PROBLEM NERWIC SZKOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY Maria Magdalena Mastalerz

SERDECZNIE WITAM UCZESTNIKÓW KONFERENCJI

NERWICA Zaburzenie funkcjonowania fizjologicznego nie mające strukturalnych podstaw w obrębie narządów. Charakteryzuje się objawami zaburzeń ze strony poznawczej, emocjonalnej oraz behawioralnej. Objawy te są wynikiem wewnętrznego konfliktu, którego przeciwstawne elementy (dążenie – unikanie) są nieświadome.

NERWICE Dotknięta nią osoba ocenia symptomy jako dziwne i niezrozumiałe. Obwinia zwykle siebie. Nienaruszona pozostaje ocena rzeczywistości jako takiej. PSYCHOZY Badanie rzeczywistości jest znacząco zakłócone (urojenia, halucynacje).

NERWICE PSYCHOZY ZABURZENIA NASTROJU (depresje) ZABURZENIA OSOBOWOŚCI (osobowość unikajaca)

, na które mogą składać się NERWICE SZKOLNE czy FOBIA SZKOLNA to pojęcia , na które mogą składać się RÓŻNORODNE zaburzenia

ZROZUMIENIE PROBLEMU WSKAZUJE ROZWIĄZANIA

Sposoby klasyfikacji DSM IV (R) „Podręcznik diagnostyczny i statystyczny” Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne ICD – 10 „Międzynarodowa klasyfikacja chorób” WHO

ICD - 10 F90 – F98 Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym F93 Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie

F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

F40 – F48 Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną

F40 – F48 ICD -10 F40.1 Fobie społeczne F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie fobii F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione F41.2 Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane

Czy istnieje zgodność z tendencjami rozwojowymi ? RÓŻNICOWANIE Czy istnieje zgodność z tendencjami rozwojowymi ? TAK - (F93.-) NIE - (F40 – F49)

NORMALNYMI DOROSŁYMI WIĘKSZOŚĆ DZIECI Z ZABURZENIAMI EMOCJONALNYMI STAJE SIĘ NORMALNYMI DOROSŁYMI

F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

Lęk przed separacją w dzieciństwie Okres niemowlęcy, a potem okres wczesno – przedszkolny to rozwojowo właściwe momenty na wystąpienie lęków separacyjnych. Lęki te dotyczą realnego lub zagrażającego oddalenia od osób, z którymi dzieci są związane. Nieprawidłowe nasilenie lub utrzymywanie się poza zwykły okres wieku.

Lęk przed separacją c.d. Początek zaburzenia zwykle 2- 5 rok życia Największe nasilenie zachorowań wiek 7,5 lat Częściej pojawia się u dziewcząt, u dzieci wychowywanych przez samotną matkę (rzadziej ojca), niższy status społeczno – ekonomiczny rodziców.

Lęk separacyjny - objawy Martwienie się o bliskich, Uporczywe myśli o śmierci, Martwienie się o wydarzenia zagrażające byciu blisko, Odmowa chodzenia do szkoły / lub niechęć, Objawy somatyczne Początek przed 6 rokiem życia

F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie Od 2.9 – 4,6 % dzieci obojga płci Okres adolescencji dziewczęta 6:1 Wyższy status społeczno ekonomiczny rodziny Często towarzyszy lękowi separacyjnemu, fobiom, depresji

Uogólnione zaburzenie lękowe - etiologia Predyspozycje osobowościowe Więzi nie dające poczucia bezpieczeństwa Wzory zachowań rodziców (lęk, depresja)

Uogólnione zaburzenie lękowe – obraz kliniczny Skargi somatyczne Bezsenność Niechęć do kontaktów społecznych Depresja Myśli samobójcze Zamartwianie się sytuacją rodziny

UZL – zamartwianie się Możliwość zapanowania nad zmartwieniem postrzegana jako zbyt trudna Poczucie psychicznego „bycia na krawędzi” Poczucie zmęczenia, zużycia Trudności koncentracji lub poczucie psychicznego wyjałowienia

UZL – objawy c.d. Drażliwość Napięcie mięśniowe Zaburzenia snu (trudności zasypiania, podtrzymywania snu, sen nie dający wypoczynku) Mija w ciągu 4 lat u 80% dzieci i adolescentów

F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

ZABURZENIE LĘKOWE W POSTACI FOBII W DZIECIŃSTWIE Fobia – to lęk zogniskowany na danym przedmiocie lub sytuacji. Niektóre lęki są specyficznie związane z fazami rozwojowymi i pojawiają się u większości dzieci.

Fobie dziecięce – c.d Od 2,4 do 9, 2 % dzieci obojga płci Szczyt zachorowań pomiędzy 5. a 13. rokiem życia W okresie adolescencji częściej chorują dziewczynki

FOBIE Mają prawdopodobnie EWOLUCYJNY charakter. Zachowanie lękowe jest odpowiedzią na sygnalizowane zagrożenie zewnętrzne lub wewnętrzne. Konsekwencją jest uniknięcie zagrożenia.

Fobie dziecięce – obraz kliniczny Utrwalona lub nawracająca obawa, która pierwotnie odpowiadała fazie rozwoju, lecz jest nasilona w stopniu powodującym upośledzenie funkcjonowania społecznego. Spełnione są kryteria uogólnionego zaburzenia lękowego

Lęki rozwojowe 7m-c – obcy ludzie, brak bliskich 2 r. życia - lęki natury słuchowej 3 r. życia – brzydota, okaleczenie 2 - 4 r. życia – zwierzęta 4 – 6 r. życia – ciemność 6 r. życia – świat nadprzyrodzony, lęk o bliskich, 7 r.ż – lęk przed śmiercią, wojną, realnymi zagrożeniami, przed spóźnieniem do szkoły,

Lęki rozwojowe – c.d. 8 – 9 lat – lęk przed brakiem akceptacji, lęk przed porażką 10 lat – lęk przed zwierzętami (dzikimi), 12 lat – lęk przed odrzuceniem ze strony rówieśników,

F93 ICD - 10 F93.0 Lęk przed separacją w dzieciństwie F93.1 Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie F93.2 Lęk społeczny w dzieciństwie F93.8 Uogólnione zaburzenie lękowe w dzieciństwie

Lęk społeczny w dzieciństwie Zwykle faza lęku przed obcymi zaczyna się około 7 miesiąca życia i trwa do ok. 30 m-ca. Dobre relacje z osobami z rodziny i zaprzyjaźnionymi, unikanie kontaktów z innymi. 1% dzieci - i chłopcy i dziewczynki. Nasilenie od 2 r.ż do lat wczesnoszkolnych.

Lęk społeczny - objawy Unikanie kontaktów społecznych z nieznajomymi (także z rówieśnikami), Dziecko koncentruje się na sobie, jest zakłopotane, nadmiernie skupione na poprawności zachowania, W nowych sytuacjach społecznych płacz, dyskomfort, cierpienie, milczenie, wycofanie.

Lęk społeczny w dzieciństwie Niestety to jedno z najdłużej utrzymujących się zaburzeń lękowych, często jest początkiem innych zaburzeń.

F40 – F48 ICD -10 F40.1 Fobie społeczne F40.2 Specyficzne (izolowane) postacie fobii F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione F41.2 Zaburzenie depresyjne i lękowe mieszane

F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku (napady paniki) Nawracające napady ciężkiego lęku (panika), które nie są ograniczone do konkretnego kontekstu – nie można ich przewidzieć. Może być stadium nasilenia fobii

Lęk paniczny - objawy Napad bicia serca lub bólu w klatce piersiowej Uczucie duszności Zawroty głowy Poczucie nierealności (depersonalizacja, derealizacja) Wtórny strach przed śmiercią, utratą kontroli, chorobą psychiczną Ucieczka z miejsca, w którym się jest

Nerwice szkolne podsumowanie Lęk separacyjny Lęk społeczny Fobia specyficzna Lęk uogólniony Napad paniki Pamiętamy o różnicowaniu z: Depresja Zaburzenia osobowości Psychozy

Leczenie zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży Podobnie jak przy zaburzeniach depresyjnych Leczenie farmakologiczne powinno być stosowane JEDYNIE wobec niepowodzenia postępowania psychoterapeutycznego

Psychoterapia Terapia indywidualna Terapia rodzinna Psychoedukacja Trening relaksacyjny Trening społeczny - grupowy

Praca z dzieckiem z lękiem W nerwicy stresor (bodziec ) wywołujący lęk jest zwykle nieświadomy. Psychoterapia – uświadomienie dziecku, lub praca z nieswiadomością (bajki, metafory) Im silniejszy mechanizm obronny – tym bardziej pracujemy z nieświadomą stroną. Inaczej budzi się opór.

Farmakoterapia Zaburzenia lękowe uogólnione buspiron (inne niż benzodiazepiny leki przeciwlękowe i nasenne) fluoksetyny ( lek przeciwdepresyjny, selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny) Inne wybrane leki przeciwdepresyjne - zaburzenia snu

Farmakoterapia - fobie FOBIE (społeczna, szkolna) Brak skuteczności benzodiazepin (grupa leków przeciwlękowych i nasennych) Leki przeciwdepresyjne - fluoksetyna, paroksetyna, moklobemid

Linia rozwojowa dzieci i młodzieży Upływający czas

Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Niemowlęctwo Zdobywanie zaufania a brak zaufania Rozwój ogólnego poczucia bezpieczeństwa, optymizmu i zaufania do innych - nadzieja Okres poniemowlęcy Poczucie autonomii a wstyd i zwątpienie Rozwój autonomii i ufnej samodzielności, pokonywanie przeszkód – siła woli

Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Wczesne dzieciństwo Rozwijanie inicjatywy a poczucie winy Rozwój inicjatywy związanej z poznawaniem i manipulacją środowiskiem – osiąganie pierwszych wartościowych celów Okres szkolny Przedsiębiorczość, pracowitość – poczucie niższości Radość i opanowanie rozwojowych zadań dzieciństwa w szkole i poza szkołą - współzawodnictwo

Rozwój psychospołeczny w ujęciu Ericha Eriksona Dorastanie Poczucie tożsamości versus rozproszona tożsamość, zagubienie roli w życiu Osiągnięcie stabilnego i satysfakcjonującego poczucia tożsamości i celu – zdolność do podejmowania działań

Zaburzenia lękowe a szkoła FOBIA SZKOLNA Drażliwość ucznia Uczeń zmęczony Kłopoty z koncentracją Utrudniony kontakt Objawy somatyczne Odmowa chodzenia do szkoły

LĘK O R G A N I Z M O C E N A R E A K C J STRESOR

Perspektywa psychologiczna dziecka Podstawy temperamentalne Sytuacja rodzinna nieświadomy sojusz rodzinny poczucie winy niezrozumienie świata stresujące wydarzenia (rozwód, choroba) Szkoła – dodatkowe źródło stresu (wymagania)

Optymalny poziom stresu efektywność P o b u d z e n i e

Odmowa chodzenia do szkoły a wagary Zostaje w domu za zgodą rodziców Odmawia chodzenia tygodniami lub miesiącami Jest pilnym uczniem, zdolnym Boi się Ukrywa nieobecność w szkole Nie lubi szkoły Nie boi się, jest agresywny, pewny siebie, antyspołeczny

Podstawowe wyzwania Nawiązać relację z dzieckiem (bezpieczeństwo, akceptacja, „jesteś czymś więcej niż twoje osiągnięcia czy stopnie”) Kwestionariusze, skale, wstępna diagnoza problemu Nawiązać relacje z rodzicami (wywiad, kontakt, wzajemne wsparcie, często pretensje są wynikiem bezradności)

Praca z dzieckiem – podstawowy komunikat Chcę zrozumieć co czujesz Ludzie czasem się boją, to jest normalne Chcę cię wspierać Można ci pomóc, wierzę, że z tego skorzystasz

Praca z dzieckiem Psychoedukacja na temat komunikacyjnej roli emocji Jesteś normalnym dzieckiem, które ma problemy Cierpliwość, akceptacja i stawianie granic ze strony osoby dorosłej Nawiązanie dobrej relacji z dzieckiem (sojusz z jego mocną stroną)

Psychoterapia Terapia indywidualna Terapia rodzinna Psychoedukacja Trening relaksacyjny Trening społeczny - grupowy

Wskazówki dla rodziców Wzmacniać pozytywnie każde osiągnięcie przełamania lęku Osłabiać niepowodzenia Akceptować emocje ( potwierdzać) Wskazywać drogi wyjścia z sytuacji (możesz, zobacz jak; ja też kiedyś...) Wierzyć w dziecko Stawiać granice (np.; jeśli dziecko zostaje w domu, to i tak wstaje rano) Wydawanie poleceń i planowe ignorowanie

Pomoc w szkole Powrót do szkoły i technika małych kroków Kontakt z wybranym nauczycielem Stawianie granic Wyrozumiałość dla złości dziecka

KAŻDE DZIECKO JEST INNE KLUCZEM JEST ZROZUMIENIE JEGO ŚWIATA

ZA WYSŁUCHANIE WYKŁADU ŻYCZĘ MIŁEGO WEEK - ENDU SERDECZNIE DZIĘKUJĘ ZA WYSŁUCHANIE WYKŁADU ŻYCZĘ MIŁEGO WEEK - ENDU