Kraszanka, pisanka – kolorowe jajo

Prezentacja na temat: "Kraszanka, pisanka – kolorowe jajo"— Zapis prezentacji:

1 Kraszanka, pisanka – kolorowe jajo
Jajko ptasie, zwyczajowo barwione lub pokryte wzorami.

2 Skąd wzięła się kroszonka ?
Najstarsze pisanki – czyli barwione i zdobione jaja, pochodzą z terenów Mezopotamii, zamieszkanej przez starożytny lud Sumerów. Między innymi ten rodzaj wytwórczości wskazywał na ich wyjątkowo zaawansowany rozwój cywilizacyjny.

3 900-letnia pisanka Wykonana z gliny i pokryta szkliwem pisanka ma 4,9 cm wysokości i średnicę 3,9 cm. Zabytek pochodzi z Podhorzec na Ukrainie. Archeolodzy przypuszczają, że powstała między końcem XI a początkiem XIII wieku. W jej wnętrzu zamknięty został kamyk.  Jajko zostało znalezione w 1881 r. podczas wykopalisk prowadzonych przez krakowskiego archeologa Teodora Ziemięckiego na grodzisku Pleśnisko.  Ta pisanka ma 900 lat. Zobacz zdjęcia Pi­san­kę - grze­chot­kę ma­ją­cą ok. 900 lat można oglą­dać w Mu­zeum Ar­che­olo­gicz­nym w Kra­ko­wie. Wy­ko­na­na z gliny i po­kry­ta szkli­wem pi­san­ka ma 4,9 cm wy­so­ko­ści i śred­ni­cę 3,9 cm. Za­by­tek po­cho­dzi z Pod­ho­rzec na Ukra­inie. Jajko zo­sta­ło zna­le­zio­ne w 1881 r. pod­czas wy­ko­pa­lisk pro­wa­dzo­nych przez kra­kow­skie­go ar­che­olo­ga Teo­do­ra Zie­mięc­kie­go na gro­dzi­sku Ple­śni­sko. fot. PAP/Jacek Bed­nar­czyk (PAP/jmr)

4 Zwyczaj malowania jajek znany był w czasach cesarstwa rzymskiego, wspominają o nim Owidiusz, Pliniusz Młodszy i Juwenalis. Na ziemiach polskich najstarsze pisanki, pochodzące z końca X wieku, odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych w pozostałościach grodu na opolskiej wyspie Ostrówek. W procesie  chrystianizacji  pisankę włączono do elementów symboliki wielkanocnej. Obecnie pisanki wykonuje się przed Wielkanocą. Mają symbolizować rodzącą się do życia przyrodę, a w chrześcijaństwie  dodatkowo nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie  Chrystusa. Zdobione świąteczne jajka to tradycja starsza niż chrześcijaństwo. Pojawiały się u Persów, Chińczyków i Fenicjan. Wzór rysowano na nich roztopionym woskiem, a następnie wkładano je do barwnika – łupin cebuli lub ochry, które nadawały im brunatnoczerwoną barwę.

5 Arabska pisanka z pismem koranicznym

6 Starożytna Grecja Ateny

7 Starożytny Egipt

8 Wschodnia Europa 500 lat temu

9 Polska IX wiek wapienne

10 Najstarsza polska pisanka sięga X wieku, a znaleziono ją w czasie wykopalisk na Ostrówku.
Jest wykonana niemal tą samą techniką, co współczesne cudeńka tej części regionu śląska Opolskiego. 

11 Z chaosu wyłoniło się olbrzymie jajo, z którego wykluł się świat.
Dlaczego jajo ? Z chaosu wyłoniło się olbrzymie jajo, z którego wykluł się świat.  To jeden z najstarszych i najbardziej popularnych symboli. W wyobrażeniach wielu ludów pierwotnych wszechświat był monstrualnym jajem,  które uformował wszechmocny i niewidzialny Bóg.

12 Jajo w mitach śródziemnomorskich.
Oznacza nieboskłon, na który składa się siedem sfer. Zmienione przez Noc jajo wydało Erosa. Z jaja powstała Ziemia, ze skorupy Niebo. Także z jaja, jakie zniosła uwiedziona przez Zeusa Leda, wykluli się Dioskurowie, Helena Trojańska i Klitajmestra.

13 jajo w fińskim eposie W fińskim eposie Kalevala kaczka złożyła sześć złotych jaj i siódme żelazne. Wpadły one do wody, a z okruchów powstały ziemia, niebo, z żółtek wyszło słońce, z białka księżyc, z pstrych plam gwiazdy, a z ciemnych cząstek jajek odpłynęły chmury.

14 jajo w mitologii Słowian
U Słowian jajko związane było z kultem boga słońca, było symbolem solarnym, symbolem nowego życia, narodzin. Było również uważane za potężny amulet przeciw czarom i złym mocom, występowało więc w obrzędach wiosennych i ku czci zmarłych. Z kultury ludowej, w której jajko pełniło rolę talizmanu zabezpieczającego przed złem lub zaklinacza dobrego, symbolu zdrowia i życia, miłości i płodności wyrósł zwyczaj święcenia wielkanocnych pisanek. W swej pierwotnej symbolice (jajka zdobione są przed Jarymi Godami, obchodzonymi współcześnie przez rodzimowierców słowiańskich.

15 Tradycje wielu kultur podkreślały wspólny rytm jaja ze światem, Słońcem, płodnością, zmartwychwstaniem. Było ono znakiem powrotu wiosny, domem. Używane w magii leczniczej i oczyszczającej uwalniało swą mocą siły witalne. W owalnym kształcie zamknięta była nadzieja na odradzanie się życia.

16 Figury geometryczne były znakiem nieskończoności.
O wzorach Praktyka dekorowania skorupki miała spotęgować cudowne własności jajka. Szlaczki, zygzaczki symbolizują nieskończoność i niepoznawalność wszechświata. Kolory czerwony i biały wyrażały szacunek dla duchów opiekuńczych, Zieleń nawiązuje do odrodzenia przyrody i miłości, która wraz z rodzinnym szczęściem ukryta jest w brązie. Figury geometryczne były znakiem nieskończoności. Elementy solarne odwoływały się do takich wartości jak odrodzenie i wieczność.

17 pisanki u Górali Czadeckich Bukowina rumuńska
 Motywy dekoracyjne umieszczone na jajach miały określone znaczenie: ; krzyż, kotwica, koło = wiara, nadzieja, miłość Liście dębu i czterolistna koniczyna = siła, moc róża rozkwitnięta -gwiazda z kropkami w środku = rozwój, wydanie dobrych owoców

18 jajko – życie wieczne Na pamiątkę zmartwychwstania kolor czerwony stał się symbolem zwycięstwa, radości i dobrych wiadomości. Maria Magdalena, która pierwsza ujrzała Chrystusa zmartwychwstałego, pobiegła do domu. Zauważyła, że jajka w jej gospodarstwie zabarwiły się na czerwono. Podzieliła się nimi z apostołami, do których udała się z wiadomością. wg. podania greckiego z Xw. Pierwsi Chrześcijanie w Armeni także barwili jajka na czerwono Rumuńskie przysłowie mówi „ kiedy zabraknie czerwonego jajka, to nastąpi koniec świata”.

19 Pisanka bo pisana, ze wzorami
pisanie woskiem na jajku

20 żółty żółty oznacza urodzaj, ziarno, siłę witalną słońca, oznacza również centrum wszechświata liście brzozy i olchy, kora szakłaka i młodej jabłoni, drewno morwy, suszone kwiaty jaskrów polnych, majówki błotnej, trzciny i rumianku, łuski cebuli igły modrzewiowe 

21 pomarańczowy radość ze zmartwychwstania marchew dynia 

22 czerwony marzanna, kora kruszyny i dębu, olchowe szyszki,
miłość, związek małżeński dający początek życiu, biologiczny wymiar życia, krew Chrystusa przelana za ludzi marzanna, kora kruszyny i dębu, olchowe szyszki, owoce czarnego bzu, suszone owoce jagody 

23 brązowy wytrzymałość, siła oraz symbol cierpliwości, urodzaj ziemi
łupiny, korzenie orzecha, igliwie jodły, bardzo ciemny brązowy dawała kora dębu i olchy. 

24 niebieski niebo, powietrze, symbol zdrowia owoce tarniny

25 fioletowy płatki ciemnej malwy, czarne jagody,
niebieski łączony z barwnikami czerwonymi zapewniał ładne odmiany fioletu symbol żałoby wielkopostnej, a także jej koniec, i czas radości ze zmartwychwstania

26 zielony symbol nadziei, wiosny i rodzącego się życia niektóre trawy,
ozimina, liście ziół, w tym głównie pokrzywa i liście barwinka

27 wykończenie pisanki . Elegancji dodawał zewnętrzny połysk kraszanki, dlatego powlekano ją cienką warstwą oliwy. 

28 KRASZANKI, KROSZONKI, MALOWANKI, BYCZKI
Pisanki są różne KRASZANKI, KROSZONKI, MALOWANKI, BYCZKI to gotowanie jajka w naturalnym wywarze barwnym

29 BATIKOWA jajko zdobi się wzorami z wosku,
a następne całe jajko zanurza się w farbie wschodnie rejony Polski

30 technika spotykana głównie w Polsce i Austrii
DRAPANKI zafarbowane jaja, na których drapało się wzory ostrym narzędziem – np. nożykiem, brzytwą technika spotykana głównie w Polsce i Austrii

31 OKLEJANKI, NAKLEJANKI są przyozdobione sitowiem, płatkami bzu, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru, tkaniny, również nicią lub włóczką wełnianą itp na Podlasiu

32 okolice Krakowa i Łowicza
NALEPIANKI  Powstaje przez ozdabianie skorupki jajka różnobarwnymi wycinankami z papieru. Huculskie wyróżniają się misternym wzorem plamkowym, przypominającym barwną mozaikę.  okolice Krakowa i Łowicza

33 AŻURKI, PISANKI AŻUROWE
są wykonywane z wydmuszek jaj kurzych, kaczych, gęsich i strusich. Technika polega na nawiercaniu w skorupce otworów przy pomocy wiertarki i malutkiego wiertła. Wydmuszka z wyciętymi w ten sposób wzorami jest malowana najczęściej farbą akrylową.

34 pisankowe tradycje

35 pisać pisanki mogły tylko kobiety
mężczyznom nie wolno było wchodzić do pomieszczenia, w którym to robiły gdy któryś wszedł, trzeba było odprawić urok zakochani obdarowywali się pisankami dziewczyna chcąc się podobać, pocierała pisanką część ciała, którą chciała zachwycić chłopaka później pisankę tłukła, rozcierała na proszek skorupkę, która po dodaniu jej do jedzenia miała zapewnić dziewczynie uczucie chłopaka skorupki po poświęconych pisankach zapewniają urodzaj planów W pierwszy dzień Wielkanocy zakopywano jaja w skiby pól i w grządki ogrodów warzywnych, skorupy pisanek rzucano do sadów pod drzewa owocowe. Miało to odstraszyć szkodniki i spowodować obfitość owoców

36 najdroższe pisanki XIX wieczny jubiler z Petersburga Petera Carla Fabergé wykonywał te kunsztowne jaja dla rosyjskiego cara Aleksandra III. Handlarz złomem z USA kupił na targu staroci złote jajko. Okazało się, że było to jedno z jaj Fabergé, klejnot wart 33 miliony dolarów. Do czasu wybuchu rewolucji powstały 54 jaja. W 1900 roku klejnoty wystawiono na paryskiej Wystawie Światowej, a jej twórca w dowód uznania otrzymał Legię Honorową

37 Pisanki to także zabawa
Jajko o jajko, Wybitka, stukanie to popularna zabawa wielkanocna polegająca na stukaniu ugotowanymi jajkami. Wygrywa ten, kogo jajko nie popęka. Zwycięstwo ma wróżyć szczęście na przyszłość.  Zabawa ta była znana w Polsce już od XV wieku pod nazwą „w waletke” Taczanie jajek, kto dalej  zabawa ta polegała na kulaniu jajek. Wygrywa tutaj ten, kto poturla swoje jajko najdalej. Najczęściej tacza się po niewielkiej pochyłości. W pewnej odmianie należało trafić w wcześniej wykopany dołek.

38 Palant, Piłka Palantowa
W wielu regionach Europy zachodniej zachował się zwyczaj, że podczas śniadania rozbija się skorupki jaj monetami, uderzając jajkiem o jajko czy jajkiem o czoło. Palant, Piłka Palantowa  W Grabowie w województwie łódzkim w wtorek wielkanocny obchodzone jest święto palanta i oczywiście prowadzone są rozgrywki w te grę.

39 Zbijak – dwie osoby stoją naprzeciwko siebie i rzucają jakiem w swoją stronę. Po każdym złapanym rzucie oddalają się od siebie o krok. Wygrywa ta para, która odejdzie od siebie na największą odległość. Wielkanocnym zwyczajem, który wiąże się z pradawnym wierzeniem w słońce tańczące na niebie u progu wiosny, jest wrzucanie tzw. tańczącego jaja  do źródła.

40 W Saalfeld (Turyngia, Niemcy) rośnie jabłoń, która od ponad 50 lat rodzi… jaja.
Wszystko za sprawą emeryta Volkera Krafta, który w roku wymarzył sobie barwne, wielkanocne drzewo i od ponad pół wieku – wraz z żoną i córką – dokładał wszelkich starań, by owo marzenie spełnić. Zaczynał skromnie, od 18 pisanek. W tym roku na jabłonce zawisła rekordowa liczba 10 tysięcy dekorowanych różnymi technikami jaj. Umieszczenie na drzewie wszystkich ozdób zajęło rodzinie Kraftów 3 tygodnie.

41 pisanki tradycyjne

42 opolskie drapane

43 opolskie pisane woskiem

44 Opolskie zdobione sitowiem

45 malowane

46 pisane woskiem - batikowe

47

48

49 współczesne

50 z liści

51 z Gliwic

52 Lublin

53 Lublin

54 huculskie

55 huculskie z Bukowiny

56 zakarpackie

57 Lipsk – granica z Białorusią

58 Lipsk - Polska

59 drapane z Polski

60

61

62

63 Rzeszów

64 Śląsk

65 Tomaszów

66 wzory polskie

67 Austria

68 Austria

69 Austria

70 Belgijskie

71 Belgijskie

72 Chińskie

73 Chorwackie

74 Czeskie

75 Czeskie

76 Czeskie - Kraślice

77 Czeskie - Praga

78 Francuskie

79 Greckie

80 Greckie

81 Greckie

82 Greckie chlebki wielkanocne

83 Litwa

84 Litwa

85 Niemieckie

86 Rosja

87 Rosja

88 Rumunia

89 Rumunia

90 Słowackie

91 Węgry

92 Ukraina

93 Ukraina

94

95 wzory pisanek ukraińskich – muzeum w Kołomyji

96 wzory pisanek Ukraińskich

97 ciekawe przykłady z całego świata
smocze jaja

98 fashion

99 wstążki atłasowe

100 szydełkowe

101 Frywolitka

102 Pisanka z ciasta i czekolady

103 witrażowe

104 do widzenia … wesołych świąt! pa, pa…

105