.z.p.d.f. i złożą wniosek o zastosowanie tej formy właściwemu urzędowi skarbowemu. Urząd skarbowy, uwzględniając wniosek, wydaje decyzje ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy.

Stawki podatku opłacane w formie karty podatkowej mają charakter kwotowy i uzależnione są od rodzaju działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz liczby mieszkańców miejscowości, w której działalność jest prowadzona. Przykładowo dla podatnika prowadzącego usługi zegarmistrzowskie w miejscowości o liczbie mieszkańców powyżej , zatrudniającego jednego pracownika miesięczna stawka podatku dochodowego od osób fizycznych opłacanego w formie karty podatkowej wynosi zł.

Opłata skarbowa uregulowana jest ustawą z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 86, póz. 960 z późn. zm.). Opłacie tej podlegają określone czynności w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej (np. podania, zaświadczenia lub zezwolenia wydawane na wniosek zainteresowanego) lub dokumenty (np. weksle, dokumenty stwierdzające ustanowienie pełnomocnika). Przedmiot opłaty skarbowej można więc podzielić na dwie kategorie: pierwszą - obejmującą sprawy indywidualne z zakresu administracji publicznej, i drugą - obejmującą niektóre dokumenty.

Art. 2 u.o.s. przewiduje liczne zwolnienia przedmiotowe od opłaty skarbowej, np. podania, zezwolenia, zaświadczenia w sprawach alimentacyjnych, zatrudnienia, świadczeń socjalnych, nauki, szkolnictwa, budownictwa mieszkaniowego. Natomiast wśród podmiotów zwolnionych od opłaty skarbowej wymieniono m.in.: jednostki budżetowe, jednostki samorządu terytorialnego.

Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które wystawiają dokumenty, składają podania albo jeżeli na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowych. Stawki opłaty skarbowej mają charakter kwotowy i uzależnione są od przedmiotów tej opłaty.

Stawki opłaty skarbowej ulegają podwyższeniu w przypadku wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych o ponad 15% w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen. Wówczas Minister Finansów ogłasza w „Monitorze Polskim” nowe, podwyższone stawki opłaty skarbowej.

Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży na osobach, które np. składają podania, składają wnioski o dokonanie czynności urzędowej, o wydanie zaświadczenia lub zezwolenia, a także na osobach, które wystawiają (sporządzają) dokumenty. W konstrukcji opłaty skarbowej przewidziana została również instytucja płatnika. Płatnikami tej opłaty są notariusze - od sporządzanych przez nich dokumentów, zaś do l stycznia 2003 r. byli nimi również przewoźnicy - od dokumentów przewozowych, które z powyższą datą przestały podlegać opłacie skarbowej.

Opłaty: targowa i miejscowa jako jedyne zaliczane są do opłat lokalnych ze względu na ich uregulowanie w powoływanej wcześniej u.p.o.l. Opłaty targowa i miejscowa mają charakter obligatoryjny. Opłata administracyjna miała charakter fakultatywny, tzn. gmina mogła, ale nie musiała jej wprowadzić. Została zniesiona 1 stycznia 2008 r.

Uchwały w sprawie zasad ustalania i poboru, terminów płatności i wysokości stawek opłaty targowej podejmowane są rokrocznie przez wszystkie rady gmin. Stosowne uchwały w sprawie opłaty miejscowej podejmowane są wyłącznie przez rady gmin uzdrowiskowych, zaś podejmowanie uchwał w sprawie opłaty administracyjnej jest fakultatywne i występuje tylko w niektórych gminach.

Maksymalne stawki powyższych opłat zostały określone w art. 19 u.p.o.l. I tak, stawka opłaty targowej w 2009 r. nie może przekroczyć 654,49 zł dziennie; opłaty miejscowej 1,86 zł, opłaty miejscowej w miejscowościach uzdrowiskowych - 3,69 zł dziennie, opłaty miejscowej w miejscowościach posiadających status obszaru ochrony uzdrowiskowej – 2,66 zł, opłaty administracyjnej - 193,31 zł. Rady gmin mogą zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz mogą wprowadzać inne niż wymienione w u.p.o.l. zwolnienia przedmiotowe od tych opłat,

Opłata targowa ma największe znaczenie fiskalne wśród opłat lokalnych; pobiera się ją za pośrednictwem inkasenta od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Od opłaty targowej zwolnione są osoby, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.

Ustanowiona w u.p.o.l. formuła powyższego zwolnienia interpretowana była również niejednoznacznie. Prawdopodobnie dlatego ustawodawca z dniem l stycznia 2003 r. potwierdził, iż opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub częściach budynków, z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji i wystaw.

Opłata miejscowa ma charakter podatku konsumpcyjnego, pobieranego od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach turystycznych i uzdrowiskowych, uznanych za takie decyzją wojewody, wydaną na wniosek gminy. Opłatę te pobiera się za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach. Zgodnie z art. 17 ust. 2 u.p.o.l., od opłaty miejscowej zwolnione są m.in.: osoby przebywające w szpitalach, osoby niewidome, zorganizowane grupy dzieci i młodzieży szkolnej. Od l stycznia 2003 r. nie obowiązuje już zwolnienie od tej opłaty dla osób przebywających w zakładach uzdrowiskowych oraz sanatoriach.

Opłata administracyjna była opłatą, co do której rada gminy ma najszersze kompetencje w zakresie jej ustalania. Mogła być ona pobierana za czynności urzędowe wykonywane przez organy gminy, jeżeli czynności te nie były objęte przepisami o opłacie skarbowej. Ze względu na faktyczną małą liczbę takich czynności opłata administracyjna wykorzystywana była w niewielkim zakresie i miała małe znaczenie fiskalne.

Opłata eksploatacyjna pobierana jest od przedsiębiorców wydobywających kopalinę ze złoża, na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, póz. 96 z późn. zm.). Ustala się ją jako iloczyn stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny i ilości kopaliny wydobytej w okresie rozliczeniowym. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa stawki opłaty dla poszczególnych rodzajów kopalin, przy czym nie mogą one przekroczyć dolnych i górnych granic stawek, określonych w załączniku do pr.g.g.

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewiduje jako dochód budżetów gmin „inne opłaty pobierane na podstawie odrębnych ustaw”. Do opłat tych możemy zaliczyć, np.: Opłaty adiacenckie, pobierane od właścicieli gruntów zobowiązanych do uczestniczenia w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej (urządzeń energetycznych lub gazowych), odpowiednio do wzrostu wartości nieruchomości w wyniku wybudowania na tych gruntach wymienionych urządzeń. Opłaty adiacenckie są pobierane również od osób, które otrzymały wydzielone działki budowlane w wyniku postępowania gminy, związanego ze scalaniem i podziałem nieruchomości.

Opłaty za parkowanie pojazdów, wprowadzane i ustalane przez rady gmin (miast) na obszarach charakteryzujących się znacznym deficytem miejsc postojowych.

Opłaty za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, wnoszone przez przedsiębiorców, prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych, na rachunek gminy w każdym roku kalendarzowym objętym zezwoleniem w wysokości określonej zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy z 26 października 1982 r, o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, póz z późn. zm.). Ustawa powyższa ustanawia również prawo marszałka województwa do pobierania opłat za zezwolenia na obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18% alkoholu. Wpływy z powyższych opłat samorządy gmin i województw muszą przeznaczać na realizację odpowiednio gminnych lub wojewódzkich programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych

Opłaty związane z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, pobierane na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, póz. 627 z późn. zm.), np. za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za pobór wód, za składowanie odpadów. Opłaty za korzystanie ze środowiska są wnoszone przez podmioty korzystające ze środowiska na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego, według stawek ustalonych zgodnie z art. 290 powyższej ustawy

Wpływy z powyższych opłat stanowią przychody odpowiednich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (np. wpływy z opłat i kar za składowanie i magazynowanie odpadów - w 50% stanowią przychód funduszu gminnego, w 10% przychód funduszu powiatowego, w 40% przychód funduszy: wojewódzkiego i narodowego). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska przewiduje również opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów, które w całości są przychodami gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Do opłat powiatowych możemy zaliczyć m.in.:  Opłaty za dowody i tablice rejestracyjne pojazdów, opłaty za wydawane prawa jazdy, pobierane na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2003 r. Nr 58, póz. 515 z późn. zm.)  Opłaty za dzienniki budowy, pobierane na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000r. Nr 106, póz z późn.zm.)  Opłaty za karty wędkarskie, pobierane na podstawie ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, póz. 760 z późn. zm.)

Dziękuję za uwagę!!!