Przekaz Papiery wartościowe w ogólności

Prezentacja na temat: "Przekaz Papiery wartościowe w ogólności"— Zapis prezentacji:

1 Przekaz Papiery wartościowe w ogólności
mgr Robert Drożdż

2 PRZEKAZ

3 Konstrukcja przekazu art. 9211 – 9215 k.c.:
Kto przekazuje drugiemu (odbiorcy przekazu) świadczenie osoby trzeciej (przekazanego), upoważnia tym samym odbiorcę przekazu do przyjęcia, a przekazanego do spełnienia świadczenia na rachunek przekazującego. Istotą są dwa upoważnienia (nie zobowiązania): upoważnienie odbiorcy do odbioru świadczenia; upoważnienie przekazanego do świadczenia na rzecz osoby trzeciej; Przekazany działa na rachunek Przekazującego.

4 Istotna regulacja na poziomie ogólnym dla odbiorcy
Art. 356 § 2. k.c.: Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika.

5 Formy causae przekazu (w stosunku pokrycia)
Causa przekazu to odpowiedź na pytanie, jaka jest przyczyna świadczenia Przekazanego na rzecz Odbiorcy: Przekaz w dług – przekazany jest dłużnikiem przekazującego (wtedy jest obowiązany do zadośćuczynienia przekazowi); Przekaz w kredyt – przekazany świadczy na rzecz odbiorcy, niejako „zamiast” przekazującego, tym samym udzielając mu kredytu w rozumieniu ekonomicznym.

6 Konstrukcja przekazu w dług
A PRZEKAZUJĄCY STOSUNEK POKRYCIA: A JEST WIERZYCIELEM NP. Z TYTUŁU ZAPŁATY CENY ZA SPRZEDANY TOWAR (100 ZŁ) STOSUNEK WALUTY: C JEST WIERZYCIELEM A NP. Z TYTUŁU ROSZCZENIA O ZWROT UDZIELONEJ POŻYCZKI (100 ZŁ) UPOWAŻNIENIE I ZOBOWIĄZANIE (ART. 356 § 2 K.C.) DO ODBIORU ŚWIADCZENIA OD B UPOWAŻNIENIE DO SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA NA RZECZ C STOSUNEK ZAPŁATY: B ŚWIADCZY 100 ZŁ NA RZECZ C I TYM SAMYM ZWALNIA: SIEBIE WOBEC A ORAZ JEDNOCZEŚNIE A WOBEC C C – ODBIORCA PRZEKAZU B - PRZEKAZANY

7 Konstrukcja przekazu w kredyt
A PRZEKAZUJĄCY STOSUNEK POKRYCIA: B JEST KREDYTODAWCĄ A, NP. JAKO BANK ZOBOWIĄZUJĄCY SIĘ SFINANSOWAĆ OKREŚONE PRZEDSIĘWZIĘCIE, NP. ZAKUP CZĘŚCI DO MASZYN (100 ZŁ) STOSUNEK WALUTY: C DOSTARCZA CZĘŚCI DO MASZYN (ZA 100 ZŁ) WOBEC CZEGO STAJE SIĘ WIERZYCIELEM WOBEC A UPOWAŻNIENIE I ZOBOWIĄZANIE (ART. 356 § 2 K.C.) DO ODBIORU ŚWIADCZENIA OD B UPOWAŻNIENIE DO SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA NA RZECZ C STOSUNEK ZAPŁATY: B ŚWIADCZY 100 ZŁ NA RZECZ C I TYM SAMYM ZWALNIA: ZWALNIA A WOBEC C; UZYSKUJE ROSZCZENIE O ZWROT KREDYTU C – ODBIORCA PRZEKAZU B – PRZEKAZANY (NP. BANK)

8 Charakterystyka przekazu
Jest podstawą konstrukcyjną niektórych (ale nie wszystkich) papierów wartościowych, np. weksla trasowanego, czeku. Pełni funkcję ułatwiającą obrót (zwolnienie dwóch dłużników za jednym świadczeniem, tj. ze swoistym „pominięciem” A) Nie ma charakteru abstrakcyjnego.

9 Przyjęcie przekazu (akcept)
Art. 9212. k.c.: § 1. Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie. § 2. W takim wypadku przekazany może powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy. § 3. Roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu, przedawniają się z upływem roku.

10 Skutki przyjęcia Akcept kreuje zobowiązanie o charakterze abstrakcyjnym po stronie przekazanego, co wyraża się w ograniczeniu jego zarzutów do: Zarzutu wadliwości samego akceptu (np. wadę oświadczenia o przyjęciu); Zarzutu wynikającego z treści przekazu (np. co do terminu wskazanego w przyjęciu -> brak wymagalności, lub kwestii właściwego wyliczenia odsetek) zarzutu, który przysługuje mu osobiście względem odbiorcy np. potrącenia. Wobec konstrukcji przelewu najistotniejszą różnicą jest wyłączenie możliwości powoływania się na zarzuty ze stosunku podstawowego (np. wadliwości sprzedanego przekazującemu towaru).

11 Obowiązek zadośćuczynienia przekazowi, a akcept
Art. 9214. k.c.: Jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego co do przekazanego świadczenia, jest on obowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi. Obowiązek powyższy nie rodzi roszczenia o świadczenie po stronie odbiorcy przekazu wobec przekazanego. Tymczasem wraz z przyjęciem (akceptem) odbiorca uzyskuje takie roszczenie.

12 PAPIERY WARTOŚCIOWE W OGÓLNOŚCI

13 Definicja papieru wartościowego
Brak jest definicji legalnej (okoliczność oceniana pozytywnie – brak nieuzasadnionego zawężania pojęcia). Regulacja ogólna (art – z wyłączeniem k.c. – przepisy należące do części ogólnej zobowiązań). Definicja naukowa – Papier wartościowy to: dokument (z zastrzeżeniem dematerializacji, co będzie omówione na odrębnych zajęciach); inkorporujący prawo podmiotowe majątkowe w taki sposób, że realizacja danego prawa bez posiadania dokumentu nie jest możliwa (koncepcja pierwsza) lub w taki sposób, że rozporządzenie danym dokumentem pociąga za sobą rozporządzenie prawem (koncepcja druga) mający charakter obiegowy – niekiedy wskazuje się, że obiegowość to przymiot zbyt wąski i postuluje się zastąpienie go przymiotem zbywalności (tak: Prof. Zbigniew Radwański). Przy „obiegowości” papiery wartościowe imienne nie powinny być za papiery wartościowe uznawane. Czasem kwestię obiegowości ujmuje się nie tyle, jako przymiot, co funkcję papieru wartościowego. Posiadanie papieru wartościowego jest warunkiem koniecznym i wystarczającym (modelowo) do korzystania z tego prawa. W większości przyjmuje się, że papier wartościowy może mieć charakter abstrakcyjny.

14 Schemat działania konstrukcji papieru wartościowego
ŁĄCZĄCY STRONY STOSUNEK PODSTAWOWY, Z KTÓREGO WYNIKA PRAWO, NP. STOSUNEK KREDYTU, STOSUNEK SPÓŁKI A – WYSTAWIAJĄCY PAPIER WARTOŚCIOWY B – UPRAWNIONY Z PAPIERU WARTOŚCIOWEGO WYSTAWIENIE PAPIERU WARTOŚCIOWEGO, STANOWIĄCEGO ŹRÓDŁO LEGITYMACJI DO KORZYSTANIA Z PRAWA OSOBIE, KTÓRA JEST UPRAWNIONA Z PAPIERU WARTOŚCIOWEGO SKORZYSTANIE Z PRAWA PODMIOTOWEGO WYŁĄCZNIE ZA WYKAZANIEM GO POPRZEZ PAPIER WARTOŚCIOWY

15 Powstanie papieru wartościowego
Pojęcia tego nie należy mylić z powstaniem prawa z papieru wartościowego. Występują następujące koncepcje powstania papieru wartościowego: W teorii jednostronnego oświadczenia woli (p.w., jako powstający z jednostronnego, abstrakcyjnego oświadczenia woli wystawcy: Teoria kreacyjna – p.w. powstaje wraz jego podpisaniem; Teoria emisyjna – p.w. powstaje wraz z jego wydaniem (wprowadzeniem do obiegu); Teoria dobrej wiary – p.w. powstaje wraz z nabyciem osoby działającej w dobrej wierze. W teorii umownej – źródłem powstania p.w. jest kauzalna umowa o wydanie dokumentu, a abstrakcyjnym papier wartościowy staje się dopiero w dalszym obiegu.

16 Rodzaje papierów wartościowych
Podział ze względu na zależność między powstaniem dokumentu, a powstaniem prawa (kryterium naukowe): Deklaratywne – papier wartościowy służy jedynie do legitymowania do skorzystania z prawa. Samo prawo powstaje odrębnie (np. akcja przy uchwaleniu emisji); Konstytutywne – wystawienie papieru wartościowego jest konieczne dla powstania inkorporowanego prawa (np. weksel, czek). W tym przypadku wystawianie papierów wartościowych cechuje daleki formalizm (np. wymogi co do formy weksla).

17 Rodzaje papierów wartościowych
Podział ze względu na nośnik (kryterium naukowe): Forma dokumentu („papierowa”); Papiery wartościowe zdematerializowane – zapisywane na rachunkach papierów wartościowych w zorganizowanym obrocie.

18 Rodzaje papierów wartościowych
Podział ze względu na przedmiot inkorporowanych praw (kryterium normatywne – art k.c.): Wierzycielskie – inkorporujące wierzytelności, a więc roszczenia o wykonanie zobowiązania (zarówno pieniężne, np. weksel, jak niepieniężne, np. warrant subskrypcyjny oraz mieszane, np. obligacja zamienna); Inkorporujące inne wierzytelności, np. akcja inkorporująca prawa korporacyjne.

19 Rodzaje papierów wartościowych
Podział ze względu na sposób określenia osoby uprawnionej i w konsekwencji formę obrotu (kryterium normatywne – art – k.c.): Imienne – wymieniające osobę uprawnionego w treści, jako wyłącznie uprawnioną. Zbycie praw z takiego papieru następuje poprzez wydanie papieru oraz przelew (cesję) praw (w rozumieniu art. 509 i n. k.c.); Na zlecenie – legitymują osobę w nich wymienioną, ale mogą być zbyte w uproszczonej formie: przez wydanie oraz indos; Na okaziciela – legitymują każdego posiadacza dokumentu. Zbycie następuje wyłącznie poprzez wydanie dokumentu.

20 Rodzaje papierów wartościowych ze względu na określenie uprawnionego i zbycie
Ustawa może przewidywać kilka dopuszczalnych postaci papierów wartościowych, co do tego kryterium (np. akcja może być na okaziciela lub imienna), ale konkretny papier wartościowy zawsze może występować tylko w jednej z tych form. Do zbycia prawa z papieru wartościowego w każdym przypadku niezbędne jest jego wydanie.

21 Zbywanie papierów wartościowych na zlecenie – indos
Art k.c.: § 2. Indos jest pisemnym oświadczeniem umieszczonym na papierze wartościowym na zlecenie i zawierającym co najmniej podpis zbywcy, oznaczającym przeniesienie praw na inną osobę. § 3. Do przeniesienia praw z dokumentu potrzebne jest jego wydanie oraz istnienie nieprzerwanego szeregu indosów. Indos jest uproszczoną formą zbycia praw z p.w., polegającą wyłącznie na złożeniu podpisu na dokumencie, który stwierdza zbycie praw. Oznacza zawarcie na dokumencie klauzuli o legitymującej indosatariusza). W regulacjach szczególnych (np. Prawo wekslowe) można znaleźć instytucję indosu na okaziciela. Nieprzerwany szereg indosów – kolejne podpisy, pozwalające na odtworzenie ciągu podmiotów zbywających.

22 Abstrakcyjność papierów wartościowych
Papier wartościowy może zostać uznany za abstrakcyjny (z zastrzeżeniem występującej czasem w ogóle krytyki co do wyróżniania takich czynności) nie od momentu jego wystawienia, ale od momentu zbycia w dobrej wierze. Art k.c.: Dłużnik może powołać się względem wierzyciela na zarzuty, które dotyczą ważności dokumentu lub wynikają z jego treści albo służą mu osobiście przeciw wierzycielowi. Dłużnik może także powołać się na zarzuty, które mu służą przeciw poprzedniemu wierzycielowi, jeżeli nabywca dokumentu działał świadomie na szkodę dłużnika.

23 Abstrakcyjność papierów wartościowych
Zarzuty służące dłużnikowi z papieru wartościowego: dotyczące ważności dokumentu (np. wystawienie sprzeczne z ustawą) wynikające z jego treści (np. brak wymagalności ze względu na zastrzeżony w papierze termin) służące osobiście dłużnikowi przeciw wierzycielowi (np. potrącenie). UWAGA! W TEJ KATEGORII MIESZCZĄ SIĘ TAKŻE ZARZUTY ZE STOSUNKU PODSTAWOWEGO (np. pożyczki zabezpieczonej wekslem) POMIĘDZY WIERZYCIELEM, A DŁUŻNIKIEM.

24 Abstrakcyjność papierów wartościowych
A – WYSTAWCA PAPIERU WARTOŚCIOWEGO (NP. POŻYCZKOBIORCA WYSTAWIAJĄCY WEKSEL NA ZABEZPIECZENIE STOSUNEK PODSTAWOWY (POŻYCZKA) Np. z naruszeniem przepisów o odsetkach maksymalnych B – POSIADACZ PAPIERU WARTOŚCIOWEGO (NP. REMITENT WEKSLOWY) WYSTAWIENIE WEKSLA NA ZABEZPIECZENIE MOŻLIWOŚĆ PODNIESIENIA WOBEC C ZARZUTU OSOBISTEGO: SPRZECZNOŚCI Z PRAWEM WYSOKOŚCI ODSETEK BRAK ZARZUTU WOBEC C, ROSZCZENIE BEZWZGLĘDNE C WOBEC A Z WEKSLA C NABYWA SAM WEKSEL: a) W DOBREJ WIERZE b) W ZŁEJ WIERZE C – NABYWCA WEKSLA (BEZ PRZELEWU PRAW Z POŻYCZKI)

25 Wykonywanie praw z papierów wartościowych
Abstrakcyjność papierów wartościowych wyraża się w tym, że dłużnik nie ma obowiązku badać materialnoprawnej podstawy prawa inkorporowanego (a po zbyciu p.w. ma ograniczone możliwości powoływania zarzutów osobistych). Dłużnik ma – co do zasady – świadczyć na rzecz osoby legitymowanej według dokumentu, a nie według stosunku podstawowego. Wątpliwość co do takiej legitymacji z dokumentu nie zwalnia ze świadczenia, a jedynie uprawnia do złożenia świadczenia do depozytu sądowego. Nawet dług pieniężny ma charakter odbiorczy (w przeciwieństwie do 454 § 1 zd. 2 k.c., tu: oddawczy).

26 Funkcje papierów wartościowych
Ogólne (wynikające z istoty wszystkich p.w.): funkcja legitymacyjna; funkcja obiegowa (papiery wartościowe ułatwiają obrót, głównie dzięki przymiotowi abstrakcyjności, co ma mniejsze znaczenie przy p.w. na okaziciela) Szczegółowe (wynikające z istoty danego typu papieru wartościowego). lokacyjna (np. dla obligatariusza); kredytowa krótkoterminowa (np. dla wystawcy weksla) lub długoterminowa (np. dla emitenta obligacji); gwarancyjna (np. weksel in blanco); płatnicza (np. czek, weksel); fnansowanie hybrydowe (np. obligacje zamienne); udziałowa (np. akcje, świadectwa tymczasowe, kwity depozytowe, certyfikaty inwestycyjne) spekulacyjna (np. akcje, prawa pochodne); motywacyjna (np. warranty subskrypcyjne); pokwitowania (np. konosament).

27 Zasada nummerus clausus papierów wartościowych
W doktrynie wątpliwości budzi, czy można kreować mocą czynności prawnych papiery wartościowe, nieprzewidziane przez ustawodawcę. Art Rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy z dnia 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań: Kto wystawi dokument, w którym zobowiąże się spełnić świadczenie na żądanie okaziciela, obowiązany jest do świadczenia za zwrotem wydanego dokumentu, a w razie częściowego świadczenia za zaznaczeniem o tem na okazanym dokumencie. (tzw. zapis długu na okaziciela)

28 Zasada nummerus clausus papierów wartościowych
Argumenty za (koncepcja przeważająca): Abstrakcyjny charakter przemawia za regulacją prawną dla bezpieczeństwa obrotu (w szczególności przy papierach na okaziciela; Abstrakcyjny charakter jest nie do pogodzenia z obowiązującą (wg dużej części poglądów) zasadą kauzalności, co wymaga regulacji expressis verbis; Uznanie teorii jednostronnego oświadczenia woli (co wyłącza swobodę umów); Brak odzwierciedlenia w/w regulacji K.z.; Formalizm wystawiania papierów wartościowych.

29 Zasada nummerus clausus papierów wartościowych
Argumenty przeciw: Istnienie precyzyjnej regulacji zarzutów oraz legitymacji formalnej (art oraz k.c.) – a więc istnieje wystarczająca ochrona obrotu; Przy koncepcji umownego powstania – swoboda umów (art k.c.); Postępująca w orzecznictwie krytyka zasady domniemania kauzalnej konstrukcji czynności prawnych; Katalog zamknięty papierów wartościowych w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi (art. 3 pkt 1), a contrario przemawia za przyjęciem koncepcji otwartego katalogu poza obrotem regulowanym.

30 Papier wartościowy, a znak legitymacyjny
Znak legitymacyjny służy wyłącznie celom dowodowym – domniemanie, że osoba, która się nim posługuje jest legitymowana. Stwierdza wyłącznie obowiązek świadczenia. Nie musi mieć charakteru papierowego (np. numerek w szatni, bransoletka na basenie). Np. karta gwarancyjna, karnet na basen.

31 Na zakończenie – casus Jan Kowalski, który – jak wiadomo z poprzednich zajęć – często podróżuje kupił w kasie PKP bilet kolejowy, za który zapłacił poprzez bankowe rozliczenie pieniężne bezgotówkowe, tj. kartą płatniczą. Jan Kowalski wsiadł do pociągu, jednakże przy okazji kontroli biletów okazało się, że zgubił bilet. W kieszeni znalazł wyłącznie potwierdzenie dokonania transakcji kartą płatniczą (które nie jest paragonem, ani biletem). Nieubłagany konduktor wskazał, że podróżny może poruszać się pociągiem tylko po wykupieniu biletu, którego Jan Kowalski nie ma, wobec czego wystawił Janowi Kowalskiemu bilet, doliczył opłatę manipulacyjną za jego wystawienie oraz opłatę dodatkową (tzw. „karną”) za jazdę bez ważnego biletu przez połowę podróży na kwotę łączną 350 zł. Jednocześnie wręczył wydrukowane od razu wezwanie do zapłacenia w/w kwoty w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy do Sądu. Jak powinien zachować się Jan Kowalski?