Rdz 1-11 Wprowadzenie.

Prezentacja na temat: "Rdz 1-11 Wprowadzenie."— Zapis prezentacji:

1 Rdz 1-11 Wprowadzenie

2 Rozwój teologii w okresie monarchicznym
Polityczny i społeczny rozwój monarchii naznaczony był także rozwojem rozumienia relacji do Boga przez dwa zasadnicze kierunki myśli: teologię królewską oraz syjońską. TEOLOGIA KRÓLEWSKA Państwo teokratyczne, jakim była monarchia dawidowo-salomonowa, potrzebuje boskich gwarancji, które przynosi proroctwo Natana (2 Sm 7,11.16): Jahwe dom twój trwałym uczyni. […] Dom twój i twoje królestwo będą trwały przede mną na wieki, a twój tron będzie utwierdzony na zawsze. Psalmy królewskie: 2, 72(71), 100(99) ułożone na koronację królewską uważały króla za przedstawiciela Boga, administratora prawa boskiego. Później dodano jeszcze wątek mesjański antycypując w przyszłym Złotym Wieku prowadzenia Izraela przez potomka Dawida. TEOLOGIA SYJOŃSKA Syjon to, najprawdopodobniej nazwa ufortyfikowanej cytadeli na wzgórzu Jebus, które pokrywa się z przed-izraelskim Jeruzalem. Teologia syjońska zapewnia o wieczności Jerozolimy określanej jako święta góra, mieszkanie Boga, miejsce Bożego sanktuarium, miejsce niezniszczalne – Ps 46(45), 48(47), 76(75). Nawet Nowy Testament określa Syjon jako miejsce zamieszkania Boga (Ap 14,1).

3 Historia Jahwistyczna
Jedną z większych i najwcześniejszych warstw tradycji w Biblii Hebrajskiej (głównie w Rdz, Wj, Lb, Joz, Sdz) jest materiał J, datowany tradycyjnie na panowanie Salomona. Nieznany autor lub autorzy opisują wczesną historię Izraela od stworzenia do wejścia do Kanaanu. Tekst wskazuje na przywiązanie autora do Judy i kręgów dworskich. Wielu autorów uważa, że jest to materiał wielu źródeł pochodzących z czasu przed i po wyjściu. Inni widzą J jako teologiczną i edytorską długotrwałą pracę kompilującą źródła wcześniejsze. Nieliczni zaprzeczają faktowi, że większość materiału pochodzi z okresu osiedlania się Izraelitów w Kanaanie, czyli z okresu przed monarchicznego. Z pewnością jednak doświadczenia z okresu przodków były zapamiętywane i recytowane ustnie: opowiadania o bohaterach i ich przygodach; pieśni triumfu, chwały, żałoby; utwory poetyckie i mądrościowe; wyjaśnienia etiologiczne, np. wieża Babel wyjaśnia pochodzenie różnych języków. Okres tradycji ustnej przez pewien czas towarzyszył tradycji pisanej. Centralizacja plemion związana z powstaniem monarchii przyśpieszyła proces gromadzenia i spisywania wczesnych tradycji.

4 Epika ogólnoizraelska
Epika ta obejmuje zagadnienia związane z historią od stworzenia świata do powstania monarchii. Paralelne tradycje tej epiki były rozwinięte zarówno: na południu – źródło J akcentujące Judę; jak i na północy - źródło E akcentujące Izrael. Późniejsze źródło kapłańskie P kontynuowało i redagowało połączone tradycje południa oraz północy.

5 Tematy w J (schemat opowiadania Pięcioksięgu)‏
Źródło J jest bardzo obszerne, opisuje początku świata jak i początek historii. Czytni to w ukrytym nawiązaniu do współczesnej sobie nie tylko monarchii ale i religii oraz teologi z nią związanej. Jahwe przedstawiony jest w sposób antropomorficzny [Antropomorfizm to przedstawianie sił przyrody, bóstw pod postacią ludzką.] jednak: Bóg jest osobowy, ale inny niż człowiek (np. przechadza się po ogrodzie Eden, odwiedza Abrahama w namiocie); Bóg nie jest bóstwem lokalnym; Bóg jest stworzycielem całej rasy ludzkiej; Bóg stworzyciel jest powołującym i prowadzącym Abrahama, daje mu obietnicę, błogosławieństwo i ustala powinność – Rdz 12,1-3. Historie dotyczące pierwszych wieków antycypują to ostatnie wydarzenie, co jest teologicznym wskazaniem uczestnictwa Izraela w Bożym planie wobec narodów. Wiążąc uniwersalne stworzenie z powołaniem jednej osoby – Abrahama, a poprzez objęcie obietnicą potomstwa Abrahama, to powołanie dotyczy całego Izraela. W ten sposób uniwersalne stworzenie jest związane z powołaniem całego Izraela i na nim koncentruje się obietnica i błogosławieństwo. Należy zwrócić uwagę, że często pojawiający się termin cały Izrael stara się niwelować podział, który w koalicji pokoleń istnieje właściwie od początku.

6 Izraelskie opowiadania o początkach
Opowiadania o stworzeniu świata były dość powszechne na Bliskim Wschodzie. Znamy paralelne historie z obszaru babilońskiego: Enuma Elisz – o stworzeniu oraz Opowiadanie o Gilgameszu – o potopie, i inne. Por.

7 Eridu (sum. eridu lub eridug) – najstarsze miasto Mezopotamii, założone ok r. p.n.e. Położone było nad Eufratem, ok. 10 km na południowy zachód od Ur i ok 40 km od współczesnego miasta Nasirijja. Prawdopodobnie leżało nad ówczesnym brzegiem Zatoki Perskiej (W chwili obecnej leży ok 150 km od jej brzegów). Obecnie stanowisko archeologiczne Abu Szahrajn[ w Iraku. Według sumeryjskiej mitologii, Eridu założył bóg Enki, czyniąc je najstarszym miastem świata. Według "Sumeryjskiej listy królów", z tego miasta bierze swój początek ludzka cywilizacja. Berossos (gr. Βήρωσσος, pochodzące najprawdopodobniej od akadyjskiego Bêl-uṣur, znaczącego "boże Belu strzeż„[) - kapłan babilońskiego boga Bela (jedno z imion boga Marduka), żyjący w Babilonie na przełomie IV i III w. p.n.e. Autor "Babyloniaki" - trzytomowego dzieła w języku greckim o kulturze i historii Babilonii. Dzieło to zaginęło i znane jest jedynie z fragmentów i wzmianek w dziełach późniejszych historyków antycznych. W I w. p.n.e. Aleksander Polihistor sporządził skrót "Babyloniaki", który też wprawdzie nie zachował się do naszych czasów, ale stał się źródłem dla historyka żydowskiego Józefa Flawiusza (37/38 - ok. 100 n.e.) i Ojca Kościoła Euzebiusza z Cezarei (IV w. n.e.). "Babyloniaka" Berossosa była dla Greków starożytnych podstawowym źródłem wiedzy o Babilonii. Apollodoros z Aten (gr. Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀθηναῖος, Apollodoros ho Athenaios, ur. około 180 p.n.e., zm. około 109 p.n.e.) – filolog, geograf i kronikarz grecki. Owidiusz, Publius Ovidius Naso (43 p.n.e lub 18 n.e.) – jeden z najwybitniejszych elegików rzymskich, najbardziej utalentowany poeta epoki Augusta, należący do młodszego pokolenia twórców augustowskich. Syn bogatego ekwity z Sulmony (środkowa Italia). Gajusz Juliusz Hygin (ok. 64 p.n.e. - ok. 17 n.e.) – rzymski pisarz i mitograf, autor zachowanych do dziś eskcerptów mitologicznych.

8 Epos o Gilgameszu Epos ten jest wcześniejszy niż opowiadania biblijne i homeryckie. Prawdopodobnie jest pochodzenia sumeryjskiego. Był znany przez semickich Babilończyków i Asyryjczyków (na całym Bliskim Wschodzie). Do Palestyny przeniknął jeszcze przed osiedleniem się Izraelitów. Utwór ten był tłumaczony na języki: Hetytów, Hurytów, znali go nawet Grecy w Anatolii. Najpełniejsza jego wersja zachowała się w Niniwie w bibliotece asyryjskiego króla Aszurbanipala żyjącego w VII wieku p.n.e., odkrytej w 1853 roku w wersji akadyjskiej. Gilgamesz był historycznym królem Uruk. Na słynnej sumeryjskiej liście królów Gilgamesz jest wymieniony jako piąty król z pierwszej dynastii z Uruk, który najprawdopodobniej panował w latach p.n.e. 12 tabliczek tworzy spójną kompozycję o problemach życia i śmierci, których bohaterem jest Gilgamesz (wyraźnie odbija środowisko cywilizacji miejskiej .)‏

9 Gilgamesz był królem miasta Uruk (babilońskie Erek)
Gilgamesz był królem miasta Uruk (babilońskie Erek). Rezygnuje on z rządzenia na sposób tyrański i egoistyczny. Chce usunąć zło z powierzchni ziemi. Do zniszczenia zła potrzebował jednak przyjaciela i dlatego ulepiono mu godnego towarzysza Enkidu, razem zwyciężają zło przybierające postaci potworów i smoków. Enkidu umiera za obrazę bogini Isztar. Wydarzenie to uświadamia Gilgameszowi, że jest śmiertelny (podobnie jak Adam poznał wprawdzie zło, ale nie zdobył nieśmiertelności). Przerażony perspektywą śmierci wyrusza w niebezpieczną podróż w poszukiwaniu herosa, Untapisztim, który przeżywszy potop uzyskał nieśmiertelność jako dar bogów. Gilgamesz po drodze zatrzymał się w gospodzie u bogini Siduri, która próbuje wyperswadować mu poszukiwanie nieśmiertelności jako zarezerwowane dla bogów. Siduri proponuje mu pełnię życia to znaczy: jedzenie, picie, zabawę, ożenek i spłodzenie dzieci – to wszystko, co jest dostępne śmiertelnym. Gilgamesz jednak nie rezygnuje, i przemierzając lądy i morza, znajduje wreszcie Untapisztima, który wyjaśnia mu, że przywilej nieśmiertelności otrzymał ze względu na potop, który już nigdy nie powtórzy się. Otrzymanie tego przywileju wiąże się z koniecznością zgromadzenia wszystkich bogów, co wydaje się niemożliwe. Gilgamesz wraca do Uruk mówiąc: skoro, my śmiertelni, nie możemy mieć nieba, to trzeba nam przynajmniej cieszyć się wygodami naszego rodzinnego miasta. Ostatnia tabliczka przedstawia spotkanie Gilgamesza z duchem Enkidu, który przedstawia mu ponurość egzystencji e świecie podziemnym, szczególnie dla schodzących z tego świata bezpotomnie, gdyż nie ma nikogo, kto podałby zmarłemu jadło lub napój. Pozostawienie potomków na ziemi poprawia sytuację tego kto znalazł się w świecie podziemnym. Ogólne przesłanie wynikające z eposu można sformułować podobnie jak zrobił to Kohelet (Koh 3,22; 5,17-19). Koh 3: Zobaczyłem więc, że nie ma nic lepszego nad to, że się człowiek cieszy ze swych dzieł, gdyż taki jego udział. Bo któż mu pozwoli widzieć, co stanie się potem?

10

11 Atra-Hasis (Opowiadania o potopie)‏
Epos o Atra-hasis ("exceedingly wise") znajduje się pośród tekstów babilońskich z XVII – VII w. przed Chr. Opowiadania o potopie przedstawiają fazę przejściową od stworzenia do czasów historycznych. Niektóre wersje opowiadania przedstawiają listy królów do stworzenia do potopu (podobnie jak księga Rdz). W. G. Lambert and A. R. Millard, Atrahasis: The Babylonian Story of the Flood, Eisenbrauns, 1999,

12 Wspólny temat opowiadań jest następujący:
Pobożny bohater na polecenie boga buduje okręt (arkę), wprowadza tam rodzinę i wybrane zwierzęta. Inni mieszkańcy giną, okręt tymczasem osiada na górze Ararat. Bóg obiecuje, że nie będzie już ponownego potopu. Znamy także pojedyncze fragmenty sumeryjskich historii potopu: po potopie królestwo miało ponownie zstąpić na ziemię do miasta Kisz, Uruk, Erek (patrz tablica narodów Rdz 10,10); epos o Enmerkanie, władcy Aratty, zawiera ustęp paralelny do opowiadania o pomieszaniu języków i wieży Babel (Rdz 11 – ziggurat z czasów władców sumeryjskich)‏ Ararat Por.

13 Enuma Elisz Enuma Elisz to babiloński epos napisany w języku akadyjskim, nazywany tak od pierwszych słów, które znaczą "Kiedy na wysokości". Pierwotny tekst tego eposu pochodzi z XIV wieku p.n.e., zaś zachowana wersja pochodzi z II wieku p.n.e.. Był recytowany w Babilonie w czasie święta Nowego Roku . Nazywany jest też eposem o stworzeniu wszechświata. Porządek przedstawia się następująco: światem rządzi panteon bogów z Mardukiem na czele, ludzkość ma tylko służyć bogom. Kosmogonia babilońska miała jednoznaczny pogląd na sens istnienia człowieka. Jak podaje "Enuma Elisz" — "kiedy żaden jeszcze nie objawił się bóg", istniały jedynie praistoty. U zarania dziejów byli tylko Apsu — istniejąca od zawsze słodkowodna Otchłań — i Tiamat (słony Ocean). Symbolizowały one pierwiastki: żeński i męski. Bóg Marduk stwarza człowieka przez połączenie gliny z krwią boga Kingu. Epos wywyższa Marduka paralelnie do wywyższenia Boga Izraela w pieśni Mojżesza (Wj 15). W Luksorze Starożytne miasto w Egipcie nad Nilem z ruinami świątyni Amona z XV – XIII w. przed Chr., z posągami Ramzesa II (1301 – 1234 przed Chr.) i aleją sfinksów. znaleziono przedstawienie boga Chnum przy kole garncarskim lepiącego człowieka.

14 Chnum formt auf der Töpferscheibe Amenophis III. und seinen Ka
Chnum formt auf der Töpferscheibe Amenophis III. und seinen Ka. Hathor gibt ihnen Leben (symb. durch das Ankhzeichen).

15 "Kiedy na górze jeszcze nie nazwano nieba, a na dole ziemia też jeszcze nie otrzymała imienia, kiedy tylko Apsu praodwieczny, który je spłodził i Mummu-Tiamat, która je wydała na świat, wody ich w jedno zmieszali..." Mummu jest tutaj albo drugim przymiotem Tiamat i się z nią łączy, albo występuje w eposie osobno - jako samodzielna istota lub symbolizuje moc sprawczą, myślotwórczą, z którą naradza się Apsu. Może symbolizować duchową "twórczą moc życia" i nasuwa koncepcję Ducha Świętego w neoplatonizmie. Momentem przełomowym było stworzenie bogów: "Kiedy bogowie nie mieli jeszcze imion i przeznaczenie ich nie było jeszcze ustalone, wtedy w ich wnętrzu (wodach Apsu i Tiamat) stworzeni zostali bogowie..." Po tym akcie stworzenia nowi bogowie zaczęli swoim zachowaniem drażnić praistoty i naruszać ich spokój. Z tego powodu Apsu postanowił młode pokolenie bogów zgładzić: "Muszę ich zniszczyć, tak, położę kres ich hałasom, aby powróciła cisza i byśmy mogli odpocząć..." Sprzeciwiała się temu Tiamat: "Mielibyśmy zniszczyć to, cośmy sami stworzyli!?..." Jednak mimo oporów Tiamat, Apsu za radą Mummu postanowił działać. O planach praistot dowiedzieli się młodsi bogowie, w tym Ea. On sprawił, że Apsu zasnął, a Mummu został sparaliżowany mocą. Następnie zabił Apsu i na jego powłoce zbudował swoją rezydencję, dlatego stał się panem Apsu, wód wszechświata. Jego małżonką została Damkina, z którą miał syna Marduka. Tymczasem Tiamat, nalegana przez swoich doradców, postanowiła dokonać zemsty na nieposłusznych i zdradzieckich młodszych bogach. W tym celu stworzyła armię potworów, ucieleśniających wszelkie możliwe zło. Na ich czele postawiła Kingu, swojego pierworodnego syna: "Ułożyłam dla ciebie zaklęcie, wywyższyłam cię w zgromadzeniu bogów, w twoje ręce złożyłam pełnię władzy służenia radą wszystkim bogom..."

16 Por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Enuma_Elisz
O przygotowaniach do ostatecznej rozprawy dowiedzieli się młodsi bogowie: "Tiamat, która nas wydała na świat, teraz nas nienawidzi, zwołała zgromadzenie, szaleje z wściekłości..." Bogowie odbyli za radą Ea naradę i postanowili, że obrona pokieruje Marduk. Bóg ten postawił jednak warunek, dzięki któremu stałby się najważniejszym wśród bogów: "Mam związać Tiamat i ocalić wam życie, zwołajcie zgromadzenie, moje wielkie przeznaczenie ogłoście (...) niechaj słowa moich ust, tak jak wasze wyznaczą losy, tak by cokolwiek stworzę pozostało niezmienne i żadne słowo z moich ust nigdy nie było odwołane ani zmienione..." Bogowie uznali postulat Marduka, który wyruszył do boju z Tiamat. Walka była bardzo zacięta, ale ostatecznie prabogini została pokonana: "Związał ją i płomień jej życia zgasił. Martwą na ziemię cisną i na trupie staną..." Z powłoki Tiamat Marduk stworzył niebo i ziemię. Następna część eposu opowiada o gwiazdach i astrologii. Gdy niebo i ziemia zostały już uformowane, Marduk wpadł na pomysł stworzenia istoty służącej bogom, by oni sami mogli odpoczywać. Do tego celu był potrzebny jeden z bogów i jego życie należało poświęcić. Ea rzekł: "Niechaj zgromadzą się wielcy bogowie, aby można było poświęcić winnego, aby oni sami mogli dalej istnieć..." Wybór padł na Kingu, syna pokonanej Tiamat. Proces stworzenia człowieka odbył się następująco: "Nałożyli nań karę za jego przewiny, krew jego przelali. Z jego krwi stworzyli rodzaj ludzki; on Ea nakazał mu bogom służyć, a bogów puścić wolno..." Marduk za zwycięstwo nad Tiamat i stworzenie człowieka został wyniesiony na najwyższy piedestał Babilonii, a epos "Enuma Elisz" tłumaczył, dlaczego tak się stało. Cytaty za: Łyczkowska K., 'Mitologia Mezopotamii" , Warszawa 1986. Por.

17 Za por. http://www.livius.org/fa-fn/flood/flood1.html

18 Podsumowując opowiadania należy stwierdzić, że podobnie jak Hebrajczycy tak i Babilończycy uważają, że upłynął długi czas przed wystąpieniem potopu, był to tzw. okres przedpotopowy. Opowiadania z księgi Rodzaju i opowiadania babilońskie używają wprawdzie podobnego słownictwa i obrazów, lecz różnice są bardziej uderzające niż podobieństwa: całkowicie odmienny obraz relacji Bóg – człowiek, w opowiadaniach babilońskich ludzie zdają się być zabawkami w ręku niezliczonych bogów; prezentują godność człowieka, w opowiadaniach babilońskich postawa człowieka jest służalcza; sąd jest moralną konsekwencją zła, a nie decyzją arbitralną bóstwa.

19 cz.I - OD STWORZENIA DO UPADKU
W księdze Rodzaju spotykamy dwa opowiadania o stworzeniu: historię jahwistyczną (Rdz 2,4b – 3,24) oraz pochodzącą z tradycji kapłańskiej (Rdz 1,1 – 2,4a). Historia jahwistyczna, w centrum uwagi stawia stworzenie człowieka, a nie świata. Pierwszy człowiek (’adam) został uczyniony z ziemi (’adama). Widzimy tu grę słów hebrajskich wskazujących na pewną wspólnotę człowieka ze światem. To hebrajskie słowo ~d'ªa' – człowiek, mężczyzna, hm'êd'a] – ziemia, grunt, kraj, mda – być czerwonym ma także znaczenie koloru: czerwony. Pojedynczy człowiek, Adam jest istotą niekompletną, aż do drugiego aktu - stworzenia (Rdz 2,23) kobiety, Ewy (Chawwa – żyjąca). hW"+x; - żyjąca od czasownika hiyx – żyć. Obydwoje stworzeni są z jednego ciała i noszą w sobie jednego ducha z oddechu Boga, dlatego też lgną do siebie jak „jedno ciało” i jednakowo obrócą się w proch, z którego powstali. Rozpoczynają swoje życie w ogrodzie, jednak akt nieposłuszeństwa, upadku niszczy tę sielankę i znajdują się na ziemi gdzie rozprzestrzenia się zło. Między ich synami: Kainem i Ablem rodzi się zazdrość i przemoc. Bóg jahwisty znaczy Kaina, ale nie znakiem przekleństwa, lecz opieki, jaką roztacza nad nim, a w jego osobie nad wszystkimi grzesznikami. Oba opowiadania (J i P) nie stanowią naukowego opracowania początków świata i ludzkości, lecz koncentrują się na łaskawym działaniu Boga na rzecz ludzkości: jak Bóg czuwał na początku, tak też było na pustyni i w czasie monarchii.

20 cz. II - POTOP I WIEŻA BABAEL
Historia potopu (Rdz 6,5 – 9,17) jest kompilacją relacji J i P, jest jednocześnie karą za grzechy i dowodem opieki Bożej. W opowiadaniach babilońskich, bogowie niszczą życie np. z powodu zakłócania przez ludzkość hałasem spokoju bogów, którzy pragną spać. Moralne ostrzeżenie, sformułowane dla Izraela okresu monarchii, płynące z potopu to teza, że grzech spotyka się zawsze z karą. Opowiadanie o wieży Babel (nie mające paralel) ukazuje konfrontację ze złem kosmopolitycznych państw oraz mogło być ostrzeżeniem dla imperialnych ambicji Salomona. [Babilońskie ziggurat, budowane ku czci boga księżyca. W literaturze wieża Babel stała się symbolem ludzkiej pychy. Patrz BP Rdz 11,4.] Tradycja jahwistyczna w Pięcioksięgu pokazuje napięcie między wczesną wolnością plemion pod opieką Jahwe, a późniejszą biurokracją królewską. Opowiadania o stworzeniu, potopie i wieży Babel wskazują zarówno na sąd Boży jak i Jego opiekę [np. grzech Dawida odbija się w historii Adama i Ewy.] Jahwe jest Bogiem Izraela na zawsze - nie tylko jako Bóg patriarchów, ale i Bóg zmieniającej się, a potem rozpadającej się monarchii.

21 Wstęp do historii Izraela Rdz 1-11
Jaki czas opisuje? Historia ziemia to ok. 4 mld lat, człowiek może 2 mln (???), Cel? Przekazuje pewne idee (intuicje), a nie historyczną i naukową wiedzę. Chce symbolicznie określić czas prehistoryczny. Rdz 1-11 nie jest pierwszą napisaną częścią Biblii, jest to owoc refleksji na przestrzeni wieków. Odzwierciedla obraz świata, tradycje i wiedzę starożytności. Obrazy i symbole mitologiczne uzyskują jednak nowe znaczenie.

22 Plan opowiadania Rdz 1-11 Młodsze opowiadanie o stworzeniu świata i człowieka – Rdz 1, 1-2,4a. Starsze opowiadanie o stworzeniu świata i człowieka – Rdz 2,4b-25. (Kosmogonia biblijna a kosmogonie pozabiblijne.) Upadek pierwszych ludzi – Rdz 3,1-24. (Monogenizm czy poligenizm? )‏ Opowiadanie o Kainie i Ablu – Rdz 4,1-24. (Dziejopisarstwo typologiczne.) Genealogia Setytów – Rdz 4,25-5,32. Potop – Rdz 6,1 – 9,17. (Historyczność potopu? )‏ Noe błogosławi i przeklina – Rdz 9,18-29. Tablica narodów – Rdz 10,1-32. Wieża Babel – Rdz 11,1-9. ( Znaczenie tekstów pozabiblijnych Starożytnego Wschodu.)

23 Źródła Rdz 1-11 J: stworzenie człowieka Rdz 2
grzech i utrata Edenu Rdz 3 Kain i Abel Rdz 4 giganci Rdz 6 opowiadanie o potopie Rdz 6-9 tablica narodów Rdz 10 wieża Babel Rdz 11 P stworzenie świata Rdz 1 pierwsza lista patriarchów Rdz 5 opowiadanie o potopie Rdz 6-9 druga lista patriarchów Rdz 11

24 Schemat J Dla J wczesna historia ludzkości jest ciągłą (cztero-etapową) historią grzechu. {Kara - miłosierdzie – grzech} Adam i Ewa (relacja człowieka z Bogiem); Kain i Abel (relacja z człowieka z człowiekiem); opowiadanie o „gigantach” (naruszenie prawa natury); wieża Babel (dorównanie Bogu). Bóg mimo wszystko pozostaje wierny rasie ludzkiej (ukazuje to na przykładzie znanych motywów mitologicznych) – szczytem jest przymierz z Noem Perspektywa wiary zawiera obietnicę błogosławieństwa za wierność Bogu mimo grzechu/odstępstwa. Rdz 8:21 - 9:1 21 Gdy Pan poczuł miłą woń, rzekł do siebie: «Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości. Przeto już nigdy nie zgładzę wszystkiego, co żyje, jak to uczyniłem. 22 Będą zatem istniały, jak długo trwać będzie ziemia: siew i żniwo, mróz i upał, lato i zima, dzień i noc». Był to przekaz skierowany do obywateli królestwa Dawida i Salomona.

25 Schemat P Koncentruje się na istotnych wydarzeniach (stworzenie, powódź, przymierze z Noem, historia rodzinna Abrahama). Był to najprawdopodobniej ostatni redaktor całej historii. Opowiadania J o grzechu i błogosławieństwie uzupełnił serią list. (Rdz1 lista dzieł stworzenia; 10 patriarchów przed Noem; uzupełnia dane w historii potopu Rdz 6-9 (słoneczny kalendarz); lista ludów w Rdz 11)‏ Teologia dobroci stworzenia Bożego (nie dodaje opowiadań o grzechu, lecz koncentruje się na błogosławieństwach - stworzenie jest całkowicie dobre: Adam i Ewa, Noe i jego potomstwo)‏ Rdz 1: Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». Liczne zapożyczenia z kapłańskiej i świątynnej szkoły ( Rdz 1 brzmi jak exultet, modlitwa liturgiczna; błogosławieństwa i ofiary jako część ceremonii religijnej; zainteresowanie genealogiami; akcent na motyw przymierza Boga z całą ludzkością w czasach Noego – aż po Mojżesza i cały lud Izraela).