Układ pokarmowy Trawienie pokarmu Wchłanianie produktów trawienia

Prezentacja na temat: "Układ pokarmowy Trawienie pokarmu Wchłanianie produktów trawienia"— Zapis prezentacji:

1 Układ pokarmowy Trawienie pokarmu Wchłanianie produktów trawienia
Wchłanianie płynów pobranych i zwrotne wchłanianie płynów wydzielanych Usuwanie niestrawionych składników pokarmu i produktów przemiany materii Odporność (GALT)

2 Układ pokarmowy

3 Ogólna budowa przewodu pokarmowego
(1) błona śluzowa (mucosa): budują ją kolejno: nabłonek (epithelium) blaszka właściwa (lamina propria) łącznotkankowa i mięśniówka błony śluzowej (muscularis mucosae) – cienka warstwa mięśniówki gładkiej, której skurcz powoduje sfałdowanie błony śluzowej (2) błona podśluzowa (submucosa) – tkanka łączna, naczynia krwionosne i limfatyczne, włókna nerwowe (3) błona mięśniowa: 2 warstwy mięśniówki gładkiej (wyjątek – przełyk,) – wewnętrzna okrężna, - zewnętrzna podłużna. Kurczliwość tej mięśniówki wywołuje ruchy perystaltyczne; (4) błona zewnętrzna (przydanka): włóknista (w odcinkach leżących zewnątrzotrzewnowo - przełyk) lub surowicza (w odcinkach leżących wewnątrzotrzewnowo- żołądek, jelito) – zbudowana z tkanki łącznej, w przypadku błony surowiczej pokryta dodatkowo nabłonkiem jednowarstwowym płaskim (międzybłonkiem –otrzewną).

4 Błona śluzowa Nabłonek b. podśluzowa m. okrężne m. podłużne b. zewnętrzna

5 Przewód pokarmowy BP MA - błona śluzowa, SU – b. podśluzowa, MU –b. mięśniowa, S – błona zewnętrzna

6 Jama ustna Pokrywa ją błona śluzowa wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, przeważnie nierogowaciejącym (nieznaczne rogowacenie na podniebieniu twardym, dziąsłach i grzbietowej powierzchni języka). W blaszce właściwej i błonie podśluzowej znajdują się niewielkie gruczoły surowicze, śluzowe i mieszane (gr. wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe).

7

8 Język Zbudowany jest z mięśni szkieletowych pokrytych błoną śluzową. Pokrywa go nabłonek wielowarstwowy płaski cienki na powierzchni brzusznej, gruby i brodawkowaty na powierzchni górnej. Mięśniówka języka to złożony system mięsni podłużnych, pionowych, poziomych i skośnych, co jemu zapewnia znaczną ruchomość, niezbędną przy mieszaniu, fragmentowaniu, przemieszczaniu pokarmu i mowie.

9

10 Brodawki języka –przednie 2/3 długości
Na powierzchni grzbietowej błona śluzowa tworzy niewielkie uwypuklenia – brodawki języka: (1) brodawki nitkowate: najliczniejsze, stożkowate, wysokość ok. 2 mm, nadają językowi szorstkość, umożliwiając przytrzymywanie kęsów pokarmu; (2) brodawki grzybowate - podobnej wielkości, nieliczne, zawierają kubki smakowe, nas koniuszku języka odbierają smak słodki, dalsze smak słony (3) brodawki okolone: największe - średnica 3 mm, w liczbie ułożone wzdłuż granicy między trzonem a korzeniem języka, otoczone głębokimi rowkami; kubki smakowe odbieraja smak gorzki (4) brodawki liściaste: u człowieka szczątkowe, w formie fałdów w tylnej części języka. W nabłonku pokrywającym brodawki 2,3,4 znajdują się kubki smakowe. Pod brodawkami 3 i 4 znajdują się surowicze gruczoły von Ebnera, których wydzielina opłukuje (oczyszcza) powierzchnie kubków smakowych.

11 Język – brodawka grzybowata i nitkowata

12 Język - kubki smakowe

13

14

15 Ślinianki Podżuchwowa – mieszana Podjęzykowa - mieszana Przyuszna - surowicza

16

17

18 Przełyk Nabłonek: wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
W blaszce właściwej i błonie podśluzowej małe gruczoły przełykowe wydzielające śluz. Błona podśluzowa zawiera także tkankę limfoidalną, włókna nerwowe i naczynia krwionośne Błona mięśniowa w 1/3 górnej zbudowana z mięśniówki szkieletowej, w 1/3 środkowej z mieszanej, a w 1/3 dolnej z gładkiej.

19 Przełyk – dolna 1/3

20 Przełyk N BW GŚ BP M

21 Przełyk – (p. podłuzny), gruby nabłonek chroni ścianę przed otarciem przez kęs pokarmowy

22 Przełyk – nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

23 Przełyk – przejście mięśniówki poprzecznie prążkowanej(Sk) w gładką (Sm), kolagen wybarwiony na niebiesko

24 Przełyk Odcinek przywpustowy przełyku pod wpływem cofania się kwaśnej treści żołądkowej przekształca się w nabłonek walcowaty. Jest on szczególnie podatny na owrzodzenia i stany zapalne (przełyka Barreta). Bolesna stany zapalne mogą być przyczyną rozwoju raka przełyku.

25 Żołądek – budowa anatomiczna
Składa się z: wpustu, trzonu z dnem odźwiernika.

26 Żołądek – budowa histologiczna
Nabłonek: jednowarstwowy walcowaty, jego komórki produkują śluz, który chroni ścianę żołądka przed działaniem silnie kwaśnego soku żołądkowego. Blaszka właściwa: nabłonek tworzy wpuklenia (dołeczki żołądkowe), do których otwierają się małe cewkowe gruczoły zlokalizowane w blaszce właściwej: we wpuście gruczoły wpustowe, w trzonie i dnie żołądkowe właściwe, w odźwierniku odżwiernikowe. Gruczoły wpustowe i odźwiernikowe produkują śluz. Błona mięśniowa: w jej skład wchodzą trzy warstwy mięśni skośne (najbardziej wewnętrzna). Okrężna i podłużna,

27 Żołądek BŚ BPŚ BM

28 M – b. śluzowa, MM – mięsniówka b. śluzowej, S – b
M – b. śluzowa, MM – mięsniówka b. śluzowej, S – b. podśluzowa, O,C,L – mięśnie ukośne (o), okrężne (c), podłużne (l), GP – dołki żołądkowe

29 Żołądek – błona śluzowa, dołki żołądkowe z gruczołami śluzowymi

30 Gruczoły właściwe żołądka
zawierają kilka typów komórek: (1) komórki główne, produkujące enzymy trawienne soku żołądkowego (pepsyna, podpuszczka, lipaza), (2) komórki okładzinowe, które “produkują kwas solny”, tzn. aktywnie transportują do światła gruczołu jony H+ i Cl-, które tworzą tam roztwór HCl, i glikopeptyd niezbedny do wchłaniania wit. B12 (3) komórki śluzowe szyjki, złokalizowane w górnej części gruczołu, produkujące śluz, (4) komórki niezróżnicowane (macierzyste), zlokalizowane na pograniczu dołeczka i górnej części gruczołu, odpowiedzialne za regenerację nabłonka gruczołów i powierzchni żołądka, (5) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.

31 Komórki gruczołu żołądka
KG KM KD Komórki główne ( KG, pepsyna), macierzyste (KM, prekursorowe), dokrewne (KD, hormony peptydowe),

32 Komórki okładzinowe (kwasochłonne) – wytwarzają HCl
k. główne (zasadochłonne) – wytwarzają enzymy (pepsyna, podpuszczka)

33 Gruczoł żołądka

34 Żołądek Mięśniówka tworzy trzy warstwy
Błona śluzowa dzieli się na obszar wpustu, trzonu i dna oraz odźwiernika Komórki okładzinowe produkują kwas solny i glikopeptyd wiążący wit B12 Komórki główne wydzielają pepsynę, Komórki dokrewne produkują hormony peptydowe: gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.

35 Jelito cienkie Składa się z trzech kolejnych odcinków: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Zachodzą w nim główne procesy trawienia pokarmu – białek, tłuszczów, węglowodanów i kwasów nukleinowych

36

37

38 Ściana jelita – fałdy krężne, kosmki, mięśnie, błona surowicza

39 Nabłonek jelita -jednowarstwowy walcowaty, pokrywa kosmki jelitowe i wpukla się w głąb blaszki właściwej tworząc cewkowe gruczoły – krypty jelitowe .

40 Nabłonek jelitowy Nabłonek pokrywający kosmki i krypty zawiera kilka typów komórek: (1) enterocyty: komórki z brzeżkiem szczoteczkowym, których zadaniem jest wchłanianie produktów trawienia i przekazywanie ich do naczyń krwionośnych i limfatycznych (2) komórki kubkowe, wydzielające śluz, (3) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe: serotoninę, sekretynę, somatostatynę, enterogastron, VIP (4) komórki niezróżnicowane (macierzyste, pnia), odpowiedzialne za regenerację nabłonka, (5) komórki Panetha, (w dnie krypty), produkujące substancje antybakteryjne (defensyny) i antypasożytnicze.

41 Komórki kosmka i krypty

42 Gruczoł jelitowy (krypta) – zawiera komórki pnia endokrynne i komórki Panetha (P, w dnie krypty), produkujące substancje antybakteryjne (defensyny, lizozym ) i antypasożytnicze. Kosek (v) Gruczoł

43 Kosmki i krypty jelitowe
Kosmek jelitowy: palczasta wypustka błony śluzowej (ok. 1mm), pokryta nabłonkiem jelitowym. Zrąb kosmka tworzy bogato komórkowa tkanka łączna wiotka, w której znajduje się sieć naczyń włosowatych, ślepo zakończone naczynie limfatyczne i pęczek komórek mięśniowych gładkich odchodzący od muscularis mucosae (“pompowanie” limfy).

44

45 Kosmek – naczynie limfatyczne (L), enterocyty, komórki kubkowe, limfocyty (Ly

46 Jelito cieńkie – fałdy okrężne (b. podśluzowa), kosmki (b
Jelito cieńkie – fałdy okrężne (b. podśluzowa), kosmki (b. sluzowa) i mikrokosmki enterocytów zwiększenie powierzchni chłonnej

47

48 Kosmek Krypta BŚ BPŚ

49 Kosmki jelitowe – brzeżek szczoteczkowy (mikrokosmki) na enterocytach

50 Dwunastnica jest jedynym odcinkiem jelita, zawierającym gruczoły również w błonie podśluzowej: gruczoły dwunastnicze (Brunnera), produkujące silnie zasadową wydzielinę neutralizującą kwaśną treść pokarmową przechodzącą z żołądka.

51 XII-ca - kosmki bł. śluzowej, gruczoły śluzowo-surowicze w bł podsluzowej, bł. mięśniowa

52 Dwunastnica – kosmek, gruczoł śluzowy i gr
Dwunastnica – kosmek, gruczoł śluzowy i gr. Brunnera w warstwie podśluzowej

53

54 Jelito grube Składa się z kątnicy wraz z wyrostkiem robaczkowym, wstępnicy, okrężnicy, zstępnicy, esicy i prostnicy.

55 Jelito grube -funkcje Wchłanianie wody i soli Formowanie kału
Defekacja

56 Jelito grube Nie posiada kosmków – błona śluzowa zajęta jest przez głębokie i regularne krypty jelitowe, w których jest bardzo dużo komórek kubkowych (śluzowych), natomiast nie ma komórek Panetha. Występują także komórki walcowate (wchłaniają wodę i sole), k. macierzyste i dokrewne (substancja P, somatostatyna, chromogranina). Zewnętrzna warstwa mięśniówki nie jest ciągła – ma formę trzech taśm. W jelicie grubym nabłonek wchłania wodę i wydziela śluz, co prowadzi do formowania i zagęszczania mas kałowych.

57 Jelito grube – brak kosmków, krypty, grudka limfatyczna
BPŚ BM GC

58 Ściana jelita grubego – brak kosmków liczne gruczoły, poj
Ściana jelita grubego – brak kosmków liczne gruczoły, poj. grudki chłonne

59 GALT – układ limfatyczny związany z jelitem
Migdałki podniebienne, jezykowe i gardłowe Grudki chłonne - błonie podśluzowej przełyku Pęczki Peyera – jelito cieńkie, zawierają komórki M pobierąjace antygeny z jelita i prezentujace je limfocytom Limfocyty i komórki plazmatyczne w blaszce właściwej jelita cieńkiego i grubego

60 Jelito grube Błona śluzowa wchłania wodę i sole i wydziela śluz
W błonie śluzowej znajdują się długie proste gruczoły cewkowate zbudowane z nabłonka walcowatego. Nabłonek zbudowany z komórek: walcowatych (resorbcja), kubkowych (śluzowe), macierzystych (regeneracja) i wydzielniczych (hormony peptydowe. brak kom. Panetha (obronne)

61 Jelito grube rectum

62

63 Gruczoły przewodu pokarmowego
Trzustka Wątroba

64

65 Trzustka jest gruczołem endo- i egzokrynnym

66 Wysepka Langerhansa otoczona pęcherzykami surowiczymi

67 Komórki pecherzykowe wytwarzają sok trzustkowy

68 Trzustka – funkcja egzokrynna
Wydziela enzymy trawienne trawiące: białka – trypsynogen, chymotrypsynogen, karboksypeptydazę Tłuszcze – fosfolipazę Skrobię - amylazę DNA/RNA - nukleazy

69 Wątroba – centralny organ metaboliczny organizmu
Synteza białek krwi – albumin, protrombiny, fibrynogenu Utlenianie aminokwasów i synteza mocznika Glukoneogeneza – synteza glukozy z aminokwasów i lipidów Utlenianie nukleotydów i synteza kwasu moczowego Wydalanie bilirubiny Magazynowanie glikogenu Utlenianie kwasu mlekowego Metabolizm toksyn i leków Wytwarzanie żółci i udział w trawieniu tłuszczów

70 Naczynia wątroby – układ wrotny
Doprowadzające: Tętnica wątrobowa – tętnice okołozrazikowe –sinusoidy Żyła wrotna – żyłki doprowadzające – sinusoidy Odprowadzajace: Sinusoidy- żyła centralna (ż. śródzrazikowa) – ż. wątrobowa- ż. Główna dolna

71

72 Wątroba – jednostką funkcjonalną są zraziki
Zrazik tworzą: Żyła centralna do której zbieżnie uchodzą sinusoidy (naczynia włosowate) Hepatocyty otaczające każdy sinusoid Ułożone na obwodzie przestrzenie bramno- żółciowe zawierające tetnicę, żyłę międzyzrazikową i przewód żółciowy (triada)

73

74 Wątroba – jednostką funkcjonalną są zraziki

75

76

77 Komórki wątroby Hepatocyty – bogate w organelle
Mitochondria - >1000 Peroksysomy Poliploidalne jądra Bogata ER, AG Złogi glikogenu i tłuszcze w cytosolu Komórki żerne ( Browicza-Kupffera) pochodne monocytów

78 Komórki żerne wątroby

79

80