Ochrona przyrody w Polsce

Prezentacja na temat: "Ochrona przyrody w Polsce"— Zapis prezentacji:

1 Ochrona przyrody w Polsce
Prof. dr hab. Janina Zbierska Seminarium

2 Rys historyczny - początki
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ok – król Bolesława Chrobrego wydał prawa chroniące bobry; XII wiek - Bolesław Kędzierzawy (Mazowiecki) ograniczył polowania na tury; 1347 r. - statut Kazimierza Wielkiego o karach za wyrąb cudzych drzew; 1423 r. - Król Władysław Jagiełło wydał prawa warckie ograniczające polowania na dzikie konie, tury, żubry i łosie oraz chroniące cisy i uprawy rolne; Seminarium

3 Rys historyczny – średniowiecze
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1529 r. - Król Zygmunt I Stary potwierdził i rozszerzył w statutach litewskich ochronę bobrów, wziął pod ochronę sokoły i łabędzie oraz zabronił prowadzenia polowań w Puszczy Białowieskiej; 1578 r. - Stefan Batory wydaje dekret zabraniający używania włoków, bosaków i sieci o zbyt małych oczkach do łowienia ryb; Seminarium

4 Rys historyczny – wiek XIX
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1826 r. – utworzono pierwszy rezerwat w Wierzchlesie w Borach Tucholskich dla ochrony cisów; 1868 r. - mocą ustawy samorządowej tzw. Sejmu Galicyjskiego objęto ochroną kozicę , zamieszkującą Tatry. 1873 r. - powstaje Towarzystwo Tatrzańskie (później PTT) - pierwsza organizacja turystyczna, skupiająca uczonych, osobistości świata nauki i polityki, prowadząca wiele akcji na rzecz ochrony przyrody; Seminarium

5 Rys historyczny – okres międzywojenny
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1919 r. - powstaje Tymczasowa Państwowa Komisja Ochrony Przyrody, 1919 r. - powołano rezerwat, który został przekształcony w Park Narodowy w Białowieży. 1926 r. w jej miejsce powołano Państwową Radę Ochrony Przyrody; 1928 r. - powstaje Liga Ochrony Przyrody; 1934 r. - Sejm uchwalił pierwszą ustawę o ochronie przyrody; Seminarium

6 Rys historyczny okres powojenny
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1949 r. – nowa ustawa o ochronie przyrody; 1965 r. - prof. Walery Goetel - proponuję nazwę SOZOLOGIA dla nauki o ochronie zasobów przyrody i środowiska; 1983 – inicjatywa utworzenia porozumienia regionalnego Zielone Płuca Polski 2009 r. – przygotowania do utworzenia pierwszego rezerwatu podwodnego Kępa Redłowska k. Gdyni; Seminarium

7 Struktura zarządzania ochroną przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ograny ustanawiające przepisy prawne i dokumenty dotyczące ochrony przyrody: Sejm i Senat RP, Rada Ministrów RP, Minister ds. Środowiska Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Wojewoda, Starosta, Rada gminy. Seminarium WMiIŚ

8 Organy wykonawcze ochrony przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Minister właściwy do spraw środowiska; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska; Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska; Wojewoda; Starosta; Wójt, Burmistrz albo Prezydent Miasta. Seminarium WMiIŚ

9 Organy opiniodawczo-doradcze w zakresie ochrony przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Państwowa Rada Ochrony Przyrody – przy ministrze ds. środowiska; Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody – działająca przy wojewodzie; Rada Naukowa Parku Narodowego – działająca przy dyrektorze parku narodowego; Rada Parku Krajobrazowego lub Rada Zespołu Parków Krajobrazowych – działająca przy dyrektorze parku krajobrazowego lub zespołu parków. Seminarium

10 Podstawy prawne ochrony przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ustawy Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz.U Nr 25, poz. 150 ze zm. Ustawa z 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju. Dz.U Nr 97, poz Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz. U Nr 92, poz. 880 ze zm. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt. Dz. U. z r. Nr 106, poz. 1002, ze zm.); Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 ze zm.) Seminarium

11 Podstawy prawne ochrony przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Rozporządzenia Ministra Środowiska Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz.U Nr 168, poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną. Dz.U Nr 168, poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dz.U Nr 220, poz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura Dz.U Nr 229, poz Seminarium WMiIŚ

12 Rozporządzenia Ministra Środowiska c.d.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000. Dz.U Nr 94, poz. 795. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody. Dz.U Nr 60, poz. 533. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie trybu i zakresu opracowania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000. Dz.U Nr 61, poz. 549. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody. Dz.U Nr 94, poz. 794. Seminarium WMiIŚ

13 Cel ochrony przyrody (Ustawa o ochronie przyrody, art. 2)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ochrona przyrody, w rozumieniu ustawy, polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; 2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; 3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewień. Seminarium

14 Formy ochrony przyrody
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) użytki ekologiczne; 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; 10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Seminarium WMiIŚ

15 Polsce obecnie mamy 23 parki narodowe
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Najbogatszym regionem w Polsce pod względem liczby parków narodowych jest Małopolska, gdzie skupiło się 6 takich obiektów: Babiogórski PN, Tatrzański PN, Gorczański PN, Pieniński PN, Ojcowski PN i fragment Magurskiego PN Seminarium

16 Powierzchnia obszarów chronionych wg GUS (2008)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

17 Liczba pomników przyrody wg GUS (2008)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

18 Powierzchnia rezerwatów przyrody wg GUS (2008)
Seminarium WMiIŚ

19 Rodzaje rezerwatów przyrody w Polsce
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Leśny Wodny Stepowy Słonoroślowy (halofilny) Faunistyczny Florystyczny Torfowiskowy Przyrody nieożywionej Krajobrazowy Seminarium

20 Wprowadzanie lokalnych form obszarów chronionych
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

21 Rezerwaty biosfery w Polsce
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Rezerwat Biosfery "Babia Góra" (1977) - Babiogórski PN; Białowieski Rezerwat Biosfery (1977) - Białowieski PN; Rezerwat Biosfery "Jezioro Łuknajno" (1977); Słowiński Rezerwat Biosfery (1977) – Słowiński PN; Międzynarodowy rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie” (1992, polsko-słowacko-ukraiński) – Bieszczadzki PN (Pl), Ciśniańsko- Wetliński PK (Pl); PK Doliny Sanu Pl), Nadsański Regionalny PK (U) Tatrzański Rezerwat Biosfery (1992, polsko-słowacki) - Tatrzański PN (Pl), Tatransky narodni park (S); Karkonoski Rezerwat Biosfery (1992, polsko-czeski) - Karkonoski PN Pl), Krkonossky narodni park (KRNAP) (Cz); Rezerwat Biosfery "Puszcza Kampinoska" (2000) - Kampinoski PN; Rezerwat Biosfery "Polesie Zachodnie" (2002) - Poleski PN z otuliną. Seminarium WMiIŚ

22 Tereny podmokłe Konwencji Ramsarskiej
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno (1977) ha Rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp (1984) ha Rezerwat przyrody Jezioro Karaś (1984) ha Rezerwat przyrody Jezioro Świdwie Lake (1984) ha Park Narodowy Ujście Warty (Słońsk Lake (1984) ha Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy (1995) ha Słowiński Park narodowy (1995) ha Seminarium WMiIŚ

23 Tereny podmokłe Konwencji Ramsarskiej c.d.
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Biebrzański Narodowy (1995) – ha Narwiański Park Narodowy (2002) – 7350 ha Poleski Park Narodowy (2002) – 9762 ha Wigierski Park Narodowy (2002) – ha Rezerwat przyrody Jezioro Drużno (2002) ha Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym (2002) – 40 ha Seminarium

24 Światowe Dziedzictwo Kulturowe i Naturalne UNESCO
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Stare Miasto w Krakowie, Kopalnia soli w Wieliczce, Auschwitz-Birkenau, Białowieża, Stare Miasto w Warszawie, Stare Miasto w Zamościu, średniowieczny Toruń, zamek krzyżacki w Malborku, Kalwaria Zebrzydowska, Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy, drewniane kościoły gotyckie Małopolski, Park Mużakowski - jedyny na świecie dwupaństwowy, park krajobrazowy, znakomite dzieło sztuki ogrodowej (Pl - N). Hala Ludowa we Wrocławiu. Seminarium WMiIŚ

25 Wielkoprzestrzenny System Obszarów Chronionych (WSOCh)
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ parki narodowe parki krajobrazowe Zespół Jurajskich Parków krajobrazowych obszary chronionego krajobrazu Seminarium WMiIŚ

26 Wielkoprzestrzenny System Obszarów Chronionych w województwie świętokrzyskim
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

27 System ochrony przyrody w województwie podkarpackim
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Parki Narodowe Parki Krajobrazowe Obszary chronionego krajobrazu Seminarium WMiIŚ

28 EECONET - European Ecological Network
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Europejska Sieć Ekologiczna - koncepcja powstała w Holandii w latach 90-tych, na wniosek Rady Europy rozszerzona na kraje Europy Wschodniej; Tworzą ją: obszary węzłowe (biocentra i strefy buforowe) a/ o znaczeniu międzynarodowym, b/ o znaczeniu krajowym, korytarze ekologiczne obszary wymagające unaturalnienia. (Liro A. 1995, Fundacja IUCN Poland, Warszawa) Seminarium WMiIŚ

29 Seminarium WMiIŚ

30 Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Podstawy prawne Dyrektywa 79/409/EEC w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia) Dyrektywa 92/43/EEC w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. Dyrektywa Siedliskowa) Seminarium WMiIŚ

31 Regiony i typy obszarów NATURA 2000
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 8 regionów biogeograficznych; 2 typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) na podstawie Dyrektyw Ptasiej, specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) na podstawie Dyrektywy Siedliskowej, Dla obszarów tworzy się: - standardowe formularze danych, - mapę obszaru w skali 1: Seminarium WMiIŚ

32 76 typów siedlisk, w tym 14 priorytetowych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 76 typów siedlisk, w tym 14 priorytetowych 44 gatunki roślin, w tym 10 priorytetowych 89 gatunków zwierząt, w tym 12 priorytetowych Seminarium WMiIŚ

33 Oficjalnie w Polsce zatwierdzone są:
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 33 obszary w regionie alpejskim, 331 w regionie kontynentalnym, łącznie 364 obszary mające znaczenie dla Wspólnoty, zajmują ,53 ha, tj. 8,37% powierzchni kraju traktowaną łącznie z morską strefą ekonomiczną ( ,93 ha na lądzie, tj. 8,10% powierzchni lądowej kraju). Seminarium WMiIŚ

34 Obszary NATURA 2000 w Polsce
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków Obszary o Znaczeniu Wspólnotowym Potencjalne obszary Natura AB Obszary wymagające korekty granic Seminarium WMiIŚ

35 Zielone Płuca Polski 24.10.2009 Seminarium WMiIŚ
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

36 obejmują powierzchnię 60 751 km2, co stanowi 19,4 % powierzchni Polski
Zielone Płuca Polski obejmują powierzchnię km2, co stanowi 19,4 % powierzchni Polski _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Seminarium WMiIŚ

37 Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Na mocy porozumienia Polski, Ukrainy i Słowacji zawartego 27.IX.1991 r. w Ustrzykach Dolnych w rejonie Karpat Wschodnich utworzono Międzynarodowy Rezerwat Biosfery "Karpaty Wschodnie" obejmujący : po stronie polskiej obszar o pow ha (Bieszczadzki PN oraz Ciśniańsko-Wetliński PK i PK Doliny Sanu) po stronie słowackiej obszar o pow ha (Park Narodowy Połoniny), po stronie ukraińskiej obszar o pow ha (Użański PN d. rezerwat "Stużyca„ i Nadsański Regionalny PK) Rezerwat akceptowany przez UNESCO w 1992 r. spełnia wymogi światowego rezerwatu biosfery, jest pierwszym w Europie i drugim na świecie kompleksem przyrody chronionej tego typu. Seminarium WMiIŚ

38 Dolina Dolnej Odry _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ W 1992 r. została podpisana wspólna deklaracja o utworzeniu transgranicznego obszaru chronionego „Dolina Dolnej Odry”: po stronie polskiej Park Narodowy Ujście Warty z rezerwatem Słońsk (będący jednocześnie obszarem wodno-błotnym Ramsar), Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, nieodległy Rezerwat Jezioro Świdwie, znajdujący się również na liście obszarów Ramsar. Po stronie niemieckiej jest to Nationalpark Unteres Odertal (Park Narodowy Dolina Dolnej Odry) oraz położony w jego granicach Obszar Ramsar „Unteres Odertal (Polder Schwedt)”. Seminarium WMiIŚ

39 Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Tworzą go: Poleski Park Narodowy (Polska) Szacki Park Narodowy (Ukraina) Park Nabużańskie Polesie (Białoruś) Część polska rezerwatu Seminarium WMiIŚ

40 Dziękuję za uwagę. 24.10.2009 Seminarium WMiIŚ
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Dziękuję za uwagę. Seminarium WMiIŚ