Zachowania autoagresywne u młodzieży -Danuta Morawska PPP Kartuzy Śmierć nie jest problemem, problemem jest życie bez sensu Mądrość buddyjska.

Prezentacja na temat: "Zachowania autoagresywne u młodzieży -Danuta Morawska PPP Kartuzy Śmierć nie jest problemem, problemem jest życie bez sensu Mądrość buddyjska."— Zapis prezentacji:

1 Zachowania autoagresywne u młodzieży -Danuta Morawska PPP Kartuzy Śmierć nie jest problemem, problemem jest życie bez sensu Mądrość buddyjska

2 definicja Samobójstwo jest aktem zabicia siebie, zamierzonym, zainicjowanym, wykonanym przez osobę, która ma pełną wiedzę i oczekuje( przewiduje) jego śmiertelny skutek WHO, 1998 r.

3 Mity dotyczące samobójstw „Ludzie, którzy mówią o samobójstwie, nie odbierają sobie życia” Nieprawda. Według licznych autorów 80 do 85% samobójców ostrzegało uprzednio swoich najbliższych o zamiarze odebrania sobie życia.

4 Mity dotyczące samobójstw Samobójstwo przychodzi bez ostrzeżenia” Nieprawda. Desperat zawsze komunikuje swoje zamierzenia albo w sposób werbalny używając słów np. - „wolałbym nie żyć” - „wolałbym się nigdy nie urodzić” - „mam ochotę się zabić” - „już niedługo nie będziesz musiał się o mnie martwić” - „wątpię, czy przeżyję” - „wszystko jest bez sensu” itp.,

5 Mity dotyczące samobójstw albo niewerbalny: - obniżenie nastroju - przygnębienie - smutek - brak troski o wygląd zewnętrzny, unikanie kontaktów koleżeńskich - pilne regulowanie własnych spraw - rozdawanie cennych przedmiotów - szukanie pojednania z dawnymi przyjaciółmi - pisanie testamentu - przejawianie obsesyjnych zainteresowań na temat: · śmierci · chorób śmiertelnych · tematów religijnych · życia pozagrobowego - czasem zachowania hiperaktywne i nadpobudliwość itp.

6 Mity dotyczące samobójstw „Samobójcy chcą umrzeć za wszelką cenę” Nie wszyscy. Jedynie ci, których motywacja ma charakter autentyczny rzeczywiście pragną umrzeć. Tego typu motywacji samobójczych jest ok. 51 – 65%

7 Mity dotyczące samobójstw „Samobójcy nie chcą umrzeć. Pragną jedynie manipulować swoim otoczeniem” Niezupełnie. Chcą zwrócić na siebie uwagę, na swoje problemy i cierpienie, uzyskać pomoc poprzez próbę samobójczą pragną ci, którzy chcą żyć, ale w innych, lepszych warunkach. Stanowią oni 34 – 48% wszystkich suicydentów. Są to tzw. samobójcy instrumentalni.

8 Mity dotyczące samobójstw „Poprawa nastroju po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia.” Nie zawsze. Może ona oznaczać, że młodym człowiekiem przestały już targać wątpliwości – żyć czy umrzeć? Zdecydowanie wybrał śmierć i to przyniosło mu wewnętrzny spokój i zadowolenie.

9 Mity dotyczące samobójstw „Samobójstwu nie można zapobiec” Niekoniecznie. Zależy z jakim rodzajem motywacji mamy do czynienia. Jeśli ma ona charakter instrumentalny, a więc wiąże się z pewnym dyskomfortem życiowym, wówczas szybkie dostrzeżenie zagrożenia i odpowiednia na nie reakcja, mogą zapobiec nieszczęściu.

10 Mity dotyczące samobójstw „Osoba o skłonnościach samobójczych będzie mieć je już zawsze” Niekoniecznie. W niektórych przypadkach skłonności samobójcze mogą mieć charakter reaktywny, sytuacyjny, mijają zatem z chwilą rozwiązania problemu. Bardziej trwały charakter mogą mieć natomiast tendencje samobójcze osób posiadających osobowość suicydalną /skrajnie pesymistyczną/. Jednak i one mogą pomyślnie przejść terapię i z pomocą życzliwych, „ważnych innych” uwolnić się od problemu.

11 Mity dotyczące samobójstw Próby samobójcze rzadko bywają ponawiane” Niekoniecznie. Niektórzy autorzy (np. Anthony) szacują, że około 12 % niedoszłych samobójców próby te ponawia nawet kilkakrotnie, przy czym trzecia próba jest już zwykle udana. B. Hołyst mówi tu nawet o 60 %.

12 Mity dotyczące samobójstw „Wszyscy samobójcy są umysłowo chorzy”. Nieprawda. Wielu spośród suicydentów cierpi co prawda na pewne zaburzenia psychiczne (np. depresję, schizofrenię), jednak odsetek ich nie pozwala na przyjęcie generalnej tezy, iż choroba psychiczna czy umysłowa leży u podłoża każdego samobójstwa.

13 Mity dotyczące samobójstw „Samobójstwa popełniają ludzie określonego typu” Nie zawsze. Można określić tzw. grupy podwyższonego ryzyka, jednak problem samobójstwa dotyka ludzi wszelkich ras, religii, ludzi w każdym wieku i w każdej sytuacji społeczno – ekonomicznej.

14 Samobójstwa-czynniki ryzyka Pierwszorzędowe Obecność zaburzeń z osi I – zaburzenia psychiczne Depresja (szczególnie z objawami lękowymi, z urojeniami, omamami imperatywnymi) Majaczenie alkoholowe Halucynoza alkoholowa Schizofrenia katatoniczna (stan hiperkinetyczny) Inne ostre psychozy przebiegające z poczuciem zagrożenia, głosami imperatywnymi Intoksykacje niektórymi substancjami psychoaktywnymi

15 Samobójstwa -czynniki ryzyka Drugorzędowe Negatywne wydarzenia w dzieciństwie. Zła sytuacja rodzinna. Rozwód rodziców. Długo utrzymująca się zła sytuacja życiowa. Śmierć rodzica lub bliskiej osoby. Nieprawidłowe relacje w rodzinie. Ostre stresory psychospołeczne. Konflikty z rodzicami.

16 Samobójstwa-czynniki ryzyka Ograniczenie swobody. Brak oparcia i akceptacji. Alkoholizm rodzica. Odrzucenie. Niepowodzenia szkolne. Problemy w kontaktach z grupą rówieśniczą. Zawody miłosne. Wcześniejsze próby samobójcze/obecność samobójczych ideacji.

17 Samobojstwa-czynniki ryzyka Obecność zaburzeń osi II - zaburzenia osobowości: Badania młodych ludzi, po próbie samobójczej wykazały częste występowanie (20–50%) osobowości chwiejnej emocjonalnie (z pogranicza, borderline) oraz osobowości dyssocjalnej (antyspołecznej) Samobójstwo w rodzinie

18 Samobójstwa-czynniki ryzyka Trzeciorzędowe (demograficzne) Płeć męska Wiek

19 Czynniki ryzyka Szacuje się, że wśród nastolatków 1 samobójstwo przypada na około 100–200 prób samobójczych (Maris, 2002). Najwięcej samobójstw i prób dokonuje się w wieku między 15. a 19. rokiem życia (Kazdin, 1996, Dolto, 1995). W większości przypadków do samobójstwa dochodzi w rezultacie dłuższego procesu, kiedy wpływ czynników chroniących nie jest w stanie zrównoważyć stałej ekspozycji na poważne czynniki ryzyka. Im dłuższy czas działania czynników ryzyka, tym większe zagrożenie.

20 Czynniki ryzyka-okres dojrzewania Młody człowiek w bardzo trudnej sytuacji doświadcza silnych emocji, takich jak: lęk, gniew, żal, wstyd i upokorzenie, poczucie winy i smutek. Po pewnym czasie te emocje mogą doprowadzić do stanu permanentnego przeciążenia emocjonalnego i depresji. Przy braku wsparcia i pomocy nastolatek może uznać swoją sytuację za beznadziejną i zacząć poszukiwać drogi ucieczki od cierpień poprzez zachowania samobójcze.

21 Sygnały ostrzegawcze Na co warto zwrócić uwagę w zachowaniu dziecka?

22 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego. wycofywanie się z kontaktów z rodziną i przyjaciółmi, odwracanie się od nich; zainteresowanie lub wręcz zaabsorbowanie śmiercią; wyraźne zmiany osobowości i poważne zmiany nastroju;

23 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego. trudności z koncentracją; trudności w szkole, obniżenie jakości pracy i ocen; zmianę dotychczasowych zwyczajów dotyczących jedzenia i snu; utratę zainteresowania rozrywkami;

24 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego częste uskarżanie się na fizyczne dolegliwości, które nie mają wyraźnej przyczyny somatycznej (bóle głowy, bóle żołądka, ciągłe zmęczenie, nieustanne znudzenie); utratę zainteresowań dla rzeczy i spraw, które do tej pory były ważne; rozmawianie o samobójstwie lub jego planowanie;

25 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego. wzrost impulsywności, nagłe impulsywne działania, jak akty agresji i przemocy; zachowania buntownicze lub ucieczkowe, absencję w szkole; odrzucanie pomocy; poczucie, że udzielenie pomocy jest już niemożliwe; oskarżanie się, poczucie winy; wypowiadanie komunikatów na temat beznadziejności,

26 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego odrzucanie otrzymywanych pochwał lub nagród; dużą zmienność nastroju i emocji, nagłe przechodzenie z depresji do stanu pogody i zadowolenia; rozdawanie kolegom swoich ulubionych przedmiotów; oddawanie domowych zwierzaków w „dobre ręce”;

27 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego sporządzanie testamentu, pożegnania; wypowiadanie komunikatów: „Jestem niczym”, „Nie warto się mną zajmować”, „Chciałbym umrzeć”, „Zamierzam się zabić”, „Nie powinnam się urodzić”, „Lepiej, żeby mnie nie było”, „Mogłoby mi się coś przydarzyć”; ślady po samouszkodzeniach lub próbach samobójczych.

28 sygnały ostrzegawcze ryzyka suicydalnego Warto podkreślić, że sygnały ostrzegawcze często mogą być na tyle niespecyficzne, że łatwo je przeoczyć lub znaleźć dla nich inne wytłumaczenie niż skłonności samobójcze.

29 Rodzaje samobójstw „To be” — demonstracyjne, mają charakter „wołania o pomoc”, u ich podłoża nie leży rzeczywiste, głębokie pragnienie śmierci. Są częste u osób młodych, z zaburzeniami osobowości (antyspołeczna, borderline). Mogą mieć charakter impulsywny; najczęściej przecięcie nadgarstków, połknięcie mało toksycznych leków.

30 Rodzaje samobójstw „To be or not to be” — pragnienie pozbawienia się życia jest znaczne, próby samobójcze poważne, jednak perspektywa uzyskania realnej pomocy może skłonić do zaniechania podjęcia próby samobójczej. Mogą być skutkiem poważnych kryzysów życiowych (problemy rodzinne, szkolne, w kontaktach z rówieśnikami), depresji, schizofrenii.

31 Rodzaje samobójstw „Not to be” — najpoważniejszy rodzaj samobójstw. U ich podłoża leży głębokie pragnienie przerwania dotychczasowej egzystencji. Są bardzo dobrze zaplanowane i najczęściej skuteczne (skok z wysokości, powieszenie się, rzucenie pod pociąg, połknięcie trucizny itp.), z minimalną możliwością udaremnienia czynu przez otoczenie. Przyczyną może być całkowita utrata dotychczasowych celów życiowych, ciężka depresja, kalectwo czy nieuleczalna choroba somatyczna. Za doktor A.Cedro, Klinika Psychologii Akademii Medycznej w Warszawie

32 Samobójstwa a depresja Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) 90% aktów samobójczych jest dokonywanych w nastroju lub stanie depresyjnym. Może to być depresja wywołana przez środki psychoaktywne (alkohol, narkotyki, leki), tak zwana „prawdziwa” depresja, czyli zaburzenia afektywne, lub reakcja depresyjna spowodowana traumatycznymi wydarzeniami i doświadczeniami i/lub przewlekłym stresem. Czasami samobójstwo jest wynikiem halucynacji u chorych na schizofrenię.

33 Depresja -największy czynnik ryzyka Depresja stanowi więc stan szczególnego zagrożenia i dlatego wymaga szybkiego rozpoznania i zdiagnozowania. Według ogólnych szacunkowych danych WHO symptomy depresji przejawia 0,3% dzieci w wieku przedszkolnym, 2% dzieci w szkole podstawowej, 4–8% dorastających z grupy wiekowej 13–18 lat.

34 Depresja -największy czynnik ryzyka W krajach Europy wskaźniki epidemiologiczne są znacznie wyższe. Objawy depresji występują 2-krotnie częściej u dorastających dziewcząt niż u chłopców. Epizody depresji w okresie dojrzewania zdarzają się stosunkowo często

35 Depresja -największy czynnik ryzyka Wyniki polskich badań epidemiologicznych wskazują na ich rozpowszechnienie w populacji nastolatków, wynoszą 27–54% w zależności od fazy dojrzewania i środowiska (Bomba J., Orwid M., 2008).

36 Depresja a okres dojrzewania Objawy depresyjne występujące we wczesnej fazie dojrzewania (13–16 lat) można uznać za zakłócenie funkcjonowania niewykraczające poza granice normy rozwojowej (Bomba J., Orwid M., 2008).

37 Depresja a okres dojrzewania Depresji okresu dojrzewania nie można jednak lekceważyć, ponieważ objawia się ona często działaniami autodestruktywnymi.

38 Depresja a okres dojrzewania Depresja u dzieci i młodzieży może przejawiać się w bardzo zróżnicowany sposób, często odległy od potocznego jej rozumienia. Apatia, zahamowanie czy próby samobójcze często kojarzą się z przeżywaniem depresji, natomiast wycofanie lub agresja — bardzo rzadko.

39 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Emocje oraz przejawy zachowania, dolegliwości somatyczne. Smutek, rozpacz.Niespecyficzne dolegliwości somatyczne (bóle głowy, mięśni, zmęczenie) Poczucie beznadziejności. Zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność) Pustka wewnętrzna. Problemy z jedzeniem (zmiana masy ciała lub apetytu) Lęk, niepokój. Zwiększony lub obniżony napęd psychomotoryczny

40 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Niska samoocena.Odczuwane zmęczenie lub spadek energii, ociężałość, apatia Niewiara we własne siły, brak poczucia sensu życia.Moczenie nocne Nuda. Fobie szkolne Autoerotyzm, odurzanie się alkoholem i narkotykami

41 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Brak wiary w przyszłość.Bezradność, izolacja od otoczenia Poczucie osamotnienia, zagubienia, winy. Niechęć do aktywności Słaba tolerancja na frustrację Niewywiązywanie się z obowiązków, problemy z podejmowaniem decyzji.

42 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Gniew, złość.Zahamowanie, mutyzm Roztargnienie, rozproszenie Brak zainteresowania otoczeniem i życiem Ucieczka w świat fantazji

43 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Niepokój ruchowy Ucieczki, wagary Drażliwość, dysforia, napady wściekłości, dewastowanie otoczenia Prowokacyjne zachowania

44 Objawy depresji młodzieńczej (Pużyńska E.1979) Złośliwość wobec otoczenia Prowokujący ubiór (pozowanie na dziwaka i oryginała) Samookaleczanie się Próby samobójcze Samobójstwo dokonane

45 Określenie ryzyka zachowań samobójczych Na co zwrócić uwagę? 1.Myśli samobójcze, sposoby radzenia sobie z nimi, częstotliwość myśli samobójczych 2.Przygotowanie planu. 3.Środki, wybrana metoda, dostęp do nich 4.Postawa wobec samobójstwa (odrzucająca, ambiwalentna, akceptująca)

46 Określenie ryzyka zachowań samobójczych 5.Przekonania ułatwiające podjęcie próby samobójczej lub przed jej podjęciem. 6.Powody, aby żyć. 7.Określenie, w jakim stopniu zachowania samobójcze są tajemnicą, czy były już kiedyś rozmowy z jakąś osobą na ten temat.

47 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia, Stowarzyszenie Pomocy Rodzinom i Bliskim Samobójców „Tabu”) Rozpoczęcie: Widzę, że trudno Ci było ostatnio… Masz trudny okres w życiu i rozumiem, że ciężko Ci było sobie poradzić. Czy mógłbyś mi pomóc zrozumieć, jak to na Ciebie wpłynęło? Czy możesz się ze mną podzielić swoimi obawami? Czy mógłbyś opowiedzieć, co się ostatnio działo?

48 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Badanie nastroju (w kierunku depresji): Jeżeli pozwolisz, przez najbliższe kilka minut chciałabym porozmawiać o Twoim samopoczuciu. Proszę, powiedz mi, jak obecnie się czujesz. W jakim jesteś nastroju? Czy czułeś się smutny przez większą część dnia ? Czy jest coś, co przeszkadza Ci obecnie w Twoim samopoczuciu?

49 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Czy czujesz się nieszczęśliwy i bezradny? Czy czujesz, że brakuje Ci nadziei? Czy zdarza się, że czujesz się bezwartościowy? Czy pojawia się uczucie nadmiernej winy z jakiegoś powodu? Czy schudłeś lub przytyłeś w ostatnim okresie? Jak ostatnio śpisz?

50 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Określenie ryzyka zachowania samobójczego (przekonania, częstotliwość, sposoby radzenia sobie, plan, metoda, dostępność środków): Czy czujesz, że życie jest ciężarem? Czy myślisz ostatnio, że nie warto żyć i że ludziom będzie lepiej bez Ciebie? Czy pojawiło się u ciebie pragnienie, aby zasnąć i nigdy się nie obudzić? Czy w ciągu ostatnich tygodni zdarzyło się, że myślałeś o śmierci? Czy był taki czas, że chciałeś umrzeć?

51 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Czy zdarzyło się, żebyś wyobrażał sobie, że uczestniczysz w jakimś wypadku i umierasz? Czy chciałeś wtedy śmierci? Czy czujesz się tak źle, że myślałeś o odebraniu sobie życia? Czy myślałeś o samobójstwie?

52 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Czy chciałeś się znaleźć w sytuacji zagrożenia życia? Czy kiedykolwiek myślałeś, że lepiej by się stało, gdyby Cię nie było? Jak często pojawiają się myśli, że chcesz umrzeć? Ile razy w ciągu dnia, w ciągu tygodnia? Czy takie myśli przychodzą w konkretnej sytuacji?

53 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Czy możesz je od siebie „odpędzić”? Czy masz na to swoje sposoby? Czy masz nad nimi kontrolę? Czy przychodzą Ci do głowy nawet wtedy, kiedy tego nie chcesz? Czy masz sposoby, żeby sobie z nimi poradzić? Jak oceniasz te myśli? Co o nich myślisz? Czy są dobre, czy złe? Dlaczego?

54 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Czy planowałeś, w jaki sposób chcesz odebrać sobie życie? Czy wybrałeś już sposób, jak się zabić? Myślisz, że to będzie skuteczna metoda? Czy przygotowałeś potrzebne środki? Czy zastanawiałeś się, kiedy to zrobić?

55 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Co byłoby, gdybyś teraz odebrał sobie życie (ucieczka, pogodzenie się z innymi, reinkarnacja, reakcja otoczenia)? Jak myślisz, na ile prawdopodobne jest to, że spróbujesz się zabić? Dlaczego chcesz się zabić? Dlaczego chcesz umrzeć? Co jest tego powodem: gniew na innych, ucieczka od bólu, cierpienia, choroby, poczucie braku nadziei, strata, wstyd i poniżenie, wywołanie określonych reakcji u innych osób?

56 Jak poprowadzić rozmowę? (wg Małgorzaty Łubnia) Obecność objawów psychotycznych: Czy kiedykolwiek zdarzyło się, że głosy nakazywały Ci zrobić sobie krzywdę lub się zabić? Jak często to się zdarzało, co się wtedy wydarzyło? Czy robisz to, co nakazują głosy? Co sprawia, że ich słuchasz? Co sprawia, że trudno im się oprzeć? Czy są jakieś rzeczy, z powodu których czujesz się winny lub jesteś oskarżany?

57 Kwestionariusz oceny wg Małgorzaty Łubnia Czynniki ryzyka: Psychiatryczne Demograficzne Psychosocjalne Somatyczne Psychologiczne Poznawcze Wydarzenia traumatyczne w dzieciństwie Wywiad rodzinny Modyfikowalne czynniki ryzyka Wywiad w kierunku zachowań samobójczych (myśli, plany, próby) Szacowany poziom zagrożenia samobójstwem Za hospitalizacją Przeciw hospitalizacji Plan postępowania

58 Określenie ryzyka samobójstwa Ryzyko nagłe (12 - 48h) — myśli i skłonności samobójcze, osoba chce się zabić i ma plan popełnienia samobójstwa; dodatkowo stwierdza się zaburzenia psychiczne, poczucie braku nadziei, dostęp do środków letalnych, posiadanie letalnych środków Ryzyko bliskie (dni, tygodnie) — myśli samobójcze bez planów; dodatkowo stwierdza się objawy depresyjne, uzależnienia, wywiad indywidualny i rodzinny w kierunku chorób psychicznych Ryzyko długoterminowe — wywiad rodzinny i indywidualny w kierunku zaburzeń psychicznych, uzależnienia od alkoholu i substancji psychoaktywnych

59 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… Konieczność konsultacji psychiatrycznej, hospitalizacji ucznia — Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19.08.1994 r. (Dz.U. 1994 nr 111, poz. 535) — wybrane fragmenty

60 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… Art. 21 1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie — także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego. (…)

61 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… Art. 23 1. Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody wymaganej w art. 22 tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób. 2. O przyjęciu do szpitala, o którym mowa w ust. 1, postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa.

62 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… 3.Lekarz, o którym mowa w ust. 1, jest zobowiązany wyjaśnić choremu przyczyny przyjęcia do szpitala bez zgody i poinformować go o jego prawach. 4.Przyjęcie do szpitala, o którym mowa w ust. 1, wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia. Kierownik szpitala zawiadamia najbliższy sąd opiekuńczy miejsca siedziby szpitala w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. 5.Czynności, o których mowa w ust. 2, 3 i 4, odnotowuje się w dokumentacji medycznej.

63 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… Art. 24 1.Osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, może być przyjęta bez zgody wymaganej w art. 22 do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości. 2.Pobyt w szpitalu, o którym mowa w ust. 1, nie może trwać dłużej niż 10 dni.

64 Gdy rodzic lub dziecko nie wyraża zgody na hospitalizację… 3.Do przyjęcia do szpitala, o którym mowa w ust. 1, stosuje się zasady i tryb postępowania określone w art. 23. Zgodnie z art. 18 Ustawy jest możliwe zastosowanie przymusu bezpośredniego w przypadkach opisanych w art. 21, ust. 1.

65 Wskazania do hospitalizacji Celem badania jest określenie, czy osoba stanowi zagrożenie dla własnego życia lub dla innych, przejawia zaburzenia psychiczne i czy jest wymagana hospitalizacja. Badanie takie może przeprowadzić lekarz psychiatra lub inny lekarz, w tym również podstawowej opieki zdrowotnej. W razie potrzeby może on zarządzić przewiezienie badanego do szpitala z zastosowaniem przymusu bezpośredniego w obecności lekarza lub ratownika medycznego. Istotne jest, aby takie badanie, wraz z uzasadnieniem, odnotować w dokumentacji medycznej.

66 Wskazania do hospitalizacji gdy w dokonanej ocenie stwierdza się (ryzyko nagłe) obecność silnych tendencji samobójczych; plan i/lub przygotowane środki do popełnienia samobójstwa; myśli samobójcze i duże nasilenie zaburzeń psychicznych (w tym depresyjnych); myśli samobójcze (lub podejrzenie zagrożenia tego typu) i objawy psychotyczne;

67 Wskazania do hospitalizacji pacjent jest bezpośrednio po próbie samobójczej zwłaszcza jeżeli była potencjalnie śmiertelna i/lub pacjent przedsięwziął środki, aby ją ukryć i uniknąć jej zapobieżenia); przerwana próba samobójcza;

68 Wskazania do hospitalizacji obecność myśli samobójczych oraz wcześniejsze próby samobójcze w wywiadzie, zwłaszcza o dużym stopniu śmiertelności; obecność myśli samobójczych i zachowania impulsywne, pobudzenie lub panika; myśli samobójcze i zmieniony stan psychiczny pacjenta pod wpływem intoksykacji lub innych przyczyn, które nie wymagają nagłej hospitalizacji na oddziale internistycznym lub innym.

69 Wskazania do hospitalizacji Hospitalizacja jest konieczna!

70 Praca po śmierci samobójczej z klasą szkolną — autopsja psychologiczna Autopsja psychologiczna jest techniką postwencyjną opracowaną w 1987 roku przez Shneidmana. Ma ona na celu pomóc lepiej zrozumieć przyczyny samobójstwa, a tym samym złagodzić poczucie winy i odpowiedzialności u osób z otoczenia samobójcy. Autopsja odgrywa również ważną rolę w prewencji zachowań samobójczych, stwarzając warunki właściwej interpretacji zdarzenia, odreagowania smutku, złości, napięcia i trudnych emocji.

71 Autopsja psychologiczna Głównymi elementami autopsji psychologicznej są: określenie potencjalnych przyczyn samobójstwa, wskazanie pozytywnych zachowań, cech osoby, która odebrała sobie życie, pożegnanie z samobójcą z wykorzystaniem na przykład techniki „pustego krzesła”, pisania listu, uwolnienie od poczucia winy, szukanie innych rozwiązań niż samobójstwo w danej sytuacji problemowej, odpuszczenie winy samobójcy.

72 Przykładowy plan zajęć 1. Co czułem, kiedy dowiedziałem się o samobójstwie? Co czuję teraz? Czy to zdarzenie wpłynęło jakoś na moje życie? Czy zmienia moje myślenie? Rozmowa o emocjach, buforowanie emocji.

73 Przykładowy plan zajęć 2. Dlaczego się zabił? Omówienie zaistniałej sytuacji w szerszym kontekście, nacisk na szukanie możliwych przyczyn samobójstwa: zdrowotnych, środowiskowych, osobowościowych, sytuacyjnych itp.

74 Przykładowy plan zajęć 3.Co chcę powiedzieć mu/jej na pożegnanie? „ Jest mi przykro, bo…”, „Jest mi smutno, bo…”, „Lubiłem cię za…”, „Jestem na ciebie zły za…”.

75 Przykładowy plan zajęć 4. Co mogę zrobić w podobnej, trudnej sytuacji? Czy wiem, gdzie szukać pomocy? Czy umiem zauważyć, że ktoś z mojego otoczenia nie potrafi poradzić sobie z własnymi problemami? Szukanie innych możliwości rozwiązywania problemów. Wskazanie planu działania w sytuacji kryzysu. Przekazanie informacji o miejscach, gdzie można znaleźć pomoc i wsparcie.

76 Przykładowy plan zajęć Warto pamiętać, aby podczas takiego spotkania z klasą głos zabierała każda osoba z grupy, pracować w maksymalnie kilkunastoosobowej grupie, akceptować zarówno pozytywne, jak i negatywne komentarze, nazywać „rzeczy po imieniu”, dbać o język (jak najmniej eufemizmów, omówień, używania pojęć niejednoznacznych).

77 Profilaktyka „ Najlepszy czas na rozwiązanie problemu, to czas przed jego pojawieniem się” Ray Freedman

78 Działania prewencyjne na terenie szkoły Wyróżnia się trzy poziomy profilaktyki zachowań samobójczych na terenie szkoły. 1. Uniwersalna — kierowana do wszystkich uczniów, ich rodziców i nauczycieli: szkolenie nauczycieli i innych pracowników szkoły w zakresie potrzeb rozwojowych dzieci, bezpieczeństwa oraz umiejętności wychowawczych; powołanie i przeszkolenie zespołu ds. sytuacji kryzysowych, wypracowanie procedur reagowania;

79 I poziom profilaktyki kreowanie zdrowego wspierającego środowiska w szkole, budowanie dobrych relacji nauczycieli z uczniami i rodzicami oraz pomiędzy uczniami (działania integracyjne zapobiegające stygmatyzacji i odrzuceniu), ustalenie jasnej polityki dotyczącej zachowania się uczniów, zdecydowany brak zgody na przemoc, konsekwentne reagowanie nauczycieli na wszelkie jej przejawy, ochrona i wsparcie dla ofiar przemocy;

80 I poziom profilaktyki wzmacnianie odporności uczniów poprzez uczenie najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych, w tym: radzenia sobie z emocjami i stresem, poszukiwania pomocy i jej udzielania, rozwiązywania konfliktów, przewidywania konsekwencji własnych działań itp.; podnoszenie samooceny dzieci i nastolatków poprzez dostarczanie okazji do rozwijania zainteresowań i doświadczenia sukcesu; wzmacnianie więzi ze szkołą poprzez angażowanie uczniów w szkolne projekty i wydarzenia;

81 I poziom profilaktyki zwiększanie kompetencji wychowawczych rodziców — spotkania poświęcone potrzebom i problemom dzieci w różnych fazach rozwojowych, treningi komunikacji budujące kontakt i więź z dzieckiem; wskazanie osób, do których można się zwrócić o poradę i pomoc.

82 II poziom 2. Selektywna — kierowana do uczniów z grupy zwiększonego ryzyka: zbieranie informacji o potrzebach i trudnościach uczniów, uważna obserwacja w celu oszacowania ryzyka; pomoc w nauce, udzielanie wsparcia i budowanie motywacji, indywidualizacja nauczania; włączanie w grupę rówieśniczą; włączanie do dodatkowych programów rozwijających umiejętności psychologiczne i społeczne; zacieśnianie współpracy z rodzicami.

83 III poziom 3. Wskazująca — kierowana do poszczególnych uczniów z grupy wysokiego ryzyka: stała dyskretna obserwacja prowadzona przez przeszkolonych pracowników szkoły (w tym personel pomocniczy); udzielanie wsparcia i pomocy w nauce przez nauczycieli; stała współpraca z rodzicami, podjęcie interwencji z ich udziałem, wspólne opracowanie strategii pomocy dla ucznia;

84 III poziom opieka szkolnego specjalisty, udzielanie wsparcia i pomocy w rozwiązywaniu trudności; kierowanie ucznia do specjalistów w środowisku lokalnym w celu ustalenia indywidualnej diagnozy i ewentualnego podjęcia terapii, stała współpraca z nimi; kierowanie rodziców na treningi umiejętności lub nakłanianie ich do skorzystania ze specjalistycznej pomocy, w tym terapeutycznej.

85 Przydatne strony internetowe: Stowarzyszenie Pomocy Rodzinom i Bliskim Samobójców „Tabu”: www.tabu.org.pl Stowarzyszenie „Bliżej Dziecka”: www.przemocwszkole.org.pl Stowarzyszenie „Aktywnie Przeciw Depresji”: www.depresja.org Wyszukiwarka ośrodków interwencji kryzysowej: www.interwencjakryzysowa.pl Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: www.116111.pl

86 Literatura 1. Bomba J., Namysłowska I. Orwid M. Zaburzenia zachowania i emocji zaczynające się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. W: Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.). Psychiatria. Tom 2. Urban & Partner, Wrocław 2002. 2Bomba J., Orwid M. Zaburzenia zdrowia psychicznego w okresie młodzieńczym. Postępowanie, profilaktyka i błędy w postępowaniu, 2008 (http://www.kpdim.cm-uj.krakow.pl/1.pdf). 3. Carr A. Depresja i próby samobójcze młodzieży. Sposoby przeciwdziałania i reagowania. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004. 4. Dolto F. Nastolatki. WAB, Warszawa 1995. 5. Gmitrowicz A. Uwarunkowania zachowań samobójczych młodzieży. Suicydologia 2005; 1: 71–76. 6. Gmitrowicz A., Rosa K. Regionalny program zapobiegania samobójstwom młodzieży. Suicydologia 2007; 3: 18–28.

87 Literatura 7. Greszta E. Depresja wieku dorastania. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej "Academica", Warszawa 2006. 8. http://www.edukacja.warszawa.pl 9. James R.K., Gilliland B.E. Strategie interwencji kryzysowej. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 2008. 10. James R.K., Gilliland B.E. Strategie interwencji kryzysowej. Wydawnictwo Edukacyjne Parpa, Warszawa 2005. 11. Kazadin A. Zdrowie psychiczne młodzieży w okresie dorastania. Programy profilaktyczne i lecznicze. Nowiny Psychologiczne 1996; 2. 12. Lenar D. Samobójstwa wśród dzieci i młodzieży (wybór literatury). Biblioteka w Szkole 1999; 10: 31–34.

88 Literatura 13. Malczewska A. Rola pedagoga szkolnego w zapobieganiu zachowaniom samobójczym wśród uczniów. Suicydologia 2006; 2: 100–107. 14. Maris R.W. Suicide. Lancet, 2002; 360: 319–326. 15. Pilecka B. Wybrane problemy samobójstw młodzieży. Pracownia Wydawnicza Fundacji "Masz Szansę", Lublin 1995. 16. Pużyńska E. Depresje u dzieci i młodzieży. W: Pużyński S. (red.). Depresje. PZWL, Warszawa 1979; 35. 17. Pużyński S., Wciórka J. Klasyfikacja diagnostyczna ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Vesalius, Kraków 2003. 18. Sarzała K. Procedury, strategie zarządzania kryzysem w szkole. Materiały opracowane przez Zespół ds. Przeciwdziałania Problemom Wychowawczym, działający na podstawie Zarządzenia nr 1424/06 Prezydenta Miasta Gdańska, Gdańsk 2006.

89 19. Wasserman D. Stress-vulnerability model and development of the suicidal process from suicidal ideation to suicide. Martin Dunitz, London 2001. 20. WHO: Multisite Interventions Study on Suicidal Behaviours. Geneva 2002. 21. Zapobieganie samobójstwom. Poradnik dla nauczycieli i innych pracowników szkoły. Światowa Organizacja Zdrowia, Rzecznik Praw Dziecka, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Polskie Towarzystwo Suicydologiczne, Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2007.

90 „Jeśli człowiek zniszczył jedno życie, to jest tak, jak gdyby zniszczył cały świat, a jeśli człowiek ratuje jedno życie, to jest tak, jak gdyby uratował cały świat” Talmud Babiloński, Sanhedryn, 37 a

91 Samookaleczenia Jako powód samookaleczeń, specjaliści i terapeuci wymieniają długi, przewlekły i trudny do zniesienia ból emocjonalny. Cięcie się, bicie, przypalanie - mają go zagłuszyć. „Samouszkodzenie staje się metodą radzenia sobie z wieloma problemami w życiu. Wydaje się, że dla osób, które przeżyły traumę, jest to uniwersalne narzędzie i używają go, aby sobie poradzić z niezwykle intensywnymi emocjami" - tłumaczy w rozmowie z „Los Angeles Times" Ruta Mazelis, konsultantka Sidran Institute z Baltimore, organizacji, która zajmuje się traumatycznymi stresami.

92 Przyczyny Młodzi ludzie, u których pojawiają się trudne emocje (wstyd, poczucie winy, wściekłość, zazdrość), próbują z nimi walczyć, jedną z form walki jest zadawanie sobie bólu. To kara a zarazem pokuta, która uwalnia emocje.

93 Przyczyny - Na początku chodziło o ulżenie sobie, uspokojenie. Potem trochę zaczęło się to zmieniać. Kiedy zaczęłam mieć problemy z odżywianiem, autoagresja stała się raczej karą. Nie udało mi się trzymać diety – cięłam się. Żeby mieć nauczkę na przyszłość. Żeby sobie pokazać, jak bardzo się nienawidzę – Ania.

94 Przyczyny Ból, jaki towarzyszy okaleczeniu ciała, jednym przynosi emocjonalną ulgę, a drudzy zaczynają dzięki niemu czuć, że żyją.

95 Przyczyny Ania pierwszy raz pocięła się mając 13 lat. – „W moim pokoju. Chciałam zrobić to już wcześniej, ale się bałam. Aż w końcu stało się. Czułam niesamowitą ulgę. Patrząc na krew wypływającą z moich nadgarstków widziałam jak spływają moje kłopoty. Bo tak na prawdę, gdy się potniesz skupiasz się na tym bólu fizycznym, a nie psychicznym „

96 Przyczyny Widok krwi uspokaja – samookaleczenie to działanie według scenariusza, w którym krew mówi o dokonaniu dzieła

97 Przyczyny - Miałam wtedy 15 lat. Zaraz po kolejnej awanturze z rodzicami poszłam do łazienki wykąpać się. Kiedy siedziałam zapłakana w wannie i próbowałam się uspokoić, zobaczyłam na szafce opakowanie żyletek. Postanowiłam spróbować, zobaczyć, czy to rzeczywiście pomaga. Przeciągnęłam żyletką po skórze na nadgarstku, potem jeszcze raz i jeszcze. Patrzyłam na spływającą krew i czułam ulgę i rosnący spokój. Pomogło – opowiada Ewa

98 Przyczyny Autoagresja działa na zasadzie powtarzalności: Napięcie – rozładowanie napięcia (np. poprzez samookaleczenie) i po pewnym czasie kumulowanie się napięć. W przypadku, kiedy ktoś okalecza się właśnie po to, by poczuć ulgę, faktycznie nie odczuwa bólu

99 Przyczyny „Tniesz się i nie czujesz już cierpienia, nienawiści, smutku, tylko spokój. Myślę, że właśnie, dlatego tak ciężko jest skończyć z autoagresją. Bo kiedy wiesz, że możesz poczuć ulgę w sposób łatwy i niemalże natychmiastowy, nie chcesz, bądź już nie potrafisz znaleźć innych sposobów na rozładowanie emocji. To uzależnia -Agata.

100 Przyczyny U części samookaleczających się osób, sam akt jest osobliwą formą zwrócenia na siebie uwagi albo wołania o pomoc nastolatków nie radzących sobie z presją otoczenia i własnymi problemami.

101 Przyczyny Często okaleczający się mają zaburzone poczucie własnej wartości i autonomii. – Dlatego jedynym miejscem gdzie mogą wyładować swoje emocje jest ich ciało, które jest ich jedyną własnością

102 Przyczyny Samookaleczenie może być spowodowane niezaspokojonymi potrzebami psychicznymi, następstwem doznawania przemocy w rodzinie

103 - Wszystko zaczęło się od problemów w domu. Ciągłe kłótnie z macochą, wzajemna nienawiść, być może też niemożność sprostania wymaganiom, które rodzice przede mną postawili – tłumaczy. – Mam problem z wyrażaniem uczuć, szczególnie tych negatywnych, nie lubię mówić o swoich problemach. Siłą rzeczy emocje nieuwalniane na zewnątrz kumulowały się, problemów robiło się coraz więcej. Okazało się, że żyletka i samookaleczenia to doskonały sposób na pozbywanie się negatywnych uczuć – Agata lat 18

104 Formy samookaleczeń Zdaniem psychologów najczęstszą formą autoagresji jest właśnie nacinanie skóry ramion, dłoni, niekiedy nóg. Rzadziej zdarzają się cięcia na twarzy, torsie, piersi, genitaliach. Innymi rodzajami autoagresji są też umyślne poparzenia wodą lub parą wodną, zadawanie sobie ciosów, drapanie, nakłuwanie, gryzienie się, polewanie się żrącymi substancjami chemicznymi, wprowadzanie pod skórę lub do otworów ciała ostrych przedmiotów

105 Agata - Moje rany to "kreski" o długości od 5 do 10 cm. Kiedyś je liczyłam, ale już dawno straciłam rachubę. Za jednym podejściem powstaje zwykle ok. 20-30 nowych ran. Na początku były to nadgarstki, jednak te miejsca są bardzo widoczne, dlatego teraz nie robię tego na rękach. Najwięcej sznytów mam na udach, na brzuchu. Te części ciała rzadko odkrywam, więc prawdopodobieństwo, że ktoś zobaczy blizny i rany jest mniejsze. Ania: – Zawsze cięłam się żyletką. Mam blizny na rękach. Myślę, że już nigdy nie znikną i gdy na nie patrzę przypomina mi się wszystko, co przeżyłam. Mam też rany na biodrze. Gdy się tam pocięłam nie musiałam tego tak starannie ukrywać jak na nadgarstkach. Zawsze przykładałam żyletkę do skóry i wbijałam ją, robiąc tzw. "niteczki". To bardzo krwawiło.

106 Tego nie da się ukryć

107 -Tego się nie da ukryć. Nosiłam opaski na nadgarstki. Grube swetry z koniecznie bardzo długimi rękawami. Jak ktoś patrzył na moje ręce wpadałam w szał. Szybko je chowałam do kieszeni. Ale ciężko jest to ukryć. Pierwsza zauważyła moja przyjaciółka. Na siłę odkryła mi ręce. Nienawidziłam jej za to. Wybiegłam zapłakana z jej domu. Nie chciałam jej widzieć. Pobiegła za mną. Stałyśmy na środku ulicy i płakałyśmy. Na drugi dzień błagała, żebym poszła do pedagoga szkolnego – opowiada Ania. – Poszłam.

108 Przyczyny autoagresji-zebrane z blogów Nieszczęśliwa miłość Młoda osoba zakochuje się, jednak gdy jej miłość jest nieodwzajemniona, ta nie potrafi sobie z tym poradzić. Ludzie o silnej psychice po tak zwanym kopie podnoszą się, idą dalej, lecz bywają i tacy, którzy sięgają po "środek znieczulający". Pragną bólem zabić "ból"

109 Przyczyny autoagresji-zebrane z blogów Odrzucenie przez otoczenie Brak bliskiej osoby, powiernika. Zwłaszcza przyjaciół z którymi można porozmawiać, popłakać, pośmiać się i pójść na dyskotekę. Samotny nastolatek nie radzi sobie z błahymi problemami ponieważ wariuje w nim burza hormonów charakteryzująca ten okres życia. Co robi? Sięga po żyletkę.

110 Przyczyny autoagresji-zebrane z blogów Zbyt wysokie wymagania wobec siebie, będące efektem poprzeczki postawionej przez dorosłych „ zawiodłem rodziców, jestem nikim, zasłużyłem na karę!”

111 Przyczyny autoagresji-zebrane z blogów Zagubienie Samookaleczenie występuje u osób zagubionych, nie mających własnego zdania

112 Przyczyny autoagresji-zebrane z blogów Niskie poczucie własnej wartości wynikające z dysfunkcji w rodzinie: przemocy- fizycznej, psychicznej, seksualnej, uzależnienia, częstych konfliktów między rodzicami, zbyt dużą ilością obowiązków domowych i szkolnych, braku wsparcia i więzi w rodzinie

113 Samouszkodzeniom nie muszą towarzyszyć zamiary samobójcze, są one jednak oznaką, że dziecko nie radzi sobie z trudnościami jakie przeżywa i potrzebuje naszej pomocy.

114 Jeżeli samookaleczenia są dokonywane często i dziecko nie potrafi stosować innych metod radzenia sobie z trudnościami, wymaga pomocy specjalisty.

115 Wypowiedzi gimnazjalistów K. kl I : "Gdy nie mogę wytrzymać tej pustki w sobie i wszechogarniającego mnie bezsensu, chwytam za nożyczki, żyletkę - cokolwiek ostrego i tnę się. A pozwala mi to poczuć radość, momentalny spokój i luz, lecz gdy minie pół godziny wszystko powraca. … to jest najgorsze". M. kl II : "Najpierw zaczęłam się mocno bić skórzanym paskiem po nogach i plecach, tak mocno, że miałam ogromne sińce. Biłam się w głowę twardymi przedmiotami. Wymyślałam sobie coraz to nowe tortury, by dotkliwiej się zranić. Kiedy widziałam zaczerwienienia na mojej skórze czułam się zadowolona, lecz czas pryskał szybko. "

116 D. kl I : "Nie tnę się już ponad pół roku. A wcześniej? Mówiąc szczerze to nie chce nawet o tym myśleć… Zawsze, jak miałam jakikolwiek problem, sięgałam po moją przyjaciółkę – żyletkę… Ona pomagała mi zapomnieć, poczuć spokój, wyzwolenie od tego wszystkiego" Z. kl III : "Widząc krew spływającą po twoich nogach czy rękach, czujesz, jakby ta cała złość i żal siedzący w tobie nagle wypłynął na zewnątrz. Ci, którzy nigdy tego nie robili, nie zrozumieją nas. Być może będą czuć żal, politowanie. Autoagresja jest chorobą duszy, oraz wg mnie... pokazuje słabość naszej psychiki."

117 Dziękuję za uwagę!