UNIWERSYTET WARSZAWSKI Systemy finansowe gospodarki SFG ćwiczenia 2 UNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA Systemy finansowe gospodarki Pieniądz Marcin Ignatowski Warszawa 2012

Pieniądz – definicja: SFG ćwiczenia 2 Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany.

Definicja pieniądza poprzez jego funkcje: SFG ćwiczenia 2 Definicja pieniądza poprzez jego funkcje: Pośrednik wymiany Powszechny ekwiwalent – powszechnie akceptowany zamiennik towarów 2. Środek płatniczy Absolutna moc zwalniania z zobowiązań – prawny środek płatniczy 3. Środek przetrzymywania majątku (tezauryzacja) Możliwość dokonania odroczonych płatności – środek przechowywania wartości 4. Miernik wartości Za pomocą pieniądza wyrażamy wartość wszystkich towarów, zasobów i strumieni gospodarczych

Cechy pieniądza: SFG ćwiczenia 2 1. Rzadkość w sensie ekonomicznym 2. Trwałość, odporność na zniszczenie i zepsucie 3. Podzielność i łatwość w transporcie

Rodzaje pieniądza: SFG ćwiczenia 2 1. Pieniądz naturalny (pieniądz towarowy) Na ogół jedno z dóbr naturalnych lub dóbr konsumpcyjnych 2. Pieniądz kredytowy Pieniądz papierowy wymienialny na kruszce – emitowany przez banki 3. Pieniądz dekretowy (państwowy) Może występować zarówno jako monety kruszcowe, jak również jako pieniądz papierowy. Istotą tego rodzaju pieniądza jest fakt, że o jego formie i emisji decydowali przedstawiciele państwa

Prawidłowości dotyczące pieniądza: SFG ćwiczenia 2 Prawidłowości dotyczące pieniądza: Pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu – prawo Greshama-Kopernika: dla monet o tej samej wartości nominalnej pieniądz gorszy (o niższej wartości substancjalnej) wyprze z obiegu pieniądz lepszy (o wyższej wartości substancjalnej) Pieniądz pełnowartościowy: wartość nominalna = wartość substancjalna Pieniądz nadwartościowy: wartość nominalna < wartość substancjalna Pieniądz podwartościowy: wartość nominalna > wartość substancjalna Pieniądz symboliczny – jest to środek płatniczy, którego wartość, czyli siła nabywcza znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach.

Formy współczesnego pieniądza: SFG ćwiczenia 2 Formy współczesnego pieniądza: Pieniądz gotówkowy – banknoty i monety emitowane przez bank centralny i będące w posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw Pieniądz bezgotówkowy (IOU) – jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej – jest to pieniądz w formie zapisu na rachunkach rozliczeniowych klientów banków depozytowo-kredytowych Pieniądz elektroniczny – odpowiednik znaków pieniężnych przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji i przyjmowany jako środek płatniczy Pieniadz gotówkowy waluta i bilon (a banknoty i monety)

Pieniądz w Polsce: SFG ćwiczenia 2 Art. 227 Konstytucji: „Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”. Ustawa o Narodowym Banku Polskim doprecyzowuje, co kryje się pod pojęciem pieniądza. Art.31 stanowi, że znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Art. 32 brzmi: „Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej” Pieniądz bezgotówkowy nie doczekał się definicji ustawowej. Jest jednak faktycznym środkiem płatniczym, aczkolwiek zwolnienie z zobowiązań dłużnika następuje nie z chwilą dokonania zapłaty – tak jak to jest w przypadku pieniądza gotówkowego – a z chwilą dokonania rozliczenia i rozrachunku przez banki, w których mają konta uczestnicy transakcji. Depozytom bieżącym będącym pieniądzem wkładowym właściwość środka płatniczego nadają inne akty prawa stanowionego, które tworzą kategorię banków. Banki jako instytucje zaufania publicznego są uprawnione do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów (vide przykładowo polskie Prawo bankowe – czynności bankowe sensu stricto art. 5 ust. 1). Źródło: dr Jakub Górka

Pieniądz elektroniczny: SFG ćwiczenia 2 Pieniądz elektroniczny: Ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych w art. 2, pkt. 10 określa pieniądzem elektronicznym wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki: - jest przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, - jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość, - jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, - jest wyrażona w jednostkach pieniężnych. Może być emitowany jedynie przez banki komercyjne oraz instytucje pieniądza elektronicznego (IPE). Źródło: dr Jakub Górka

Współczesny system bankowy SFG ćwiczenia 2 Współczesny system bankowy Dwuszczeblowy sektor bankowy – podstawowa zasada współczesnej bankowości - bank centralny – reprezentujący interes publiczny narodowy lub wspólnoty walutowej Bank centralny spełnia funkcję bankiera w stosunku do banków komercyjnych oraz odpowiada za ustalanie poziomu stóp procentowych - komercyjne banki depozytowo-kredytowy – przedsiębiorstwa bankowe maksymalizujące zyski Bank komercyjny pożycza pieniądze od klientów, zapisując w zamian na ich dobro określonej wysokości wkład bankowy. Wkład ten jest zobowiązaniem banku, bank z kolei pożycza pieniądze przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym

Podaż pieniądza – agregaty pieniężne SFG ćwiczenia 2 Podaż pieniądza – agregaty pieniężne M0 = gotówka w obiegu (poza kasami banków) baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy) M1 = M0 + depozyty bieżące M2 = M1 + depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat M3 = M2 + papiery dłużne banków z terminem wykupu do 2 lat + zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu (operacje repo) Agregaty pieniężne są zróżnicowane stopniem płynności Agregat pieniężny M3 jest oficjalnym miernikiem podaży pieniądza w Polsce

Równanie obiegu pieniądza Irvinga-Fishera SFG ćwiczenia 2 Równanie obiegu pieniądza Irvinga-Fishera Równanie wymiany Fishera to zapis zależności pomiędzy ilością pieniądza w gospodarce i poziomem cen. Generalnie rzecz biorą można stwierdzić, że ekonomiści są zgodni co do tego, że istnieje długookresowy związek pomiędzy tempem, w jakim bank centralny zwiększa ilość pieniądza w gospodarce, a dynamiką cen. M V = P X gdzie: M - ilość pieniądza w gospodarce (podaż pieniądza); V – szybkość obiegu pieniądza, P - poziom cen; X - wolumen transakcji. Równanie to mówi, że jeśli silnie zwiększymy ilość pieniądza w gospodarce (wzrośnie M), a zwyczaje konsumentów i podmiotów gospodarczych co do szybkości obrotu pieniądzem nie ulegną zmianie (V się nie zmieni), wystąpi presja na wzrost cen P (bowiem wolumen transakcji, X, nie może gwałtownie wzrosnąć). Źródło: nbportal.pl

Motywy trzymania pieniądza SFG ćwiczenia 2 Motywy trzymania pieniądza Motyw transakcyjny trzymania pieniądza ma swoje źródło w niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie Motyw przezorności – z góry decydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy w stanie jeszcze przewidzieć Motyw portfelowy – wynika z niechęci do ryzyka. Ludzie skłonni są poświęcić wyższą przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zwrotu Źródło: Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Ekonomia, PWE, Warszawa 2003

SFG ćwiczenia 2 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ