Inne czynniki oddziałujące na środowisko: leśnictwo, rekreacja, turystyka, biotechnologia.

Prezentacja na temat: "Inne czynniki oddziałujące na środowisko: leśnictwo, rekreacja, turystyka, biotechnologia."— Zapis prezentacji:

1 Inne czynniki oddziałujące na środowisko: leśnictwo, rekreacja, turystyka, biotechnologia

2 Powierzchnie leśne

3 Lasy wokół europejskich stolic

4 Lasy odegrały kluczową rolę w procesie uprzemysłowienia: Źródło energii Surowiec dla przemysłu drzewnego Surowiec dla przemysłu papierniczego Kurczące się zasoby leśne zmusiły wiele krajów do podjęcia działań w kierunku powtórnego zalesienia Przejście od niezrównoważonego do zrównoważonego rozwoju wiąże się z przejściem od eksploatacji do starannej gospodarki i ochrony W Ameryce Północnej punkt zwrotny w historii leśnictwa nastąpił w 1891 roku – General Revision Act, który pozwolił na tworzenie rezerwatów leśnych i spowodował, że lasy państwowe przestano traktować jako niewyczerpalne źródło drewna

5 Jak w każdym stabilnym i dojrzałym ekosystemie, straty spowodowane ginięciem pewnych organizmów (drzew) są równoważone przyrostem nowych. Osiągnięcie równowagi zależy od stosunku miedzy przyrostem a pozyskiwaniem drewna. Ponieważ maksymalny przyrost drzew następuje przed osiągnięciem przez nie starości, to jeśli gospodarka leśna jest nastawiona na osiągnięcie maksymalnego wzrostu, a nie maksymalnego przyrostu drewna, cechującego las w dojrzałej, klimaksowej fazie rozwoju, może on zarówno dobrze się rozwijać i dostarczać znacznych ilości drewna

6 Metody gospodarki leśnej : regulacja składu gatunkowego i tempa wzrostu wycięcia zapobiegawcze wycięcia doskonalące trzebież nawożenie

7 odnawianie naturalne sztuczne pozyskiwanie drewna jednakowy wiek drzew różny wiek drzew zrąb zupełnywysiewanie las ochronny ścinanie zarośli Metody gospodarki leśnej :

8 Powtórne zalesienia jednorodny drzewostan rosnący w regularnych rzędach słabe prześwietlanie zmniejsza bioróżnorodność podszytu spadek bioróżnorodności fauny – w lesie pojawiają się różne gatunki ptaków w różnych fazach rozwoju Zające i króliki lubią obgryzać młode sosenki, dojrzałe sosny nie są dla nich interesujace jednorodny drzewostan sprzyja wyjałowieniu gleby

9 Global Forest Resources Assessment 2005

10

11 OBSZAR NIEZALESIONY LAS powtórne zalesienia naturalna regeneracja wylesienia katastrofy naturalne zalesienia ekspansja naturalna Dynamika zmian powierzchni zalesionych

12

13

14

15

16

17 Inne czynniki oddziałujące na środowisko: leśnictwo, rekreacja i turystyka, biotechnologia

18 Wzrost poziomu życia w krajach rozwiniętych wiąże się ze zwiększonymi dochodami i większą ilością wolnego czasu. Czas pracy w Polsce to obecnie 36-40 godzin pracy tygodniowo. Obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy. Pracownikowi przysługuje urlop w wymiarze około 4 tygodni w roku. W Wielkiej Brytanii obowiazuje obecnie 37 godzinny tydzień pracy, a jeszcze na początku XX wieku było to 60 godzin, a płatny urlop wydłużył się z dwóch do czterech tygodni w roku. Posiadanie samochodu jest powszechne, co umożliwia weekendowe wyjazdy za miasto. Powszechny rozwój turystyki jest konsekwencją rosnącego czasu wolnego i wzrostu zamożności

19 Budowa obiektów wypoczynkowych, rekreacyjnych i sportowych na terenach zamiejskich. Ekspansja turystów na tereny naturalne, które zaczyna się zagospodarowywać: baza noclegowa obiekty gastronomiczne muzea, skanseny ścieżki turystyczne drogi dojazdowe i parkingi trasy narciarskie wyciągi, kolejki linowe tereny sportowe inne obiekty służące rekreacji: kina, teatry, muszle koncertowe

20 1. Babiogórski 2. Białowieski 3. Biebrzański 4. Bieszczadzki 5. Borów Tucholskich 6. Drawieński 7. Gorczański 8. Gór Stołowych 9. Kampinoski 10. Karkonoski 11. Magurski 12. Narwiański 13. Ojcowski 14. Pieniński 15. Poleski 16. Roztoczański 17. Słowiński 18. Świętokrzyski 19. Tatrzański 20. Wielkopolski 21. Wigierski 22. Woliński PARKI NARODOWE w POLSCE

21 Stanowią najwyższą i najskuteczniejszą formę ochrony przyrody. Obejmują głównie ekosystemy o charakterze naturalnym lub zbliżonym do niego, wyjątkowo cenne ze względów naukowych, dydaktycznych, społecznych, kulturalnych i wychowawczych. Parki Narodowe Podstawowym celem parków narodowych jest ochrona bogactwa wartości przyrodniczych, udostępnianie ich dla badań naukowych oraz zachowanie unikatowej flory i fauny dla przyszłych pokoleń.

22 NARCIARSTWO Zmiany krajobrazu: wyciągi kolejki linowe linie wysokiego napięcia parkingi drogi dojazdowe stoki hotele obiekty gastronomiczne

23 TATRZAŃSKI PARK NARODOWY ochrona fauny i flory infrastruktura – mosty, ścieżki, kosze na śmieci, toalety (minimalizacja zakłóceń w środowisku naturalnym)

24 Inne czynniki oddziałujące na środowisko: leśnictwo, rekreacja, turystyka, biotechnologia

25 Biotechnologia Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych wykorzystującą procesy biologiczne na skalę przemysłową. Najczęściej ma ona zastosowanie w medycynie i rolnictwie. Procesem biotechnologicznym jest np. produkcja piwa, w którym wykorzystuje się fermentację cukrów prostych przez drożdże. W wyniku niedostatecznej ilości tlenu, utlenianie jest niezupełne i następuje fermentacja. Początki biotechnologii sięgają czasów udomowienia pierwszych gatunków roślin i zwierząt, około 10 000 lat temu.

26 Współczesna biotechnologia sięga po metody modyfikacji organizmów na poziomie komórkowym, a nawet genetycznym (inżynieria genetyczna) Rolnictwo jest formą biotechnologii, ponieważ oddziałuje na cały organizm poprzez selekcję i hodowlę Inżynieria genetyczna: badania na embrionach zwierzęcych i ludzkich – aspekt etyczny metody kontroli genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO) poprzedzające ich wprowadzenie do środowiska

27 warianty somaklonalne, sporty mutanty genetyczne, powstają naturalnie i są powielane metody konwencjonalne np. zapylanie krzyżowe inżynieria genetyczna oddziaływanie na DNA w chromosomach mieszańce somatyczne łączenie protoplastów dwóch gatunków kultury tkankowe pobieranie tkanek, hodowla in vitro, sadzonki (totipotencja) Metody modyfikacji i powielania roślin uprawnych

28 Stosowanie biotechnologii w rolnictwie ma na celu: poprawę plonów kontrolę szkodników i chorób wzrost tempa wiązania azotu dostosowanie roślin do warunków środowiska Zagrożenia: wprowadzenie nowych gatunków zaburza równowagę środowiska organizmy, które nie maja naturalnych wrogów mogą nadmiernie rozprzestrzeniać się szkodniki uodparniają się i potrzebne są ciągle nowe odmiany biopestycydów

29 Biotechnologia i środowisko: zalety 1.Ułatwia uprawy 2.Zmniejsza zapotrzebowanie na chemiczne środki ochrony 3.Zmniejsza ryzyko zanieczyszczenia środowiska chemikaliami 4.Poprawia kontrolę nad szkodnikami 5.Zmniejsza zapotrzebowanie na nawozy, ogranicza eutrofizację 6.Zmniejsza zapotrzebowanie na nowe użytki rolne 7.Pozwala redukować powierzchnie upraw 8.Zmniejsza zagrozenia naturalnych ekosystemów 9.Zmniejsza potrzebę nawadniania 10.Pozwala kontrolować zanieczyszczenia 11.Ułatwia rekultywację obszarów zanieczyszczonych zmniejsza erozję gleby zmniejsza ryzyko pustynnienia chroni bioróżnorodność mniejsze zużycie paliw kopalnych: oszczędność energii ochrona środowiska: ekosystemów naturalnych i ich zasobów genetycznych

30 Biotechnologia i środowisko: wady 1.może powodować konieczność opracowywania ciągle nowych chemicznych środków ochrony 2.Zwiększa uprawy na terenach marginalnych 3.może zwiekszać zuzycie nawozów na obszaracgh marginalnych 4.zwiększa tempo zanikania gatunków 5.zmniejsza powierzchnię zajmowana przez ekosystemy naturalne 6.osłabia działania ekosystemów 7.wzrost powierzchni nawadnianych zwiększa erozję gleby wzrost ryzyka pustynnienia spadek bioróżnorodności wzrost zużycia paliw kopalnych: wzrost globalnego ocieplenia degradacja środowiska i utrata zasobów genetycznych

31 Biotechnologia w utylizacji ścieków przemysłowych i komunalnych przetwarzanie odpadów uzdatnianie wody zanieczyszczonej odpadami odzyskiwanie zasobów recycling

32 teoria Ruddimana

33 Orbitalna teoria monsunów (Kutzbach, 1981) wzrost insolacji latem – nagrzanie lądu – konwekcja – spadek ciśnienia przy powierzchni – napływ wilgotnego powietrza znad oceanu napływające powietrze unosi się (orografia) i ochładza – większe opady monsunowe – zwiększony obszar terenów podmokłych – wzrost emisji metanu stężenie metanu w atmosferze cechuje 23000-letni cykl zgodny z cyklem precesji, która ma wpływ na letnią insolację w strefie monsunowej różnice stężenia metanu w lodzie Grenladzkim i Antarktycznym wskazują, że 2/3 metanu pochodzi z obszarów monsunowych a 1/3 z wysokich szerokości geograficznych półkuli północnej – w tych obszarach także insolacja cechuje się 23000-letnim cyklem precesji

34 Ruddiman, 2003

35

36 porównanie przebiegu różnic zawartości metanu w lodowcach grenlandzkich i antarktycznych pozwala sądzić, że największe zmiany wystąpiły w szerokościach podzwrotnikowych na półkuli północnej analiza pyłkowa i dane uzyskane z analizy osadów jeziornych wskazują na stopniowy spadek intensywności monsunów od 9000 lat temu (to nie zmiany w cyklu monsunu spowodowały, że utrzymał się wysoki poziom stężenia metanu - ok. 700 ppb)

37 Ruddiman i Thompson, 2001

38

39 Na początku ery przemysłowej stężenie metanu w atmosferze było około 350 ppb wyższe niż w analogicznym okresie w poprzednich fazach cyklu precesji Ten niezwykły przyrost zawartości metanu w późnym holocenie zbiega się w czasie z rozwojem rolnictwa – okresem intensywnego wzrostu obszaru, na którym uprawiano ryż. Era antropogenicznego ocieplenia rozpocząła się już 5000 lat temu

40 Ruddiman i Thomson (2001) wskazują, że zmiany wilgotności prezentowane przez projekt COHMAP (1988) na podstawie analizy pyłkowej i danych dotyczących poziomu jezior potwierdzają, że od 9000 lat temu rozpoczął się trend spadkowy (spadek wilgotności) w strefie gorącej w Afryce, na płw. Arabskim w Indiach i Azji. Uprawy ryżu rozpoczęto około 7500 lat temu (Chang, 1976; Glover i Higham,1996), a około 5000 lat zaczęto sztucznie nawadniać pola ryżowe (Roberts, 1998). Około 2000 lat temu w Chinach i Indiach nawadnianie pól było już powszechne.

41 Cykl zawartości CO2 w atmosferze jest nieco inny, zależy od cykli trzech parametrów orbity Ziemi. W każdym z czterech ostatnich okresów zimnych na początku widoczny jest szybki wzrost zawartości CO2 trwajacy około 10000 lat po którym nastąpuje długi i powolny spadek. W obecnym interglacjale jednak ten spadek przebiega odmiennie od poprzednich trzech:

42 Ruddiman, 2003

43

44 W 23000-letnim cyklu sygnał CO2 jest opóźniony w stosunku do letniej insolacji na półkuli północnej o 1000 lat. Maksimum stężenia CO2 wystąpiło 10000 lat temu, po czym powinien nastąpić spadek aż do czasów obecnych. Obserwacje wskazują, że spadek zakończył sie około 8000 lat temu, po czym zawartość CO2 zaczęła wzrastać. W 41000-letnim cyklu sygnał CO2 jest opóźniony w stosunku do letniej insolacji na półkuli północnej o 6500 lat, spadek stężenia CO2 w tym cyklu powinien rozpocząć się około 3500 lat temu. Obserwowany At w dominującym 100000-letnim cyklu, CO2 jest w fazie z ekscentrycznością. Ostatnie maksimum ekscentryczności nastąpiło 13500 lat temu, po czym powinien nastąpić długotrwały powolny spadek. Zamiast tego obserwujemy wzrost w ciągu ostatnich 8000 lat. Sygnał CO2 obecnie obserwowany nie jest zgodny z żadnym ze spodziewanych cykli solarnych (i występujących podczas ostatnich czterech interglacjałów).

45 Próby wyjaśnienia tych faktów z wykorzystaniem wyłącznie naturalnych czynników

46 Indermuhle i in. (1999) przedstawili teorię proponującą, że za wzrost CO2 odpowiedzialny jest spadek produkcji biomasy. wybrano biomasę, że względu na spadkowy trend zawartości izotopu C13 w atmosferze 25 ppm – 200 GtC 40 ppm – 320 GtC spadek produkcji biomasy w strefie zwrotnikowej (Sahara) i na północy Azji (zamiana części tajgi w tundrę) ale wzrost produkcji biomasy w północnej części strefy lasów tropikalnych te zmiany są w stanie wytłumaczyć jedynie mniej niż 20% spodziewanego spadku produkcji biomasy

47

48 Naturalne zmiany biosfery lądowej nie mogą tłumaczyć spodziewanych zmian zawartości CO2 w atmosferze

49 Broecker i in.. (1999) zaproponował, że zmiany w chemii oceanu mogą wyjaśnić obserwowane zmiany CO2. Do 8000 lat temu lasy porosły znaczne obszary pokryte wcześniej przez pokrywę lodową. Rosnące lasy pobierały CO2 z systemu ocean – atmosfera zmniejszając kwasowość wód oceanicznych i powodując tym samym zwiększona depozycję CaCO3 w głębokim oceanie. Około 8000 lat temu ekspansja lasów zakończyła się, a tym samym zmniejszyło się tempo pobierania CO2 z systemu, to spowodowało wzrost kwasowości wód oceanicznych i w konsekwencji rozpuszczanie CaCO3 uprzednio osadzonego w głębokim oceanie. Proces rozpuszczania jest bardzo powolny i trwa do dziś przyczyniając się do powolnego wzrostu CO2 w atmosferze. Wzrost CO2 proponowany przez Broeckera polega na powolnym powrocie oceanu do warunków poprzedzających ekspansję lasów na początku współczesnego interglacjału

50 proponowane wyjaśnienie wzrostu CO2 w późnym holocenie w oparciu 0 wpływ oceanicznych węglanów (Broecker i in., 1999).

51 1. Wzrost CO2 od 8000 lat temu do dziś czterokrotnie przekracza jego spadek we wczesnym holocenie podczas powstawania lasów. 2. Podczas poprzednich interglacjałów nie obserwowano tego efektu, choć za każdym razem lasy pojawiały się na terenach, z których ustępował lodowiec.

52 7800 × 0.04 GtC/yr = 320 GtC 200 × 0.8 GtC/yr = 160 GtC

53 Hipoteza zakłada, że przedprzemysłowe wycinanie lasów w Eurazji wyjaśnia wzrost CO2 w okresie 8000 lat temu - 1800 n.e. (1) wycinanie zaczęło się około 8000 lat temu BP, gdy zaczął się wzrost CO2, na małą lecz niezaniedbywalną skalę; (2) około 2000 temu proces powinien wzrosnąć na tyle by wyjaśnić 80% przedprzemysłowych zmian CO2. (3) oscylacje CO2 rzędu 4 to 10 ppm po okresie 2000 lat temu wymaga wyjaśnienia

54 rozprzestrzenianie sie rolnictwa w strefie Morza Śródziemnego (Zohary i Hopf, 1993).

55 Rolnictwo również anektowało leśne tereny w Chinach ok. 9400 lat temu (Weming, 1991), Ren i Beug (2002) wnioskował, że powszechny spadek pyłków drzew w Chinach ok. 6000 lat temu był spowodowany przez ingerencję człowieka Ślady ziaren znaleziono w zachodnich Indiach od 8500 lat temu (Zohary i Hopf, 1993). Wszystkie te ślady są spójne z początkiem niewielkiego, ale niezaniedbywalnego wycinania lasów około 8000 lat temu.

56 Czy intensywne wylesianie rozpoczęło się wcześniej niż 2000 lat temu? 80% wzrostu CO2 nastąpiło wcześniej niż 2000 lat temu, na długo przed początkiem ery przemysłowej, czy da się to racjonalnie wyjaśnić?

57 obszary wykorzystywane rolniczo 2000 lat temu

58 Od 8000 BP do 2000 BP, życie większości społeczności ludzkich w Eurazji uległo znaczącej zmianie (Sherrat, 1980). Orkę z wykorzystaniem wołów wprowadzono 6000 lat temu, innowacje w metalurgii doprowadziły do początku epoki brązu ok. 6000–5500 BP i epoki żelaza 3300–2500 BP. Konie udomowiono 6000 BP a bizony 5000 BP. Systemy irygacyjne rozpowszechniły się w Eurazji 6000 - 4000 BP. Prawie wszystkie współcześnie uprawiane rośliny udomowiono przed 2000 BP. Te główne postępy przyczyniły się do powstania nadwyżek żywności i gwałtownego wzrostu ludności w rzymskiej strefie Morza Śródziemnego, w dolinie Indusu i Gangesu, dolinach rzeki Żółtej i Yangtze we wschodnich Chinach.

59

60

61

62 Jak wyjaśnić znaczne wahania (spadki) CO2 w okresie ostatnich 2000 lat ?

63

64

65

66

67 według Ruddimana antropogeniczne ocieplenie uchroniło Ziemię przed kolejnym zlodowaceniem

68 Wikipedia Jezioro Aralskie

69 "Jezioro Aralskie (zwane też Morzem Aralskim) zasilają głównie dwie rzeki: Amu-daria i Syr-daria. Na przestrzeni tysięcy lat Amu- daria czasami zmieniała bieg i nie wpadała do jeziora, co prowadziło do zmniejszenia się jego powierzchni. Za każdym razem jednak rzeka powracała, a jezioro odzyskiwało swą wielkość. Obecnie intensywne nawadnianie pól zajętych pod uprawy, głównie bawełny i ryżu, wysuszyło obie rzeki, znacznie zmniejszając dopływ wody do ich delt, a więc do samego jeziora. Parowanie jest o wiele większe niż łączne dostawy wody z opadów deszczu, topnienia śniegów oraz z gruntu. Dlatego wody w jeziorze ubywa, a jego zasolenie wzrasta." Świat Nauki, maj 2008

70

71 zmiany powierzchni jeziora Aralskiego Świat Nauki, maj 2008

72 Jezioro Aralskie znajdowało się na terenie Związku Radzieckiego, obecnie leży na granicy Uzbekistanu i Kazachstanu. W 1960 roku jezioro Aralskie było czwartym co do wielkości jeziorem świata z powierzchnią około 708 km 2. W 2007 roku skurczyło się do 75 km 2. Po jeziorze pozostały dziś trzy szczątkowe akweny. Jezioro Małe na północy oraz jezioro Duże na południu, podzielone obecnie jeszcze na część zachodnią głębszą i wschodnią płytszą. Dwa południowe są tak słone, że ryby wymarły. Zasolenie wzrosło z około 14 do ponad 100 g/l.

73

74

75 Konsekwencje wysychania jeziora Aralskiego: spadek przepływu w rzekach koniec wiosennych wylewów zanik mokradeł (ze 100 tys. ha do ok. 15 tys. ha) wzrost zasolenia spadek liczby gatunków ryb (z 32 do 6) upadek rybołówstwa upadek portów spadek poziomu wód gruntowych pustynnienie (z roślinności gęsto porastającej brzegi jeziora pozostały tylko halofity – rośliny tolerujące wysokie zasolenie) spadek liczby gatunków ptaków (z 319 do 160) i ssaków (z 70 do 32)

76 Konsekwencje wysychania jeziora Aralskiego: zmiany klimatu: lata bardziej gorące zimy chłodniejsze mniej opadów krótszy okres wegetacyjne częstsze okresy posuszne Wycofujące się jezioro odsłoniło 54 tys km 2 dawnego dna pokrytego solą, pestycydami i innymi chemikaliami, które teraz wiatr rozwiewa po okolicy na odległość nawet do 500 km. Unoszące się w powietrzu związki chemiczne (wodorowęglan sodu, chlorek sodu i siarczan sodu) hamują wzrost naturalnej roślinności i upraw, dla których nawadniania zniszczono jezioro.

77 Konsekwencje wysychania jeziora Aralskiego: Problemy zdrowotne okolicznej ludności: rak przełyku i krtani, problemy z układem oddechowym i zaburzenia trawienne (zasolone powietrze i woda) schorzenia nerek i wątroby oraz problemy z oczami (sól) uboższa dieta, niedożywienie i anemia (brak ryb) Wyspa Odrodzenia – za czasów Związku Radzieckiego przeprowadzano tu próby z bronią biologiczną (wąglik, tularemia, dżuma, cholera, czarna ospa, jad kiełbasiany). Teraz gdy wyspa połączyła się stałym lądem istnieje niebezpieczeństwo, że jeśli badane mikroorganizmy chorobotwórcze przetrwały teraz dzieki pchłom i gryzoniom rozprzestrzenią się.

78

79 EUTROFIZACJA

80 Eutrofizacja w ekosystemach słodkowodnych jest zjawiskiem powszechnym. Jest to naturalny proces, w którym jeziora ubogie w składniki odżywcze (oligotroficzne) przekształcają się powoli w jeziora bogate w te zasoby (eutroficzne); proces, który w normalnych warunkach trwałby przez tysiące lat. Aktywność ludzi przyspieszyła ten proces (eutrofizacja antropogeniczna) i stała się obecnie problemem ogólnoświatowym, obejmującym obszary morskie, na przykład Morze Bałtyckie.

81 Eutrofizacja w środowisku morskim Główne skutki wzrostu wprowadzanych do zbiornika wodnego składników roślinnych (N i P) to: wzrost stężenia substancji pokarmowych w wodzie; wzrost produkcji pierwotnej (wzrosty biomasy fitoplanktonu, nasilony wzrost nitkowatych glonów); w następstwie tego zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne (np. zmniejszenie przenikania światła, deficyt tlenu i śnięcie ryb).

82 Główne źródła azotu i fosforu w Morzu Bałtyckim: ścieki komunalne ścieki przemysłowe wypłukiwane z pól nawozy mineralne

83 Skutki eutrofizacji: zmiany właściwości wody polegające na: występowaniu intensywnego zapachu i zabarwienia; pojawieniu się mętności wody; dużych wahaniach stężenia tlenu i odczynu pH w warstwie górnej i powstawaniu warunków beztlenowych w głębszych warstwach, co jest przyczyną: wymierania organizmów zwierzęcych, zwłaszcza ryb; dominacji organizmów beztlenowych: sabrobionty; gromadzenia się znacznej ilości substancji organicznej : mułów; wypłycenie akwenu. blokady dostępu promieniowania słonecznego do roślinności w głębi, co powoduje jej obumieranie.

84 Proces eutrofizacji Bałtyku wynika bezpośrednio z ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do niego. Jest to proces bardzo niekorzystny, powodujący przeżyźnienie wód w morzu. Nadmiernie rozwijająca się bujna roślinność przyczynia się do deficytu tlenowego. Procesy zachodzące w wodzie związane z eutrofizacją przyczyniają się do zaburzenia równowagi ekosystemu naszego morza. Rozwojowi nadmiernej trofii w Bałtyku możemy przeciwdziałać przede wszystkim poprzez redukcję doprowadzanych do niego zanieczyszczeń. Redukcja ta powinna dotyczyć przede wszystkim związków biogennych, które to przede wszystkim odpowiedzialne są za wzrost trofii w zbiornikach wodnych. Proces eutrofizacji jest jednak do pewnego stopnia procesem korzystnym, ponieważ powoduje wzrost biomasy fitoplanktonu i dalszych ogniw łańcucha pokarmowego do ryb włącznie.

85 fot. Artur Krauza

86 Należy przypuszczać, że roczne wzbogacenie Bałtyku w fosforany jest zbliżone do ich wartości dostarczanej przez ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe. Ogólnie zasoby fosforanów w Bałtyku Centralnym ocenia się na 300-400 tys. ton, a roczny dopływ na 20 tys. ton. Azot jest oprócz fosforu drugim ważnym biogenem. Wody oceaniczne zawierają około 22 920 mld ton azotu, z czego 95% występuje w rodzimej postaci N2. Pozostałe 5% stanowi azot organiczny, azotyny, azotany i amoniak. Jak podają niektóre źródła, w ciągu roku do oceanów przedostaje się 78 mln ton azotu, z czego 76% pochodzi z atmosfery. Około 9 mln ton odkłada się w osadach. Najczęstszą formą azotu nieorganicznego są azotany. W Bałtyku ich koncentracja rzadko przekracza 10 μmol/dm³. W okresie wegetacji ich zawartość w strefie trofogenicznej może spadać do ilości śladowych. Rozmieszczenie związków azotu zależy od wielu czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych. W ujęciu pionowym w Bałtyku zaznaczają się wyraźne warstwy wód, które charakteryzują się różną dynamiką i zawartością omawianych związków.

87

88 Eutrofizacja i jej konsekwencje w środowisku morskim

89

90

91

92 niedosyt tlenu w strefach dennych w najgłębszych częąściach Bałtyku właściwego

93 połowy flądry

94 Wzrost populacji ludzi jest podstawową przyczyną eutrofizacji na wielką skalę [Forsberg, 1991].

95