Granice poznania. Granice poznania.

Prezentacja na temat: "Granice poznania. Granice poznania."— Zapis prezentacji:

1 Granice poznania. Granice poznania

2 Kant i problem transcendentalny
Immanuel Kant Krytyka czystego rozumu 1781 Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza naukowa na podstawie samego tylko doświadczenia nie jest możliwa. Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową. Musimy zatem mieć jakąś wiedzę a priori. Jak można wykroczyć w poznaniu poza treści doświadczenia? Granice poznania

3 Kant i problem transcendentalny
Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Przewrót kopernikański w filozofii: nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do podmiotu. Granice poznania

4 Kant i problem transcendentalny
Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Granice poznania

5 Kant i problem transcendentalny
Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Granice poznania

6 Kant i problem transcendentalny
Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Formy zmysłowości: przestrzeń czas Granice poznania

7 Kant i problem transcendentalny
przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości Granice poznania

8 Kant i problem transcendentalny
przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawisko  rzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości matematyka jest nauką a priori: geometria o przestrzeni, arytmetyka o czasie Granice poznania

9 Dygresja: inne poglądy na przestrzeń i czas
Substancjalizm: czas i przestrzeń istnieją niezależnie od umysłów i ciał, czas i przestrzeń mogłyby być puste. Argument: istnieje przestrzeń absolutna, bo istnieje ruch absolutny (Newton) Izaak Newton Granice poznania

10 Dygresja: inne poglądy na przestrzeń i czas
Relacjonizm: czas i przestrzeń są ogółem relacji między ciałami, bez zdarzeń nie ma czasu, bez ciał nie ma przestrzeni. Argument: pytanie o to, czemu Bóg nie stworzył świata godzinę wcześniej, jest absurdalne (Leibniz) Gottfried Wilhelm Leibniz Granice poznania

11 Dedukcja transcendentalna (fragment)
Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z doświadczenia. Jest ono jednak niezbędne do wydawania sądów o zjawiskach. Czyli bez niego wiedza naukowa jest niemożliwa. Mamy wiedzę naukową. Wniosek: mamy a priori pojęcie przyczyny. Granice poznania

12 Dedukcja transcendentalna (fragment)
Podobnie mamy a priori pojęcie substancji i 10 innych kategorii czystego intelektu. przyroda = konstrukcja ze zjawisk, dokonana za pomocą kategorii czystego intelektu Inaczej: umysł jest aktywny w procesie poznania. Poznanie nie polega na biernym odbiorze wrażeń. Granice poznania

13 Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez doświadczenie …jest przyczyną… Granice poznania

14 Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji
Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co znać a priori zasadę przyczynowości. Zasada przyczynowości gwarantuje, że w przyrodzie zachodzą prawidłowości. Granice poznania

15 Przewrót kopernikański w filozofii
Pytanie o: Przykładowe odpowiedzi źródła poznania skąd można cokolwiek wiedzieć? granice poznania co można wiedzieć? Kartezjusz idee wrodzone  w zasadzie wszystko (gdybyśmy byli doskonali) Hume doświadczenie (wrażenia) w zasadzie nic (nie znamy związków między faktami) Kant ? matematyka fizyka Newtona  Granice poznania

16 Realizm i idealizm epistemologiczny
Realizm epistemologiczny przedmiot poznania istnieje rzeczywiście (niezależnie od podmiotu poznającego) Idealizm epistemologiczny przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego Granice poznania

17 Realizm i idealizm epistemologiczny
Realizm epistemologiczny transcendentalny: przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz) immanentny (krytyczny) przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke) Granice poznania

18 Realizm i idealizm epistemologiczny
Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke): wtórne: barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości pierwotnych rzeczy Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki jakościom wtórnym Granice poznania

19 Realizm i idealizm epistemologiczny
Współczesne rozróżnienie: jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne: Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są ugruntowane w jakościach przypadłościowych. Granice poznania

20 Realizm i idealizm epistemologiczny
immanentny: poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley) transcendentalny (krytyczny) poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant) Granice poznania