Pojęcia związane z książką

Prezentacja na temat: "Pojęcia związane z książką"— Zapis prezentacji:

1 Pojęcia związane z książką
Kto czyta książki, żyje podwójnie Umberto Eco

2 O k ł a d k a jest to podstawowa zewnętrzna część oprawy, ochraniająca trzon (blok) książki. Oprawa może być zrobiona z papieru, kartonu (wtedy bywa wzmocniona lakierem), albo kartonu obciągniętego płótnem, skórą lub sztucznym tworzywem. Jeżeli ma tylko nadrukowaną tytulaturę, nazywana jest okładką drukarską. Jeśli natomiast okładkę projektował artysta grafik, jest ona okładką graficzną. Bardzo często prostą okładkę kartonową lub płócienną chroni barwna obwoluta, projektowana przez grafika.

3 P a g i n a c j a słowo pochodzi z łaciny, gdzie pagina znaczy "stronica". Paginowanie jest to numerowanie kolejnych stron książki. Stosowane było już w XVIII w. n. e. Obecnie do numerowania stron używane są głównie cyfry arabskie (czyli 1, 2, 3, itd.). W wyjątkowych sytuacjach, obok cyfr arabskich, stosowane są także cyfry rzymskie (czyli I, II, II, IV itd.), którymi wyróżniany jest na przykład wstęp, czy spis treści. Paginacja obejmuje wszystkie strony książki lub czasopisma, także te, na których nie umieszczono kolejnej liczby, na przykład: strony tytułowe, strony zajęte w całości przez ilustracje, strony rozpoczynające nowy rozdział itp.

4 P a p i e r Papier jest to produkt powstały w wyniku sprasowania osadzonej na sicie odpowiedniej masy papierniczej, mający postać arkusza lub wstęgi określonego formatu. Tradycja mówi, że papier został wynaleziony w Chinach w 105 r. n. e. Chińczycy utrzymywali proces produkcji papieru w głębokiej tajemnicy przez 700 lat, ale muzułmanie podczas najazdu na Samarkandę, pojmali kilku chińskich papierników, którzy wydali sekret. Ostatecznie umiejętność wytwarzania papieru rozpowszechniła się w Europie i młyny papiernicze zaczęto stawiać wszędzie tam, gdzie dostęp do wody umożliwiał produkcję masy papierniczej. Najlepszy papier otrzymuje się z roślin o dużej zawartości celulozy we włóknach, albo ze szmat pochodzących z materiałów naturalnych, jak bawełna czy len. Dawniej papier wytwarzany był przy użyciu prostych narzędzi, co wymagało dużego zaangażowania ludzi w jego produkcję.

5 P a p i r u s Papirus to trzcina porastająca deltę Nilu, która służyła Egipcjanom między innymi jako wspaniały materiał pisarski co najmniej 3000 lat przed naszą erą. Trójkątna łodyga trzciny papirusowej, wyrastającej do 4,5 metra wysokości, miała w dolnej części grubość męskiego ramienia. Włóknisty rdzeń tej właśnie części rozdzielano igłą na jak najszersze i najcieńsze paski. Układano je wzdłuż długości, jeden obok drugiego, na desce, następnie przykrywano warstwą poprzecznie ułożonych krótszych pasków, polewano wodą z Nilu i ubijano płaskim kamieniem. Lepki sok wyciskany w ten sposób z trzciny sklejał obie warstwy w jedną "kartę", która po wysuszeniu na słońcu wymagała tylko wygładzenia, najlepiej kością słoniową i była gotowa do zapisywania. Zwykle 20 takich "kart" centymetrowej szerokości sklejonych ze sobą i zwiniętych tworzyło zwój.

6 Ekslibris Ekslibris słowo to jest spolszczeniem łacińskiego wyrażenia ex libris, co znaczy dosłownie "z książek". Ekslibris jest znakiem własności i ma postać niewielkiej, artystycznie zaprojektowanej kartki papieru, przyklejanej do wewnętrznej strony okładki. Zawiera nazwisko lub inicjały, albo nazwę instytucji np. biblioteki, zazwyczaj wkomponowane w rysunek symbolizujący zawód właściciela lub charakter księgozbioru. Ekslibrisy są zwykle dziełem artystów grafików i dlatego pełnią często podwójną rolę w książce: znaku własnościowego i elementu ozdobnego.

7 Pergamin Jest to materiał pisarski, wyrabiany ze skóry zwierzęcej, a jego historia jest bardzo długa i ciekawa. Oto ona: ...przez wiele setek lat przed naszą erą, kiedy uznanym panującym materiałem piśmiennym był drogi papirus, pisano także na znacznie tańszej skórze, oczyszczonej z sierści, zmiękczonej w wapiennej wodzie i wysuszonej na drewnianych ramach. Starożytni Grecy uważali pisanie na skórze za dowód zacofania i barbarzyństwa. Jednak na przełomie III i II w. p. n. e. udoskonalono wyprawianie skóry do pisania: w czasie, kiedy schła, rozpięta na ramach, skrobano ją ciężkim nożem, gładzono kamieniem tak długo, aż stawała się cienka i gładka, a na koniec bielono ją kredą. W rezultacie zdejmowano z ram arkusz miękki, elastyczny, biały i cienki jak bibułka (jeśli takie było zamówienie), a przy tym bardzo trwały i nadający się do obustronnego zapisania.

8 Prawo autorskie Prawo autorskie (ang. copyright) to pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo  przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Każde dzieło naukowe lub artystyczne stanowi własność autora, który może nią rozporządzać według swojego uznania. Autor decyduje o formie i treści swego dzieła, jak również o tym, czy i gdzie ma ono być opublikowane. Za przekazanie, na przykład wydawnictwu, prawa do wydania dzieła, autor otrzymuje honorarium autorskie (pieniężne wynagrodzenie). Bez zgody autora nie wolno jego dzieła wykorzystywać - przedrukowywać, tłumaczyć, adaptować na sztukę teatralną, filmową itp.

9 P s e u d o n i m (z gr. dosł. "pod fałszywym imieniem") to indywidualna nazwa danej osoby, inna niż oficjalne imię i nazwisko. Autor dzieła nie zawsze podaje swoje prawdziwe nazwisko, często z różnych przyczyn ukrywa się pod zmyśloną nazwą, czyli pseudonimem. Bywają różnego rodzaju pseudonimy. Najczęściej są to wymyślone nazwiska. Mogą to być nazwiska męskie lub żeńskie niezależnie od płci autora przybierającego pseudonim. Pseudonimami mogą być także wyrazy zaczerpnięte ze świata przyrody, nazw geograficznych lub z wyrazów pospolitych. Rodzajem pseudonimu jest kryptonim (z greki: kryptos - znaczy ukryty), czyli pierwsze litery imienia i nazwiska (np. A. M. to kryptonim Adama Mickiewicza). Jeszcze innym rodzajem pseudonimu jest kryptogram, który tworzony jest z różnych znaków: gwiazdek, kwadracików, kresek.

10 Seria wydawnicza Seria wydawnicza to dzieła różnych autorów, wychodzące pod różnymi tytułami, ale poświęcone jednej dziedzinie (np. matematyce, przyrodzie, technice), albo adresowane do określonego czytelnika (np. młodzieży) lub wreszcie poświęcone jednej dziedzinie i określonemu czytelnikowi(np. matematyce dla młodzieży), wydawane są zazwyczaj w formie serii wydawniczych. Książki, tworzące serię, ukazują się nieregularnie, stanowią jednak przemyślaną całość, noszą jeden wspólny dla całego cyklu tytuł seryjny, mają jednakową oprawę, czasem opatrywane są kolejnymi numerami lub znakami graficznymi. Serie odgrywają ważną rolę nie tylko w zakresie zaspokajania, ale i kształtowania potrzeb czytelnika.

11 A l f a b e t Alfabet jest to ułożony w tradycyjnym porządku zestaw znaków literowych, wyrażających głoski danego języka. Termin ten pochodzi od dwóch pierwszych liter alfabetu greckiego "alfa" i "beta", podobnie jak polski odpowiednik słowa alfabet - abecadło pochodzi od brzmienia pierwszych czterech liter "a", "be", "ce", "de". Alfabet polski powstał z łacińskiego na przełomie XIII i XIV w., ale ostatecznie ustalony został dopiero w XVI w. wraz ze stabilizacją ortografii polskiej. Od swego łacińskiego pierwowzoru alfabet polski różni się dodaniem głoski "ł", zastosowaniem nad literami kilku znaków (zwanych diakrytycznymi): kropek ("ż") i przecinków ("ć", "ń", "ó", "ś", "ź") oraz wężyków pod literami ("ą", "ę"). W rezultacie alfabet polski składa się z 35 liter - a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, o, ó, p, q, r, s, ś, t, u, v, w, x, y, z, ź, ż, z których litery q, v, x używane są tylko w wyrazach obcych.