Pamięć i procesy pamięciowe

Prezentacja na temat: "Pamięć i procesy pamięciowe"— Zapis prezentacji:

1 Pamięć i procesy pamięciowe
Michał Białek

2 Pamięć zdolność do przechowywania informacji i późniejszego jej wykorzystania Zespół procesów poznawczych odpowiedzialnych za nabywanie, przechowywanie i odtwarzanie informacji

3 Pamięć przemijająca – przechowuje informacje w sposób nietrwały
Pamięć trwała – przechowuje informacje bez wyraźnych ograniczeń czasowych

4 Podział pamięci: Schachter i Tulving – jeden uniwersalny system
Norman – ponad 20 różnych systemów.

5 kryterium odrębności systemów pamięci:
Różne funkcje kognitywne i behawioralne oraz są wyspecjalizowane przetwarzaniu innych informacji Funkcjonują wg różnych reguł maja różne podłoże neuronalne Pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto i filogenetycznym Różnią się formatem reprezentowania informacji

6 Atkinson i Shiffrin – kryterium czasu przechowywania informacji:
Magazyn sensoryczny Krótkotrwały Długotrwały

7 Magazyn sensoryczny: -         Specyficzny dla danego zmysłu ( tyle magazynów ile zmysłów!) -         Przetrzymuje bodziec przez krótki okres (kilkaset milisekund dla wzroku) -         Używa kodu analogowego -         Przekazuje pełna informację o sytuacji bodźcowej Nie podlega kontroli wolicjonalnej

8 Magazyn pamięci krótkotrwałej
-         Analizuje informacje z magazynów sensorycznych -         Analizuje także informacje z pamięci długotrwałej lub efekty bieżącego przetwarzania informacji -         Możliwość występowanie kilku kodów reprezentacji informacji -         Jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu Czas przechowywania w STS kilka do kilkudziesięciu sekund.

9 Pamięć długotrwała: Okres przechowywania lata
Umożliwia skuteczna adaptację do środowiska Najbardziej zróżnicowana pod względem rodzajów jak i funkcji

10 Treści w pamięci nie są niezmienne, podlegają stałej modyfikacji, gdyż:
Używanie informacji, nawet bez jej udoskonalania powoduje lepsze zapamiętywanie Różne mechanizmy poznawcze powodują zacieranie lub utratę dostępu do informacji Kontakt z nowymi informacjami wiąże się z ich zdekodowaniem (zmiana, uzupełnieniem)

11 Zdarzenie obserwowalne
Faza pamięci spostrzeganie Zdarzenie Z1 Kodowanie postrzegania Przechowywanie śladu kodowanego Zdarzenie Z2…Zn rekodowanie Zdarzenie Z2…Zn eksploracja Przechowywanie śladu rekodowanego Pytania kierowane do pamięci i wskazówki do procesu wydobycia Poszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie) Decyzja (wybór informacji, która zawarta jest w śladzie rekodowanym i odpowiada podanym wskazówkom dla procesu wydobycia) pamięć świadoma zachowanie Decyzja o zachowaniu

12 Podział ze względu na relacje pomiędzy rodzajami pamięci:

13 Pamięć deklaratywna dzieli się na pamięć semantyczna i epizodyczna.

14 Semantyczna: Wiedza ogólna Oderwana od kontekstu

15 Epizodyczna: - Informacje o czasowo umiejscowionych epizodach
-         Czasowo-przestrzennych relacje miedzy nimi Związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami

16 Pamięć autobiograficzna:
-         Rodzaj pamięci epizodycznej (?) -         Tyczy się wydarzeń, w których sami braliśmy udział Zawiera szczegóły zarówno zdarzenia, jak i okoliczności zapamiętania informacji

17 Istnieje mnemotechnika miejsc, pomagająca na próbie transferu wiedzy semantycznej do epizodycznej, lub wykorzystania jej utrwalonych schematów. Np. zapamiętywanie pocztu Królów Polski przy wykorzystaniu cech charakterystycznych drogi do szkoły/pracy.

18 Blokowe modele pamięci:

19 System modułowy Umysł składa się z:
•      Przetworników (pozyskiwanie energii) •      Systemów centralnych (wnioskowanie i tworzenie przekonań) •      Modułów (pośredniczenie między modułami a SC)

20 System modułowy Istota modułów jest ich zależność od dziedziny oraz automatyczność Wyższe funkcje poznawcze są realizowane za pomocą uniwersalnego systemu przetwarzania

21 Atkinson i Shiffrin Informacje ze środowiska trafiają do USTS, gdzie następnie poprzez procesy uwagi selektywnie trafiają do STS. Procesy kontrolne decydują o ich dalszym losie: -         Sterowania zachowaniem -         Włączenia do pamięci długotrwałej Zapis z STS do LTS jest powolny

22 Lehrl i Fischer. Pomiar analiz przy użyciu jednostek czasu i informacji. System percepcyjny przetwarza 10/9 - 10/11 bitów informacji na sekundę Kanały percepcyjne analizują 10/7 bitów/s Informacje z różnych analizatorów podlegają integracji a następnie selekcji. Procesy te zachodzą między przechowalnia a pamięcią długotrwała.

23

24 Przechowalnia jest w stanie przetrzymywać przez 5,4 sek. 80 bitów:
11 dwucyfrowych liczb Ciągu 16 losowych liczb/liter

25 Technika wolnych skojarzeń, wraz z ich swobodnym odtwarzaniem wykazała:
Lepsze zapamiętywanie treści pierwszych i ostatnich z listy. Im większe opóźnienie, tym słabszy efekt świeżości. Efektem utraty informacji z STM jest jej zaniknięcie, a z LTM utrata dostępu. Pojawia się wtedy efekt końca języka

26 Procesualne modele pamięci:

27 Craik i Lokhart przyjęli, że trwałość śladów pamięciowych wiąże się z ich poziomem przetwarzania.. Zapisy pamięciowe są efektem ubocznym percepcyjnej analizy stymulacji. Analiza percepcyjna angażuje również wieloaspektową interpretację stymulacji. Ślady pamięciowe nie są odwzorowaniem bodźca, a zapisem operacji poznawczej składającej się na proces jego percepcji. Odpamiętywanie jest próba odtworzenia sytuacji percepcyjnej.

28 Dla uproszczenia przyjęli oni poziomy przetwarzania:
Płytsze – odwołujące się do analiza fizycznych właściwości stymulacji Głębsze – związane ze znaczeniem sytuacji Efekt auro referencji – związany z głębokim przetwarzaniem w kontekście własnej osoby. Ilościowo nie jakościowo różny od przetwarzania głębokiego.

29 Procesy wspomagające zapamiętywanie:
Powtarzanie podtrzymujące – aktywne podtrzymywanie informacji na tym samym poziomie Powtarzanie pogłębiające -zastosowanie nowych, najczęściej semantycznych operacji w stosunku do materiału pamięciowego. Prowadzi do pogłębienia jego przetworzenia.

30 Pobudzenie (Kleinsmith, Kaplan) Poziom optymalny: adekwatny do zadania
Dla pamięci: Wysokie pobudzenie – słabsze zapamiętywanie, lepsze pamiętanie Niskie pobudzenie – odwrotnie Rano – szybkie odtwarzanie Po południu – długotrwałe zapamiętywanie

31 Powtarzanie Dane BBC o zmianie częstotliwości 90% wiedziało o zmianie
20% próbowało podać nową długość fal

32 Znaczenie: A: cnota, historia, cisza, życie, nadzieja, wartość, matematyka, niezgoda, idea B: kościół, żebrak, dywan, ramię, czapka, imbryk, smok, armata, jabłko C: Wielkie szare słonie wystraszone przez szalejące płomienie tratowały maleńkie bezbronne króliki

33 Przewidywalność: Dwa opowiadania(s. 82): przewidywalność języka jest wysoka!

34 Przebiegły młody lisek chciał --- małą
czerwona kurkę na ---. Na wiele sposobów starał --- ją złapać. Ale ona --- małą kurką. Żaden z --- przebiegłego liska się nie ---. Stał się całkiem chudy --- złapać małą czerwona kurkę. --- dnia przebiegły mały lisek --- do swojej mamy: „Dzisiaj --- małą czerwona kurkę. Mam --- najlepszy ze wszystkich.” Podniósł ---, przerzucił go sobie przez ---. „Włożę małą czerwona kurkę --- tego worka”, powiedział do --- mamy.

35 Słowa te wypowiedziane były --- obraźliwych zamiarów, ale gwałtowne --- Heathcliffa nie mogło znieść --- pozorów obelgi ze strony ---, którego już wtedy zdawał --- nienawidzić jako rywala. Porwał --- z gorącym sosem jabłecznym (--- rzecz, jaka mu wpadła w rękę) i cisnął go w --- gościowi. Edgar podniósł lament, --- sprowadził na miejsce zajścia --- i Katarzynę. Pan Ernshaw --- winowajcę i zaciągnął do ---, musiał mu sprawić ciężkie lanie ---, bo wrócił cały czerwony i ---.

36 Pamięć przemijająca

37 Badania tyczą się głównie pamięci echoicznej oraz ikonicznej.
Odkrycie pamięci ikonicznej dokonał Sperling, przy pomocy procedury odtwarzania częściowego. W pamięci przechowywana jest nie tylko sama treść, ale także fizyczne własności bodźca. Kodowanie zawiera wszystkie własności bodźca, i umożliwia analizę ze względu na dowolne kryterium.

38 Podlega interferencji wywołane nowymi informacjami
Podlega interferencji wywołane nowymi informacjami. Gdy nowy bodziec pojawia się przed 100ms, to bodźce integrowane są jako całość (no – oraz I zintegrowane zostaną jako +). Gdy odległość większa niż 100ms, to następuje maskowanie wsteczne, i ten pierwszy ulega całkowitemu zatarciu. Przy przetwarzaniu echoicznym informacje z kanału ignorowanego przechowywano przez 2 sek.

39 Modyfikacja w STM zachodzi, gdy:
Upływa czas Interferują treści przechowywane (im podobniejsze, tym bardziej) Przekierowanie uwagi

40 Technika na powiększenie pojemności uwagi jets grupowanie, czyli reorganizacja materiału:
można łatwiej zapamiętać jako 123 oraz 987, tworząc 2 kęsy informacji z 6. Pamięci nie można „oszukiwać w nieskończoność”. Ilość brył (fraz złożonych z 8 słów ) jest mniejsza, niż małych (jednosylabowych).

41 Badania nad pamięcią w Królestwie brytyjskim
dzieci walijskie pamiętały mniej, gorzej liczyły. Odpowiedzialny za to jest ich język, składający się z większej ilości liter.

42 podobieństwo fonologiczne
Zaobserwowano pomyłki w zakresie zapamiętywanie liter podobnych brzmieniowo (B i P) w kontraście do niepodobnych (B i Z), niezależnie, od kanału w jaki je pokazano. Określono to efektem podobieństwa fonologicznego.

43 Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej:
Sekwencyjne (badanie Sternberga rozpoznania obiektu w szeregu prezentowanym przez 1,2sek) Wyczerpujące – zawsze przeczesywane są wszystkie elementy, brak kontroli i możliwości wygaszenia

44 Pamięć robocza odpowiedzialna jest za przechowywanie oraz przetwarzanie informacji.

45 Pamięć robocza Posiada 4 podstawowe funkcje:
Przechowywanie – odpowiada funkcji pamięci krótkotrwałej Przetwarzanie – odpowiada funkcji uwagi Nadzorowanie– odpowiada funkcji uwagi koordynacja– odpowiada funkcji uwagi

46 centralny system wykonawczy
– system niejednorodny, poznawczy nadzorca.

47 Funkcje CSW bieżące przetwarzanie – realizowanie konkretnych operacji poznawczych wchodzących w skład danego zadania. Wykorzystuje podsystemy pamięciowe koordynacja buforów: ujawnia się przy wykonywaniu czynności równoczesnych. Im większe wymagania od sytuacji spadek szybkości przetwarzania nadzór – kontrola nad bieżącym przetwarzaniem informacji. Aktualizacja zawartości buforów, usuwanie elementów już zbędnych, planowanie i koordynacja w stacjach nowych

48 systemowi centralnemu podlegają 3 bufory:
  pętla fonologiczna   Szkicownik wzrokowo-przestrzenny Bufor epizodyczny

49 pętla fonologiczna – przechowuje informacje fonologiczne.
Magazyn fonologiczny -zbiór bodźców słuchowych Pętla artykulacyjna – mechanizm wywołujący powtórki zapamiętanych danych

50 pętla fonologiczna Istnieją 2 mechanizmy przechowywania:
pasywny (magazynuje informacje, nie odświeżane zanikają w około 2sek) aktywny – technika bezgłośnych powtórek, wykorzystujących brzmienie nie znaczenie słowa. Stąd interferencja przy podobnym brzemieniu a różnym znaczeniu.

51 Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
analogiczny do pętli fonologicznej. Przechowuje materiał ikoniczny. Magazyn wzrokowy – zbiór bodźców Wewnętrzny skryba – aktywna rola planowania sekwencji ruchów i tworzenia wyobrażeń

52 Bufor epizodyczny czasowe przechowywanie zintegrowanych epizodów, reprezentowanych równocześnie za pomocą kilku kodów.uczestniczy w wydobywaniu informacji z pamięci długotrwałej

53 Systemy pamięci trwałej:

54 Pamięć semantyczna  Wiąże się ona ściśle z systemem słownym i jego funkcjami, a jedną z jej charakterystycznych cech jest uogólnianie. Dane przechowywane w tym rodzaju pamięci nie ograniczają się do faktów jednostkowych, lecz informują nas o tym, co wspólne lub odmienne; są nimi prawa, formuły itp. Zmiany w tej kategorii pamięci, w odróżnieniu od epizodycznej zachodzą niezwykle rzadko, gdyż tworzą one pewne prawidła, schematy do których doczepiane są konkretne dane zmagazynowane w pamięci epizodycznej. Inaczej mówiąc, pamięć semantyczna tworzy określony schemat, dzięki któremu nasz zasób informacji staje się uporządkowany.

55 pamięć epizodyczna odpowiedzialna za przechowywanie danych o faktach jednostkowych, rozgrywających się w danym czasie i miejscu. Jeżeli jest więcej informacji, to zależności między nimi mają charakter jedynie sytuacyjny. Nie następują tu uogólnienia. Pamięć taka jest jedynie zbiorem faktów.

56 pamięć epizodyczna Występuje datowanie wydarzeń (raczej dzień niż godzina) Określenie relacji z innymi, ważnymi wydarzeniami Angażują głębsze przetwarzanie (Craik i Tulving) Źródło wewnętrzne wiąże się z lepszym jego pamiętaniem (Jackoby) Materiał konkretny oraz obrazowy jest lepiej kodowany niż abstrakcyjny i słowny (Paivio)

57 Pamięć autobiograficzna:
Przechowuje informacje na temat faktów z własnego życia Ma odniesienie do JA 5 właściwości wg Maruszewskeigo: 1.       organizacja oparta o reguły rządzące przebiegiem interakcji społecznych 2.       udział elementów epizodycznych i semantycznych 3.       silne powiązanie z kontekstem 4.       silne naładowanie emocjonalne 5.       niski stopień preparacji informacji

58 Fazy procesu pamięciowego:
zapamiętywanie przechowywanie opamiętywanie

59 Zapamiętywanie proces kodowania – automatyczny proces tworzenia reprezentacji informacji.

60 Prawo Ebbinghausa zależność między długością listy a liczba powtórzeń niezbędnych do jej bezbłędnego zapamiętania

61 Zasada oszczędności przy ponownym uczeniu się – liniowa funkcja ilości powtórzeń w dniu poprzednim.

62 Rozłożenie powtórek w czasie wpływa na zapamiętywanie
Jost – 30 powtórzeń dziennie lub powtórzenia po 10 następnie procedura ponownego uczenia się, aż do bezbłędnego odtworzenia Efekt – ilość prób potrzebnych do odtworzenia bezbłędnego Skomasowane uczenie się – 9 Rozłożone w czasie - 7,6

63 Baddeley i nauka pisania na komputerze na poczcie brytyjskiej.

64 Grupowanie kategorialne:
kojarzenie słowa z kategoriami wyższego rzędu, reprezentującymi nazwę kategorii. Pojawiają się jednak intruzje (słowa związane znaczeniowo, ale nieobecne w tekście).

65 Elaboracja opracowanie materiału, pomagające na dodaniu do informacji czegoś, czego wcześniej nie było np. powiązanie z posiadaną wiedzą, ale także zachowania eksploracyjne dążące do wyjaśniania informacji

66 Efekt specyficzności kodowania-związane ze znaczeniem słowa

67 Interferencja proaktywna
zakłócenie procesu nabywania, utrwalania bądź przechowywania nowej wiedzy poprzez informacje wcześniej nabyte

68 Konsolidacja śladu pamięciowego
utrwalenie śladu pamięciowego w mózgu, poprzez dokonanie na nim zmian. Poprzez powtarzanie informacji dochodzi do reaktywacji śladu pamięciowego, a ten z kolei ulega utrwaleniu.

69 Techniki mnemoniczne (mnemotechniki)

70 Przechowywanie spadek ilości zapamiętanych informacji jest dynamiczny. Szczególnie widoczny jest przy materiale bezsensownym (60% w 9 godzin) Lepiej przechowywany jest materiał sensowny

71 Ballard – uczenie sylab i wiersza.
Po tygodniu odtwarzanie i porównanie z poziomem wyjściowym (nie maximum) Sylaby – 70% Wiersz – 90% Zdolności językowe najszybciej spadają w 3 pierwsze lata.

72 H. M. – osoba z uszkodzonym Hipokampem
H.M. – osoba z uszkodzonym Hipokampem. Nie uczył się nowych rzeczy, nie przyswajał wiedzy semantycznej ani epizodycznej. Jednak pozostawały w nim ślady pamięci proceduralnej oraz emocjonalnej.

73 Interferencja retroaktywna
zakłócanie i modyfikacja przechowywanych informacji poprzez informacje świeże

74 Zanikanie śladu pamięciowego – spadek aktywacji śladu pamięciowego poprzez brak jego aktywowania
Utrata wskazówek dostępu – informacja jest dostępna, ale nieosiągalna poprzez wygaśnięcie ścieżki dostępu Reminiscencja – wzrost odtworzenia materiału bez jego dodatkowego uczenia się

75 Zmiany w pamięci epizodycznej, semantycznej i autobiograficznej
osoby starsze lepiej pamiętają fakty z okresu lat, niż pozostałe Uzasadnienia: zmniejszenie nowych czy zaskakujących wydarzeń powoduje częstsze powracanie do wydarzeń starszych, ich powtórki i aktualizacje zachodzą zdarzenia istotne dla kształtowania tożsamości

76 wymienienie zapamiętanych słów
odpamiętywanie proces wydobywania informacji zakodowanych przypominanie wymienienie zapamiętanych słów rozpoznanie wskazanie, czy dane słowo było na liście

77 Paradoks frekwencji słów
słowa popularne są poprawniej wymieniane, a mniej poprawnie rozpoznawane

78 Rola wskazówek naprowadzających i kontekstu
Większy wpływ mają wskazówki na temat warunków kodowania niż jej głębokości Wskazówki mogą mieć charakter wewnętrzny, odwołujące się do posiadanej wiedzy Zgodność nastroju ułatwia odpamiętywanie

79 Pamięć świadków: Pamięć faktu Pamięć źródła faktu Dysocjacja źródła

80 Efekt dezinformacji wprowadzenie dodatkowych informacji do pamięci, modyfikujące wspomnienia

81 Wszczepianie wspomnień
Wszczepienie wspomnienia stodoła u Loftus 17% vs 3% Zwiększenie prędkości samochodu poprzez dodanie etykiety

82 Wszczepianie wspomnień
charakterystyczne, prawdopodobne fakty są mylone z rzeczywistymi np. reklama batonów, mówiąca – pamiętasz, jakie pyszne były za pierwszym razem? Wmówienie, iż osoby są uzdolnione przestrzennie, co jest wynikiem ich specyficznych zabawek w niemowlęctwie 60% badanych przypominało sobie grzechotki, a 25% krążki nad łóżeczkiem.