Wczesna profilaktyka raka piersi w praktyce Lekarza Rodzinnego

Prezentacja na temat: "Wczesna profilaktyka raka piersi w praktyce Lekarza Rodzinnego"— Zapis prezentacji:

1 Wczesna profilaktyka raka piersi w praktyce Lekarza Rodzinnego
Marta Prałat

2 Wiedza młodych kobiet o profilaktyce raka piersi Medycyna Paliatywna 2014
wiek lat 30% ankietowanych to mieszkanki wsi 47% ankietowanych posiadało wykształcenie wyższe, 28% wykształcenie średnie

3 Czynniki ryzyka wystąpienia raka piersi

4 Odsetek respondentek z uwzględnieniem wiedzy na temat działań pozytywnie wpływających na zapobieganie i wczesne wykrywanie raka piersi

5 Kiedy powinno się wykonywać samobadanie piersi?
Odsetek respondentek z uwzględnieniem badań, którym się poddały profilaktycznie, bez wskazań lekarskich

6 Źródło wiedzy na temat profilaktyki raka piersi
Opinie respondentek na temat czynników mogących stanowić przeszkodę w profilaktyce raka piersi Źródło wiedzy na temat profilaktyki raka piersi

7 Najczęstszy nowotwór u kobiet w Polsce (22,2%)
Statystyka Najczęstszy nowotwór u kobiet w Polsce (22,2%) Stanowi drugą po raku płuca przyczynę zgonów u kobiet z powodów onkologicznych (7,3%) 1 2 3

8 Czynniki ryzyka: estrogeny menarche menopauza wiek
wczesna pierwsza miesiączka późna menopauza otyłość HTZ/ antykoncepcja bezdzietność łagodne zmiany rozrostowe obciążony wywiad rodzinny - dwie lub więcej krewne I-stopnia z rakiem piersi rozpoznanym w młodym wieku rak w drugiej piersi promieniowanie jonizujące wysokie spożycie alkoholu brak karmienia piersią w wywiadzie Przebyty rak endometrium, rak jajnika lub rak jelita grubego w wywiadzie Wysoki status społeczny estrogeny menarche menopauza

9 Wiek kobiety Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta wraz z wiekiem. zachorowania przed 20. rokiem życia.-sporadyczne Największa liczba zachorowań - między 50. i 69. rż. Współczynniki zachorowalności na raka piersi wzrastają liniowo z wiekiem między 40. i 59. rokiem życia, po czym częstość zachorowań stabilizuje się, a po 70. roku życia nawet zmniejsza się.

10 Czynniki reprodukcyjne
wiek menarche 15% na rok opóźnienia wiek menopauzy 3% na każdy rok opóźnienia

11 Antykoncepcja hormonalna
nie są czynnikiem wywołującym RS prawdopodobieństwo promowania już istniejącego nowotworu bezpieczny czas stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych- nie dłużej niż 2 lat HTA powyżej 8 lat wzrost ryzyka zachorowania o 46% na każde 10 lat stosowania antykoncepcji ryzyko wzrasta o 14%

12 Hormonalna terapia zastępcza
Trwająca <5 lat - nie jest związana z istotnym wzrostem ryzyka zachorowania na raka piersi ryzyko zachorowania na RS związane ze stosowaniem HTZ przez okres > 5 lat jest mniejsze niż związane z otyłością lub codziennym spożywaniem alkoholu

13 Masa ciała Ryzyko zachorowania u kobiet po menopauzie rośnie wraz z wartościami BMI powyżej normy BMI w granicach kg/m zmniejsza ryzyko x 2 Otyłość i nadwaga zwiększają ryzyko potrójnie negatywnego raka gruczołu piersiowego

14 alkohol wzrost ryzyka raka piersi o 9% na każde 10 gramów czystego etanolu dziennie

15 Cancer, Wykazano, że spośród kobiet, które miały krewnego 1. stopnia z rozpoznaniem raka gruczołu krokowego ryzyko rozwoju raka piersi było zwiększone o 14%. U kobiet, u których wśród krewnych 1. stopnia stwierdzano raka piersi, raka gruczołu krokowego i raka jelita grubego, ryzyko wystąpienia raka piersi jest zwiększone 2-krotnie.

16 Czy tylko rak Angeliny? BRCA1, BRCA2- 3-5% populacji chorych, 10-krotny wzrost ryzyka zachorowania TP53, PTEN - duży stopnień predyspozycji do zachorowania ATM, BRIP1, CHEK2 i PALB2 - umiarkowana predyspozycja do zachorowania- podnoszą 2–3-krotnie ryzyko zachorowania na raka piersi w porównaniu z ogólną populacją. mutacji RECQL- 5-krotny wzrost ryzyka zachorowania, wynosi ponad 50 proc., jeśli wśród krewnych stwierdzono wcześniej zachorowanie na ten nowotwór. W Polsce w przybliżeniu ok. 15 tys nosicielek!! Nature Genetics 27 April 2015-Lubiński i prof. dr hab. n. med. Cezary Cybulski z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz M. A. Akbari i S. A. Narod z Toronto i W. D. Foulkes z Montrealu.

17 Grupy ryzyka zachorowania na dziedziczną postać raka piersi/jajnika

18 kalkulatory ryzyka: Gail, Claus, Cuzick-Tyrer, BRCAPRO, BOADICEA, Myriad 1 i 2, Manchester

19 Zasady kwalifikacji do badań genetycznych
Prawdopodobieństwo > 10% Do najważniejszych cech kliniczno-rodowodowych związanych ze zwiększonym prawdopodobieństwem nosicielstwa mutacji BRCA należą: — zachorowanie na raka piersi przed 40. rż.; — mnogie zachorowania na raka piersi lub/i jajnika w rodzinie; 2 zachorowania na raka piersi i/lub jajnika wśród krewnych pierwszego i/lub drugiego stopnia (łącznie z probantką) — przypadki zachorowań na inne nowotwory u tej samej osoby, zwłaszcza jeśli jednym z nich jest rak jajnika; — obustronny rak piersi; — rak piersi u mężczyzn; — cecha ER/PgR– oraz ujemny stan HER2 — „potrójnie ujemny rak piersi” — u chorych przed menopauzą; — rak rdzeniasty lub nietypowy rdzeniasty; — pochodzenie aszkenazyjskie; — potwierdzona obecność mutacji BRCA w rodzinie.

20 czynniki zmniejszające ryzyko:
prawidłowa masa ciała ograniczenia wskazań do HTZ karmienie piersią aktywność fizyczna dieta unikanie alkoholu

21 Karmienie piersią, Lancet 2003 r.
Zarówno sam fakt karmienia piersią, jak i łączny czas karmienia piersią znamiennie zmniejszają ryzyko rozwoju raka sutka. Przy niezmienionej średniej liczbie dzieci (2,5), wydłużenie czasu karmienia piersią średnio o 6 miesięcy mogłoby zapobiec rozwojowi około 5% przypadków inwazyjnego raka sutka.

22 Journal of the National Cancer Institute, maj 2015
U kobiet z rakiem luminalnym wcześniejsze karmienie piersią może wpływać na rokowanie i przeżycie zmieniając aktywność proliferacyjną komórek nowotworowych U wszystkich chorych wcześniejsze karmienie piersią wiązało się z mniejszym ryzykiem nawrotu choroby, szczególnie w przypadku karmienia ponad 6 miesięcy

23 wysiłek fizyczny 9th European Breast Cancer Conference (EBCC-9), marzec 2014 Uprawianie sportu przez ponad godzinę dziennie zmniejsza ryzyko rozwoju raka piersi. Nie ma przy tym znaczenia ani wiek, ani waga kobiety; także położenie geograficzne nie ma wpływu na prawdziwość tej tezy. W porównaniu do kobiet mało aktywnych fizycznie, te które regularnie ćwiczą mają zredukowane ryzyko raka piersi o ok. 12%. 12 % „Prowadzący siedzący tryb życia ludzie nie są w stanie uciec przed chorobami”

24 Schemat badań kobiet bez objawów i dodatkowych czynników ryzyka

25 profilaktyka w grupach wysokiego ryzyka Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych — 2013 r.

26 Technika badania Ocenia się, że w 42 % przypadków RS wykrywają same kobiety, podczas gdy lekarz wykrywa guz w badaniu przedmiotowym tylko u 24 % chorych

27 Technika samobadania piersi

28 wywiady chorobowy: *zmiany występujące w sutkach tj.: guz, obrzęk, bolesność, asymetria sutka, wydzielina z brodawki, wciągnięcie brodawki- dynamika zmian oraz czas ich utrzymywania się *data pierwszej oraz ostatniej miesiączki *porody, czas karmienia piersią *przebyte operacje *leczenie hormonalne *choroby sutka w rodzinie ze strony matki, RS/ RJ

29 Badanie przedmiotowe:
*badanie w pozycjach siedząca/stojąca oraz leżąca na plecach i boku *oglądanie- kształt, symetrię sutka i położenie brodawek (wciągnięcie, wydzielina), uwypuklenie lub wciągnięcie skóry przez guz, obrzęk, zaczerwienienie skóry, objaw skórki pomarańczowej, grubość ramienia-> obrzęki *badanie palpacyjne: -różnice w uciepleniu skóry, asymetria konsystencji gruczołów lub pach -ewentualny guz ocenia się pod względem jego wielkości, konsystencji, odgraniczenia od reszty gruczołu, skóry lub mięśni piersiowych ( pomocne w ocenie ruchomości względem mięśni piersiowych jest ich napinanie np. przez wzięcie się pod boki przez chorą) pachy obmacuje się przy rozluźnionych mięśniach, od szczytu pachy w dół ocenia się węzły chłonne : położenie, wielkość, konsystencja, ruchomość względem siebie( pakiety) i otaczających struktur

30 Ocena przerzutów odległych
najczęstsze umiejscowienie przerzutów odległych - WĘZŁY CHŁONNE NADOBOJCZYKOWE PO STR. PRZECIWNEJ obecnie powiększone węzły chłonne po stronie guza nie są uznawane za przerzuty odległe bolesność uciskowa kości w badaniu brzucha- zwrócenie uwagi na brzeg wątroby

31 Co może niepokoić: zmiana kształtu piersi zmiana wyglądu skóry
zmiana w otoczce brodawki wciągnięcie lub zmiana kierunku brodawki samoistny wyciek z brodawki zgrubienia lub guzki w piersi powiększenie węzłów chłonnych pachowych nietypowy ból piersi obrzęk ramienia objaw „skórki pomarańczowej”

32

33

34

35 Podejrzany guzek jest:
NIEruchomy NIEregularny NIEbolesny NIEzmieniający się podczas cyklu miesiączkowego lokalizacja pojedynczy

36 badanie wykonane przez lekarza
Profilaktyka pierwotna wtórna samobadanie piersi badanie wykonane przez lekarza mammografia USG MRI biopsja

37 mammografia dla kobiet w wieku 50-69 lat wykrywa zmiany nawet 2-3mm
po co ucisk piersi? jak się przygotować do badania? pozwala wykryć 90-95%zmian nowotworowych

38 mammografia w młodym wieku?

39 Objęcie badaniami mammograficznymi w Wielkopolsce na dzień 1.10.2015

40

41 przygotowanie do badania
USG dla kogo? przygotowanie do badania dodatkowe możliwości: opcja doplerowska, sonoelastografia, biopsje, punkcja torbieli

42 Czułość metody w wykrywaniu inwazyjnego raka piersi wynosi ponad 98%, a swoistość 90–95%.
Ograniczeniu liczby wyników nieprawdziwie dodatnich służy analiza cech morfologicznych i charakteru wzmocnienia kontrastowego oraz wykonywanie badania między 6. a 13. dniem cyklu u kobiet przed menopauzą lub co najmniej 4 tygodnie po odstawieniu HTZ. Biopsja zmian widocznych tylko w badaniu MR musi być przeprowadzona pod kontrolą tej metody. MMR

43 profilaktyczna mastektomia
obustronna profilaktyczna mastektomia- wykonywana u kobiet z potwierdzoną mutacją genów supresorowych BRCA1 i/ lub BRCA2 zmniejsza ryzyko zgonu o 81–100% profilaktyczna adneksektomia wraz z ewentualną histerektomią (między 35. a 40. rż)- zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi o ok 60 % i minimalizuje ryzyko zachorowania na raka jajnika u nosicielek nosicielki BRCA1

44 Program z funduszy norweskich
Kto może skorzystać z badań? • wszystkie kobiety w wieku pomiędzy 35. a 49. rokiem życia ze szczególnym wskazaniem kobiet u których występował rak piersi wśród członków rodziny; • kobiety w wieku 65 + lat u których występował nowotwór inny niż nowotwór piersi; Dodatkowo: • kobiety, u których ciąża występowała po 35. roku życia; • kobiety u których występowały mutacje stwierdzone w gen. BRCA1 i/lub BRCA2 • kobiety u których menopauza wystąpiła po 35. do 49. roku życia. program profilaktyczny-NFZ: kobiety w wieku lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie wykonywały mammografii

45 Leczenie uzupełniająca radioterapia chemioterapia hormonoterapia
chirurgiczne mastektomia całkowita kwadrantektomia leczenie oszczędzające pachę BCT uzupełniająca radioterapia chemioterapia hormonoterapia

46 Co po leczeniu? wnioski o protezę piersi- chirurg, onkolog, ginekolog, lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie chemioterapii nowotworów, radioterapii, rehabilitacji peruka dla chorych otrzymujących CHT- onkolog, radioterapeuta, dermatolog obrzęk chłonny ramienia Tamoksifen a leczenie depresji

47 Dziękuję za uwagę