System finansowy gospodarki Instrumenty finansowe rynku pieniężnego Ćwiczenia 5 - 6 © Dr Małgorzata Olszak Zakład Bankowości i Rynków Finansowych WZ UW © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Instrumenty finansowe rynku pieniężnego Bony skarbowe Bony pieniężne Lokaty międzybankowe +++ Transakcje repo i reverse repo / transakcje sell-buy-back i buy-sell-back [!używane również na rynku kapitałowym] +++ Commercial papers Krótkoterminowe papiery bankowe Czeki Weksle Instrumenty pochodne na instrumenty rynku pieniężnego [np. kontrakty futures na 3-miesięczne depozyty eurodolarowe; swapy walutowe+++; FRA] © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Bony skarbowe Emitent: Skarb Państwa; reprezentant SP – Minister Finansów; agent emisji-NBP Terminy zapadalności w tygodniach:4,8,13,39 i 52 Nabywcy: obrót pierwotny DRSPW, obrót wtórny: podmioty krajowe i zagraniczne Sprzedaż na rynku pierwotnym z dyskontem Finansowanie potrzeb budżetu państwa Obrót wtórny zdematerializowany ZADANIE © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Bony pieniężne Emitent- NBP Terminy zapadalności w dniach: 1-7, 14, 28, 91, 182, 364 Nabywcy: obrót pierwotny- banki dealerzy rynku pieniężnego i BFG; obrót wtórny – inne banki krajowe i banki zagraniczne prowadzące działalność w Polsce Przetargi odbywają się w piątki, chyba że piątek jest dniem wolnym od pracy to we czwartki Cel emisji – realizacja zamierzeń polityki pieniężnej Nominał – 10 000 zł. Emisja bonów pieniężnych jest podstawową formą operacji otwartego rynku dokonywanych przez NBP na rynku pieniężnym. Wartość bonów pieniężnych oferowanych na przetargach zależy od prognozowanej skali nadpłynności w sektorze bankowym. Wykorzystując ten instrument bank centralny absorbuje nadmiar płynności i w ten sposób kształtuje oprocentowanie jednotygodniowych lokat międzybankowych na poziomie zbliżonym do stopy referencyjnej ustalanej przez RPP. © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Lokaty międzybankowe Rynek lokat międzybankowych determinowany jest wysokością nadwyżek ponadobowiązkowych rezerw gotówkowych banków, które mogą być inwestowane w papiery skarbowe, papiery emitowane przez bank centralny lub lokować w innych bankach. W przypadku, gdy bank posiada nadwyżkę wolnych środków, może je pożyczyć innemu bankowi lub złożyć w formie lokaty w innym banku. Lokaty międzybankowe to przykład transakcji o charakterze lokacyjnym Dwa indeksy rynku lokat międzybankowych: WIBID (Warsaw Interbank Bid rate) WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) Oba indeksy są obliczane dla środków lokowanych na następujące terminy O/N [zaczyna się w dniu zawarcia i zapada w następnym dniu roboczym] T/N [zaczyna się w następnym dniu roboczym od dnia zawarcia transakcji i zapada w drugi dzień po zawarciu transakcji] S/N,1W, 2W, 1M, 3M, 6M, 9M i 1 R [zaczyna się pojutrze i zapada w następnym dniu roboczym, po tygodniu, …] Obie stopy są obliczane jako średnia arytmetyczna stóp kwotowanych w bankach, będących dilerami rynku pieniężnego, czyli bankach, które zostały dopuszczone do transakcji z NBP. Stawki te są publikowane o 11.00 każdego dnia roboczego na podstawie zebranych kwotowań stóp oprocentowania, po odrzuceniu dwóch najniższych i najwyższych kwtotowań. Kwotowania są © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Transkacje repo i reverse repo Sale and Repurchase Agreement Repo to przykład transakcji o charakterze lokacyjnym Są to tzw. transakcje uwarunkowane REPO: Jest to umowa, w której strona otrzymująca gotówkę (sprzedawca) sprzedaje papiery wartościowe dziś, w zamian za gotówkę, dostarczającemu gotówkę (kupującemu), i zgadza się odkupić te papiery od kupującego za wyższą kwotę niż kwota sprzedaży w określonym momencie przyszłości. [ta wyższa kwota to suma kwoty zapłaconej przez kupującego papier wartościowy w momencie zawierania transakcji powiększona o pewną kwotę, zwaną też odsetkami, określonymi na podstawie stopy repo) REVERSE REPO to opisana powyżej transakcja z perspektywy kupującego Przedmiotem takiej umowy mogą być: papiery skarbowe, korporacyjne, akcje.. Ekonomiczny sens: repo jest zbliżona do zabezpieczonej pożyczki, w której udzielający pożyczki traktuje papiery wartościowe jako zabezpieczenie na wypadek niewypłacalności dłużnika. Niemniej jednak płatności kuponowe związane z papierami będącymi przedmiotem repo są przekazywane sprzedającemu [tj. kupujący nie czerpie wszystkich pożytków, związanych z posiadaniem papierów; co jest jednak możliwe, jeżeli strony się tak umówią; taki zabieg jest np. typowy dla transkacji sell-buy-back] © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Transakcje sell-buy-back i buy-sell-back Sell/buy back to sprzedaż papierów wartościowych na rynku kasowym i ich odkup na rynku terminowym, tj. odkup odsunięty w czasie [forward] [≈repo] Buy/sell back [≈reverse repo] Motywacje zawierania transakcji SBB i BSB oraz repo są te same. Sens ekonomiczny również ten sam. Różnice: repo to pojedyncza transakcja, podczas gdy SBB to dwie odrębne umowy. Repo zawierana jest w oparciu o wystandaryzowaną dokumentację [tzw. master agreement]; Płatności kuponowe związane z papierem będący przedmiotem umowy są przekazywane sprzedającemu papier poprzez skorygowanie kwoty, którą ma zwrócić pod koniec obowiązywania transakcji sprzedający papier. W przypadku repo płatności kuponowe są przekazywane bezpośrednio sprzedającemu. © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Papiery komercyjne, papiery bankowe Podstawa emisji papierów bankowych [tzw. krótkoterminowe bankowe papiery dłużne; KBPD]: Ustawa Prawo bankowe [tzw. certyfikaty depozytowe] Ustawa o obligacjach Podstawa emisji commercial papers [tzw. krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw; KPDP]: Prawo wekslowe Ustawa o obligacjach Prawo cywilne © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW CZEK Definicja Strony: trasant, trasat, remitent, indosant, indosatariusz Wymagania formalne: 1.Nazwa „czek” 2. Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej 3. Nazwisko osoby, która ma zapłacić, 4. Oznaczenie miejsca płatności 5. Oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku, 6. Podpis wystawcy czeku Terminy płatności: 10, 20, 70 dni © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW CZEK Podział: Ze względu na sposób określenia osoby uprawnionej: imienne, na zlecenie, na okaziciela Sposób zaspokojenia wierzyciela: kasowy i rozrachunkowy Inne rodzaje: postdatowany, antydatowany, in blanco (co najm. podpis wystawcy) © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW CZEK Obrót: Imienne na zlecenie – indos: Indos in blanco lub na okaziciela Indos zakazujący dalszego indosowania 2. Imienne + klauzula „nie na zlecenie” – cesja+wręczenie 3. Na okaziciela – wręczenie. © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW WEKSEL Definicja Strony: trasant, trasat, remitent, akceptant, awalista, indosant, indosatariusz Rodzaje: własny, trasowany „in blanco” – zawiera co najmniej podpis wystawcy lub akceptanta, +”deklaracja” ustna lub pisemna © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

WEKSEL – wymogi formalne Własny: Słowo „weksel” Przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, Oznaczenie terminu płatności, Oznaczenia miejsca płatności Oznaczenie osoby remitenta, Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla, Podpis wystawcy weksla © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW WEKSEL – wymogi formalne Trasowany: Słowo „weksel” Polecenie bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, Oznaczenie terminu płatności, Oznaczenia miejsca płatności Oznaczenie osoby remitenta, Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla, Podpis wystawcy weksla Bezwarunkowe polecenie zapłaty skierowane do trasata (musi być oznaczony trasat) © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW INDOS Indos jest szczególnym w stosunku do przelewu sposobem przenoszenia prawa. Będąca w dobrej wierze osoba, na którą zostało przeniesione prawo przez indos (indosatariusz) nabywa to prawo w zakresie wynikającym z treści dokumentu, niezależnie od tego, czy (i w jakim zakresie) prawo to przysługiwało zbywcy (indosantowi) Indos zupełny, in blanco, na okaziciela © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW WEKSEL Rekta weksel =imienny (gdy wystawca umieści klauzulę „nie na zlecenie”). Indosant umieszcza klauzulę „nie na zlecenie” © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Czek a weksel Trasatem jest zawsze bank Trasat nie jest dłużnikiem czekowym Czek może być wystawiony na okaziciela Może być odwołany © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Instrumenty polityki pieniężnej Stopy na rynku międzybankowym Rynek pieniężny Instrumenty polityki pieniężnej Stopy na rynku międzybankowym © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Polityka pieniężna Cel: dbanie o stabilność cen Instrumenty: Stopy procentowe Operacje otwartego rynku Rezerwa obowiązkowa Operacje depozytowo – kredytowe [Kredyt techniczny] © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Stopy procentowe RPP poziom w październiku 2008r. © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Operacje otwartego rynku Bezwarunkowej sprzedaży: outright sale Uwarunkowane: Repo i reverse repo Sell – buy back i buy – sell back Podstawowe – 7 dni Dostrajające – 1 – 7 dni Strukturalne – o charakterze długookresowym Minimalna wartość transakcji wynosi 1 mln zł. © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Rezerwa obowiązkowa: 3,5% Operacje depozytowo - kredytowe Kredyt lombardowy Depozyt na koniec dnia Kredyt techniczny © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

Rynek lokat międzybankowych – kontynuacja [patrz wcześniejsze slajdy] Cel – zarządzanie płynnością Miejsce kształtowania tzw. stawek referencyjnych, czyli ceny kredytów złotowych Dwa typy stóp: WIBID i WIBOR Terminy lokat: O/N – dziś zwrot jutro T/N – jutro zwrot pojutrze 1W – pojutrze i zwrot po tygodniu od daty waluty 2W,1M, 3M, 6M, 9M,1Y © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Zależność między stopami ustalanymi przez RPP oraz oprocentowaniem lokat międzybankowych Lombardowa >WIBOR Depozytowa< WIBID Interwencyjna <= WIBOR 1W Np. 27 lutego 2006 Lombardowa 5,75% > Wibor 4,10 do 4,30.. Depozytowa – 2,75% < Wibid 3,9 do 4,10 Interwencyjna – 4,25% < Wibor 1W 4,27% © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Referencyjna 4,75% Lombardowa 6,25% Depozytowa 3,25% Redyskontowa 5% © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW L=6,00 Red= 4,75 Ref= 4,50 Dep= 3,00 © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW

© Dr Małgorzata Olszak; WZ UW Dziękuję za uwagę Pytania? © Dr Małgorzata Olszak; WZ UW