Wielkopolska Konferencja dla Nauczycieli Akcja KŁADKA

Prezentacja na temat: "Wielkopolska Konferencja dla Nauczycieli Akcja KŁADKA"— Zapis prezentacji:

1 Wielkopolska Konferencja dla Nauczycieli Akcja KŁADKA
Poznań, 11 grudnia 2014 roku Doświadczenia edukacyjne trzecioklasistów w perspektywie drugiego progu szkolnego dr hab. Renata Michalak Zakład Edukacji Elementarnej i Terapii Pedagogicznej Wydział Studiów Edukacyjnych

2 Atrybuty edukacji przedmiotowej
większa liczba nauczycieli, o zróżnicowanych wymaganiach, stylu komunikowania, formach i metodach pracy oczekiwania nauczycieli i rodziców, co do większej odpowiedzialności i samodzielności nowe przedmioty wymagające więcej nauki, a także o wyższym stopniu trudności zadań większa liczba zadań domowych czyli mniej czasu na zabawę przemieszczanie się po szkole – chodzenie z sali do sali większa sprawność poznawcza – większe tempo pisania, czytania, liczenia, zapamiętywania, wypowiadania się większa dyscyplina nowy cyfrowy system oceniania nowe sposoby kontrolowania - sprawdzania postępów ucznia

3 Adaptacja proces poszukiwania swojego miejsca w każdym nowym środowisku zależy od tego, na ile zachowana jest równowaga pomiędzy oczekiwaniami płynącymi ze środowiska, a możliwościami jednostki oraz jej dążeniami, potrzebami i planami umiejętność adaptacji nie jest wrodzona, ale kształtuje się i doskonali w miarę rozwoju

4 subiektywny aspekt adaptacji
Formy adaptacji wolność zniewolenie subiektywny aspekt adaptacji obiektywny aspekt adaptacji adaptacja Wyrazem dobrej adaptacji jest zdolność zaspokajania osobistych potrzeb na terenie nowego środowiska (subiektywny aspekt adaptacji) oraz zdolność odpowiedzi na pojawiające się wymagania (obiektywny aspekt adaptacji). Dobra adaptacja ma charakter relacyjny i zakłada równowagę między subiektywnym i obiektywnym jej aspektem.

5 Portret dziecka dojrzałego do roli czwartoklasisty w opiniach nauczycieli edukacji przedmiotowej
Rodzaj kompetencji % nauczycieli N: 108 umiejętności szkolne 89,8 samodzielność w pokonywaniu trudności 67,6 samodzielność w organizowaniu własnej nauki 64,8 pozytywne nastawienie do szkoły 60,2 nadążanie za poleceniami nauczyciela 53,7

6 Atrybuty edukacji przedmiotowej
Opinie nauczycieli i uczniów NAUCZYCIELE „Przyszedł czas na prawdziwą naukę, a nie zabawę i wygłupy na dywanie. Tu trzeba się samemu uczyć, a nie o wszystko pytać nauczyciela i bez przerwy trzymać go za rękę”. „Uczeń klasy czwartej musi być samodzielny, a nie bez przerwy wchodzić do pokoju nauczycielskiego i pytać o bzdury. Powinien selekcjonować rzeczy ważne od tych nieważnych, niepotrzebnych.” „Wielu z nich traktuje nas jak przytulanki, a przecież przedszkole dawno się skończyło. Jeśli teraz nie nauczą się samodzielności i odpowiedzialności to później już nie będzie na to czasu.” UCZNIOWIE 80% zbyt częste i trudne kartkówki, sprawdziany 36% trudne zadania 30% zbyt długie i nudne lekcje 30% nauczyciele dużo wymagają, krzyczą i stawiają słabe stopnie 25% mało przerw 20% dużo nauki i zadań domowych oraz brak wolnego czasu

7 Wypowiedzi czwartoklasistów
Kasia NA3 (strategia aktywnej adaptacji) (…) wolę chodzić do klasy IV, bo teraz jest dużo ciekawych przedmiotów, poza tym nasza Pani była niemiła, ciągle krzyczała i było nudno na lekcjach. Teraz niektórzy nauczyciele są mili, ale niektórzy też krzyczą. Gdybym mogła coś zmienić to zrobiłabym krótsze lekcje i gry i zabawy i wycieczki. Wtedy byłoby jeszcze fajniej. Teraz wielu nauczycieli, a najbardziej od matematyki i polskiego każą nam dużo się uczyć. Nie mogę zdążyć tak szybko dyktują. Mam najgorsze zeszyty z polskiego, w domu muszę je przepisywać. Jak wracam do domu to nie mogę iść na podwórko czy pograć w plejkę, muszę zaraz odrabiać lekcje, bo mama mi każe. (…) nie wszystko pamiętam z lekcji i często dostaję słabe stopnie. Dużo się uczę, ale to nie pomaga. Nie mogę się nauczyć liczyć zadań z treścią. Pani od matematyki nam tłumaczy, ale mi trudno zapamiętać, a ona nie może ciągle powtarzać, bo musimy robić postępy.

8 Zosia PA2 (strategia adaptacji lękowej)
W klasie czwartej dużo się zmieniło, bo mamy dużo nowych przedmiotów i wszystkich nowych nauczycieli. Niektórzy są mili, ale więcej na nas krzyczy. Chłopacy trochę wariują na lekcji i przeszkadzają, ale nauczyciele zamiast ich ukarać to tylko krzyczą. Nie lubię tego hałasu. Często czuje się zmęczona i boli mnie głowa. Chodzę wtedy do pani pielęgniarki po tabletkę. Mama powiedziała pani wychowawczyni, ze ja mogę dostać tabletkę jak boli mnie głowa. Głowa mnie też czasem boli po sprawdzianie. Dużo mamy sprawdzianów. Każdy nauczyciel robi sprawdziany i kartkówki. Na lekcji jest mało czasu i ciągle nauczyciele muszą robić sprawdziany. My jesteśmy zmęczeni, ale i tak nikt się nie przejmuje. Musimy się uczyć. W klasie trzeciej też chodziliśmy do szkoły i się uczyliśmy ale mieliśmy więcej czasu na wszystko. Teraz mamy tyle lekcji do odrobienia, że …Ja się dużo uczę, tylko nie zawsze wszystko mi się udaje. Nie mogę czasem zapamiętać ważnych rzeczy i na sprawdzianie to wychodzi. Na lekcjach też dużo piszemy i wypełniamy ćwiczenia i piszemy odpowiedzi do czytanki w zeszycie. Pani od polskiego często zabiera nam zeszyty i sprawdza. Ja nie wszystko zdążę zrobić i zapisać. Nauczyciele szybko mówią i nas popędzają, ale mnie boli ręka od pisania. Chciałabym żeby było mniej lekcji i mniej zadań do domu i mniej uczenia się. Wtedy bym ze wszystkim zdążyła i jeszcze miała czas dla siebie. Czuję się zmęczona i moje koleżanki też. Ale nauczyciele nie są sprawiedliwi i tak mówią, że się nie uczymy, że nie jesteśmy już dzieci i że trzeba się więcej wysilić. Ja się staram…

9 Marta PA1 (strategia adaptacji aktywnej)
(…) powiedziałabym, że w klasie IV jest fajnie, bo jestem już starsza, mogę wracać sama do domu z koleżankami, jest dużo ciekawych lekcji. EEE! Na przykład teraz mamy informatykę i prawdziwe lekcje wf. W klasie trzeciej nie mieliśmy w ogóle zajęć z komputerami, a przecież wszyscy to lubią. Plastyka też jest fajna, bo możemy malować farbami i pani nie krzyczy, że nabrudzimy, tniemy też nożyczkami i nie musimy o wszystko pytać pani. No, ale teraz mamy dużo zadawane do domu i nie mam czasu wychodzić na podwórko ani spotkać się z koleżankami. Trudno też jest wszystkiego nauczyć się na piątkę, bo jest dużo różnych przedmiotów. Nie wystarczy już tylko zapamiętać to, co mówił nauczyciel na lekcji ale trzeba przeczytać w podręczniku i wiedzieć co jest ważne. Jak się tego nie wie, to można dostać słabą ocenę mimo, że dużo się uczysz. W trzeciej klasie było lepiej bo nie było ocen. No…, ale teraz mamy prawdziwy wf, ćwiczymy i biegamy na prawdziwej sali gimnastycznej. Dziewczyny mają osobno wf i chłopacy osobno i to jest fajne. (…) Nie lubię też sprawdzianów. Każdy nauczyciel robi nam ciągle kartkówki i sprawdziany, a potem zostaje mało czasu na lekcje i wszystkiego musimy uczyć się w domu, sami. W szkole nas tylko pytają i sprawdzają. Nieraz w jednym dniu mamy trzy sprawdziany. Jestem ciągle zmęczona i dlatego nie chodzę już na tańce, bo to zabierało dużo czasu. Jak czegoś nie wiem lub nie potrafię to najczęściej nie pytam bo nauczyciele mówią, że przedszkole się skończyło i trzeba być samodzielnym. Rodzice też uważają, że muszę być bardziej samodzielna.

10 Marcin PA2 (strategia adaptacji biernej)
(…) to co zmieniło się w klasie czwartej to bardzo dużo pracy, samodzielnej nauki, trudniejsze zadania, długie lekcje i krótkie przerwy. Jeszcze to, że nie mamy swojej sali i prawie na każdej przerwie zamiast odpoczywać musimy wędrować po szkole. Nie ma na nic czasu, bo na lekcje nie wolno się spóźnić, bo nauczyciele krzyczą i wpisują nieobecność. Kiedyś prawie cała moja klasa spóźniła się na matematykę i pani strasznie na nas była zła. Kazała nam wyjść przed salę, i pokazywała jak szybko trzeba chodzić i jak czytać numery na drzwiach żeby trafić do dobrej klasy. Potem za karę zrobiła nam kartkówkę, bo powiedziała, że nie ma już czasu na sprawdzenie zadania domowego. Nikt nie lubi pani od matematyki, bo ona na nas ciągle krzyczy i odpytuje przy tablicy. Z nikogo nie jest zadowolona i mówi, że nie nadajemy się do klasy czwartej bo zachowujemy się jak przedszkolaki. Ja tam wolę się podporządkować i zawsze staram się robić wszystko dobrze, ale nie zawsze mi wychodzi. Przy tablicy się bardzo denerwuję i zapominam nieraz nawet łatwe rzeczy, które w domu się nauczyłem. Nie lubię sprawdzianów bo też się denerwuję i dostaję przez to słabsze oceny. Ja umiem prawie wszystko rozwiązać ale zawsze brakuje mi czasu, a pani nas popędza i chce abyśmy jak najszybciej oddawali kartki. Inni uczniowie też mają problemy z matematyki. (…) na innych lekcjach też jest dużo kartkówek i sprawdzianów. Wszystkim nam teraz idzie gorzej, w klasie trzeciej było lepiej i łatwiej. Choć też było nudno. Teraz nikt nam nie pomaga i wszystko trzeba wiedzieć samemu, gdzie szatnia, jak wypożyczyć książkę z biblioteki, co napisać. Wszystko musimy robić sami, ale tak jak chce nauczyciel. A skąd my to mamy wiedzieć?(…) Teraz jest fajna informatyka i wf. W klasie trzeciej prawie nie mieliśmy wf tylko gimnastykę razem z dziewczynami. Pani nie pozwalała nam grać w nogę.

11 Borys WA3 (strategia adaptacji biernej)
Teraz jest gorzej, trudniej niż w klasie trzeciej. Mamy dużo lekcji, dużo nauczycieli, którzy krzyczą i są z nas niezadowoleni. Robią bez przerwy sprawdziany i dają jedynki. Nie słuchają naszych tłumaczeń, ciągle nas pospieszają. Nie mamy nawet czasu żeby się zastanowić. Musimy szybko pisać, czytać, zapamiętywać i zadania są o wiele trudniejsze. Chciałbym żeby zmieniło się wszystko. Szkoła jest trudna i nie bardzo lubię do niej chodzić. Wszystko trzeba robić samemu i nikt nie pomaga. Można łatwo dostać jedynkę i nikt się tym nie przejmuje. Nie mamy też komu powiedzieć o naszych problemach.

12 uczenia się we współpracy generatywnego uczenia się
Co pozwala dziecku osiągnąć gotowość do przekraczania progu? Natura REAL = rich environment for active learning Bogate środowisko kształcenia jest funkcją 4 kompatybilnych strategii nauczania: uczenia się we współpracy generatywnego uczenia się kształcenia ześrodkowanego na uczniu uczenia się przez rozwiązywanie rzeczywistych problemów (R. Grabinger, 1999)

13 Siła REAL rozwój odpowiedzialności, inicjatywy i decyzyjności, a także świadomego uczenia się podejmowanie dynamicznych, interdyscyplinarnych i generatywnych czynności uczenia się wspierających złożone procesy mentalne, jak: analiza, synteza, a także rozwiązywanie problemów, eksperymentowanie, kreatywność i wieloaspektowe badanie zjawisk rozwój umiejętności poznawczych i metacognitywnych istotnych w procesie świadomego uczenia się integrowanie nowo nabytej wiedzy z już posiadaną i tym samym tworzenie bogatych i kompleksowych struktur poznawczych ułatwiających rozumienie i tworzenie połączeń między ideami, poglądami i sądami zwiększanie zdolności do organizowania pojęć w większe kategorie promowanie uczenia się i badania w autentycznym, naturalnym, realistycznym i bogatym kontekście promowanie konstruowania wiedzy w szerokim i interaktywnym środowisku społecznym, tworzonym wspólnie przez uczniów i nauczycieli pomoc w osiąganiu wyższego poziomu myślenia i rozumowania ułatwiając przejście od operacji konkretnych do formalnych.

14 Środowisko uczenia się jako źródło doświadczeń trzecioklasistów
rodzaj i treść doświadczeń uczniów zależy od strategii kształcenia wywołującej określony rodzaj uczenia się przynoszący określone jego skutki doświadczenia wyniesione z pierwszego etapu edukacji szkolnej nie tylko w znacznym stopniu warunkują początkową fazę adaptacji dziecka do roli czwartoklasisty, ale mają także znaczenie dla dalszego jej przebiegu

15 Strategie kształcenia preferowane przez nauczycieli zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej
Perspektywa badawcza (Michalak R. (2013) Dziecko u progu edukacji przedmiotowej. Studium teoretyczno-empiryczne. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań)

16 Zbadano 4 aspekty strategii kształcenia:
Strategie kształcenia w edukacji elementarnej – perspektywa empiryczna Zbadano 4 aspekty strategii kształcenia: poziom aktywizacji ucznia w procesie kształcenia (dane z obserwacji zachowań nauczycieli podczas zajęć) organizację procesu kształcenia (dane z badania doświadczeń dzieci i obserwacji zajęć) sposób oceniania (dane z badania doświadczeń dzieci) kształtowanie poczucia podmiotowości dzieci (dane z obserwacji zajęć i badania doświadczeń dzieci).

17 Poziom aktywizacji uczniów
Moment startowy zajęć: Diagnoza wiedzy wyjściowej – „burza mózgów” Restrukturyzacja wiedzy Zachowanie nauczyciela Nie wywołujące aktywności Narzucające aktywność Stymulujące aktywność 28,2% 23,4% 48,4% Poziom stymulacji dzieci Brak stymulacji Niski Przeciętny Wysoki Bardzo wysoki 75,5% 4,8% 8,5% 11,2% 0% Poziom stymulacji dzieci Brak stymulacji Niski Przeciętny Wysoki Bardzo wysoki 37,8% 32, 5% 3,8% 25,9% 0%

18 Poziom stymulacji dzieci Poziom stymulacji dzieci
Poziom aktywizacji cd Aplikacja wiedzy Przegląd zmian N: 101 Nauczyciele przejawiają niewiele zachowań stymulujących dzieci do podejmowania podmiotowej i konstruktywnej aktywności. Najmniej takich zachowań ma miejsce na początku zajęć i na ich zakończenie. Rola dzieci jest w zasadzie sprowadzona do biernego rejestrowania i reaktywnego odbierania znaczeń. Brak stymulacji ucznia lub niski jej poziom, przejawiło w fazie restrukturyzacji ponad 70% badanych. Wysoki albo bardzo wysoki poziom stymulacji dzieci do podejmowania aktywności przejawiło ogólnie we wszystkich fazach zajęć nieco ponad 16% badanych. Poziom stymulacji dzieci Brak stymulacji Niski Przeciętny Wysoki Bardzo wysoki 10,9% 4,0% 53,5% 25,7% 5,9% Poziom stymulacji dzieci Brak stymulacji Niski Przeciętny Wysoki Bardzo wysoki 44,6% 21,8% 23,7% 9,9% 0%

19 Organizacja procesu kształcenia
6 kategorii doświadczeń trzecioklasistów: Możliwość wyboru zadań (brak 56,6%) Możliwość pracy w grupie (brak 7%) Realizacja zadań poza szkołą (brak 44,5%) Udział rodziców w realizacji zadań szkolnych (brak 51,5%) Wykorzystywanie różnorodnych źródeł uczenia się (brak 56,7%) Podejmowanie zadań badawczych (brak 44%)

20 Organizacja procesu kształcenia
Zakres pozytywnych doświadczeń Liczba uczniów % uczniów Możliwość wyboru zadań Brak 98 56,6 Przeciętny zakres 74 42,8 Duży zakres 1 0,6 Praca w grupie 12 6,9 91 52,6 70 40,5 Realizacja zadań w środowisku pozaszkolnym 77 44,5 71 41,0 25 14,5

21 Organizacja procesu kształcenia
Udział rodziców w realizacji zadań szkolnych Brak 89 51,5 Przeciętny zakres 54 31,2 Duży zakres 30 17,3 Wykorzystywanie różnorodnych środków dydaktycznych(media oraz narzędzia badawcze) 98 56,7 53 30,6 22 12,7 Zadania badawcze 76 43,9 77 44,5 20 11,6

22 Model oceniania 5 cech modelu oceniania: (1) obiektywność oceny (2) informacyjna funkcja oceny (3) motywacyjna funkcja oceny (4) stopień udziału dziecka w procesie oceniania (5) psychospołeczne konsekwencje oceniania (zachowania lękowe i rywalizacyjne) 72,7% uczniów posiada przeciętny zakres pozytywnych doświadczeń w zakresie oceniania 20% badanych nie posiada żadnych pozytywnych doświadczeń. Co piąty uczeń doświadcza strategii oceniania, która nie sprzyja jego rozwojowi i nabywaniu istotnych doświadczeń ważnych dla jego harmonijnego funkcjonowania. Prawie 20% dzieci przeżywa lęk Prawie 50% nie bierze udziału w procesie oceniania

23 Poczucie podmiotowości
4 wskaźniki: (1) możliwość wypowiadania własnej opinii, niezgodnej z opinią nauczyciela; (2) możliwość udziału w podejmowaniu decyzji; (3) możliwość realizowania zadań według własnego pomysłu; (4) poczucie bycia docenionym 34% badanych nie posiada żadnych pozytywnych doświadczeń Ponad 47% dzieci nie odważa się wypowiadać własnych opinii, niezgodnych ze zdaniem nauczyciela w obawie przed karą. Ponad 50% uważa, że nie może realizować zadań zgodnie z własnym pomysłem Ponad 55% uważa, że nie ma wpływu na to, co się dzieje w klasie 21% ma poczucie, że nauczyciel ich nie docenia

24 ocena pracy nauczycieli edukacji zintegrowanej:
Opinie nauczycieli na temat przyczyn braku dojrzałości czwartoklasistów 77% badanych nauczycieli uważa, że dzieci wykazują ogólną niedojrzałość i brak gotowości do podjęcia nowych wyzwań. Przyczyny: 40% tkwiące w samym uczniu 32% w środowisku rodzinnym ucznia 89% badanych uważa, że system kształcenia zintegrowanego nie sprzyja osiąganiu dojrzałości dzieci do roli czwartoklasisty „zbyt matczyna postawa nauczycieli”; „integracja treści i kształcenia to głupi pomysł”; „raj dzieciństwa, który szybko się kończy”. ocena pracy nauczycieli edukacji zintegrowanej: 78% zbyt niskie wymagania 65% nadmierna opieka 58% brak dyscyplinowania Badani podkreślali, że nauczyciele edukacji zintegrowanej przejawiają postawę nadopiekuńczości i traktują dzieci infantylnie. Ważne: 89,8% ocenia systemem oceniania opisowego, jako nieefektywny, niemotywujący i niedyscyplinujący

25 Podsumowanie Strategie kształcenia nauczycieli edukacji zintegrowanej w zasadzie sprowadzają dziecko do kategorii dziecka „programowego”, całkowicie pomijając aspekt jego rozwoju, jego intencje, indywidualność, a także kontekstualne uwarunkowania oraz jego podmiotowy udział w przebiegu procesu kształcenia. Jednocześnie zupełnie nie stymulują rozwoju ucznia poprzez jego wielostronne zaangażowanie i samodzielną aktywność. W odniesieniu do głównych założeń strategii kształcenia stymulujących wszechstronny rozwój ucznia, które kładą nacisk na: (1) wzmacnianie poczucia własnej wartości (2) kształtowanie poczucia sprawstwa (3) rozwijanie podmiotowości (4) kształtowanie poczucia własnych kompetencji (5) wzmacnianie samodzielności w planowaniu i podejmowaniu działań (6) inspirowanie do samooceniania (7) rozwijanie potrzeby współdziałania, korzystania i oferowania pomocy, można z całą pewnością stwierdzić, że doświadczany przez trzecioklasistów model kształcenia jest od nich daleki, a niekiedy nawet stoi z nimi w sprzeczności.

26 Edukacja elementarna nie stwarza dzieciom wystarczających możliwości uzyskiwania doświadczeń istotnych w procesie budowania gotowości do bezpiecznego i odważnego pokonania drugiego progu szkolnego. Nie wyposaża swych absolwentów w kompetencje kluczowe na starcie edukacji przedmiotowej i jednocześnie nie przygotowuje ich do efektywnego i pełnomocnego radzenia sobie ze zmianami, jakie toczą się w murach szkoły, a tym bardziej poza jej murami.

27 D z i ę k u j ę