Przykład praktyczny samodzielnego utworzenia systemu sterowania za pomocą zysku Przejście z rachunkowości finansowej do rachunkowości zarządczej (centra.

Prezentacja na temat: "Przykład praktyczny samodzielnego utworzenia systemu sterowania za pomocą zysku Przejście z rachunkowości finansowej do rachunkowości zarządczej (centra."— Zapis prezentacji:

1 Przykład praktyczny samodzielnego utworzenia systemu sterowania za pomocą zysku Przejście z rachunkowości finansowej do rachunkowości zarządczej (centra zysku) Na podstawie: Mann, Mayer, Controlling w twojej firmie 1

2 8 czynności przygotowawczych (1) Wyróżnienie rodzajów kosztów (struktura rodzajowa kosztów) (2) Zdefiniowanie drugiego poziomu przesyłania sprawozdań (3) Agregowanie kosztów i dochodów (4) Sporządzenie planu rocznego (5) Ocena wyznaczonych wielkości celu (6) Zbudowanie planów dla obszarów działalności (7) Zdezagregowanie planu firmy na plany kwartalne (8) Sporządzenie kalkulacji 2

3 KROK I. WYRÓŻNIENIE PIERWSZEGO POZIOMU KOSZTÓW 3

4 8 czynności – (1) wyróżnienie rodzajów kosztów Przy wyodrębnianiu najważniejszych grup kosztów, które będą stanowiły wiersze w sprawozdaniach finansowych systemu kontrollingu należy pamiętać o trzech zasadach: (1) Nie należy dążyć do bardzo szczegółowej struktury kosztów; najlepiej jest ograniczyć się do maksymalnie 10 rodzajów. (2) Nie należy ujmować łącznie tych rodzajów kosztów, które trzeba będzie wykorzystywać przy ustalaniu wyników cząstkowych, (3) W strukturze kosztów wyróżnimy: Koszty zmienne produkcji Koszty gotowości I (rozliczane) oraz Koszty gotowości II (nie rozliczane) 4

5 8 czynności – (1) wyróżnienie rodzajów kosztów Dla wyodrębnienia 10 najważniejszych rodzajów kosztów powinno się zastosować następujące kryteria: Najpierw należy wyróżnić te rodzaje kosztów, które są pod względem wysokości najbardziej znaczące w Waszej firmie. Ustalenia tych rodzajów kosztów można dokonać przez określenie udziału procentowego poszczególnych rodzajów kosztów w wartości produkcji globalnej danego okresu (= 100%) lub jeśli się jej nie ustala — w wartości obrotów ze sprzedaży netto. Wstępnie można to ująć na podstawie danych z Z+S, natomiast szczegółowe dane dostarczy Wam zespół 4 kont. Oceńcie, czy wyróżnione rodzaje kosztów, których poziom pod względem wartości jest wysoki, są również dla Was najważniejsze. W zależności od sytuacji przedsiębiorstwa na rynku, znaczenia nabierają specyficzne rodzaje kosztów, które reagują na zakłócenia na rynku. Te rodzaje kosztów mogą być u Was szczególnie wysokie, nie ze względu na ich udział w wartości produkcji globalnej okresu, lecz w porównaniu z konkurencją. Te rodzaje kosztów, które u nas kształtują się korzystniej niż u konkurencji, powinny być przez nas bacznie obserwowane. W takim przypadku te szczególne rodzaje kosztów powinniśmy uznać za ważniejsze od kosztów, które wykazują wysoki poziom pod względem wartości. 5

6 8 czynności – (1) wyróżnienie rodzajów kosztów Dla wyodrębnienia 10 najważniejszych rodzajów kosztów powinno się zastosować następujące kryteria: Należy ograniczyć się do maksymalnie 10 rodzajów kosztów wykazywanych w sprawozdaniach. Do utworzenia szczegółowej struktury kosztów rodzajowych zawsze możecie korzystać z danych księgowych. Zawężenie struktury kosztów do 10 rodzajów ułatwi Wam szybkie ujęcie całościowe, które musi wyrażać na formularzu o formacie A4 najważniejsze kierunki rozwoju przedsiębiorstwa. Pozostałe koszty pogrupujcie zgodnie z logiką. Przykładowo, z kosztami płac i wynagrodzeniami mogą być połączone koszty socjalne, które są z nimi bezpośrednio powiązane. Transport, koszty opakowań oraz inne koszty sprzedaży można ująć łącznie jako „koszty dystrybucji towarów". W ten sposób postąpiono w firmie Starkfried. Czynsze, koszty napraw, koszty ogrzewania, koszty energii i koszty utrzymania czystości można ująć łącznie w jedną grupę jako „koszty utrzymania pomieszczeń" —jeśli nie — jak to się dzieje w przykładowej firmie Starkfried — to czynsze będą miały szczególne znaczenie na tle tych rodzajów kosztów. 6

7 8 czynności – (1) wyróżnienie rodzajów kosztów Dla wyodrębnienia 10 najważniejszych rodzajów kosztów powinno się zastosować następujące kryteria: Należy zadecydować, jak będzie najlepiej agregować koszty ze względu na przedmiot ich rozliczania (produkty). Wyróżnia się: — koszty zmienne produkcji, do których należą wszystkie koszty zależne od rozmiarów zamówień — koszty gotowości I, które ze swej istoty i bez skomplikowanych kluczy podziałowych mogą być rozłożone na poszczególne obszary działalności wyróżniane w naszej sprawozdawczości — koszty gotowości II, których podział byłby niezgodny z rzeczywistymi relacjami, i najlepiej odnieść je łącznie do centrum kosztów określonego w przykładzie jako „Centrala " (koszty zarządu). 7

8 8 czynności – (1) wyróżnienie rodzajów kosztów Dla wyodrębnienia 10 najważniejszych rodzajów kosztów powinno się zastosować następujące kryteria: Koszty, które nie zostały ujęte w 10 grupach rodzajowych, należy zagregować w jednej lub dwóch grupach. Najlepiej jest jedną grupę tych kosztów dołączyć do kosztów gotowości I, a drugą grupę do kosztów gotowości II. — Należy nanieść wyodrębnione rodzaje kosztów na formularz (schemat pokazany na kolejnym slajdzie). Pozycje kosztów wyróżnione w ramach grup kosztów — koszty zmienne produkcji i koszty gotowości I należy zsumować i wykazać łącznie jako sumy pośrednie. — Należy nanieść w formularzu zbiorczym przy każdym koncie zawartym w planie kont numer wiersza, który aktualnie został nadany. Pozwala to potem szybko przenosić koszty z planu kont do formularza (Schemat na kolejnym slajdzie pokazuje przykład firmy Starkfried). — Po zakończeniu tych prac wszystkie rodzaje kosztów z zakładowego planu kont są jednoznacznie przyporządkowane do wierszy w sprawozdaniach. Innymi słowy, każde konto Waszego planu kont jest podporządkowane jednemu wierszowi, w którym zostanie zapisana łączna suma kosztów ewidencjonowanych na tych kontach w danym okresie. 8

9 Objaśnienia do schematu W rachunku marży pokrycia ujmowane są wszystkie koszty indywidualne, które w sposób udokumentowany są zależne od wielkości kształtujących ich poziom. Zgodnie z tym podejściem, koszty indywidualne można bezpośrednio naliczać w oparciu o wielkości, od których są one zależne (godziny, zamówienia, klienci). Stąd też wyróżnia się dwie duże grupy tych kosztów. Do jednej grupy należą te koszty, które można bezpośrednio odnieść do nośników kosztów i miejsc ich powstawania, a do drugiej grupy pozostałe, które mogą być traktowane jako blok kosztów lub rozliczane na nośniki kosztów bądź miejsca powstawania według klucza podziałowego, ilościowego (np. m 2 ) albo stawki procentowej. Następnie należy: — koszty zależne od stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych bezpośrednio odnieść do nośników kosztów i miejsc powstawania kosztów = koszty zmienne produkcji według centrów zysku, — koszty niezależne od rozmiarów produkcji bezpośrednio zagregować dla nośników kosztów i miejsc ich powstawania = koszty gotowości I dla centrów zysku, 9

10 Objaśnienia do schematu — koszty niezależne od rozmiarów produkcji bezpośrednio ująć dla miejsc powstawania kosztów lub dla centrum kosztów „Centrala" (ścisły zarząd), jako blok kosztów. Następnie, po tych wyjaśnieniach, dokonujemy zagregowania wyróżnionych rodzajów kosztów w DATEV-plan kont 03/1986 do 25 wierszy, zgodnie z wymaganiami Rachunku Z+S firmy Starkfried, w ramach następujących grup kosztów: — koszty produkcji (zmienne), — koszty gotowości I, — koszty gotowości II. Należy przy tym podkreślić, że stosowana jest tutaj zasada przyczynowości, która brzmi następująco: „Nośniki kosztów oraz miejsca powstawania kosztów (= centra zysku) są obciążane tylko tymi kosztami, które zostały przez nie spowodowane". 10

11 Objaśnienia do schematu Przedstawione tutaj kroki postępowania na przykładzie firmy Starkfried trzeba przenieść do swojego przedsiębiorstwa. W firmie Starkfield uwzględniono następujące zespoły kont: Zespół 2 — interesują nas tutaj tylko konta: 2220 Podatek od majątku 2375 Podatek gruntowy Zespół 3 — konta zakupu towarów Zespół 4 — nakłady firmy (koszty) Zespół 8 — konta dochodów Proszę zakreślić w Waszym planie kont tylko te konta, które zostaną dalej uwzględnione. Jednocześnie przyporządkujcie rodzaje kosztów do jednej z kolumn przeznaczonych dla kosztów zmiennych produkcji, kosztów gotowości I lub II (kolumny: d, e i f). Dla najważniejszych rodzajów kosztów zaleca się wprowadzić oznaczenia, z krótkim uzasadnieniem rang ważności, ażeby następnie można było to uwzględnić przy dokonywaniu agregacji. 11

12 12 Nr wier sza Konto 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik `01.... `02 suma8000Obroty ze sprzedaży, w tym:2264,8 `03 suma8010Towary handlowe/Sprzedaż bezpośrednia, w tym: 82,4 `04 8011Towary handlowe59,8 `05 8012Sprzedaż bezpośrednia22,6 `06.... `07 suma8020Dochody z wyrobów, w tym:1447,2 `08 8021Dochody z wyrobów MTW468 `09 8022Dochody z wyrobów KW733,2 10 8023Dochody z wyrobów SW246 11... 12 suma8030Dochody z usług, w tym:579,8 13 8031Dochody z usług MTW500,8 14 8032Dochody z usług SW79 15.... 16 suma8090Pozostałe dochody, w tym:155,4 17 8091Pozostałe dochody MTW59,6 18 8092Pozostałe dochody KW0 19 8093Pozostałe dochody SW10,8 20 8099Pozostałe dochody85 W1W1

13 13 Nr wiersz a Konto 1985 Konto 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik 21suma8700Zmniejszenia dochodów ze sprzedaży....46.4 22suma8730Gwarantowane skonta, w tym:28 23 8731Gwarantowane skonta MTW0 24 8732Gwarantowane skonta KW19 25 8733Gwarantowane skonta SW5,6 26 8734Gwarantowane skonta HW/DVK1,4 27 8739Gwarantowane skonta (pozostałe)2 28suma8740Inne gwarantowane opusty, w tym:17,4 29 8741Gwarantowane bonifikaty KW17,4 30 8770Gwarantowane rabaty0 31 suma 2410Nieściągalne roszczenia, w tym:9 32 2411Nieściągalne roszczenia MTW6,8 33 2412Nieściągalne roszczenia KW0 34 2413Nieściągalne roszczenia SW2,2 35suma7000Wyroby nie zakończone, w tym:5,2 36 7021Wyroby nie zakończone MTW0 37 7022Wyroby nie zakończone KW0 38 7023Wyroby nie zakończone SW0 39 7024Wyroby nie zakończone HW/DVK5,2 40 7099Pozostałe produkcja nie zakończona0 41suma7100Wyroby gotowe, w tym:9,8 42 7121Wyroby gotowe MTW0 43 7122Wyroby gotowe KW9,8 44 7123Wyroby gotowe SW0 45 7124Wyroby gotowe HW/DVK0 46 7199Inne wyroby gotowe0 W2W2 W4W4

14 14 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik `01sum a 4000Zużycie materiałów i surowców, usług obcych i kosztów dodatkowych w tym: 694,8 `02 4010Zużycie materiałów i surowców MTW216,6 `03 4020Zużycie materiałów i surowców KW297,8 `04 4030Zużycie materiałów i surowców SW128,2 `05 4040Zużycie materiałów i surowców HW/DVK35,2 `06 4041Zużycie materiałów i surowców HW/DVK0 `07 4042Zużycie materiałów i surowców DVK0 `08 4050Materiały pomocnicze0 `09... 10 4081Usługi obce MTW6,6 11 4082Usługi obce KS0 12 4083Usługi obce SW0 13 4084Usługi obce HW/DVK0 14... 15 4090Koszty dodatkowe, w tym:10,4 16 4091Koszty dodatkowe MTW0 17 4092Koszty dodatkowe KW0 18 4093Koszty dodatkowe SW0 19 4094Koszty dodatkowe HW/DVK0 W6W6 Zużycie = wg Rw Zakup = Zużycie W6W6 Zużycie = wg Rw Zakup = Zużycie

15 15 Nr wiersz a Konto 1985 Konto 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik 20suma4100Płace i wynagrodzenia, w tym (4101 i 4102):417220,6 21suma4101Płace bezpośrednie z płacami pracowników pomocniczych wybrane z kont 4110 - 4192 417 22suma4102Wynagrodzenia wybrane z kont 4110 - 4192 220,6 23 4110Płace bezpośrednie320,8 24 4120Wynagrodzenia 178,4 25 4125Zasiłek na współmałżonka 12 26suma4130Ustawowe składki na świadczenia socjalne, w tym: 27 4131Składki obowiązkowe od płac54,2 28 4132Składki obowiązkowe od wynagrodzeń 30,2 29 4138Składki na związek zawodowy 30suma4140Pozostałe składki socjalne, w tym: 31 4141Pozostałe składki od płac1,4 32 4142Pozostałe składki od wynagrodzeń 0 33suma4170Dobrowolne potrącenia z płac,w tym: 34 4171Dobrowolne potrącenia z płac4,6 35 4172Dobrowolne potrącenia z wynagrodzeń 0 36suma4190Wynagrodzenia pracowników pomocniczych (umowy- zlecenie), w tym: 36 37 4192Płace pracowników pomocniczych 38 4192Podatek od płac pracowników pomocniczych W8W8 W 12 Bieżące dowody Procentowe narzuty W8W8 W 12 Bieżące dowody Procentowe narzuty

16 16 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik `01sum a 4200Koszty pomieszczeń bez czynszu, z kont 4210 - 4280 86w `02 4210Czynsze 50,415wg m2 `03 4230Ogrzewanie 26,4 `04suma4240Gaz, energia, woda, w tym: `05 4241Energia elektryczna 36,8 `06 4242Woda 3,8 `07 4250Utrzymanie czystości 8,8 `08 4260Koszty konserwacji pomieszczeń 10,2 `09 4280Pozostałe koszty pomieszczeń 0 10sum a 4300Podatki i opłaty, w tym: 43,8 11 4320Podatki lokalne 28,2 12 4360Ubezpieczenia 9,8 13 4380Składki 5,8 14 4390Inne opłaty 0 15... W 16 W 22 w centrach kosztów W 16 W 22 w centrach kosztów

17 17 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik 16sum a 4500Koszty utrzymania pojazdów, w tym: 61,6 17 4510Podatek od pojazdów 2,2 18 4520Ubezpieczenie pojazdów 10,8 19 4530Koszty pośrednie utrzymania pojazdów 21,8 20 4530Koszty napraw pojazdów 18,6 21 4570Pojazdy obce 8,2 22 4580Inne koszty pojazdów 0 23 24sum a 4600Koszty podróży i reklamy, w tym: 21,4 25 4610Koszty reklamy 17,8 26 4630Prezenty 0,5 27 4630Koszty reprezentacyjne 0 28 4650Koszty bankietów 0 29 4660Koszty podróży pracowników 0 30 4670Koszty podróży przedsiębiorcy 3,1 31 W 17 W 22 w centrach kosztów najlepiej na grupy produktów wg książki kursów w centrach kosztów W 17 W 22 w centrach kosztów najlepiej na grupy produktów wg książki kursów w centrach kosztów

18 18 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik 32sum a 4700Koszty ekspedycji wyrobów, w tym: 27,4 33suma4710Koszty opakowań, w tym:5,2 34 4711Koszty opakowań MTW 35 4712Koszty opakowań KW 36 4713Koszty opakowań SW 37 4714Koszty opakowań HW/DVK 38... `01... (nie przejmować się numerami w pierwszej kolumnie, odpowiadają oryginalnemu podziałowi na strony A4) `02sum a 4730Koszty wysyłki, w tym: 0 `03 4731Koszty wysyłki MTW0 `04 4732Koszty wysyłki KW0 `05 4733Koszty wysyłki SW0 `06 4734Koszty wysyłki HW/DVK0 `07... W9W9 zgodnie z zapisami FK W9W9

19 19 Nr wiers za Konto 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik `08suma4760Prowizje od sprzedaży, w tym: 11,6 `09 4761Prowizje od sprzedaży MTW0 10 4762Prowizje od sprzedaży KW11,6 11 4763Prowizje od sprzedaży SW0 12 4764Prowizje od sprzedaży HW/DVK0 13... 14suma4790Nakłady na usługi napraw gwarancyjnych, w tym: 0,4 15 4791Nakłady na usługi napraw gwarancyjnych MTW 0 16 4792Nakłady na usługi napraw gwarancyjnych KW 0,4 17 4793Nakłady na usługi napraw gwarancyjnych SW 0 18 4794Nakłady na usługi napraw gwarancyjnych HW/DVK 0 19... W9W9 W9W9

20 20 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik 20sum a 4800Remonty i konserwacje, w tym: 23,4 2148114801Remonty i konserwacje MTW 7,4 2248124802Remonty i konserwacje KW 12,8 2348134803Remonty i konserwacje SW 1,8 2448144804Remonty i konserwacje HW/DVK 0 2548154805Remonty i konserwacje pozostałe 1,4 26... 27sum a 4824Umorzenie przedmiotów nietrwałych (100% w momencie wydania do użytkowania) 7 28 4855Umorzenie wartości firmy (goodwill) 32 29 30sum a 4900Inne wydatki operacyjne, w tym: 67,5 31 4910Porto (opłaty pocztowe) 6,6 32 4920Telefon 21,6 33 4925Faksy 2,9 34 4930Materiały biurowe 5,9 35 4950Koszty prawne i doradztwa 9,2 36 4955Koszty biura rachunkowego 8,9 37 4970Opłaty bankowe 1,8 38 4980Wydatki zakładowe 10,6 39... W 19 zgodnie z zapisami FK zgodnie z księgowaniem amortyzacji W 18 W 19 zgodnie z zapisami FK W 19 W 18 zgodnie z księgowaniem amortyzacji W 19

21 21 Nr wiers za Kont o 1985 Kont o 1986 Nazwa konta Controllingrer 1.0 KP = koszty produkcji KG = koszty gotowości KP tys. DM BK I tys. DM BK II tys. DM Wielkość odniesienia kosztów abcdefghik `01 02 4985Narzędzia i drobny sprzęt 12,3 03 4989Pozostałe koszty 9 04 Koszty kalkulowane, w tym: 331,6184,2 05 Kalkulowania płaca przedsiębiorcy 120 06 Kalkulowany czynsz 07 Kalkulowane oprocentowanie środków produkcji 40,8 08 Kalkulowane odpisy amortyzacyjne od:170,8184,2 09 środków produkcji 145,2 10 budynków 39 11 kalkulowane straty nadzwyczajne 0 12 kalkulowane oprocentowanie nieruchomości170,8 13 W 19 W 12 W 13 W 18 W 13 w centrach kosztów wg karty środków trwałych w centrach kosztów wg m2 W 19 W 12 W 13 W 18 W 13 w centrach kosztów w centrach kosztów wg karty środków trwałych wg m2

22 Objaśnienia do schematu 8000 — 8099 Konta dochodów zorientowane są w wewnętrznych zestawieniach na ujmowanie dochodów uzyskanych z tytułu handlu lub produkcji. Pogłębiony podział tych kont uwzględnia strukturę cząstkowych obszarów działalności firmy wyróżnioną w sprawozdawczości. 4000 — 4094 Księgowanie na podstawie dowodów przyjęcia towarów i materiałów tworzy materiałowe koszty produkcji i materiałowe koszty wspólne oraz gwarantuje bezpośrednie odniesienie zużycia surowców, materiałów pomocniczych i przedmiotów nietrwałych do nośników kosztów i miejsca powstawania kosztów. W małych przedsiębiorstwach często uznaje się wartość zakupu towaru za wartość ich zużycia. Usługi obce i koszty nabycia są księgowane jak zakup materiałów. 22

23 Objaśnienia do schematu 4100 — 4192 Płace, włącznie z płacami pracowników pomocniczych (konto 4101), zagregowane są w wierszu 8 razem, łącznie z naliczanymi od nich obligatoryjnymi i dobrowolnymi nakładami socjalnymi. Wynagrodzenia, łącznie z ustawowymi i dowolnymi nakładami socjalnymi, zagregowane są w wierszu 12. Koszty osobowe w wierszu 8 traktowane są jako płace produkcyjne, stanowiąc jednocześnie koszty zależne od rozmiarów produkcji. Podstawą do ujęcia kosztów płac i ich odniesienia do nośników kosztów są karty zarobków i narzut od płac. Wynagrodzenia i płaca przedsiębiorcy obciążają albo centrum kosztów „Centrala" albo mogą one być rozliczane w postaci narzutów na grupy produktów. 4200 — 4280 Aby dokonywać porównania Plan-Wykonanie w powiązaniu z przyczynami powstawania kosztów, należy wykazywać „Koszty utrzymania pomieszczeń" w wierszu 15 (koszty pomieszczeń i energii bez czynszu) i 16 (czynsz). 23

24 Objaśnienia do schematu 4500 — 4580 Koszty transportu, około 2,5% obrotów ze sprzedaży, obciążają w łącznej kwocie centrum kosztów „Centrala". Warunkiem rozliczenia kosztów transportu na jednostki odniesienia jest rzetelne prowadzenie zapisów w książce kursów. 4600 — 4670 Koszty reklamy i podróży w całości obciążają centrum kosztów „Centrala". Ujęcie tych kosztów i ich rozliczenie na poszczególne jednostki przedsiębiorstwa jest możliwe na podstawie rozdzielnika kosztów podróży, zgodnie z zasadą przyczynowości, lecz pracochłonne. 4700 — 4794 Koszty sprzedaży towarów, zgodnie z ewidencją księgowości finansowej, obciążają bezpośrednio wyróżnione grupy produktów. Koszty te poprzez wiersz 9 wpływają do kosztów zmiennych produkcji. 24

25 Objaśnienia do schematu 4800 — 4805 Koszty remontów i konserwacji obciążają bezpośrednio koszty grup produktów na podstawie rejestracji rachunków za wykonanie tego typu usług. Koszty świadczeń warsztatów remontowych będą rozliczane na jednostki przedsiębiorstwa na podstawie kart pracy. 4824 — 4855 Wszystkie odpisy amortyzacyjne są wykazywane w wierszu 18 i są wnoszone do ewidencji środków trwałych. Firma Starkfried stosuje dla ułatwienia kalkulacyjne stawki odpisów wg tabeli odpisów amortyzacyjnych (AfA). 25

26 Objaśnienia do schematu 4900 — 4989 Pozostałe koszty firmy obciążają centrum kosztów „Centrala". W przypadku wzrostu kosztów zużycia narzędzi i prostych przyrządów (konto 4985) zaleca się bezpośrednie obciążenie tymi kosztami jednostek przedsiębiorstwa. 4990 — 4995 Koszty kalkulowane (odsetki i odpisy) odpowiadają kosztom wykazywanym w bilansie, tak że nie muszą być one wykazywane w pozycjach uzgadnianych. Płaca przedsiębiorcy jest wielkością kalkulowaną i nie jest wykazywana odrębnie w rachunku Z+S. Aby można było dokładniej obserwować kształtowanie się odsetek bankowych przy wzroście stopy procentowej, zostały one ujęte w wierszu 13. 26

27 KROK II. DRUGI POZIOM SPRAWOZDAŃ 27

28 8 czynności – (2) drugi poziom sprawozdań W ramach drugiego kroku tworzenia systemu sterowania będziemy ustalać strukturę naszej przyszłej sprawozdawczości. Konkretnie oznacza to, że powinno się zdefiniować strukturę dla drugiej płaszczyzny sprawozdawczości, w której zamieszczone będą wyniki cząstkowe. Wyniki te ujęte łącznie (suma) prowadzą do uzyskania kwoty wyniku globalnego dla całości firmy. Wynik globalny jest obrazowany w sprawozdawczości przesyłanej na pierwszy poziom zarządzania. Prace przygotowawcze do zrealizowania tego etapu tworzenia systemu przeprowadzone zostały omówione wcześniej. Rozważono już zatem strukturę wyników cząstkowych, która może być różna, w zależności od zastosowanego kryterium podziału: — według produktów, — według obszarów odpowiedzialności lub — według klientów. * Podział przedsiębiorstwa na jednostki cząstkowe będzie tworzył nową jego strukturę, która umożliwi i ułatwi nam sterowanie nim ze względu na zachowanie zasady przyczynowo-skutkowej. 28

29 8 czynności – (2) drugi poziom sprawozdań Przy tworzeniu i wdrażaniu drugiego poziomu sprawozdawczości należy omówić z osobami pracującymi w firmie wymagany poziom szczegółowości tego systemu i jakie elementy i w jakim podziale powinny być w nim wyszczególnione. Należy nadać rangę wymienionym kryteriom podziału i oznaczyć, które z nich byłyby: — najważniejsze — drugie pod względem ważności — najmniej ważne. — W pierwszym etapie realizacji nowej koncepcji controllingu należy zdecydować się wyłącznie na najważniejsze kryterium podziału. Na początku wprowadzania koncepcji controllingu powinno się zrezygnować ze stawiania zbyt wysokich wymagań. W okresie późniejszym będzie można w każdej chwili dokonać rozszerzenia koncepcji i dopracowania jej, zwłaszcza gdy będzie wykorzystywany komputer osobisty (PC). Przy tworzeniu konkretnej struktury dla przedsiębiorstwa, składającej się z jednostek wewnętrznych (podmiotów), należy ograniczyć się do wyróżnienia maksymalnie pięciu takich jednostek, dla których będą ustalone wyniki cząstkowe. Wyniki ustalone dla jednostek muszą po zagregowaniu być równe wynikowi ustalonemu dla przedsiębiorstwa jako całości. Do centrum kosztów „Centrala" należy włączyć koszty wszystkich tych funkcji przedsiębiorstwa, które umożliwiają funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, a więc i wszystkim wyodrębnionym przez nas jednostkom składowym. — Przeanalizujcie, czy w Waszym przedsiębiorstwie byłoby możliwe takie wyodrębnienie zakresów działalności, ażeby mogły one stanowić równocześnie nośniki odpowiedzialności. Chodzi bowiem o to, abyście Wy, Wasi koledzy i współ- 29

30 8 czynności – (2) drugi poziom sprawozdań Warto także przeanalizować czy w przedsiębiorstwie byłoby możliwe takie wyodrębnienie zakresów działalności, aby mogły one stanowić równocześnie nośniki odpowiedzialności. Chodzi o to, aby pracownicy podzielili się odpowiedzialnością za działania prowadzone przez przedsiębiorstwo tak, aby każdy odpowiadał za konkretny, jednoznacznie wyodrębniony zakres działalności (= zakres odpowiedzialności). Przy przeprowadzaniu takiej analizy nie należy kierować się aktualnymi kompetencjami partnerów, ażeby osoby odpowiedzialne za inne sprawy nie zostały wyłączone z rozmów. Z szeregu kręgu osób będzie łatwiej wybrać te najodpowiedniejsze, które będą zdolne zaangażować się najmocniej w działanie określonego obszaru cząstkowego przedsiębiorstwa i przekazać całą swoją energię i inwencję na jego rzecz. W okresie późniejszym, gdy przedsiębiorstwo trochę się rozwinie i uznacie ten podział odpowiedzialności za celowy, wtedy dopiero opracujecie schemat organizacyjny (organigram). Być może, analiza przeprowadzona dla wyróżnienia nośników odpowiedzialności wpłynie na zmianę naszej wcześniejszej koncepcji wyodrębnienia zakresów działalności przedsiębiorstwa. Fakt taki sprzyjałby proponowanemu wprowadzeniu controllingu.. — Określcie teraz strukturę Waszych sprawozdań zanim wprowadzicie je do zamieszczonego schematu (Schemat 8). W Schemacie 8 a została przykładowo przedstawiona struktura sprawozdań w firmie Starkfried. 30

31 KROK III. AGREGOWANIE DOCHODÓW I KOSZTÓW 31

32 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów Kolejnym problemem jest jak konkretnie podzielić planowane i wykonane koszty w wyodrębnionych jednostkach wewnętrznych. W rozwiązaniu tego problemu pomoże nam macierz (schemat na kolejnym slajdzie), w której — kolumny służą do umieszczenia czterech grup kosztów i dochodów (obroty, koszty zmienne, koszty gotowości I i koszty gotowości II) oraz — wiersze odpowiadają dwom stopniom agregowania danych: — przedsiębiorstwo jako całość — pierwszy stopień — wyodrębnione jednostki (podmioty wewnętrzne) jako drugi stopień. Ponadto wprowadzamy trzeci stopień agregacji, który jednak nie jest nowy. Ten stopień polega na ujęciu grup klientów i grup produktów. Są to wielkości łączne, zestawione z pojedynczych zdarzeń, które wywołane są przez zamówienia, produkt lub klienta. Trzeci stopień agregacji będzie dokładniej omówiony potem. Patrząc na macierz można zauważyć, że w pierwszym stopniu agregacji wystąpią wszystkie cztery grupy kosztów i dochodów, ponieważ na poziomie całości przedsiębiorstwa nie ma żadnych problemów z ich agregowaniem. 32

33 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów Obroty ze sprzedaży i koszty zmienne produkcji są zasadniczo bezpośrednio agregowane dla klientów, zamówień i produktów. Mogą one, w przypadku gdy „Centrala" nie ma charakteru centrum kosztów, lecz centrum zysku, być agregowane także dla niej. Jeżeli „Centrala" stanowi centrum zysku, to oznacza, że świadczone przez nie usługi (biurowe, pożarnicze, obliczeniowe itd.) przynoszą obroty (z tytułu ich sprzedaży podmiotom wewnętrznym). „Centrala" zorganizowana jako centrum kosztów oznacza, że jej usługi nie są rozliczone na jej podmioty wewnętrzne, zgodnie z kierunkiem świadczeń i nie uzyskuje ona dochodów z tego tytułu. Koszty gotowości II są w całości agregowane dla „Centrali", ponieważ są one niezależne od rozmiarów produkcji, to znaczy mają charakter kosztów stałych. Realne rozliczenie tych kosztów między jednostki przedsiębiorstwa, ze względu na słabość związku przyczynowo- skutkowego, nie jest możliwe. Koszty gotowości I są dzielone między centra zysków przy zastosowaniu kluczy podziałowych. Podział tych kosztów między jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa jest konieczny w celu ustalenia wypracowanych przez nie wyników. W celu skalkulowania pełnych kosztów dla zamówień bądź produktów dokonuje się podziału kosztów gotowości I i II przez zastosowanie stawki procentowej liczonej od bezpośrednich kosztów zmiennych. Szczegółowo problem ten będzie przedstawiony dalej. 33

34 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów W sprawozdawczości naszego systemu sterowania problem rozliczania kosztów gotowości I nie jest istotny. W systemie tym operuje się informacją o koszcie zmiennym zamówienia lub produktu. Jest to informacja realna, tworzona zgodnie z zasadą przyczynowości kosztów. Zatem wtedy tylko jest ona istotna w procesie podejmowania decyzji. Rozliczanie kosztów gotowości I nie jest zgodne w pełni z tą zasadą i informacja o pełnym koszcie zamówienia lub produktu jest przez to w większym lub mniejszym stopniu zniekształcona, dlatego staje się ona mało przydatna przy podejmowaniu decyzji. Zanim zostanie szczegółowo przedstawiony system zastosowany w firmie Starkfried, a dokładniej zastosowany sposób przyporządkowania kosztów, zaprezentowane zostaną trzy podstawowe zasady tego systemu: (1) Ekonomiczność tworzenia danych przedkłada się nad ich dokładność. (2) Podziału kosztów przy zastosowaniu kluczy podziałowych można dokonywać, jeżeli zachowuje się zasadę przyczynowości i tworzone w ten sposób informacje są jeszcze istotne dla decyzji. (3) Zastosowanie różnego rodzaju kluczy podziałowych kosztów należy ograniczać do minimum w celu zachowania realnego ich obrazu. 34

35 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów 35 Doliczanie kosztów i dochodów zgodnie z zasadą przyczynowości CZ – centrum zysku CK – centrum kosztów

36 8 czynności – (3) agregowanie kosztów i dochodów Struktura sprawozdawczości dla controllingu 36

37 8 czynności – (3) agregowanie kosztów i dochodów Struktura sprawozdawczości w firmie Starkfried (jako przykład) 37

38 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów W firmie Starkfried ograniczono się do trzech kluczy: Plan etatów kadry kierowniczej w ujęciu procentowym służy do podziału kosztów z tytułu wynagrodzeń, Liczba metrów kwadratowych pomieszczeń produkcyjnych i biurowych jest kluczem podziałowym dla rozliczenia kosztów czynszów, zużycia energii i kosztów utrzymania pomieszczeń, Wartości ewidencyjne środków trwałych (w kartach środków trwałych) lub planowana wartość inwestycji na rok bieżący służą za podstawę rozliczania kosztów amortyzacji i kosztów z tytułu oprocentowania majątku trwałego. Oprocentowanie majątku obrotowego jest rozliczane analogicznie, to jest proporcjonalnie do wartości zapasów (Firma Starkfried nie rozlicza kosztów oprocentowania majątku trwałego, ponieważ oprocentowany kapitał obcy finansuje prawie w całości majątek trwały). Schemat na kolejnym slajdzie pokazuje na przykładzie firmy Starkfried, jak jest sporządzone sprawozdanie dla controllingu (25 pozycji) w trzystopniowym rachunku wyników. Bezpośrednia agregacja danych dokonywana jest wtedy, gdy na podstawie źródłowych dowodów księgowych dokonuje się także ewidencji tych danych na kontach dla centrum zysku, „centrali”, określonego rodzaju produktu bądź konkretnego klienta. Naturalnie, poza tymi trzema wielkościami odniesienia kosztów i dochodów mogą być jeszcze inne ich warianty, których zastosowanie w konkretnym przypadku może być przydatne. W każdym przypadku jest ważne, aby ilość zastosowanych wielkości odniesienia była ograniczana. Zalecane jest zastosowanie maksymalnie pięciu jednostek odniesienia. 38

39 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów Wiersze Data Wydział Obszar/ProduktWartośćOkresWskaźnik Rodzaje kosztów/dochodów bezpośrednio (X) klucz podziałowy (S) poziom I przedsiębiorstw o całość poziom II jednostka organizacyjna poziom III zamówienia / klienci 0Ilość produkcji w produktywnym czasie pracy 1Obrót ze sprzedaży brutto bez PoWDbezpośrednioX X X 2Zmniejszenie obrotów ze sprzedażybezpośrednioX X X 3Obrót netto ze sprzedażybezpośrednioX X X 4Zmiana stanu zapasów (tylko na 30.06. + 31.12)bezpośrednioX X X 5Produkcja globalna okresubezpośrednioX X X 6Koszty zużycia materiałów i usługi obcebezpośrednioX X X 7Wartość dodana (bez wiersza 04 = marża handlowa)bezpośrednioX X X 8Płace bezpośredniebezpośrednioX X X 9Koszty ekspedycji i innebezpośrednioX X X 10Koszty produkcji (wiersze 06+08+09)bezpośrednioX X X 11Marża pokrycia 1 12Wynagrodzenia (G)/placa przedsiębiorcy (V) Plan stanowisk — udział procentowyX s 13Odsetki (Z) Wartość ewidencyjna środków trwałychX s 14Suma pośrednia z wierszy 12+13 (G+V+Z) 15Koszty pomieszczeń i energii bez czynszuZapotrzebowanie w m2X s 16CzynszeZapotrzebowanie w m2X s 17Koszty transportu„Centrala"X X 18Amortyzacja Wartość ewidencyjna środków trwałychX s 19Koszty konserwacji i inne nakładybezpośrednio z dokumentu 20KOSZTY GOTOWOŚCI I X s 21Marża pokrycia II w DM i %„Centrala"X X 22KOSZTY GOTOWOŚCI IItylko „Centrała"X „Central a" 23 Marża pokrycia 3 = Wynik przedsiębiorstwa bez wiersza 04 24Uzgodnienia = wiersz 04 X 25Zysk / strata ( z wierszem 04) X 39

40 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów Innymi przykładowymi wielkościami służącymi do rozliczania kosztów są: Ilość produkcji wyrażona w kilogramach, tonach, hektolitrach, sztukach, itd. Wielkość zużycia wyrażona w jednostkach naturalnych podanych wyżej, Wartość produkcji lub wartość zużycia, Liczba pracowników, Wartość zainstalowanych maszyn, np. dla podziału kosztów energii zużytej przez maszyny, Liczba metrów sześciennych pomieszczeń, jeśli w niektórych przypadkach byłoby to korzystniejsze niż metry kwadratowe, Wartości historyczne (dane z przeszłości), branżowe, z podobnych przedsiębiorstw. Przy tworzeniu własnego formularza sprawozdania należy określić dla każdego rodzaju kosztów jak będą one rozliczane na centra zysku (przychodów, kosztów) i „Centralę”. Przykład firmy Starkfried pokazuje, że podział kosztów dotyczy kosztów gotowości I, koszty bezpośrednie (z racji ich charakteru) są agregowane na nośniki kosztów i dochodów (centra) w sposób bezpośredni, a koszty gotowości II są grupą, której podział uznano za niecelowy. Formularz jest bardzo podobny do arkusza rozliczeniowego kosztów pokazanego wcześniej. W arkuszu takim wszystkie koszty poza bezpośrednimi kosztami materiałów oraz płac są w podobny sposób rozliczane na miejsca powstawania kosztów. 40

41 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów W określonych przypadkach możliwe jest wprowadzenie cen transferowych zamiast rozliczenia kosztów za pomocą narzutów. Ceny transferowe są cenami wewnętrznymi, które mogą być oparte na różnych wielkościach, na przykład na cenach rynkowych, jeżeli usługi produkcyjne byłyby świadczone także na zewnątrz, na przeciętnych kosztach pełnych z przeszłości lub na kosztach alternatywnych, jeśli usługa mogłaby być zastąpiona przez podobne świadczenie. W firmie Starkfried dyskutowano intensywnie nad sposobem podziału kosztów pomieszczeń i czynszów. Występuje tutaj swoisty problem, polegający na konieczności położenia mocniejszego niż do tej pory nacisku na kształtowanie się poziomu czynszów. W zasadzie problem ten mógłby być rozwiązany przez zastosowanie cen transferowych. 41

42 8 czynności – (3) agregowanie dochodów i kosztów Po przeprowadzeniu analizy przyczyn powstawania kosztów pomieszczeń dochodzi się do wniosku, że na ich poziom mają wpływ zarówno grupa produktów, jak i obszar odpowiedzialności lub inna jednostka w przedsiębiorstwie; trudno jest jednak określić, w jakim stopniu konkretnie kształtują one te koszty. Nie można dokładnie wskazać bezpośredniego wpływu na grupy produktów lub obszarów odpowiedzialności na wysokość kosztów ogrzewania, oświetlenia, napraw i konserwacji. Z tego powodu dyskutowano, czy nie zastosować rynkowych stawek czynszu (np. 30 DM za 1 m 2 powierzchni biurowej z ogrzewaniem i 15 DM za 1 m2 powierzchni produkcyjnej z ogrzewaniem), jako cen transferowych, w odniesieniu do czterech grup produktów i zaksięgować je na koncie „Centrali” jako ceny transferowe dla świadczonych przez nią usług. „Centrala” byłaby wtedy uznana za centrum zysku. Tego, że firma Starkfried postąpiła teraz inaczej w odniesieniu do „Centrali” nie należy rozpatrywać w kategoriach „właściwe” czy „błędne” działanie, lecz uznać za oznakę tego, że przedsiębiorstwo samo, po rozważeniu indywidualnych przypadków, może podjąć ostateczną decyzję, prowadzącą do poprawnego systemu sterowania. 42

43 KROK IV. SPORZĄDZANIE PLANU ROCZNEGO 43

44 8 czynności – (4) sporządzenie planu rocznego Nawet najlepsza sprawozdawczość nie pomoże, jeśli nie ma się żadnych wielkości porównawczych, na których podstawie można stwierdzić, czy osiągnięte wyniki są pozytywne czy negatywne. Dlatego trzeba sporządzić plan roczny, który jest odzwierciedleniem przyjętych strategii i celi firmy. Porównanie plan – wykonanie jest sednem controllingu. Podstawą (na początek) może być wzięcie rachunku zysków i strat (RZiS) za poprzedni rok i myślowe przetransformowanie go na rok kolejny (jak wartości powinny wyglądać). W oparciu o planowaną sprzedaż, należy rozważyć jak zmienią się koszty i to pozwoli oszacować planowany wynik finansowy. Firma Starkfried przygotowuje bardziej szczegółowy plan finansowy. W przykładzie pokazanym dalej plan finansowy oparto na danych za pierwsze trzy kwartały poprzedniego roku. 44

45 8 czynności – (4) sporządzenie planu rocznego (1)Należy uporządkować dane rzeczywiste za pierwsze trzy kwartały roku, które znajdują się na kontach, ażeby były zgodne z wyodrębnioną przez nas strukturą wierszy w sprawozdaniu, gdzie zamieszczone są nowe grupy informacji. W ten sposób otrzymujemy razem z nowym schematem sprawozdania zestawienie wyników za trzy kwartały tego roku (kolumna c). (2)Należy wprowadzić do następnej kolumny (d) wielkości oczekiwane, które przygotowaliście dla czwartego kwartału na bazie dotychczasowych doświadczeń. Wielkości te nie są w tym punkcie czasowym czystą abstrakcją, ponieważ większą część wielkości kosztów i dochodów na czwarty kwartał można już przewidzieć: zapasy zamówionych dostaw, odwołane zamówienia, zrealizowane umowy przez dostawców, koszty osobowe pracowników, czynsz, oprocentowanie, amortyzacja, koszty energii — wszystkie dochody i koszty są już w mniejszym lub większym stopniu wstępnie potwierdzone, tak że prognoza na IV kwartał staje się relatywnie pewna. (3)Po dodaniu kolumny zawierającej dane za trzy kwartały do kolumny z naszymi założeniami dla czwartego kwartału otrzymujemy dane dla kolumny 3 (e). W ten sposób dochodzimy do pełnego rachunku dla bieżącego roku. W rachunku tym uzyskamy oczekiwany wynik dla całego roku, według stanu wiedzy na dzień dzisiejszy. Dane te stanowią relatywnie dobrą podstawę do sporządzenia planu na rok następny. (4) Postępujemy teraz podobnie jak przedstawiono wyżej, w odniesieniu do rachunku Z+S. Zakładamy, że wynik pełnego rachunku z kolumny 3 wystąpi rzeczywiście w tym roku i zastanawiamy się, co chcielibyśmy zmienić w odniesieniu do przyszłego roku. Oczywiście, podlegamy wielu naciskom, nie możemy ustalić poziomu danych dla poszczególnych pozycji kosztów, tak jak byśmy sobie życzyli. Mimo to mamy obszar swobody decyzyjnej, na którym możemy się oprzeć przy włączaniu naszej przyszłej przedsiębiorczości do planu. 45

46 8 czynności – (4) sporządzenie planu rocznego Wiersz e Data: 30.09 Funkcja: roczny plan Wydział Obszar/Produkt Wartość w tys. DMOkresWskaźnik Rodzaje kosztów/dochodów wykonanie skumulowane I - III br. Ocena szacunkowa wykonania dla IV kwartału br. Wstępny rachunek I - IV kwartał br = c+dPlan br = budżet Plan nowego roku = nowy budżet Plan br. w % abc d e f g h 0Ilość produkcji w produktywnym czasie pracy13 120,0 3 280,0 16 400,0 19 360,0 17 600,0 1Obrót ze sprzedaży brutto bez PoWD1 636,4 457,0 2 093,4 2 491,3 2 270,3 2Zmniejszenie dochodów42,2 17,7 59,9 59,8 55,2 3Obrót netto ze sprzedaży1 594,2 439,3 2 033,5 2 431,5 2 215,1 4Zmiana stanu zapasów4,0 0,0 4,0 12,0 20,0 5Produkcja globalna okres1 598,2 439,3 2 037,5 2 443,5 2 235,1 6Koszty zużycia materiałów i usługi obce598,1 120,0 718,1 764,3 759,4 7Wartość dodana z wierszem 041 000,1 319,3 1 319,4 1 679,2 1 475,7 8Place bezpośrednie242,6 87,8 330,4 458,7 394,8 9Koszty ekspedycji i inne23,2 7,7 30,9 30,1 32,3 10Koszty produkcji (wiersze 08+09)265,8 95,5 361,3 488,8 427,1 11Marża pokrycia 1 (z wierszem 04)734,3 223,8 958,1 1 190,4 1 048,6 12Wynagrodzenia (G) / płaca przedsiębiorcy (V)232,7 117,9 350,6 340,6 360,6 13Odsetki (Z)158,7 50,9 209,6 211,6 229,6 14Suma pośrednia z wierszy 12+13 (G+V+Z)391,4 168,8 560,2 552,2 590,2 15Koszty pomieszczeń i energii bez czynszu54,8 22,3 77,1 94,6 80,1 16Czynsze37,8 12,6 50,4 17Koszty transportu40,2 14,4 54,6 58,9 57,1 18Amortyzacja164,4 54,8 219,2 223,2 214,3 19Koszty konserwacji i inne nakłady76,1 27,9 104,0 123,4 109,4 20Koszty gotowości I (wiersze 14 - 19)764,7 300,8 1 065,5 1 102,7 1 101,5 21Marża pokrycia 2 w DM i %-30,4 -77,0 -107,4 87,7 -52,9 22KOSZTY GOTOWOŚCI II48,8 16,3 65,1 71,7 65,1 23 Marża pokrycia 3 = Wynik przedsiębiorstwa bez wiersza 04-79,2 -93,3 -172,5 16,0 -118,0 24Uzgodnienia (wiersz 04 i inne)90,0 30,0 120,0 25Zysk / strata10,8 -63,3 -52,5 136,0 2,0 46

47 KROK V. WYZNACZANIE CELÓW 47

48 8 czynności – (5) ocena wyznaczonych wielkości celu Przy ustalaniu celów zwykle bierze się pod uwagę następujące elementy: — Obroty ze sprzedaży ustalone na poziomie netto, tj. już po potrąceniu podatku od wartości dodanej (PoWD); — Zysk, jako wynik przedsiębiorstwa, jest ustalany po uwzględnieniu podatków kosztotwórczych [podatek od majątku, podatek od kapitału przemysłowego, ale przed potrąceniem podatków od dochodów (podatek dochodowy/podatek korporacji)]; — Kapitał własny, do którego zalicza się także rezerwy tworzone dla działań cechujących się określonym stopniem ryzyka oraz zyski, po opodatkowaniu podatkiem dochodowym, — Udział w rynku odnosi się do całości rynku. Jeżeli działamy w określonym segmencie rynku, to traktujemy go jako rynek całościowy dla nas. Po ustaleniu celów należy jeszcze raz je przeanalizować i porównać wielkości planowane z wytyczonymi celami, ażeby wskazać, które z wielkości powinny zostać skorygowane. Celom należy nadać rangę ważności, jeżeli mogą zajść pomiędzy nimi sprzeczności. 48

49 8 czynności – (5) ocena wyznaczonych wielkości celu Cele przedsiębiorstwa 49

50 KROK VI. BUDOWANIE PLANÓW CZĄSTKOWYCH DLA JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH 50

51 8 czynności – (6) plany dla obszarów działalności Plan roczny zbudowany dla całego przedsiębiorstwa należy następnie podzielić na plany odcinkowe dla poszczególnych działań, produktów, klientów. Plany te tworzą podstawę naszego systemu sterowania. Jednostki składowe przedsiębiorstwa zostały omówione w rozdziale B2. Przykładowy plan odcinkowy obrazuje schemat na kolejnym slajdzie. Roczny plan dla przedsiębiorstwa należy tak podzielić na plany odcinkowe, ażeby dawały one po połączeniu ten sam plan globalny. W planach odcinkowych określa się, jakie kwoty powinny zrealizować jednostki organizacyjne (grupy produktów w przykładowej firmie Starkfried), ażeby został wykonany plan globalny dla całego przedsiębiorstwa. Po ustaleniu osób odpowiedzialnych za wyodrębnione jednostki organizacyjne (podmioty wewnętrzne) w przedsiębiorstwie pożądane jest wciągnięcie tych osób do dyskusji nad planem. Uwzględnienie ich stanowisk i argumentów spowoduje, że osoby kierujące będą się identyfikować ze swoimi obszarami odpowiedzialności i ustalonymi dla nich celami. 51

52 8 czynności – (6) plany dla obszarów działalności W firmie Starkfried, w wyniku podziału przedsiębiorstwa na centra zysku, stało się po raz pierwszy jasne, jak bardzo różnią się między sobą pod względem struktury cztery centra zysku: — Centrum zysku 1 przy 49% obrotu daje 68% marży pokrycia I, co pozwala pokryć tylko 21% kosztów gotowości 1. — Na centrum zysku 2 przypada 40% płac bezpośrednich, chociaż osiąga ono tylko 31 % obrotów. Jest to obszar intensyfikujący koszty płac. — W centrum zysku 3 występuje również relatywnie wysoki udział płac, a koszty gotowości I są tak samo wysokie, jak w centrum zysku 2, w którym poziom obrotów jest dwa razy wyższy. — Centrum zysku 4 sprzedaje towary handlowe i znajduje się również relatywnie nisko, jeśli chodzi o poziom wartości dodanej. Oznacza to, że rozszerzenie działalności handlowej prowadzi do zmniejszenia wartości nowo wytworzonej przedsiębiorstwa. — 43% kosztów gotowości I obciąża „Centralę" i nie można nimi obciążać centrów zysku. 52

53 8 czynności – (6) plany dla obszarów działalności Wiers ze Data: 30.09. Funkcja: plan rocznyObszar/Produkt:Produkt grupy 1 - 4 Wartość w tys. DMOkres NR Wskaźnik PGP Rodzaje kosztów / dochodówze schem. 11/gGP1GP2GP3GP4„Centrala" abc%d%e%f%g%h% 0Ilość produkcji w produktywnym czasie pracy17 600,01007 840456 240353 520,0200,0 1Obrót ze sprzedaży brutto bez PoWD2 270,3 1 090,70 732,5 344,9 102,2 2Zmniejszenie dochodów55,2 5,1 36,7 10,3 3,1 3Obrót netto ze sprzedaży2 215,11001 085,649695,831334,61599,14 4Zmiana stanu zapasów20,0 8 2 0,0 10,0 5Produkcja globalna okres2 235,11001 093,649697,831334,615109,15 6Koszty zużycia materiałów i usługi obce759,4 238,3 303,6 140,1 77,4 7Wartość dodana z wierszem 041 475,7100855,358394,227194,51331,72 8Place bezpośrednie394,8 143,836157,64086,2220,0 7,22 9Koszty ekspedycji i inne32,3 0 14,6 0,0 17,7 10Koszty produkcji (wiersze 08+09)427,1100143,834172,24086,2200,0024,96 11Marża pokrycia 1 (z wierszem 04)1 048,6100711,568222,021108,31031,73-24,9-2 12Wynagrodzenia (G) / płaca przedsiębiorcy (V)360,6 45,7 43,3 48,1 180,2 13Odsetki (Z)229,6 70,8 54,5 54,4 12,9 37,1 14Suma pośrednia z wierszy 12+13 (G+V+Z)590,2 116,5 97,8 97,7 61,0 217,3 15Koszty pomieszczeń i energii bez czynszu80,1 19,2 6,4 16,1 16Czynsze50,4 12,1 4,0 10,1 17Koszty transportu57,1 0 0 0,0 57,1 18Amortyzacja214,3 76 42,7 3,1 49,8 19Koszty konserwacji i inne nakłady109,4 7,4 6,6 0,0 88,8 20Koszty gotowości I (wiersze 14 - 19)1 101,5100231,221178,416178,31674,57439,240 21Marża pokrycia 2 w DM i %-52,9 480,3 43,6 -70,0 -42,8 -464,1 22KOSZTY GOTOWOŚCI II65,1 23 Marża pokrycia 3 = Wynik przedsiębiorstwa bez wiersza 04-118,0 -529,2 24Uzgodnienia (wiersz 04 i inne)120,0 25Zysk / strata2,0 53

54 8 czynności – (6) plany dla obszarów działalności Po przedłożeniu planu nasunęło się natychmiast pytanie - gdzie są najkorzystniejsze dla firmy Starkfried możliwości rozwoju? Odpowiedzi brzmią następująco: - przez rozwijanie centrum zysku 1, ponieważ jest ono najbardziej zyskowne, - przez poprawę relacji w centrum zysku 2, które obecnie zajmują drugie miejsce pod względem udziałów w obrotach ze sprzedaży oraz marży pokrycia, -przez restrukturyzowanie centrów zysku 3 i 4, które przynoszą negatywną marżę pokrycia 2, gdyż z ledwością pokrywają koszty zmienne produkcji i nie pokrywają ponoszonych w nich kosztów gotowości. -Oznacza to, że centra 3 i 4 nie zapewniają nawet minimalnego pokrycia dla kosztów gotowości agregowanych dla „Centrali", wykazywanych jako koszty gotowości II. -Niedobór marży pokrycia 2 w tych centrach obciąży koszty gotowości II. 54

55 KROK VII. TWORZENIE PLANÓW OKRESOWYCH 55

56 8 czynności – (7) dezagregacja na plany kwartalne Nasze prace planistyczne są już prawie gotowe. Aktualnie należy jeszcze dokonać jedynie podziału wyniku globalnego i wyników obszarów cząstkowych na okresy, w których chcemy przeprowadzić nasze porównania typu Plan-Wykonanie (badanie stopnia wykonania planu). Warto przeprowadzić na początku porównania Plan-Wykonanie dla kwartałów, jak to uczyniła firma Starkfried. Dokonanie podziału planu dla okresów kwartalnych zredukuje do minimum nakład pracy i zapewni zdobycie doświadczenia w zestawieniu nowego systemu sterowania. Później, jeśli wprowadzona zostanie w Waszej firmie koncepcja controllingu, można będzie zmienić porównawcze okresy dla analizy Plan-Wykonanie na miesięczne. Schematy na kolejnych slajdach ukazują podział planu rocznego na okresy kwartalne, jakiego dokonano w firmie Starkfried. Naturalnie, przy równomiernym przebiegu działań w całym roku możliwe jest dokonanie prostego podziału planu rocznego na plany kwartalne. Plany okresowe stanowią wtedy odpowiednio 1/4, 2/4 i 3/4 całego roku. Dokonanie podziału jest trudniejsze tam, gdzie istnieją silne wahania sezonowe. W takim przypadku można odwoływać się do wielkości z lat poprzednich i przeprowadzić planowanie odpowiednio dla okresów. 56

57 8 czynności – (7) dezagregacja na plany kwartalne Przy sporządzaniu planów należy przestrzegać jednej ważnej zasady: Unikniecie Państwo przykrych niespodzianek (negatywnych wyników), jeśli ryzyka zawartego w planie nie będziecie przekładać na czwarty kwartał; będzie ono przez Was minimalizowane już od pierwszego kwartału. W przedsiębiorstwie, również przy ustabilizowanym poziomie kosztów i nakładów, istnieją takie pozycje, których wysokości nie można ustalić na podstawie dokumentów księgowych z przeszłości. Są to takie koszty, których poziom w przedsiębiorstwie ulega dużym wahaniom, jak np. płace urlopowe, odpisy, koszty reklamy, konserwacji i remontów, odsetki, które naliczane są przez banki dopiero po upływie bankowego okresu obrachunkowego. Dla pozycji kosztów, które występują w przedsiębiorstwie nieregularnie w czasie, jednakże mają istotny wpływ na przedsiębiorstwo, należy przyjąć rozwiązanie pośrednie. Polega ono na tym, że wielkości dla pozycji tych kosztów są planowane dla całego roku, a następnie są rozdzielane równo między kwartały, po jednej czwartej. Księgowanie takich pozycji kosztów odbywa się na podstawie wewnętrznych dowodów księgowych „Polecenie księgowania" (PK). Tego rodzaju koszty określa się jako pozycje rozliczane w czasie i są one: — z jednej strony księgowane w naszym systemie zakładowym — z drugiej strony porównywane z kosztami rzeczywistymi zarejestrowanymi w księgowości finansowej. 57

58 8 czynności – (7) dezagregacja na plany kwartalne Jeżeli porównanie wielkości planowanych dla tych kosztów z rzeczywistymi, zebranymi w księgowości finansowej, wykazują duże odchylenia, to należy korygować nasze ustalenia w planach kwartalnych pod nazwą pozycje rozliczane w czasie. Korekty mają na celu minimalizację odchyleń i zbliżenie danych planowanych do rzeczywistych w odniesieniu do grupy kosztów aperiodycznych, które powstają w sposób nieregularny (aperiodyczny). W tym celu należy sporządzić listę rodzajów kosztów. 58 Rodzaje kosztówSuma całkowitaSuma kwartalna Amortyzacja Odsetki Płace urlopowe Ubezpieczenia Reklama Koszty doradztwa Podatki.......

59 8 czynności – (7) dezagregacja na plany kwartalne Wiers ze Data: 30.09 Funkcja: plan kwartałObszar/Przedsiębiorstwo Wartość w tys. DMOkres: 1987Wskaźnik PK Rodzaje kosztów/dochodów`1/1`1/4`2/4`3/4`4/4 abc%d%e%f%g%h% 0Ilość produkcji w produktywnym czasie pracy17 600,01005 280304 400253 520,0204 40025 1Obrót ze sprzedaży brutto bez PoWD2 270,3 681,1 567,6 454,0 567,6 2Zmniejszenie dochodów55,2 16,6 13,8 11,0 13,8 3Obrót netto ze sprzedaży2 215,1100664,530553,825443,020553,825 4Zmiana stanu zapasów20,0 6 5 4,0 5 5Produkcja globalna okres2 235,1100670,5 558,8 447,0 558,8 6Koszty zużycia materiałów i usługi obce759,4 227,8 189,9 151,8 189,9 7Wartość dodana z wierszem 041 475,7100442,7 368,9 295,2 368,9 8Place bezpośrednie394,8 118,4 98,7 79,0 98,7 9Koszty ekspedycji i inne32,3 9,7 8,1 6,4 8,1 10Koszty produkcji (wiersze 08+09)427,1100128,1 106,8 85,4 106,8 11Marża pokrycia 1 (z wierszem 04)1 048,6100314,6 262,1 209,8 262,1 12Wynagrodzenia (G) / płaca przedsiębiorcy (V)360,6 108,2 90,2 72,0 90,2 13Odsetki (Z)229,6 57,4 14Suma pośrednia z wierszy 12+13 (G+V+Z)590,2 165,6 147,6 129,4 147,6 15Koszty pomieszczeń i energii bez czynszu80,1 24 20 16,1 20 16Czynsze50,4 12,6 17Koszty transportu57,1 17,1 14,3 11,4 14,3 18Amortyzacja214,3 53,5 53,6 53,5 19Koszty konserwacji i inne nakłady109,4 32,8 27,4 21,8 27,4 20Koszty gotowości I (wiersze 14 - 19)1 101,5100305,6 275,5 244,9 275,4 21Marża pokrycia 2 w DM i %-52,9 9,0 -13,4 -35,1 -13,3 22KOSZTY GOTOWOŚCI II65,1 16,3 16,2 23 Marża pokrycia 3 = Wynik przedsiębiorstwa bez wiersza 04-118,0 -7,3 -29,7 -51,4 -29,5 24Uzgodnienia (wiersz 04 i inne)120,0 30 30,0 30 25Zysk / strata2,0 22,7 0,3 -21,4 0,5 59 Plan kwartalny dla przedsiębiorstwa jako całości

60 8 czynności – (7) dezagregacja na plany kwartalne Wiers ze Data: 30.09 Funkcja: plan kwartałProdukt: grupa 1 Wartość w tys. DMOkres: 1987Wskaźnik PK Rodzaje kosztów/dochodów`1/1`1/4`2/4`3/4`4/4 abc%d%e%f%g%h% 0Ilość produkcji w produktywnym czasie pracy7 8401001 960251 960251 960,0251 96025 1Obrót ze sprzedaży brutto bez PoWD1 090,70 272,7 2Zmniejszenie dochodów5,1 1,3 3Obrót netto ze sprzedaży1 085,6100271,425271,425271,425271,425 4Zmiana stanu zapasów8 2 2 2,0 5Produkcja globalna okres1 093,6100273,4 6Koszty zużycia materiałów i usługi obce238,3 59,6 7Wartość dodana z wierszem 04855,3100213,8 8Place bezpośrednie143,8 36 36,0 35,9 9Koszty ekspedycji i inne0 0 0 0,0 10Koszty produkcji (wiersze 08+09)143,810036,0 35,9 36,0 35,9 11Marża pokrycia 1 (z wierszem 04)711,5100177,8 177,9 177,8 177,9 12Wynagrodzenia (G) / płaca przedsiębiorcy (V)45,7 11,4 13Odsetki (Z)70,8 17,7 14Suma pośrednia z wierszy 12+13 (G+V+Z)116,5 29,1 15Koszty pomieszczeń i energii bez czynszu19,2 4,8 16Czynsze12,1 3 3 3,0 17Koszty transportu0 0 0 0,0 18Amortyzacja76 19 19,0 19Koszty konserwacji i inne nakłady7,4 1,9 20Koszty gotowości I (wiersze 14 - 19)231,210057,8 21Marża pokrycia 2 w DM i %480,3 120,0 120,1 120,0 120,1 22KOSZTY GOTOWOŚCI II 23 Marża pokrycia 3 = Wynik przedsiębiorstwa bez wiersza 04 24Uzgodnienia (wiersz 04 i inne) 25Zysk / strata 60 Plan kwartalny dla centrum zysku 1

61 KROK VIII. PRZYGOTOWANIE DANYCH PODSTAWOWYCH DLA KALKULACJI 61

62 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Po ustaleniu planu rocznego należy skoncentrować się nad jego wpływem na kształtowanie cen. Na tym etapie konieczne są pewne prace przygotowawcze, które uwzględnią naszą sytuację oraz przyspieszą i ułatwią przeprowadzenie kalkulacji cen ofertowych. Górna część schematu z kolejnego slajdu stanowi skróconą formę schematu, gdzie został zamieszczony globalny plan dla całości przedsiębiorstwa, sporządzony według grup produktów. Stąd nowy schemat daje nam lepszy obraz danych dla kalkulacji cenowej, ponieważ: — bardziej szczegółowa jest struktura kosztów zmiennych produkcji, — koszty gotowości są ujęte w bloki, co jest wystarczające do skalkulowania cen. W efekcie tak przeprowadzonej kalkulacji cenowej otrzymujemy marżę pokrycia 3, która odpowiada wynikowi przedsiębiorstwa. Z danych planowanych należy ustalić dwie nowe relacje, które ułatwią nam później przeprowadzenie kalkulacji: — Relacja sumy kosztów gotowości I i II + zysk do kosztów zmiennych produkcji (x 100) oraz — Relacja sumy kosztów gotowości I + II + zysk do liczby przepracowanych roboczogodzin (w DM) 62

63 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Procentowy udział marży pokrycia w kosztach zmiennych produkcji ułatwia przeprowadzenie kalkulacji cenowej zgodnie z zasadą przyczynowo-skutkową. Przez koszty zmienne produkcji rozumie się tylko te koszty, które można konkretnie ustalić dla oferty lub zamówienia na podstawie norm czasowych i materiałowych oraz norm ustalonych dla zużycia innych jeszcze czynników produkcji (na bazie obserwacji). Wielkości normatywne (normy) służą do obliczenia niezbędnych kosztów dla ofert, a później zamówień w postaci bezpośrednich kosztów: płac, materiałów i kosztów przygotowania towarów do sprzedaży. Koszty produkcji (zmienne) są wielkością bezpośrednio powiązaną z zamówieniem i stanowią bazę kalkulacyjną, do której dolicza się przewidywaną przez nas kwotę marży pokrycia. 63

64 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Stąd też przyjmuje się koszty zmienne produkcji za 100% i określa się kolejno udział procentowy dla marży pokrycia 1, 2 i 3. Ogólna formuła do ustalenia udziału marży pokrycia w kosztach zmiennych produkcji jest następująca: Kolejną wielkością, która ułatwia podjęcie decyzji cenowej, jest absolutna marża pokrycia (w DM) ustalana dla jednej roboczogodziny. Formuła obliczania absolutnej marży pokrycia: Marża pokrycia na roboczogodzinę jest ważnym kryterium wyboru w sytuacji, gdy mamy zamówienia różniące się pod względem materiałochłonności i pracochłonności. Ten rodzaj marży ma znaczenie w przypadku, gdy koszty produkcji składają się głównie tylko z kosztów płac bezpośrednich. W formule obliczania absolutnej marży pokrycia wykorzystano normowany czas pracy (normatywna liczba roboczogodzin). Czas ten nie jest identyczny z liczbą opłacanych godzin pracy. Jeżeli przyjmuje się do formuły tylko zaplanowaną liczbę godzin opłacanych, to należy ją zredukować o czasy: przestojów i przygotowawczo-zakończeniowy, ażeby uzyskać czas czysto produkcyjny. Przy normowanym czasie pracy uwzględnia się tylko efektywnie przepracowane godziny produkcyjne. 64

65 65 nr wiersza Data: 30.09 Fukcja: kalkulowanie cen Obszar / produkt razem + grupa asortymentowa 1Wartość w tys DMOkres NR Wskaźnik KALK 1 abcdefgh Rodzaje kosztów / dochodow, por schemat "Plan kwartalny dla przedsiębiorstwa jako całości"razem % %GP 01%GP 02%GP 03 GP 04 2Zmniejszenia dochodów ze sprzedaży55,2 5,1 36,7 10,3 3,1 3Obrót netto ze sprzedaży2215,1100 1085,6100695,8100334,610099,1100 6Zużycie materiałów / surowców i usług obcych759,434,28 238,321,95303,643,6140,141,977,478,1 8Płace bezpośrednie394,817,82 143,813,25157,622,786,225,800,0 9Koszty ekspedycji wyrobów i inne32,31,46 0014,62,100,00 10Koszty produkcji (wiersze 06+08+09)1186,553,56 100382,135,2475,868,4226,367,677,478,1 11Marża pokrycia 1 (wiersz 03 minus 10)1028,646,44 703,564,822031,6108,332,421,721,9 14 Wynagrodzenie (G) / Płaca przedsiębiorcy (V) / Odsetki (Z)590,2 116,5 97,8 97,7 61 20 Koszty gotowości 1 (BK I - od niemieckiego Bereitschaft Kosten) (bez GVZ czyli wiersza 14)511,3 114,7 80,6 13,5 Koszty gotowości 1 z GVZ1101,5 231,2 178,4 178,3 74,5 21Marża pokrycia 2 (wiersz 11 minus wiersze 14 i 20)-72,9 472,3 41,6 -70 -52,8 22Koszty gotowości 2 (BK II)65,1 (do wiersz 10)5,5 21,02 5,5 w10 26,17 12,45 4,26 23Marża pokrycia 3 (wiersz 21 minus wiersz 22)-138 451,28 15,43 -82,45 -57,06 aPlanowany zysk227 bMarża pokrycia 3 + planowany zysk89 (do wiersz 3) 4,0179111,25 71,30 34,29 10,16 cMarża pokrycia 2 dla Centrali-464,1 (do wiersz e) 40152,66 39,9w10 190,10 90,41 30,92 dudział (korekta)24,90 eKoszty bezpośrednie produkcji1161,6 f Marża pokrycia 3 + planowany zysk + pokrycie marży 2 centrali 298,62 -174,67 -172,86 -87,98 Suma kosztów "Centrali": kosztów produkcji grup produktów = współczynnik dla grup produktów = 464,1 tys. DM / 1 161,5 tys. DM = o 40% = narzut % koszty "Centrali” Kalkulacja cen "produkcji ofertowej" = współczynnik (1-5) x koszty produkcji = cena sprzedaży (dla grup kosztów zmienia się narzut zysku), nie zapomnieć o kosztach "Centrali” 101Pokrycie kosztów produkcji + GVZ (wiersz 14)1776,7/w10 = F11,4974 1,3049498,601,2055573,601,4317324,001,7881138,40 102 Pokrycie kosztów produkcji + BK I (koszty gotowości I razem z GVZ czyli wierszem 14)2 288,00/w10 = F21,9284 1,6051613,301,3749654,201,7879404,601,9625151,90 103Pokrycie kosztów produkcji + BK 2 (koszty gotowości II)1 251,60/w10 = F31,0549 1,0550403,121,0550501,971,0550238,751,055081,66 104Pokrycie kosztów produkcji + BK 1 + BK 22 353,10/w10 = F41,9832 1,6601634,321,4299680,371,8429417,052,0175156,16 105 Pokrycie planowanych kosztów własnych (marża pokrycia 3) + zysk planowany2 442,10/w10 = F52,0582 1,9512745,571,5798751,671,9944451,342,1487166,31 106 Kalkulacja cen "produkcji rynkowej" = obrót netto - koszty produkcji * marża pokrycia (cel) w % * dolna granica cen = marża pokrycia (powinno być) / prod rh (produktywne roboczogodziny) DM/rh 107Marża pokrycia 1 (z zyskiem planowanym 227) / prod rh1 255,60`/17 600 71,34dla produktu 1 108BK 1 razem z GVZ / produktywne roboczogodziny1 101,50`/17 600 62,59GUP 2231,2`/7840=29,49 109Marża pokrycia 1 z wierszem 11 / prod rh1 028,60`/17 600 58,44GUP 1703,5`/7840=89,732 110Ilość produkcji w roboczogodzinach obliczeniowych20 700100 111Ilość produkcji w roboczogodzinach produkcyjnych17 60085,02415 112GVZ / produktywne roboczogodziny (prod rh)590,2`/17 60033,53 GUP 3116,5`/7840=14,86

66 66 Określenie cen dla produkcji ofertowej dla całego przedsiębiorstwa

67 67 Nr wiersza Data: 30.09 Funkcja: kalkulowanie Wydział/asortyment Razem + grupa asortymentowa 1 WartośćOkres NJWskaźnik KALK 1 abc d e f g h Razem % obrotu DBV w % obrotuNCK Uwagi 2Zmniejszenie dochodów ze sprzedaży55,2 wskaźniki 3Obrót ze sprzedaży (netto)2 215,10 100 dla całej 6Zużycie materiałów / surowców i usług obcych759,4 34,28 firmy 8Płace indywidualne394,8 17,82 z poprz slajdu 9Koszty ekspedycji32,3 1,46 10Koszty produkcji (wiersze 06 + 08 + 09)...........1186,5 53,56 11Marża pokrycia 1 (wiersz 03 minus 10,1 028,60 46,44.11 Maria pokrycia 1 korygowana do osiągnięcia zysku (zysk = 227) 56,68 14 Wynagrodzenia/placa przedsiębiorcy/odsetki (GVZ)... PUG 3590,2 36,89F11,4974 20Koszty gotowości I bez wiersza 14 (GVZ)511,3 20Koszty gotowości I razem (suma wierszy 14+20).....1101,5 49,73F21,9284 21Marża pokrycia 2 (wiersz 11 minus wiersze 14 + 20)...-72,90 22Koszty gotowości II65,1 22Koszty gotowości l + ll jako planowane koszty własne PUG 11166,6 52,67 F41,9832 ( bez zysku planowanego ) 23Marża pokrycia 3 (wiersz 21 minus wiersz 22) tutaj-138,00 ( Negatywny wynik, bez zysku, bez zmiany stanu zapasów) AWyrównanie (kwota) do kalkulowanego zysku......227 BMarża pokrycia III (-138) + planowany zysk (227)89,00 4,018( z zyskiem planowanym ) Dane do tworzenia cen (1176,5 + 89,0) =1 275,50 57,582F52,0582 C Koszty centrali razem: Suma kosztów produkcji grup produktów: (marża pokrycia II dla centrali) 464,1 / 1161,6 (koszty bezp produkcji 1186,6 - korekta) = 40% D Wyliczone 40% to narzut % kosztów centrali (NKC) do kalkulacji grup produktów na koszty bezpośrednie produkcji (koszty centrali rozdzielane tak na produkty) EUstalenie ceny dla zlecenia produkcyjnego przy pomocy NCK x koszty produkcji (wiersz 10) = cena sprzedaży (oczekiwana) FNR =Nowy rok... NKC = narzut na koszty produkcji przy kalkulowaniu cen dla zleceń produkcyjnych GW sytuacji zwiększania zysku trzeba podwyższyć wielkość stopy marży pokrycia (wiersz 11/e) z 46,44% ażeby wygospodarować Hwiększy zysk przy sprzedaży. Należy w kalkulacji założyć wyższą kwotę marży (wyrównawczą), aby przy wycofaniu dużych zamówień przez klientów Knie znaleźć się w obszarze strat. Stąd w kalkulacji podwyższa się marżę (wiersza a = 227,0 tys. DM) i wtedy stopa marzy = 57,58%. Wtedy Lzostanie osiągnięty zysk kalkulowany = 4%. W kalkulacjach dla grup produktów stosuje się identyczne postępowanie.

68 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Z formularza (poprzednie slajdy) wynika wyraźnie, że w firmie Starkfried dokonuje się rozróżnienia między: — planowaną marżą pokrycia a — założoną marżą pokrycia (tj. taką, jaką powinniśmy byli osiągnąć). W przypadku, gdy plan roczny zapewnia osiągnięcie niezbędnego dla przedsiębiorstwa zysku, planowana marża pokrycia jest równa zakładanej przez nas kwocie marży pokrycia. Jeżeli przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje zaplanowaną ilość wyrobów, to osiąga planowaną marżę pokrycia, która zapewni pokrycie kosztów gotowości I i II oraz osiągnięcie niezbędnego zysku (planowanego). Przy kalkulacjach cenowych nie ma znaczenia wyróżnienie kosztów gotowości I i II oraz zysku, ponieważ marża powinna pokryć cały ten blok. Innymi słowy dla marży pokrycia jest nieistotne, czy będzie ona służyć pokryciu określonej grupy kosztów gotowości I, II lub zysku. 68

69 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Firma Starkfried zaplanowała wynik zbliżony do wyniku założonego. Oznacza to, że chce ona w roku planowanym skoncentrować środki w celu stworzenia bazy wyjściowej dla osiągnięcia wzrostu zysku w roku przyszłym. Jeżeli w kalkulacjach cenowych kierowano by się tylko realizacją planowanej marży pokrycia, to oznaczałoby to, że ze sprzedaży zamówień zostałaby pokryta suma BK I, BK II oraz DB3, lecz firma nie osiągnęłaby zysku. Firma nie tylko nie miałaby wówczas szans podwyższenia cen, lecz utraciłaby możliwość osiągnięcia w latach późniejszych znowu założonego zysku. Stąd też firma Starkfried postanowiła w kalkulacjach cenowych zwiększyć narzut zysku o 4%. Wymaga to zmiany w naszych kalkulacjach, które polegałyby na zastąpieniu planowanej marży pokrycia marżą oczekiwaną, zapewniającą firmie zysk wyższy o 4%. To spowoduje, że uzyska się pozytywne odchylenie między liczbami kalkulowanymi a planowanymi dla całego przedsiębiorstwa. Odchylenie to zwiększa realizm przeprowadzonych kalkulacji, ponieważ firma Starkfried musi zachować konkurencyjność, ażeby dalej działać. Natomiast kalkulacja z narzutem zysku równym 0 nie byłaby dobra dla całego rynku, jak również dla oczekiwań klientów. W związku z tym, w kolumnie C zwiększona została założona marża pokrycia o 227 tys. DM w stosunku do marży planowanej. Dodatkowa kwota marży pokrycia musi być, razem z nie rozliczanymi kosztami gotowości (są to BK I „centrali" i całe BK II) podzielona między 4 grupy produktów - tutaj podział oparto na obrotach, ale można też na roboczogodzinach czy materiałach bezpośrednich. 69

70 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Jeżeli odniesiemy założoną marżę pokrycia do przepracowanych roboczogodzin, to widać, że przeciętna wielkość dla całego przedsiębiorstwa różni się od wartości dla poszczególnych produktów. Wynika to z różnic z ich sytuacji rynkowej, w rozmiarach produkcji, strukturze kosztów i ich sytuacji na rynku. Pokazuje to także, że kierowanie się przeciętną marżą pokrycia tylko niekiedy pozwala osiągnąć zamierzone wyniki, stąd trzeba obliczać marże dla poszczególnych produktów. W dyskusji przeprowadzonej w firmie Starkfried nad wynikami okazało się, że dotychczasowy sposób kalkulowania cen dla poszczególnych grup produktów jest lepszy od kalkulacji opartej na kosztach przeciętnych i powoduje, że ceny poszczególnych grup produktów nie będą odpowiadały rzeczywistości zachodzącej na rynku. W naszych późniejszych kalkulacjach cen ofertowych będą stosowane założone marże pokrycia ustalone dla grup produktów. Przeciętna założona marża pokrycia obliczana dla całego przedsiębiorstwa stanowić będzie tylko wartość kierunkową, służącą ogólnej orientacji. Wyznacza ona „środek", wokół którego oscylują inne wartości marż. 70

71 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Przez porównanie marży przeciętnej z marżą ustaloną dla zamówień (oferty) uzyskuje się różnicę stanowiącą jednocześnie punkt odniesienia, który pozwala zastanowić się nad szansami rynkowymi produktów, strukturą kosztów i rozwojem sprzedaży dla poszczególnych grup produktów. Dane te są szczególnie pomocne przy przewidywaniu rozwoju firmy, podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i wzrostu produkcji nowych produktów. Tak więc tworzy się nowy schemat dla kalkulacji cenowych przeprowadzanych przy zastosowaniu marży pokrycia. Koszty zmienne produkcji (materiały, płace, koszty specjalne) + założona marża pokrycia (w procentach liczonych od kosztów zmiennych produkcji) -------------------------------------------------------------------------------------------------------- = Cena sprzedaży przy normalnej pozycji na rynku 71

72 8 czynności – (8) sporządzenie kalkulacji Cenę podwyższa się w szczególnie dobrej sytuacji rynkowej i redukuje się, gdy zachodzą następujące zdarzenia: - rośnie nacisk ze strony konkurencji - nie w pełni są wykorzystywane zdolności produkcyjne -przyjmuje się zamówienia pozaplanowe, jeśli wydaje się to celowe z punktu widzenia ogólnej sytuacji rynkowej Założoną marżę brutto oblicza się następująco: + koszty gotowości I, które będą bezpośrednio agregowane dla grupy produktów lub centrum zysku + suma kosztów „centrali" nie dzielonych na centra zysku (koszty produkcji i koszty gotowości I „centrali") + koszty gotowości II + porównywalny zysk podzielony, w relacji do kosztów zmiennych produkcji*, na centra zysku (* w procentach – w firmie Starkfried podziału dokonuje się według zasady „udźwignięcia”) 72