Otwartość w nauce: nowe szanse e-bibliotek, e-wydawnictw i e-komunikacji Marek Niezgódka ICM, Uniwersytet Warszawski Białystok,9.12.2011.

Prezentacja na temat: "Otwartość w nauce: nowe szanse e-bibliotek, e-wydawnictw i e-komunikacji Marek Niezgódka ICM, Uniwersytet Warszawski Białystok,9.12.2011."— Zapis prezentacji:

1 Otwartość w nauce: nowe szanse e-bibliotek, e-wydawnictw i e-komunikacji Marek Niezgódka ICM, Uniwersytet Warszawski marekn@icm.edu.pl Białystok,9.12.2011

2 Wprowadzenie Modele otwarte: istotny składnik nowych infrastruktur nauki i edukacji współgrają z procesami transformacyjnymi, które towarzyszą cyfrowej rewolucji powszechnego systemu komunikowania W Polsce: realizowane obecnie programy strategiczne SYNAT, Pol-ON tworzenie infrastruktur wiedzy

3 Czas rewolucji informacyjnej Trwa rewolucja przemian systemu komunikowania naukowego: świat wydawniczy publikacje dokumentacja: – dane – narzędzia przetwarzania i analizy

4 Czas rewolucji informacyjnej, cd Przekroczona masa krytyczna skali rozpowszechnienia nowych modeli: otwartego publikowania, zarówno po stronie dostępu jak wydawania (redakcji, rozpowszechniania) upowszechnienia całkowicie nowych paradygmatów w zakresie traktowania własności intelektualnej demokratyzacji i symetryzacji dyskursu naukowego

5 Świat e-komunikacji naukowej: nowy układ ról e-Biblioteki: – Tworzenie metadanych – Rozwój repozytoriów – Uświadamianie e-Wydawnictwa: – Analiza treści, danych – Systemy wspomagania decyzyjnego

6 Nowa społeczność wiedzy Nie model wąskiej elity kreatywnej ale demokratyzacja – kultura partycypacyjna Technologia redukuje podział na kreatywnych twórców i biernych odbiorców Rozszerzone miary dokonań naukowych: wielokryterialność wielokryterialność wiele miar cytowań wiele miar cytowań Komunikat naukowy proces dynamiczny

7 Przestrzeń komunikacji naukowej: czas nowych reguł Otwartość i przejrzystość Otwartość i przejrzystość zamiast niejawności Wiedza: najpierw dobro publiczne, dopiero potem ewentualnie towar Wyniki własnościąwspólną Wyniki uzyskane dzięki finansowaniu budżetowemu stają się własnością wspólną a nie indywidualną Mandat otwartego dostępu Mandat otwartego dostępu do wyników publikowanych i danych naukowych (opcjonalnie, ograniczony okres embarga)

8 Otwarta nauka: trendy Globalna transformacja procesów komunikowania naukowego jako skutek rewolucji cyfrowej: – Publikacja: element procesu dynamicznego w miejsce wyodrębnionego aktu Efekt: rosnąca otwartość wszelkiego rodzaju treści naukowych: – publikacje, – materiały edukacyjne, – dane naukowe, – oprogramowanie naukowe Efekt: wyższa widoczność dokonań

9 Otwarta nauka: perspektywy Przejrzystość, obejmująca otwarty dostęp do ocen naukowych Różnorodność form e-publikowania: – Ewolucja tradycji: Ustrukturyzowana formuła wydawnictw – Pełnowartościowa alternatywa: Otwarta formuła repozytoryjna Regulacje określające zasady wprowadzania treści, ich modyfikacji oraz ewentualnego usuwania Na każdym poziomie możliwość interakcji, w tym komentowania Powszechna zasada jawności: oceny, komentarze, …

10 www.otwartanauka.pl www.otwartanauka.pl (Wydawnictwo CeON – Centrum Otwartej Nauki ICM)

11 Nowe formuły: przykłady Opinie naukowe Enhanced publishing

12 12 www.cordis.europa.eu/fp7/ict/e-infrastructure/ Connect Connect Communicate Communicate Collaborate Collaborate

13 Zobowiązanie do modelu otwartego publikowania Zobowiązanie do modelu otwartego publikowania (kilka przykładów) USA (27.12.2007) prezydencki mandat dotyczący całości publikacji NIH w repozytorium otwartym (do 12 mcy embarga) ERC (28.12.07) mandat (do 6 mcy) Wellcome Trust, Howard Hughes (do 6 mcy) 20+ rządów (wcześniejsze mandaty) Komisja Europejska: przygotowywany mandat otwarty dla całego FP8 projekt OpenAire (FP7) Klauzula 39 (2009)

14 UE: mandat publikacyjny As laid out in the EU document LIST OF ALL SPECIAL CLAUSES APPLICABLE TO THE FP7 MODEL GRANT AGREEMENT FOR THE IMPLEMENTATION OF THE SEVENTH FRAMEWORK PROGRAMMES OF THE EUROPEAN UNION AND EURATOM - Version 6, 18/12/2009. Page 18 Special clause 39 OPEN ACCESS (SPECIFIC TO THE THEMATIC AREAS "HEALTH", "ENERGY", "ENVIRONMENT (INCLUDING CLIMATE CHANGE)", "INFORMATION & COMMUNICATION TECHNOLOGIES" (CHALLENGE 2), AND "SOCIOECONOMIC SCIENCES AND THE HUMANITIES", AS WELL AS TO THE ACTIVITIES "RESEARCH INFRASTRUCTURES" (E-INFRASTRUCTURES), AND "SCIENCE IN SOCIETY") In addition to Article II.30.4, beneficiaries shall deposit an electronic copy of the published version or the final manuscript accepted for publication of a scientific publication relating to foreground published before or after the final report in an institutional or subject-based repository at the moment of publication. Beneficiaries are required to make their best efforts to ensure that this electronic copy becomes freely and electronically available to anyone through this repository: - immediately if the scientific publication is published "open access", i.e. if an electronic version is also available free of charge via the publisher, or within [X 1 ] months of publication.

15 Referencje uczelniane 12.02.2008: Harvard Zasada umieszczania wszystkich publikacji (zaakceptowanych) w otwartym repozytorium uczelnianym Autorzy zachowują Copyright (nie wydawcy! wydawcom udziela się jedynie licencji) Szereg innych zbliżonych przykładów: MIT (Open Courseware), Stanford, …

16 Mandat European University Association 25.01.2008: Council EUA jednomyślnie przyjmuje Mandat Cytat 1: all European Universities should create institutional repositories and should mandate that all research publications must be deposited in them immediately upon publication (and made Open Access as soon as possible thereafter) Cytat 2: (EUA recommends that) these (funder) self-archiving mandates should also be extended to all research results arising from EU research programme/project funding

17 Polska - nowy wymiar otwartości wszystkich Powszechny nieograniczony trwały dostęp w ramach wszystkich instytucji o statusie akademickim: – Kompletne archiwa głównych wydawnictw światowych: czasopisma i periodyki (od tomu I do bieżących) książki elektroniczne (całość kolekcji) – Kompletne indeksy bibliograficzne – Gwarancja trwałości dostępu: zasoby w systemie niezależnym od wydawnictw i właścicieli baz danych, na serwerach w Polsce – Zasada bezskładkowa: 100% finansowanie centralne

18 Rok 2009: nowe otwarcie -początek WBN BWN – od 1996 BWN – od 1996 Wirtualna Biblioteka Nauki – wrzesień 2009 Wirtualna Biblioteka Nauki – wrzesień 2009 Cel: dostęp do głównych zasobów wydawniczych w każdej instytucji naukowej i szkole wyższej – każdy adres IP zgłoszony – dowolna liczba sesji – centralne finansowanie 100% – uprawnione 1200+ instytucji – jedyne wymaganie: zawarcie licencji użytkownika Stan: dalej znaczna liczba uczelni nie korzysta (PROMOCJA!!!)

19 WBN: stan 2011 WBN: stan 2011 Akcje stowarzyszone: Natychmiastowy status Open Access dla artykułów z głównym autorem o polskiej afiliacji instytucjonalnej (bez kosztu dla autorów): – Springer (OpenChoice, szczegóły, strona ICM) e-książki, zasady jak czasopisma: – Springer (kolekcja 2005-2012, dalsze w trakcie negocjacji) – Inne wydawnictwa (w trakcie negocjacji)

20 Państwo: misja, zobowiązania Konkurencyjność państwa i jego gospodarki: – Debata o zakresie misji edukacyjnej: Czy treści edukacyjne objęte misją państwa to towar? Jak traktować zasoby treściowe podręczników? Czy to jest właściwy obszar uprawiania fundamentalistycznego liberalizmu? – Kontekst: szkolnictwo powszechne system szkolnictwa wyższego e-podręczniki i inne formy e-treści edukacyjnych

21 Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030: Trzecia fala nowoczesności Osiąganie strategicznego celu kluczowego będzie możliwe dzięki trzem filarom zadaniowym: – Innowacyjności (modernizacji) – Terytorialnie zrównoważonego rozwoju (dyfuzji) – Efektywności Źródło: Zespół doradców strategicznych kierowany przez Michała Boniego (ten i 2 kolejne slajdy)

22

23

24 Zintegrowana infrastruktura sieciowa wiedzy w Polsce: rola programu SyNaT

25 SyNaT: wykładnia programowa Cel: stworzenie uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego społeczeństwa wiedzy Realizacja: szeroki zakres zadań o charakterze badawczym, podporządkowanych głównemu celowi – stworzeniu kompleksowego systemu Forma: program strategiczny NCBiR

26 SyNaT: SyNaT: kompleksowy system Platforma informatyczna - realizująca całokształt funkcji użytkowych systemu Podsystemy aplikacyjne obsługa szerokiej palety zasobów treściowych wysoki poziom skalowalności interoperacyjność Podsystemy generyczne - umożliwiające integrację nowych klas przyszłych aplikacji Podsystem nowych modeli komunikowania - naukowego i otwartych społeczności wiedzy Zbiór propozycji modeli prawnych - nowych otwartych modeli komunikowania Model operacyjny - zapewniający trwałość systemu Wprowadzanie treści: pole szerokiej współpracy

27 SyNaT: partnerzy ICM Politechnika Warszawska PCSS, AGH Politechnika Gdańska, Politechnika Wrocławska, WAT UJ, UKSW, UW IPI PAN, Instytut Łączności, NASK PJWSTK, Uczelnia Łazarskiego Biblioteka Narodowa

28 SyNaT: wdrożenia platformy Import danych NUKAT, oraz z repozytoriów DRIVER i YADDA-1 Konsolidacja różnych repozytoriów Portal INFONA Inne aplikacje oparte na Platformie: Cyfrowa Biblioteka/Cyfrowe Repozytorium Portal Czasopisma Ekosystem usług (hostowany) Pełne wdrożenie: 2013

29 Program Pol-ON Lider: MNiSW Moduły publikacji, czasopism naukowych i ewaluacji: – Wyższe uczelnie – Instytucje naukowe Wdrożenia w toku

30 Kontakt: marekn@icm.edu.pl http://otwartanauka.pl