Seksualność osób z zaburzeniami psychicznymi

Prezentacja na temat: "Seksualność osób z zaburzeniami psychicznymi"— Zapis prezentacji:

1 Seksualność osób z zaburzeniami psychicznymi
Lek. Agnieszka Kwiatkowska Poradnia Seksuologiczna i Patologii Współżycia Centrum Psychoterapii Truizmem jest mówienie, że życie seksualne jest ogromnie ważne, że daje człowiekowi poczucie szczęścia. W przypadku osób chorych czy zaburzonych psychicznie funkcjonowanie w tej sferze życia jest zwykle bardzo zaburzone z racji samej choroby podstawowej. Trudno często mówić u nich o przeżywaniu szczęścia, przyjemności czy hedonizmu, kiedy maja problemy z nawiązaniem relacji międzyludzkich, z powodu swoich oporów, lęków czy wycofania. Lub kiedy z powodu samego naznaczenia piętnem choroby czyli z powodu stygmatyzacji mają trudności ze znalezieniem partnera seksualnego. Inną sprawą jest, że często nie umieją pytać o obserwowane u siebie problemy w funkcjonowaniu seksualnym, a nie znajdując w otoczeniu osób leczących je czy współpracujących z nimi, które przygotowane byłyby do pomocy tym pacjentom w rozwiązywaniu ich problemów. Stąd myślę zapotrzebowanie na tego typu szkolenia. Stąd uczenie nas jako personelu problemów seksualnych z którymi borykają się nasi podopieczni aby służyć im pomocą i pomagać rozwiązywać problemy, które dotyczą jednej z najważniejszych sfer życia każdego człowieka. Myślę, że problem ten był dotychczas bagatelizowany. Skupialiśmy się najpierw na jak najlepszym opanowaniu objawów chorobowych, potem na rehabilitowaniu pacjentów pod kątem ich zdolności psychospołecznych, aby mogli podejmować role oczekiwane od nich prze społeczeństwo. Dopiero od niedawna wzrosło zainteresowanie badaniem sfery seksualności osób z zaburzeniami psychicznymi. Pytanie – co wpłynęło na ten wzrost zainteresowania tą problematyką.

2 PRAWA SEKSUALNE STANOWIĄ FUNDAMENTALNE I UNIWERSALNE PRAWA CZŁOWIEKA

3 Deklaracja praw seksualnych – 2002r.
Seksualność jest integralną częścią osobowości każdej istoty ludzkiej. Jej pełny rozwój zależy od zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, takich jak: Pragnienie obcowania, Intymności, Ekspresji uczuć, Czułość i miłości. Seksualność wynika z interakcji zachodzących między jednostką a otaczającą ją strukturą społeczną .

4 c.d. Pełen rozwój seksualności jest niezbędny do osiągnięcia dobrostanu w wymiarze indywidualnym, interpersonalnym oraz społecznym; Prawa seksualne należą do uniwersalnych praw człowieka, opartych na wolności, godności, równości wszystkich istot ludzkich

5 Seksualność Centralny aspekt bycia człowiekiem obejmujący: seks, identyfikację i rolę płciową, orientację seksualną, erotyzm, pożądanie, intymność, reprodukcję; Jest doświadczana i wyrażana w myślach, fantazjach, przeżyciach, przekonaniach, wartościach, zachowaniach, rolach i związkach; Powstaje w interakcji czynników biologicznych, społecznych, ekonomicznych, kulturowych, etycznych, prawnych, duchowych. Seksualność jest to wrodzony atrybut i wrodzona funkcja ludzkiego organizmu, podlegającą złożonym wewnętrznym i zewnętrznym uwarunkowaniom. Definiując seksualność bierzemy pod uwagę uwarunkowania biologiczne oraz uwzględnienie wpływu uczuć, procesów poznawczych i otoczenia społecznego.

6 Seksualność osób z rozpoznaniem schizofrenii
Psychoza to termin trudny do zdefiniowania, często nieprawidłowo stosowany. Z pojęciem psychozy wiąże się stygmatyzacja i strach. Przeciętny człowiek odczuwa lęk w obliczu istniejących od dawna mitów otaczających chorobę psychiczną., oraz zrównania znaczenia słowa psychotyczny ze słowem szalony. Seksualność człowieka jest zjawiskiem złożonym uwarunkowanym czynnikami biologicznymi i psychologicznymi i środowiskowymi. Próby jej oceny nie są łatwe ponieważ, charakter dolegliwości ze względu na swoją intymność jest wstydliwy. I jest to powodem powstawania u pacjentów oporu przed zgłaszaniem zaburzeń dotyczących sfery seksualnej, także pomijanie tej problematyki przez lekarzy. W odniesieniu do osób chorych psychicznie dodatkową trudnością jest oddzielenie objawów związanych z samym schorzeniem od objawów wywołanych niepożądanym działaniem leków. Ocena seksualności człowieka sprowadza się do badania kilku płaszczyzn tj. popędu, psychicznych i fizjologicznych reakcji podniecenia, orgazmu i wytrysku nasienia, utrzymania prawidłowych cykli menstruacyjnych czy płodności oraz satysfakcjonujących związków interpersonalnych i pozytywnej samooceny. Zaburzenia seksualne mogą dotyczyć każdej z wymienionych sfer.

7 Schizofrenia – charakterystyka objawów
Urojenia i omamy – objawy wytwórcze (w postaci paranoidalnej) Dezorganizacja mowy lub zachowania (postać zdezorganizowana) Obniżonej (osłupienie) lub nadmiernej (chaotycznej) aktywności ruchowej ( postać katatoniczna) Współwystępowanie objawów Dominacja objawów „ubytkowych” = negatywnych Schizofrenia występuje u 1 % populacji. Z pewnym uproszczeniem objawy charakterystyczne dla tej jednostki chorobowej przedstawia ten slajd. Chorobę charakteryzuje występowanie epizodów psychotycznych z dminującymi objawami…. Autyzm polega na znacznej przewadze zainteresowania się chorego swoimi przeżyciami wewnętrznymi, co w konsekwencji prowadzi do utraty kontaktu ze światem zewnętrznym (dereizm). Bywa też określany jako patologiczna przewaga fantazji nad poczuciem rzeczywistości. Zaburzenia życia uczuciowego dotyczą w dużej mierze uczuciowości wyższej, która ulega rozszczepieniu i obniżeniu. Prowadzi to do utraty związków emocjonalnych z otoczeniem i pogłębienia autyzmu. Reakcje emocjonalne stają się nieadekwatne (afekt niedostosowany). Osłabienie modulacji afektu przybiera rozmiary sztywności afektywnej. Równoległy do obniżenia uczuciowości wyższej zanik motywacji i woli (awolicja) jeszcze bardziej pogłębia izolację społeczną. Charakterystycznego obrazu nadaje schizofrenii rozszczepienie osobowości, prowadzące nieraz do rozpadu jej struktury. Występuje rozszczepienie (brak więzi) pomiędzy poszczególnymi funkcjami psychicznymi, np. myśleniem a uczuciami (paratymia). Nieadekwatne są reakcje mimiczne (paramimia), modulacja głosu (parfonia). Ambiwalencja dotyczy rozszczepienia w obrębie poszczególnych funkcji psychicznych. Gdy dotyczy sfery uczuć mówimy o ambiwalencji uczuciowej, sfery sądów – ambisentencja, sfery dążeń – ambitendencja. Rozszczepienie w sferze myśli może prowadzić do zaburzeń toku myślenia i tzw. formalnych zaburzeń myślenia, do których zalicza się między innymi rozkojarzenie, a przejawiających się w wypowiedziach pacjenta obecnością neologizmów, perseweracji, werbigeracji, kojarzenia słów na podstawie podobieństwa dźwiękowego. Do objawów dodatkowych Bleuler zaliczał urojenia i omamy. Urojenia w schizofrenii cechuje brak logicznej spójności, często mają charakter urojeń pierwotnych, których w odróżnieniu od wtórnych nie sposób wywieść z innych zjawisk psychopatologicznych

8 Schizofrenia – faza prodromalna
Pogorszenie się umiejętności szkolnych Wycofanie społeczne, upośledzenie pełnienia ról Zaniedbywanie się w zakresie higieny osobistej, dbałości o ubiór Zaburzenia afektywne – nastrój depresyjny, drażliwość, zaburzenia snu, lęk Deficyty w zakresie funkcji poznawczych –pamięci, uwagi, selekcji bodźców Podejrzliwość, nastawienia ksobne Osłabienie napędu i motywacji Zaburzenia zachowania – aspołeczne, czasem całkowita izolacja Często zdarza się, że ostrą fazę schizofrenii poprzedza, trwająca nawet kilka lat faza prodromalna. Dość charakterystyczne dla tej fazy choroby są objawy przypominające objawy negatywne, demonstrowane na slajdzie. W okresie tym ujawnić się mogą również wczesne zaburzenia afektywne, a przede wszystkim subiektywnie odczuwane deficyty w zakresie funkcji poznawczych. Prawidłowa interpretacja tych objawów jest możliwa zwykle retrospektywnie – dopiero po ujawnieniu się pierwszego epizodu psychotycznego. W okresie wcześniejszym objawy te bywają zazwyczaj błędnie interpretowane jako właściwości osobowościowe danej osoby. Z Seksuologicznego punktu widzenia najistotniejsze znaczenie ma fakt, że dobrze udokumentowane są biologiczne predyspozycje do tej choroby, które wyrażają się pewnymi deficytami zdolności poznawczych., które mogą utrudniać funkcjonowanie w relacjach społecznych, w tym w kontaktach interpersonalnych z seksualnymi włącznie.

9 Schizofrenia – cechy osobowości przedchorobowej
Schizoidalne – słabość kontaktu, chłód emocjonalny Schizotypowe – ekscentryczność spostrzegania, myślenia i zachowania, trudny kontakt Paranoiczne – sensytywność, nieufność, upór Jak widzicie sama schizofrenia jako choroba w zakresie swoich objawów, przebiegu i rokowania nie sprzyja życiu seksualnemu osoby chorej. Dodatkowym czynnikiem obciążającym jest fakt, że również w okresie prodromalnym zachowani i funkcjonowanie osoby nie ułatwia im nawiązywania kontaktów interpersonalnych czy podejmowania życia seksualnego. Podobnie nie sprzyjające są cechy osobowości przedchorobowej osoby później leczonej z powodu psychozy.

10 Schizofrenia a zaburzenia seksualne
Ocena funkcjonowania seksualnego w okresie przedchorobowym od zachorowania do rozpoczęcia farmakoterapii po rozpoczęciu leczenia podczas epizodów zaostrzeń psychotycznych oraz w okresie remisji objawów Schizofrenia jest chorobą, która dotyka prawie 1% populacji osób dorosłych. W różnorodnych doniesieniach naukowych oraz licznych pracach badawczych poświęca się dużo miejsca wielu różnorodnym aspektom tej choroby. Nadal jednak niewiele uwagi poświęca się tematowi seksualności osób chorych na schizofrenię oraz występującym w tej grupie chorych zaburzeniom seksualnym. W chorobach psychicznych pojawiają się zaburzenia seksualne, które mogą mieć charakter objawowy i przyjmować różnorodną postać. W większości chorób psychicznych zaburzenia seksualne występują równolegle z innymi licznymi objawami typowymi dla danej choroby i wraz z nimi ustępują w czasie leczenia. W niektórych przypadkach zaburzenia seksualne są na pierwszym planie obserwowanych symptomów choroby psychicznej, stwarzając duże trudności diagnostyczne. Różnorodne postacie zaburzeń seksualnych mogą być jednym z pierwszych objawów rozpoczynającej się psychozy i dopiero pojawienie się innych objawów psychotycznych umożliwia ustalenie prawidłowej diagnozy. Dla uzyskania pełnego obrazu zaburzeń seksualnych u pacjentów chorujących i leczonych z powodu schizofrenii powinno ocenić się ich funkcjonowanie seksualne w poszczególnych okresach zarówno przed, jak i w trakcie choroby, w tym jej nawrotów. Jest to szczególnie istotne w przypadku przewlekłych psychoz. P

11 Problemy seksualne u osób ze schizofrenią - uwarunkowania
Objawy schizofrenii – objawy pozytywne i negatywne Zaburzone relacje interpersonalne Negatywny stereotyp chorego w społeczeństwie Zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorego Stosowane leczenie Hospitalizacje oraz pobyty w ośrodkach opiekuńczych. Na temat rozpowszechnienia zaburzeń seksualnych w populacji chorych psychicznie wiadomo niewiele. Paradoksalnie występowanie zaburzeń seksualnych jest jedną z istotniejszych przyczyn niedostosowywania się pacjentów do zaleceń lekarskich oraz do przerywania farmakoterapii. Większość prowadzonych badań dotyczy niekorzystnego wpływu neuroleptyków stosowanych w leczeniu. Natomiast przyczyny powstawania zaburzeń seksualnych u chorych na schizofrenię są dużo bardziej złożone. Schizofrenia sama w sobie z powodu objawów negatywnych upośledza motywację pacjentów do nawiązywania relacji oraz zaburza ich interakcję z innymi osobami. W społeczeństwie funkcjonuje negatywny stereotyp osoby chorej psychicznie co powoduje stwarzanie dystansu społecznego wobec tych osób. Wtórnie do tego pacjenci kreują negatywny obraz siebie, z niski poczuciem własnej wartości. Ponadto izolacja społeczna utrudnia im rozwój zawodowy, ogranicza możliwości nawiązywania nowych znajomości w tym wchodzenia w związki partnerskie a co za tym idzie ogranicza im możliwość podejmowania kontaktów seksualnych. Na ograniczenia aktywności seksualnej pacjentów wpływają również długie pobyty w szpitalu czy też stałe zamieszkiwanie w ośrodkach opiekuńczych, gdzie z przyczyn regulaminowych utrzymywanie kontaktów seksualnych jest zakazane. W przypadku osób z diagnozą psychiatryczną ogromny wpływ na ich życie seksualne ma, a zwłaszcza występowanie różnorodnych zaburzeń seksualnych, ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwłaszcza chorych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w społeczeństwie i dystans społeczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu w szpitalu psychiatrycznym, wpływają na ich obraz samych siebie, zmniejszając poczucie własnej wartości, a także w znacznym stopniu ograniczając ich szanse zawodowe i matrymonialne, a tym samym także liczbę i zakres kontaktów seksualnych..

12 Objawy schizofrenii – istotne z punktu widzenia seksuologicznego

13 Objawy negatywne (ubytkowe)
Spłycenie lub stępienie afektu Skąpość wypowiedzi ubóstwo treści myślenia Otamowanie myśli Brak dbałości o wygląd Apatia Anhedonia (niezdolność do przeżywania przyjemności) Wycofanie z życia społecznego Zaburzenia czynności poznawczych i uwagi

14 … Osłabienie życia uczuciowego i popędowego oraz obniżenie ogólnej aktywności życiowej charakterystycznej dla osób chorych na schizofrenię prowadzi w efekcie do spadku zainteresowań seksualnych ze spadkiem pożądania włącznie.

15 … W takiej sytuacji odbycie aktu seksualnego często nie przebiega z przeżywaniem dużego napięcia emocjonalnego, akt odbywa się jakby automatycznie, a siła orgazmu jest niewielka.

16 Inne zaburzenia seksualne
Nadmierny popęd seksualny w grupie chorych na schizofrenię spotyka się dość rzadko Najczęściej wyraża się on w przeróżnych fantazjach erotycznych i uprawianiu masturbacji o cechach patologicznych Pomiędzy siłą potrzeb seksualnych a dążeniem do ich zaspokojenia z partnerem istnieje duża rozbieżność

17 Objawy pozytywne (wytwórcze)
Urojenia o treści seksualnej i erotycznej Urojenia dotyczące tożsamości płciowej, samookaleczenia prącia Inne – omamy, rozkojarzenie, dziwaczność zachowania

18 Deficyty poznawcze Przedchorobowe zmniejszenie sprawności procesów poznawczych prowadzi do powstania deficytów utrudniających nabywanie: Podstawowych umiejętności społecznych Zdolności radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych Wpływa to na realizację celów życiowych w tym na umiejętność nawiązywania interakcji partnerskich Dostępne dane wskazują na występowanie przedchorobowych

19 Zaburzenia relacji interpersonalnych u chorych na schizofrenię
Odczuwany lęk utrudnia uczestnictwo w społecznych interakcjach. Chorzy nastawieni są obronnie, nieufnie do innych ludzi, unikają intensywniejszych i głębszych kontaktów.

20 Zaburzenia relacji interpersonalnych u chorych na schizofrenię c.d.
W mniejszym stopniu interesują się kontaktami z płcią przeciwną, czerpią mniej zadowolenia z takich kontaktów. W stosunkach z płcią przeciwną dominuję rezerwa, nieśmiałość, hamowanie swoich odruchowych reakcji.

21 Negatywny stereotyp chorego w społeczeństwie
negatywna samoocena obniżone poczucie własnej wartości ograniczenie liczby kontaktów międzyludzkich w tym seksualnych ograniczone szanse zawodowe, mniejsze możliwości matrymonialne często ograniczone tylko do grupy osób leczonych psychiatrycznie W przypadku osób z diagnoza psychiatryczną ogromny wpływ na ich życie seksualne a zwłaszcza na występowanie różnorodnych zaburzeń seksualnych ma zjawisko stygmatyzacji i dyskryminacji chorych psychicznie, zwłaszcza tych z rozpoznaniem schizofrenii. Negatywne stereotypy choroby psychicznej w społeczeństwie i dystans społeczny wobec osób chorych psychicznie, szczególnie po leczeniu szpitalnym wpływają na ich obraz samych siebie, zmniejszając poczucie własnej wartości, a także w znacznym stopniu ograniczając ich szanse zawodowe i matrymonialne, a także liczbę i zakres kontaktów seksualnych. Pacjenci ze swoimi trudnościami i problemami związanymi z relatywnie małymi umiejętnościami społecznymi i niewielką siecią wsparcia społecznego, dużo rzadziej niż osoby zdrowe, wchodzą w związki małżeńskie i są mniej aktywni seksualnie.

22 Dysfunkcje seksualne w schizofrenii
Rozpowszechnienie zaburzeń seksualnych w grupie chorych leczonych i nieleczonych dotyczy około 30-80% K i 45-80% M Częstość dysfunkcji jest większa w grupie chorych leczonych Brak zainteresowania nawiązywaniem kontaktów seksualnych jest większy wśród chorych mężczyzn jeszcze przed wystąpieniem psychozy (Rowlands 1995)

23 Problemy seksualne u pacjentów ze schizofrenią
Obniżenie lub zanik potrzeb seksualnych Nadmierny popęd seksualny Zmniejszona lubrykacja Zmniejszona/zniesiona zdolność osiągnięcia i/lub utrzymania wzwodu Priapizm Skrócenie/wydłużenie czasu, bądź całkowita niezdolność do osiągnięcia orgazmu. Postać zaburzeń seksualnych w schizofrenii jest różna i z reguły uzależniona od faz klinicznego przebiegu samej choroby. Wśród najczęściej występujących objawów spotyka się różnorodne dysfunkcje seksualne, zaburzenia jakościowe popędu seksualnego pod postacią dewiacji seksualnych, patologiczną masturbację. Zanik popędu jest najczęściej spotykanym zaburzeniem. Jest on jednym z przejawów ogólnego spadku aktywności życiowej chorych na schizofrenię oraz dysfunkcji ich sfery emocjonalnej i osłabienia sfery popędowej. Nawet jeśli chorzy mają zachowaną sprawność seksualną, czyli możliwe jest przez nich osiąganie erekcji czy orgazmu, pacjenci nie przeżywają w pełni napięcia emocjonalnego, orgazmowi nie towarzyszy pełna satysfakcja, akt odbywa się jak gdyby automatycznie.. Erekcje mogą pojawiać się spontanicznie ale brak jest ich w sytuacjach erotycznych. W przypadku pacjentek chorych na schizofrenię istnieje ryzyko podejmowania przez nie licznych kontaktów seksualnych w tym z przypadkowymi partnerami. Występujące u nich zaburzenia w sferze uczuciowości wyższej prowadzą do tego, że kobiety mogą poddawać się biernie nakazowi mężczyzn stąd często padają ofiarą nadużyć seksualnych, mogą też zajmować się prostytucją, narażone są na większe ryzyko chorób wenerycznych, czy niepożądanych ciąż. Nadmierny popęd seksualny w tej grupie pacjentów spotyka się rzadko zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Jeśli występuje to przejawia się zwykle w fantazjach erotycznych lub uprawnianiu masturbacji. Zachowania masturbacyjne są częstsze u osób chorych, zarówno leczonych jak i nie leczonych, w porównaniu z populacją osób zdrowych.

24 Problemy seksualne u pacjentów ze schizofrenią c.d.
Zachowania dewiacyjne Patologiczna masturbacja – Jako przejaw ogólnego spadku aktywności, zubożenia sfery emocjonalnej, dysfunkcji popędu Prostytucja – jako efekt biernego poddania się w skutek zaburzeń uczuciowości wyższej Przestępcze zachowania seksualne Niektóre osoby chore na schizofrenię, a zwłaszcza kobiety, pomimo znacznie obniżonych potrzeb seksualnych, mogą utrzymywać liczne kontakty seksualne z wieloma partnerami. Nie są one jednak inicjatorkami tych kontaktów, zwykle poddają się biernie namowom mężczyzn, m.in. z powodu spadku uczuciowości wyższej. Może wówczas dochodzić nawet do uprawiania przez nie prostytucji. Nadmiernie silny popęd seksualnych wśród tej grupy chorych spotyka się dość rzadko. Najczęściej wyraża się on w różnorodnych fantazjach erotycznych i uprawianiu masturbacji noszącej cechy patologicznej.

25 Możliwe przyczyny biologiczne dysfunkcji seksualnych
U mężczyzn ostry epizod schizofrenii wiąże się z niskim stężeniem estrogenu i androgenów w moczu, U 28% M stwierdza się hipogonadyzm U kobiet 79% - hipoestrogenizm 92% - niskie stężenie progesteronu Howes (2007)

26 Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenię – c.d.
Większa liczba partnerów seksualnych Większe ryzyko molestowania seksualnego, przygodnych kontaktów seksualnych Ryzyko zakażenia HIV Ryzyko nieplanowanej ciąży Mniejsze pragnienie kontaktów seksualnych ale względnie duża ich częstość Mniejsza satysfakcja ze współżycia Z badań przeprowadzonych w latach 80-tych kobiety chore na schizofrenię mają znacznie mnie satysfakcjonujące życie seksualne niż kobiety zdrowe. W badaniach z 1996r. Stwierdzono, że kobiety chore miały więcej partnerów w swojej historii życia i zwykle obecnie nie miały partnera. Znacznie częściej były one ofiarami molestowania seksualnego. Przy podobnej częstości uprawiania seksu, kobiety chore pragnęły go rzadziej niż zdrowe i były nim mniej usatysfakcjonowane. Poważnym problemem jest nieuporządkowane i mało satysfakcjonujące życie seksualne pacjentek. Są one narażone na ataki seksualne, przygodny seks a co za tym idzie ryzyko zakażenia chorobami wenerycznymi i ciążę.

27 Problemy seksualne kobiet chorych na schizofrenię – przyczyny
Istota choroby w tym zaburzenia uczuciowości trudności w tworzeniu relacji interpersonalnych Stosowane leczenie Brak edukacji seksualnej Ograniczona kontrola impulsów Współtowarzyszące uzależnienie od alkoholu i narkotyków

28 Wpływ leków na seksualność kobiet chorych na schizofrenię
Zmniejszenie libido Suchość pochwy Trudności z osiągnięciem orgazmu, Mlekotok Zaburzenia cyklu miesiączkowego Leki poprzez system receptorowy w układzie dopaminergicznym prowadzą do podwyższonego wydzielania prolaktyny, która odpowiada z powstanie opisywanych objawów. Dopomina jest w organizmie inhibitorem wychwytu prolaktyny. Leki neuroleptyczne powodują blokowanie receptorów dopaminergicznych co prowadzi do zniesienia naturalnego hamulca i wzrost poziomu prolaktyny.

29 Problemy seksualne mężczyzn chorych na schizofrenię
Słabsze umiejętności społeczne Rzadsza inicjacja kontaktów z kobietami Mniej stałych związków Wpływ leczenia Pozytywny – Częstsze występowanie myśli o tematyce seksualnej Większe zainteresowanie podejmowaniem kontaktów seksualnych Negatywny – Pogorszenie erekcji Trudności w przeżywaniu orgazmu Mniejsza satysfakcja seksualna Mężczyźni chorzy na schizofrenią mają trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu relacji interpersonalnych z racji słabo rozwiniętych umiejętności społecznych. W porównaniu do kobiet z tym samym rozpoznaniem rzadziej inicjują kontakty z osobami płci przeciwnej, rzadziej żyją w stałych związkach. Aizenberg badał osoby z rozpoznanie schizofrenii leczonych i nieleczonych. Pacjenci nie leczeni, w porównaniu z leczonymi, odczuwali mniejsze pożądanie seksualne, częściej pojawiał się u nich wytrysk przedwczesny. Obie grupy częściej uprawiały masturbację w porównaniu z populacją mężczyzn zdrowych. Stosowana farmakoterapia poprawiała takie zmienne związane z seksualnością jak: Częstość występowania myśli o charakterze seksualnym Ochota na uprawianie seksu. Leczenie zmniejszało jednak – możliwości erekcji, przezywania orgazmu, czy satysfakcji seksualnej.

30 Problemy seksualne mężczyzn chorych na schizofrenię – c.d.
Treści seksualne jako objaw psychotyczny – Autokastracja Objawy o typie transseksualizmu Podejmowanie ryzykownych kontaktów seksualnych – 65% pacjentów podejmuje takie kontakty pomimo świadomości ryzyka z nim związanego (zakażenia HIV) Wśród pacjentów chorych na schizofrenią odrębną podgrupę stanowią ci, dla których seksualność jest treścią przeżyć psychotycznych. Dotyczy to między innymi autokastracji. Zwykle dokonuje jej niewielka grupa młodych pacjentów. To zjawisko próbuje się wyjaśniać konfliktem w pełnieniu ról, problemami z identyfikacją płciową, czy poczuciem winy wywołanym napaścią seksualną. Dodatkowym problemem związanym z przeżyciami psychotycznymi jest zjawisko transseksualizmu. Dla klinicystów trudnością może być ustalenie czy występująca u niektórych osób dezaprobata płci cielesnej, z powodu jej niezgodności z psychicznym poczuciem płci, jest objawem psychotycznym, czy objawem zaburzeń identyfikacji płciowej w postaci transseksualizmu.

31 Trudności w satysfakcjonującym zaspokajaniu potrzeb seksualnych w okresie rozwojowym mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń preferencji i identyfikacji płciowej, potęgując trudności w nawiązywaniu satysfakcjonujących związków.

32 Psychoza a transseksualizm
Transseksualizm jako zagadnienie interdyscyplinarne Bower – transseksualizm jako aspekt schizofrenii Binder, Baastrup – transseksualizm jako pomniejszona jakościowo forma schizofrenii U 25% osób poddanych operacji zmiany płci stwierdzano objawy schizofrenii W nielicznych doniesieniach dotyczących badań nad osobami transseksualnymi wykazano, iż niektórzy pacjenci domagający się operacyjnej zmiany płci chorują na schizofrenię. W starszych publikacjach problemy zaburzonej identyfikacji płciowej traktowano jako cechy schizofreniczne. W ostrej fazie psychozy pojawiały się problemy podobne do tych, jakie są obecne w transseksualizmie. Bower uważa, że należy wziąć pod uwagę możliwość, że transseksualizm jest niczym innym jak tylko pewnym aspektem schizofrenii. Inni (Binder, Baastrup) nazywają transseksualizm pomniejszoną jakościowo formą schizofrenii. Niektóre badania donoszą, że operacyjnej zmianie płci poddało się 25% osób z objawami schizofrenii.

33 Zaburzenia identyfikacji płciowej w treści urojeń
„Dłużej nie będę mężczyzną/kobietą.” „Jestem kimś neutralnym ani mężczyzną ani kobietą.: „Jestem jednocześnie kobietą i mężczyzną.” „JESTEM KIMŚ O ODMIENNEJ PŁCI.” W aspekcie zaburzeń identyfikacji płciowej mamy do czynienia z czterema kategoriami urojeń – „dłużej nie będę mężczyzną/kobietą” „jestem kimś neutralnym o nijakim rodzaju” „jestem jednocześnie i kobietą i mężczyzną” „jestem kimś o płci odmiennej” – to ostatnie urojenie pojawia się w transseksualizmie. Według niektórych autorów na 5 osób ze schizofrenią 1 ma urojenia, że jest osobą o odmiennej płci. Są to informacje zaczerpnięte z pracy Małgorzaty Fajkowskiej- Stanik opublikowanej w 1999r. W psychiatrii polskiej. W 2005r. Prof. Bilikiewicz w tym samym czasopiśmie opublikował artykuł w którym również podkreślał konieczność przeprowadzania dokładnej diagnostyki osób transseksualnych pod kontem obecności u nich objawów psychotycznych. Na dowód słuszności swoich wątpliwości podali przykład osoby z ewidentnymi objawami schizofrenii, która żądała zaświadczenia umożliwiającego jej operacyjną zmianę płci, a jej wyobrażenia miały charakter urojeniowy. Wobec odmowy osoba ta popełniła samobójstwo.

34 Wpływ neuroleptyków na funkcje seksualne
Blokada rec. cholinergicznych Blokada rec. dopaminergicznych Blokada rec. histaminowych – sedacja Blokada rec. noradrenergicznych – alfa1 Wzrost stężenia prolaktyny Obniżenie poziomu testosteronu, estrogenów, progesteronu Farmakologiczne właściwości leków przeciwpsychotycznych determinują ich wpływ na funkcje seksualne, który odbywa się za pośrednictwem różnych mechanizmów. Wszystkie leki przeciwpsychotyczne działają jak postsynaptyczni antagoniści receptora dopaminowego. Dopamina jak pamiętamy odpowiada za zainteresowanie i pobudzenie seksualne. Blokowanie postsynaptycznych receptorów dopaminergicznych w układzie guzowo-lejkowym mózgu zaburza fizjologiczne hamowanie uwalniania prolaktyny co prowadzi do zwiększenia stężenia tego hormonu. Badania sugerują, że zwiększone uwalnianie PRL może wtórnie doprowadzić do zmniejszenia stężenia we krwi estrogenu i testosteronu co przyczynia się do hamowania zachowań seksualnych. Działanie sedatywne wywierane przez wiele leków przeciwpsychotycznych wynika z ich antagonistycznego działania wobec rec. Histaminowych, czego efektem może być głównie zmniejszenie pożądania seksualnego. Receptory cholinergiczne są zlokalizowane w ciałach jamistych prącia i do wystąpienia wzwodu jest niezbędne prawidłowe przekaźnictwo w układzie cholinergicznym. Dodatkowo układ cholinergiczny modeluje funkcje układu adrenergicznego a ten z kolei bierze udział w mechanizmach powodujących ustąpienie wzwodu. Mechanizm obwodowy działając poprzez blokowanie rec. Alfa-adrenergicznych prowadzi do rozszerzenia naczyń tętniczych prącia jako przyczyny priapizmu. Nowoczesne neuroleptyki przeważnie wykazują działanie przeciwserotoninergiczne w postaci blokowania receptorów serotoninowych 5-HT 2a lub 5-HT 2c. Działanie na układ serotoninergiczny jest związane z niekorzystnym wpływem na funkcje seksualne.

35 Hyperprolaktynemia Spadek libido Zaburzenia wzwodu Zaburzenia wytrysku
(jako efekt bezpośredni oraz związany z obniżeniem testosteronu) Zaburzenia wzwodu Zaburzenia wytrysku Hipogonadyzm Obniżenie płodności Mlekotok, ginekomastia

36 Dysfunkcje seksualne jako efekt negatywnego działania leków
Zaburzający wpływ na samoocenę pacjenta, samopoczucie psychiczne i jakość życia Wpływ na stosunek leczonego do przyjmowanego leku, a w efekcie na jego gotowość do współpracy Zmniejszenie zainteresowań seksualnych jako efekt polekowej sedacji, przyrostu masy ciała Zaburzenie ruchów precyzyjnych z powodu zespołu pozapiramidowego

37 Postawy pacjentów wobec seksualności
Ich potrzeby „osobistego związku” należą do najbardziej niezaspokojonych (Burns i in. 2001) Osoby chore na schizofrenie, pomimo trudności wykazują chęć dyskusji o sprawach związanych ze swoją seksualnością i życiem intymnym, odczuwają też potrzebę wchodzenia w relacje seksualne (Mc Cann 2000, Dolman, Landeen 2007)

38 82% M i 96% K podawało przynajmniej 1 dysfunkcje seksualną
M- mniejsze pożądanie, zaburzenia osiągnięcia i utrzymania wzwodu, szybszy wytrysk, mniejszą satysfakcję z orgazmu K – mniej przyjemność w porównaniu do grupy kontrolnej u M dysfunkcje seksualne wiązały się z obecnością negatywnych obj. schi. Romeon (1994), Gabay (2006)

39 Nieprzystosowanie seksualne wiąże się z nasileniem objawów negatywnych i z głębokością apatii, anhedonii, problemami w uspołecznieniu Garcia (1994)

40 82,3% pacjentów chorujących chronicznie ma różnorodne dysfunkcje seksualne:
Impotencja, oziębłość, przedwczesny wytrysk lub jego brak, pochwica, dyspareunia Główne problemy to zahamowanie pożądania i podniecenia Guo (1982)

41 Seksualność osób z zaburzeniami nastroju
Sen i seksualność to dwie sfery najbardziej narażone na zmiany pod wpływem zaburzeń psychicznych. Zarówno libido jak i aktywność seksualna ulegają pogorszeniu pod wpływem zaburzeń psychicznych. Funkcjonowanie seksualne w depresji jest często w większym lub mniejszym stopniu zaburzone. Dzieje się tak dlatego, że głównym objawem depresji jest anhedonia, czyli trudności lub niemożność odczuwania przyjemności. Uważa się, że archetypowym wzorem przyjemności jest przyjemność odczuwana podczas stosunku płciowego. W praktyce ogólnolekarskiej do objawów najczęściej zgłaszanych przez mężczyzn cierpiących na depresję należy impotencja , natomiast u kobiet oziębłość płciowa. Lekarze w takich sytuacjach zaczynają zastanawiać się nad możliwymi organicznymi przyczynami zaburzeń seksualnych, zlecają liczne badania dodatkowe. Inni lekarze często zaczynają od przepisania leków poprawiających erekcję, traktując erekcję jak reakcję niezależną od stanu mózgu. Oczywiście zawsze należy zacząć od wykluczenia możliwych organicznych, neurologicznych czy endokrynologicznych przyczyn zaburzeń erekcji. Jeśli nie zostaną one znalezione zaczynamy zastanawiać się nad możliwymi przyczynami psychogennymi. Mniej więcej 1/3 pacjentów zgłaszających się do lekarza ogólnego z zaburzeniami erekcji nie stwierdza się przyczyn organicznych a podłoże jest emocjonalne w zaburzeniach lękowych czy depresyjnych. Dotychczas psychiatrzy niewiele uwagi poświęcali seksualności osób chorujących na depresję. Aktualnie ulega to zmianie, ponieważ zaczyna być ważne [polepszenie jakości życia pacjentów.

42 Depresja - rozpoznawanie
Objawy występują nie krócej niż 2 tg F 32 (ICD 10) – epizod depresyjny Kryteria grupa I – obniżony, depresyjny nastrój Utrata zainteresowań i zdolności do odczuwania radości (anhedonia) Zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności

43 Depresja – rozpoznawanie c.d.
Kryteria F 32 - grupa II objawów: Niska samoocena i mała wiara w siebie Osłabienie koncentracji i uwagi Poczucie winy i małej wartości Pesymistyczna ocena przyszłości Myśli i czyny samobójcze Typowe zaburzenia snu lub nadmierna senność Zmniejszony apetyt Spadek libido Spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe

44 Dysfunkcje seksualne w zaburzeniach nastroju
Jako objaw depresji – kryteria rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10 Jako objaw innych zaburzeń psychicznych Jako objaw współistniejących chorób somatycznych Jako efekt stosowania leków przeciwdepresyjnych lub innych Wiadomo jest też państwu, że przyczyn występowania zaburzeń seksualnych wśród pacjentów z depresją jest kilka. Wystąpienie dysfunkcji seksualnych może wiązać się z samym procesem depresyjnym – spadek libido należy do II grupy kryteriów rozpoznawania epizodu depresyjnego w ICD 10, obok między innymi zaburzeń snu, zaburzeń łaknienia, innych objawów somatycznych. Poza tym może wynikać ze współistniejących innych zaburzeń psychicznych lub chorób somatycznych – chorób układu krążenia, zaburzeń endokrynologicznych, chorób neurologicznych, nowotworów czy tez chorób infekcyjnych. Zaburzenia seksualne mogą również być spowodowane stosowaniem leków przeciw depresyjnych, jak też leków stosowanych w leczeniu innych chorób. W tym krótkim wystąpieniu chciała bym skoncentrować się tylko na wpływie leków przeciwdepresyjnych na sferę seksualną pacjentów i jak państwo zobaczą na koniec nie będzie to tylko ocena negatywnego działania tych leków. Problem współistnienia dysfunkcji seksualnych u pacjentów leczonych przeciwdepresyjnie zaczął być obserwowany i szerzej badany w latach 80-tych XX wieku, gdy do leczenia wprowadzono leki z grupy SSRI.

45 Informacje ważne na początku
Najistotniejsze jest ustalenie czy zgłaszane przez pacjenta dysfunkcje seksualne pojawiły się: Przed wystąpieniem objawów depresyjnych Wraz z innymi objawami depresyjnymi Po rozpoczęciu leczenia farmakologicznego depresji

46 Wystąpienia zaburzeń seksualnych może niekorzystnie wpłynąć na
- jakość życia, - poczucie własnej wartości, - relacje międzyludzkie. Utrudnia to współpracę pacjenta i lekarza w procesie terapeutycznym, może doprowadzić do przerwania leczenia. Mamy świadomość, że u tak dużej grupy pacjentów może dojść do obniżenia jakości życia, obniżenia poczucia własnej wartości, zaburzenia relacji międzypartnerskich. Dla osób z objawami depresyjnymi problem ten staje się szczególnie istotny, ponieważ sam proces depresyjny często przebiega z podobnymi objawami. Dodatkowo pojawienie się pogorszenia w funkcjonowaniu seksualnym w trakcie leczenia depresji może doprowadzić do braku współpracy w leczeniu, a nawet do jego przerwania czego skutkiem może być nawrót objawów depresyjnych. Wiadomo jest też państwu, że przyczyn występowania zaburzeń seksualnych wśród pacjentów z depresją jest kilka.

47 Zaburzenia seksualne jako składnik obrazu depresji
Zmniejszone zainteresowania i zmniejszona zdolność przeżywania przyjemności, w pełnoobjawowych epizodach umiarkowanej i ciężkiej depresji zazwyczaj obejmują - spadek zainteresowania kontaktami seksualnymi oraz - zmniejszenie zdolności do przeżywania satysfakcji seksualnej.

48 Dysfunkcje seksualne w depresji
Hypolibidemia – 20% Zanik zainteresowania seksem – 23% Zaburzenia erekcji – 25-35% Obniżenie lub brak orgazmu – 25% Clayton, 2007 Do najczęściej występujących zaburzeń seksualnych w przebiegu depresji należą według badań Caytona - …….

49 Depresja i zaburzenia seks. a choroby współistniejące
Choroby układu naczyniowego: NT, CHNS, dyslipidemie Choroby neurologiczne: neuropatie, SM Obniżone stężenie estrogenów: menopauza, laktacja Obniżone stężenie testosteronu: hipogonadyzm Inne zaburzenia endokrynologiczne: choroby tarczycy

50 Depresja i zab. seks. a choroby współistniejące c.d.
Choroby naczyniowe OUN: miażdżyca naczyń mózgowych, stany poudarowe, zaburzenia krążenia mózgowego Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe OUN: choroba Alzheimera, choroba Huntingtona, choroba Parkinsona Padaczka: zwłaszcza ognisko zlokalizowane w płacie skroniowym Stany pourazowe.

51 Depresja i zaburzenia seksualne a przyjmowane leki
Przeciwdepresyjne Przeciwpsychotyczne (antagoniści dopaminy) Antykoncepcja hormonalna Leki hipotensyjne i kardiologiczne Leki przeciwuczuleniowe Amfetamina i jej pochodne Leki uspokajające i inne

52 Wzajemne oddziaływanie czynników indywidualnych i środowiskowych
Choroba Przyjmowane leki Obniżone poczucie własnej wartości Konflikty w związku Aktywność Umiejętności Preferencje seksualne partnera Czynniki związane z wykorzystaniem seksualnym w przeszłości Zmęczenie Obecność w domu dzieci poniżej 18r.ż. Poza przyjmowanymi lekami i chorobą przyczyna wystąpienia zaburzeń seksualnych może się wiązać z obniżonym poczuciem własnej wartości, konfliktami w związku, aktywnością, umiejętnościami i preferencjami seksualnymi partnera, czynnikami związanymi z wykorzystaniem seksualnym w przeszłości, zmęczeniem, oraz obecnością w domu dzieci poniżej 18r.ż.

53 Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach
Casper i wsp.(1985) – obniżenie libido, popędu płciowego i potencji u 72% spośród 160 pacjentów hospitalizowanych z rozpoznaniem dużej depresji i u 77% pacjentów z rozpoznaniem CHAD

54 Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach
Bartlik (1999) – przegląd badań z lat ) obniżenie libido stwierdzano : u 83% M i 53% K z psychozą maniakalno- depresyjną U 61% M i K z dużą depresją U 52% pacjentów z zaburzeniami lękowymi U 14% osób z grupy kontrolnej

55 Zaburzenia seksualne i depresja – w badaniach
Mathew i Weinman (1982) – wyodrębnili typy zaburzeń seksualnych u nieleczonych pacjentów z depresją (grupa 35K i 16M) U 31% obniżenie libido (6% w grupie kontrolnej) Brak istotności statystycznej w przypadku innych zaburzeń – brak orgazmu, opóźnienie ejakulacji, zaburzenia erekcji, przedwczesny wytrysk Wniosek – u pacjentów z depresją obniżenie popędu seksualnego dominowało nad zaburzeniami pobudliwości seksualnej

56 Zaburzenia seksualne i depresja w badaniach
Kennedy i wsp. (1999) – oceniali częstość zaburzeń seksualnych u 143 K i M z dużą depresją przed leczeniem 40% M na miesiąc przed badaniem nie odbyła stosunku 50% K i 42% M zgłaszało obniżenie popędu przed rozpoczęciem leczenia 40-50% badanych zgłaszało obniżenie podniecenia seks. 15% K zgłaszało zaburzenia orgazmu W swoim badaniu oceniali częśtość zaburzeń seksualnych u M i K z dużą depresją przed zastosowaniem leczenia

57 Zaburzenia seksualne i depresja w badaniach
Cyranowski i wsp. (2004) – grupa 68 K z dgn. CHAJ oceniana pod kątem obecności zaburzeń seksualnych Wnioski – objawy depresyjne wiążą się z: -obniżeniem popędu seksualnego, utratą myśli i fantazji o treściach seksualnych, zmniejszeniem pobudliwości seksualnej, pogorszeniem orgazmu Wraz z ustąpieniem depresji funkcjonowanie seksualne poprawiło się z 78% badanych do 50% badanych Cyranowski zbadali podgrupę 68 kobiet wybranych z większej grupy pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi jednobiegunowymi. Występowanie zaburzeń seksualnych oceniano za pomocą kwestionariusza DISF-SR. Po skontrolowaniu takich zmiennych jak przyjmowane leki i obecność partnera seksualnego, stwierdzono, że objawy depresyjne wiązały się z obniżeniem popędu seksualnego, fantazji i myśli o treści seksualnej, zmniejszeniem pobudliwości seksualnej i pogorszeniem orgazmu. Wraz z ustąpieniem objawów depresji funkcjonowanie seksualne początkowo niezadowalające poprawiło się o ponad 20% (z 78% na 50%). Jednak w ciągu trwającego 12 miesięcy badania nie osiągnięto całkowitej remisji objawów takich jak – brak popędu seksualnego, problemy z lubrykacją podczas stosunku i niemożność osiągnięcia orgazmu.

58 Trudności w ocenie funkcjonowania seksualnego
Niechęć lekarza i/lub pacjenta do podejmowania rozmowy na temat problemów seksualnych. Wstyd, zakłopotanie, niewiedza pacjentów. Zbyt krótki czas wizyty. Nieprzygotowanie lekarzy. Największa przeszkodą w ocenie funkcjonowania seksualnego jest niechęć zarówno pacjenta jak i lekarza do rozpoczęcia rozmowy na ten temat. W trakcie zbierania wywiadu dotyczącego funkcjonowania seksualnego pacjenta należy brać pod uwagę czynniki osobnicze i kulturowe danej osoby takie jak wstyd, niewiedza czy zakłopotanie. Pacjenci niechętnie mówią na temat często bolesnych i wprawiających w zakłopotanie aspektów życia seksualnego. Nawiązanie odpowiedniego porozumienia może być spowodowane zbyt krótkim okresem wizyty. Lekarze mogą również obawiać się, że pytania o sferę intymną mogą być odebrane jako zbyt osobiste, czy nawet naruszające granice pacjenta. Badania wykazały, że pacjenci rzadko sami poruszają temat występowania u siebie zaburzeń seksualnych. Zainicjowanie tematu powinno należeć do lekarza.

59 Faza reakcji seksualnej najbardziej podatna na wystąpienie dysfunkcji podczas stosowania SSRI to zdolność do osiągania orgazmu, która jest albo opóźniona albo nie występuje wcale. Zwykle objawom depresji towarzyszy spadek libido.

60 Zaburzenia seksualne w CHAD - przyczyny
Przewlekłość choroby, jej nawrotowość, upośledzenie funkcji poznawczych Objawy osiowe CHAD – depresja lub mania Zaburzone relacje interpersonalne Współistnienie innych zaburzeń psychicznych– zaburzenia lękowe wpływają na ograniczenie kontaktów seksualnych Współistnienie dolegliwości somatycznych – nasilenie oporu i lęku przed aktywnością seksualną Skutek niepożądany działania leków Podwyższenie nastroju, wzmożona aktywność, poczucie wzmożonej energii seksualnej, i obniżony krytycyzm ułatwiają nawiązywanie kontaktów seksualnych, sprzyjają zachowaniom nietaktownym i seksualnie prowokującym, a nawet mogą sprzyjać występowaniu urojeń o treści erotycznej.

61 Mania – objawy Aktywność – nieadekwatnie podwyższony nastrój, popędliwość połączona z agresją, brak obiektywizmu i krytycyzmu, nadmierne zaangażowanie w czynności przynoszące przyjemność (kupowanie drogich rzeczy, afery seksualne, nierozsądne interesy) Napęd – pobudzenie psychoruchowe, odhamowanie, wzrost aktywności ukierunkowanej na cel, z ograniczona możliwości kontroli Zaburzenia popędu – zmniejszona potrzeba snu, spadek łaknienia, WZROST LIBIDO Zaburzenia myślenia - gonitwa myśli, przyśpieszony tok myślenia, rozkojarzenie, urojenia (wielkościowe, niezwykłych możliwości, pochodzenia, odnoszące, prześladowcze 61

62 Mania a zachowania seksualne
Wzmożona pożądliwość płciowa koncentruje myśli chorego na wyobrażeniach seksualnych, Wzmaga napięcie i podniecenie seksualne Obniża krytycyzm Mogą występować objawy dysfunkcji np. zaburzenia wzwodu, brak orgazmu, zaburzenia wytrysku Mogą ujawniać się nieprawidłowe preferencje seksualne, zachowania dewiacyjne, zastępcze kontakty homoseksualne

63 Mania a zachowania seksualne
Zwiększony popęd i brak krytycznej oceny rzeczywistości Podejmowanie lekkomyślnych lub ryzykownych zachowań seksualnych, prowokacyjne zachowania Kontakty z przypadkowymi partnerami Seks bez zabezpieczenia – ryzyko ciąży, zakażenia choroba weneryczną Zdrady małżeńskie Nieplanowane rozwody Wchodzenie w nowe związki partnerskie Sprawstwo lub bycie ofiara przestępstw seksualnych Nadużycia seksualne w stosunku do nieletnich jako efekt zaburzonego krytycyzmu W manii może dochodzić do lekkomyślnych albo niebezpiecznych zachowań seksualnych – liczne przypadkowe kontakty seksualne, współżycie bez zabezpieczeń (ryzyko ciąży lub zakażenia choroba weneryczną). Osoby chore kierując się przypadkowymi wydarzeniami lub błahymi powodami podejmują decyzję o złożeniu wniosku rozwodowego, albo wchodzą w nowe nieprzemyślane związki pa 63

64 Wpływ leków przeciwdepresyjnych na funkcje seksualne
O współistnieniu różnorodnych dysfunkcji seksualnych w przebiegu zaburzeń nastroju była już w dniu dzisiejszym mowa kilkakrotnie. O tym jak ważny jest to problem kliniczny, ponieważ dotyka do 70% chorych również już wspominano, przytaczając wyniki badań Caspra.

65 Leki przeciwdepresyjne a dysfunkcje seksualne - mechanizmy
Nieswoiste hamujące działanie na OUN – sedacja Swoisty wpływ na struktury mózgu odpowiadające za reakcje seksualne Swoisty wpływ na tkanki obwodowe i narządy w funkcjach seksualnych Bezpośredni lub pośredni wpływ na układ neuroprzekaźników w OUN zaangażowanych w funkcje seksualne Mechanizm wpływu leków przeciwdepresyjnych na powstawanie zaburzeń seksualnych jest złożony i podlega ciągłym badaniom. Wymienia się różne możliwe mechanizmy działania leków przeciwdepresyjnych Nieswoiste hamujące działanie na ośrodkowy układ nerwowy wpływające na całościowy poziom funkcjonowania, w tym również na funkcje seksualne np. sedacja Swoisty wpływ na struktury mózgu zaangażowane w przeżywanie reakcji seksualnych Swoisty wpływ na tkanki obwodowe oraz narządy zaangażowane w reakcje seksualne np. prącie bezpośredni lub pośredni wpływ na układ neuroprzekaźników zaangażowanych w funkcjonowanie seksualne.

66 Dopamina - rola Uważana za neuroprzekaźnik „hedonistyczny”
Odczuwanie przyjemności, w tym seksualnej Motywacja do aktywności, zaangażowania Zaspokojenie potrzeb popędowych Sprawność psychomotoryczna Jaka jest rola dopaminy uważanej za neuroprzekaźnik hedonistyczny – związany z odczuwaniem przyjemności, motywacji

67 Serotonina - rola Działanie przeciwdepresyjne
Działanie „antyobsesyjne” Działanie przeciwlękowe Osłabienie erekcji Zaburzenia orgazmu Serotonina jest uwalniana w układzie limbicznym w czasie ejakulacji. Podwyższenie stężenia serotoniny w układzie limbicznym przedłuża okres od rozpoczęcia aktu płciowego do ejakulacji. Jednak serotonina opóźniając wystąpienie ejakulacji, wpływa równocześnie na opóźnienie wystąpienia orgazmu. . Może to częściowo wyjaśnić przyczyny wystąpienia anorgazmii i obniżenia libido u osób leczonych lekami serotoninergicznymi

68 Pobudzenie receptorów serotoninergicznych Obniżenie poziomu dopaminy
Przyczyny dysfunkcji seksualnych w przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego Pobudzenie receptorów serotoninergicznych Obniżenie poziomu dopaminy Zaburzenie syntezy tlenku azotu Hyperprolaktynemia Wpływ na rec. beta- adrenergiczne i alfa – adrenergiczne, rec. muskarynowe, histaminowe

69 Dysfunkcje seksualne a leki przeciwdepresyjne – częstość
Częstość ogólna w depresji – 59% Stosowanie citalopramu - 72,7% Stosowanie paroksetyny - 70% Stosowanie nefazodonu – 8% Stosowanie moklobemidu – 3,9% (grupa badana 1022 pacjentów wiek śr.40 lat) Montejo, 2001 Występowanie dysfunkcji seksualnych zgłaszało 59% z grupy 1022, w wieku średnim 40 lat biorących udział w badaniu otwartym klinicznym dotyczącym lecenia przeciwdepresyjnego. Pacjenci ci przyjmowali różnorodne leki przeciwdepresyjne. Stosowanie leków o działaniu serotoninergicnym wiążę się wyraźnie z wyższą częstością występowania zaburzeń funkcjonowania seksualnego niż w przypadku leków z innych grup.

70 Stosowanie SSRI – obecność dysfunkcji seksualnych u 30-70% pacjentów
Częstość dysfunkcji seksualnych u osób leczonych przeciwdepresyjnie c.d. Stosowanie TLPD (klomipramina) - powyżej 90% pacjentów ma różnorodne dysfunkcje seksualne (zaburzenia wzwodu, zaburzenia ejakulacji) (wg Watson, 2005) Stosowanie SSRI – obecność dysfunkcji seksualnych u 30-70% pacjentów (wg Bettucii, 2006; Litovitz, 2002) W niektórych badaniach częstość występowania zaburzeń seksualnych przy stosowaniu TLPD występuje u ponad 90 % pacjentów. W przypadku stosowani TLPD postać dysfunkcji jest nieco inna – najczęstszym rodzajem dysfunkcji są zaburzenia wzwodu prącia, natomiast przy stosowaniu klomipramina która ma przewagę działania serotoninergicznego stosunkowo częste są opóźnienie ejakulacji. Szacunkowa częstość zaburzeń seksualnych w grupie chorych leczonych SSRI waha się od 30 do 70 %.

71 Seksualność osób z zaburzeniami „nerwicowymi”
Wybrane typy zaburzeń

72 Zdaniem większości badaczy jedną z najważniejszych przyczyn dysfunkcji seksualnych jest LĘK.
Stan lęku w trakcie aktywności seksualnej może być związany z różnymi doświadczeniami z przeszłości (nieudana inincjcja, doświadczenie molestowania, obawa przed negatywną ocena e strony partnera)

73 Lękowe mechanizmy zaburzeń seksualnych
Lęk przed powtórzeniem się nieudanego doświadczenia, która działa jako „samosprawdzająca się przepowiednia” – obawy wzmagają obserwację pod kątem ponownego wystąpienia objawów co wzmaga napięcie oraz zakłóca spontaniczność naturalnych reakcji seksualnych, które ostatecznie nie występują – podstawowy mechanizm rozwoju i utrzymywania się dysfunkcji seksualnych

74 c.d. Objaw „błędnego koła” – niewielkie zakłócenie reakcji seksualnych (np. dłuższe niż zwykle pojawianie się erekcji z powodu zmęczenia) wywołuje lęk, który nasila zaburzenia erekcji powodując lęk, który nasila objawy, które nasilają lęk, itd.

75 c.d. Niepewność siebie – brak zaufania do swoich możliwości może być pierwotną przyczyną lęku, który uruchamia objawy „błędnego koła” Niepewność siebie często wynikająca z braku odpowiedniej edukacji seksualnej

76 Typy dysfunkcji seksualnych w grupie pacjentów z zaburzeniami lękowymi
spadek potrzeb lęk przed współżyciem zaburzenia w uzyskaniu erekcji wytrysk przedwczesny trudności w utrzymaniu erekcji brak orgazmu opóźnienie orgazmu

77 Rodzaje dysfunkcji seksualnych w grupie pacjentek z zaburzeniami lękowymi
brak orgazmu suchość pochwy awersja seksualna obniżenie potrzeb seksualnych anhedonia opóźnienie orgazmu

78 Zaburzenia seksualne u osób z lękiem panicznym
Częstość i rodzaj dysfunkcji seksualnych M – awersja seksualna u 35%, wytrysk przedwczesny u 14%, zaburzenia erekcji u 7%, utrata potrzeb seksualnych K – awersja seksualna u 50%, nadmierny popęd seksualny u 21%, zaburzenia orgazmu u 7%, dyspareunia u 7%

79 Zaburzenia seksualne u osób z fobią społeczną
Nadmierne obawy o to, że pacjent jest obserwowany i krytycznie oceniany przez inne osoby, powoduje lęk przed niesprawdzeniem się w sytuacji intymnej orz brak spontaniczności, który niekorzystnie wpływa na przebieg kontaktu i na zasadzie błędnego koła podtrzymuje objawy lękowe

80 Zaburzenia seksualne u osób z fobią społeczną c.d.
Częstość i rodzaj dysfunkcji seksualnych: M – wytrysk przedwczesny u 47%, zaburzenia orgazmu u 18%, późniejszy wiek inicjacji seksualnej, częstsze korzystanie z usług agencji towarzyskich, mniejsza satysfakcja z podejmowanej aktywności seksualnej, masturbacja u 80% K – zaburzenia orgazmu u 18%, masturbacja u 81% Rozwody – dotyczą 11% związków (w grupie kontrolnej 6%)

81 Zaburzenia seksualne u pacjentów z zaburzeniami obsesyjno- kompulsywnymi
Obsesje i kompulsje mogą obejmować myśli i zachowania seksualne np. obsesyjne obawy o zakażeniu przenoszonym drogą płciową, możliwością zapłodnienia bez stosunku, kompulsyjną masturbację, oglądanie pornografii, korzystanie z usług agencji towarzyskich W grupie nieleczonych osób z OCD – 24% nie odbyło stosunku seksualnego, 9% długi okres abstynencji seksualnej

82 Zaburzenia seksualne w zespole stresu pourazowego
Zaburzenia seksualne występują u 80% pacjentów z rozpoznaniem PTSD Zobojętnienie emocjonalne może przejawiać się utratą popędu seksualnego oraz zdolności do przeżywania orgazmu U tych pacjentów stwierdz asię dorsze funkcjonowanie w sferze pożądania, wzburzenia (brak reakcji genitalnej), orgazmu, satysfakcji seksualnej

83 Seksualność u pacjentek z anoreksją
W badaniach obserwuje się niski poziom hormonów płciowych, w tym nie dochodzi do cyklicznego wydzielania GnRH Anoreksja ma pierwotnie psychiczny charakter z wtórnie rozwijającą się niewydolnością podwzgórzowo-przysadkową Dotyczy zwykle kobiet w okresie pokwitania (początek objawów przed 25r.ż.) U pacjentek występuje zaburzony obraz własnego ciała oraz duże problemy z odbiorem własnej seksualności

84 Anoreksja a seksualność c.d.
Jest wynikiem zaburzeń dojrzewania emocjonalnego w tym w sferze płciowości z powodu uświadomionego lub nieuświadomionego braku akceptacji własnej płci U podłoża zaburzeń leżą konflikty z dominująca matką, opór przed przyjęciem wzorców zachowań matki, odraza do przejawów płciowości (miesiączka, ciąża, współżycie) Obraz kliniczny rozwija się stopniowo – brak łaknienie, wstręt do jedzenia, spadek m.c. aż do skrajnego wyniszczenia

85 Anoreksja a seksualność c.d.
Istnieje związek pomiędzy masą ciała a seksualnością – kobieta przez utratę wagi unika konfliktu seksualnego Dziewczęta, przez chorobę, chcą uniknąć przemiany w dorosłe kobiety wraz ze wszystkimi atrybutami dojrzałej seksualności Zgłaszane zaburzenia – utrata zainteresowania seksualnego – spadek libido to sposób na rozwiązania konfliktów wewnętrznych; brak zadowolenia ze współżycia Wzrost wskaźnika BMI koreluje dodatnio ze wzrostem fantazji seksualnych, obniżeniem lęku i objawów depresyjnych, a zmiany w sferze seksualnej powinny być monitorowane w procesie zdrowienia

86 Anoreksja a seksualność c.d.
Negatywny obraz własnego ciała u kobiet z anoreksją w dużym stopniu wpływa hamująco na przejawy ich seksualności U pacjentek z anoreksją negatywna ocen własnego ciała powoduje negowanie własnej seksualności czego konsekwencja jest wycofanie się z zainteresowania i bliskości z mężczyznami, a szczególnie unikanie aktywności seksualnej pomimo dojrzałości biologicznej

87 Anoreksja a seksualność
Pacjentki z anoreksją w późniejszym wieku zaczynają interesować się płcią przeciwną, później zakochują się, w późniejszym wieku decydują się na pierwszy pocałunek, rzadziej miewają sny erotyczne, rzadziej podejmują kontakty seksualne, częściej dostrzegają negatywne strony swojej seksualności

88 Dziękuję za uwagę…