NEOLIBERALNA FILOZOFIA PRAWA RONALDA DWORKINA Teoria i filozofia prawa

Trzy tezy pozytywizmu H. Harta zakwestionowane przez R. Dworkina: 1) Nie jest tak, że prawo składa się wyłącznie z reguł/norm prawnych; 2) Nie można wyraźnie oddzielić prawa od moralności; 3) Nie jest tak, że sędziowie jedynie stosują reguły prawa.

Easy - Hard Cases  Sprawa rutynowa – sędzia odnajduje w systemie obowiązującą regułę wyznaczającą postępowanie w danej sytuacji.  Trudny przypadek – w poszukiwaniu rozstrzygnięcia sędzia musi uciec się do innych, nie będących regułami standardów.

Standardy: 1) Zasady (principles) – to standard, który ma być przestrzegany nie dlatego, że ulepsza lub zabezpiecza jakiś pożądany stan rzeczy, lecz dlatego, że stanowi wymóg wynikający ze sprawiedliwości, uczciwości lub z innego wymiaru moralności, np. „Nikt nie może odnosić pożytku ze swego złego uczynku”. 2) Policies – to rodzaj standardy, który wytycza pewne cele, ulepszenia natury ekonomicznej, politycznej lub społecznej służące społeczności, np. „Ograniczyć dostęp młodzieży do narkotyków”.

Różnica między normami (regułami) a zasadami  Reguły – wyznaczają powinne zachowanie w sposób „wszystko albo nic”. Można je spełnić albo nie spełnić.  Zasady – są pewnymi szczególnymi normami nakazującymi realizację określonego stanu rzeczy w możliwie największym stopniu. Wyrażają pewną idealną powinność, która w rzeczywistości nigdy nie jest w pełni realizowana, ale powinno się zmierzać do jej możliwie całkowitego spełnienia.

Konflikt między regułami a konflikt między zasadami  Konflikt reguł – zastosowanie mają odpowiednie reguły kolizyjne, które prowadzą do uznania jednej z niezgodnych ze sobą norm za nieobowiązującą.  Konflikt zasad – dochodzi do swoistego „ważenia” racji obu zasad w konkretnym przypadku. Nie ma ustalonej hierarchii zasad.

Jedno „właściwe rozstrzygnięcie”  Wg Dworkina, w każdej sprawie istnieje tylko jedno „właściwe rozstrzygnięcie”, do którego sędzia ma obowiązek dotrzeć, kierując się wskazaniami rozumu, a nie woli.  Orzekając w trudnych przypadkach sędzia nie może ignorować reguł. To one są podstawą do rozstrzygania w pierwszej kolejności, a dopiero wówczas, gdy to nie wystarcza, sędzia może sięgać po standardy, a wśród najpierw bierze pod uwagę zwykłe zasady, a dopiero później – policies.

Interpretacja reguł i standardów  Zadaniem sędziego nie jest proste ustalenie językowego znaczenia danej reguły, lecz odkrycie, jakie znaczenie ma dana reguła w globalnej strukturze normatywnej danego społeczeństwa, jakie cele i wartości wyraża.  Interpretacja nie ma jedynie charakteru lingwistyczno- logicznego, sprowadzanego do mechanicznego ustalenie językowego znaczenia zwrotów; jest sztuką znajdowania właściwych rozstrzygnięć.  Interpretacyjny trud sędziów może być nawet przyrównywany do pracy pisania zbiorowej powieści.