Michał Górzyński CASE – Doradcy Sp. z o.o.

Prezentacja na temat: "Michał Górzyński CASE – Doradcy Sp. z o.o."— Zapis prezentacji:

1 Michał Górzyński CASE – Doradcy Sp. z o.o.
Struktury klastrowe - system podnoszenia konkurencyjności firm i regionów. Przegląd praktyk międzynarodowych Michał Górzyński CASE – Doradcy Sp. z o.o.

2 Cel prezentacji Prezentacja znaczenia struktur klastrowych w warunkach postępującej globalizacji Prezentacja doświadczeń zagranicznych w zakresie wspierania gron przedsiębiorczości

3 Struktura prezentacji
Definicja i cechy klastrów (gron) – ang. clusters Dlaczego struktury klastrowe? Klastry w UE Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych Bariery rozwoju struktur klastrowych Elementy strategii rozwoju struktur klastrowych Narzędzia wspierania klastrów Prezentacja doświadczeń międzynarodowych procesu stymulowania rozwoju struktur klastrowych Wnioski i rekomendacje

4 Definicja klastrów (gron)
UNIDO - klastry to regionalne i terytorialne koncentracje firm produkujących i sprzedających podobne lub komplementarne produkty, a przez to zmuszonych do przezwyciężania podobnych problemów i wyzwań. W rezultacie powoduje to powstawanie wyspecjalizowanych dostawców maszyn i surowców, rozwój specjalistycznych kompetencji i umiejętności oraz szybszy rozwój specjalistycznych i zindywidualizowanych usług M. Porter - klastry to geograficzne koncentracje wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców (w tym dostawców usług), przedsiębiorstw z innych powiązanych sektorów i branż oraz instytucji otoczenia gospodarczego (np. uniwersytetów, izb handlowych) wzajemnie konkurujących oraz współpracujących

5 Cechy klastrów System powiązań (w tym nieformalnych) stymulujący efekt synergii funkcjonowania firm Koncentracja geograficzna – mobilość społeczeństwa, możliwości transportowe, etc.

6 Dlaczego klastry? Proces globalizacji wymusza specjalizację produktową i procesową, a w efekcie stymuluje geograficzną koncentrację i specjalizację działalności gospodarczej – koncentrowanie zasobów na silnych stronach, eliminowanie zagrożeń; Efektywny mechanizm stymulowania konkurencyjności sektora małych i średnich przedsiębiorstw - głównym problem rozwoju małych firm jest problem skali działalności w kontaktach z dostawcami, instytucjami finansowymi, instytucjami doradczymi. Struktury klastrowe pomagają niwelować te strukturalne bariery rozwoju poprzez wspieranie nowych lub istniejących form współpracy.

7 Ważne!!! struktury klastrowe to nie są struktury gospodarcze koncentrujące się jedynie na obszarach działalności w sektorach wysokich technologii –kwestia długotrwałej konkurencyjności i innowacyjności

8 Doświadczenia UE około 200 członków;
w obrębie klastra zatrudnionych jest około pracowników; szczególną rolę odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa – można zaobserwować zintegrowanie działań w ramach globalnych sieci; klastry charakteryzują się różnorodnym poziomem innowacji w (od innowatorów do zwykłych użytkowników technologii); wspólne działania skoncentrowane są na rozwoju nowych produktów, struktur organizacyjnych i innowacji rynkowych.

9 nie ma standardowej polityki klastrowej, modelu który można implementować bez względu na uwarunkowania zewnętrzne. Regiony różnią się otoczeniem prawnym i administracyjnym, zakresem rozwoju infrastruktury, jakością instytucji około biznesowych, stopniem rozwoju systemu finansowego, zakresem rozwoju i wykorzystywania w regionie technologii informatycznych i komunikacyjnych, strukturą gospodarczą, strukturą społeczną i demograficzną, potencjałem innowacyjnym (w tym poziomem zakumulowanej wiedzy), źródłami pozyskiwania technologii, kwalifikacjami zasobów ludzkich, charakterystyką i strukturą popytu wewnętrznego (regionalnego), czy istniejącym modelem współpracy kooperacyjnej firm.

10 Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych
Wg R. Moss: elastyczność i „otwartość" struktury klastrowej, która umożliwia dostęp do nowych technologii, wiedzy i informacji; wysoką jakość powiązań i wzajemne zaufanie w relacjach pomiędzy uczestnikami grona – kluczowy czynnik sukcesu w zakresie skutecznego funkcjonowania mechanizmu dyfuzji informacji i wiedzy; poziom kompetencji i jakość zasobów ludzkich

11 Kluczowe czynniki rozwoju struktur klastrowych II
Ch. Ketels oraz M. Porter za kluczowy czynnik rozwoju uznają otoczenie biznesowe, charakteryzując je za pomocą 4 obszarów: dostępnych zasobów (infrastruktura, umiejętności, etc.), popytu wewnętrznego (wymagania lokalnych odbiorców), ogólnego poziomu przedsiębiorczości oraz jakości regulacji dla stymulowania przedsiębiorczości (opodatkowanie, lokalne strategie konkurencji firm, prawo konkurencji, etc.), innych wspomagających przemysłów – dostawców i odbiorców (tzw. zasięg i głębokość klastra).

12 Bariery funkcjonowania klastrów
niską jakość infrastruktury (w tym transportowej oraz informatycznej); brak dostępu do kapitału; niską jakość otoczenia innowacyjnego, w tym przede wszystkim niską jakość instytucji badawczo - rozwojowych oraz szkoleniowych; niedostateczne otwarcie firm „na zewnątrz" (ang. outward approach) – często firmy z regionu „zamykają się w sobie" (ang. inward approach); niska jakość i niedostateczne kwalifikacje zasobów ludzkich; narzucana hierarchiczność funkcjonowania struktur klastrowych;

13 Elementy strategii rozwoju struktur klastrowych
poprawa otoczenia biznesowego (w tym uwzględnienie potrzeb i oczekiwań wspomaganych klastrów), dostarczanie informacji i danych o prognozach gospodarczych w celu identyfikacji szans oraz zagrożeń rozwojowych i prowadzenia działań „wyprzedzających” – tworzenie klastrów w obszarach mających perspektywy rozwoju, stały rozwój infrastruktury i oferty edukacyjnej oraz szkoleniowej, wdrażanie skutecznych metod sieciowania firm, finansowanie otoczenia około biznesowego (tworzenie struktur wsparcia wspomagających tworzenie nowych firm), tzw. community building process – czyli proces tworzenia lepszej jakości relacji lokalnych (min. budowanie wzajemnego zaufania); koncentrowanie swojej aktywności na rynkach międzynarodowych, a nie regionalnych;

14 Narzędzia wspierania klastrów
monitorowanie struktury gospodarczej regionu w celu identyfikacji potencjalnych obszarów wsparcia – analiza porównawcza w obszarach: oceny porównawczej bazy technologicznej i potencjału B+R, dostępności wykwalifikowanej siły roboczej, oceny poziomu i możliwości rozwoju zakumulowanej wiedzy, struktury, dostępności i poziomu technologicznego dostawców, dostępności kapitału, dostępności i jakości struktur szkoleniowych oraz systemu kształcenia, dostępności i jakości wyspecjalizowanych usług na potrzeby grona, zakresu i jakości powiązań kooperacyjnych w ramach klastra, stopnia przedsiębiorczości w regionie, poziomu działalności innowacyjnej i imitacyjnej obecności i jakości liderów innowacyjnych i przemysłowych jakości relacji zewnętrznych i stopnia „otwartości” wizji rozwoju klastra i regionu

15 Narzędzia wspierania klastrów
tzw. proces „tworzenia kotwic” rozwoju klastra poprzez kreowanie wspólnych działań (np. lobbowanie na rzecz regionu lub obszaru działalności) - tworzenie otoczenia instytucjonalno – organizacyjnego grona przygotowanie profesjonalnej i interdyscyplinarnej oferty usług wspierających działalność struktur klastrowych - orientacja na rozwiązywanie problemów identyfikowanych i zgłaszanych przez firmy: tworzenie zindywidualizowanego systemu pozyskiwania i rozpowszechniania (dyfuzji) informacji organizowanie klastrowych „one – stop – hub” – kompleksowych punktów obsługi firm pomoc w procesie formowania interdyscyplinarnych zespołów roboczych pomoc w tworzeniu systemu wspomagającego nawiązywanie kontaktów zewnętrznych tworzenie tzw. cluster branches w oddziałach administracji regionalnej i lokalnej

16 Narzędzia wspierania klastrów
podnoszenie jakości kształcenia i działalności szkoleniowej oraz wspomaganie procesu pozyskiwania wyspecjalizowanych kadr, kluczowych dla klastra poprzez: dofinansowanie specjalistycznych szkoleń; wspólne opracowywanie programów szkoleniowych; wykorzystywanie praktycznych aspektów funkcjonowania struktur klastrowych w procesie nauczania; tworzenie klastrowych centrów umiejętności i doskonałości; stymulowanie partnerstwa i pogłębiania wzajemnych relacji pomiędzy uczelniami, a gronami; wspomaganie inicjatyw w zakresie zwiększania zdolności kompetencyjnych (np. wspólne szkolenia, programy badawcze, misje handlowe i technologiczne); wspomaganie tworzenia międzyregionalnych aliansów klastrowych w celu zwiększenia bazy kompetencyjnej i poprawy konkurencyjności regionów kooperujących.

17 Narzędzia wspierania klastrów
podejmowanie działań promocyjnych i wyróżniających region (promowanie klastrów eksportowych, promowanie regionów przez grona); stymulowanie i przyciąganie inwestycji w obszary działalności struktur klastrowych w regionie, a w tym w szczególności promowanie: wielostronnych projektów inwestycyjnych; dofinansowywanie inwestycji o charakterze innowacyjnym; stymulowanie innowacyjności i przedsiębiorczości wspomagać proces powstawania nowych firm; wspomagać powstawanie inkubatorów klastrowych; wspomagać powstawanie relacji sieciowych, wspomagać powstawanie i rozwój centrów technologicznych świadczących usługi na potrzeby grona, inwestować w infrastrukturę badawczo – naukową w obszarze funkcjonowania klastra.

18 Wsparcie administracyjne – doświadczenia międzynarodowe
konieczność kompleksowego i systemowego podejścia do procesu wspierania rozwoju struktur klastrowych - rozwiązywanie wspólnie zidentyfikowanych problemów; działania administracji muszą być działaniami wspomagającymi - identyfikowanie potencjalnych struktur klastrowych, a następnie projektowanie i wdrażanie narzędzi wsparcia dla już istniejących i zweryfikowanych pozytywnie przez rynek struktur klastrowych poprawne określenie grona (zarówno geograficzne, jaki dokładne sprecyzowanie jego obszaru działalności)

19 Zagraniczne doświadczenia praktyczne
efektywny mechanizm komunikacji pomiędzy „aktorami” grona; silna grupa inicjująca (nie może to być jednak administracja); myślenie strategiczne oraz długookresowe zaangażowanie w proces tworzenia klastra; podejmowanie współpracy jest łatwiejsze gdy firmy działają w podobnych obszarach funkcjonowania oraz sąsiadują ze sobą, a celem ich działania jest wspólne przeciwstawianie się zewnętrznej konkurencji; budowanie nieformalnych relacji w oparciu o wzajemne zaufanie - proces ten nie powinien być ograniczany barierami biurokratycznymi; konieczny jest spiritus movens, czyli tzw. „facilitator” (lub inaczej broker) – promocja, zarządzanie siecią planowanie operacyjne i strategiczne

20 Zagraniczne doświadczenia praktyczne
propagowanie idei gron poprzez edukowanie, prezentowanie potencjalnych korzyści dla uczestników klastrów oraz prezentowanie praktycznych rozwiązań i sukcesów innych klastrów funkcjonujących w zbliżonym obszarze działalności lub regionie; gromadzenie potencjalnych uczestników inicjatyw klastrowych wokół wspólnej idei (np. wspólnie zidentyfikowanego problemu); tworzone systemy powinny być skierowane na zewnątrz; tworzony system powinien być dostępny dla wszystkich zainteresowanych (powinny być tworzone elastyczne struktury organizacyjne); budowanie struktur klastrowych w oparciu o już istniejące instytucje otoczenia około biznesowego;

21 Obszary współpracy w ramach struktur klastrowych
działalność badawcza oraz lobbowanie, w zakresie nawiązywania relacji z dostawcami i odbiorcami, w zakresie działalności szkoleniowej i edukacyjnej, w zakresie kreowania innowacji i pozyskiwania nowych technologii, w zakresie inwestycji (łączenie zasobów produkcyjnych, dystrybucja, sprzedaż, marketing); Wraz z upływem czasu nie zwiększa się zakres współpracy, ale intensywność działań w ramach wcześniej zdefiniowanych obszarów kooperacji.

22 Wnioski koncentracja geograficzna działalności odgrywa cały czas bardzo dużą rolę - w wielu regionach postępujący proces integracji gospodarczej zwiększa znaczenie koncentracji geograficznej; postępujący proces integracji gospodarczej wymusza specjalizację produktową i procesową firm, regionów oraz krajów; polityka regionalna powinna koncentrować zasoby na wybranych obszarach działalności, charakteryzujących się największą obecną i potencjalną konkurencyjnością; nie ma standardowej polityki klastrowej

23 Wnioski Kluczowe czynniki rozwoju gron:
wysoki poziom kompetencji i jakości zasobów ludzkich, przyjazne otoczenie instytucjonalno – regulacyjne, wzajemne zaufanie w relacjach pomiędzy uczestnikami grona, zorientowanie struktury klastrowej „na zewnątrz”, a nie „do wewnątrz”, elastyczność i jak najmniejszy poziom sformalizowania struktury, tworzenie struktur klastrowych w obszarach działalności, które mają perspektywy rozwoju

24 Wnioski Praktyka zagraniczna wskazuje na konieczność kompleksowego podejścia do procesu wspierania struktur klastrowych; działania administracji mogą być jedynie działaniami wspomagającymi; Na etapie tworzenia klastra kluczowym czynnikiem powodzenia jest skuteczność pracy tzw. facilitatora (brokera). Zagraniczne doświadczenia wskazują, że powinna to być osoba o dobrych kontaktach w firmach, a jego głównym zadaniem powinno być budowanie wzajemnych relacji i zaufania pomiędzy potencjalnymi uczestnikami grona, koordynowanie procesu tworzenia planów działań strategicznych i operacyjnych sieci w pierwszym okresie wdrożeniowym – w tym przede wszystkim stymulowanie procesu wspólnego określenia celów oraz zarządzania siecią;

25 Rekomendacje ciągłe monitorowanie struktury gospodarczej regionu w celu identyfikacji potencjalnych struktur klastrowych i ewentualnych obszarów wsparcia – analiza porównawcza; promowanie koncepcji klastrów wśród przedsiębiorców, jednostek otoczenia około biznesowego, administracji regionalnej; podnoszenie jakości kształcenia i działalności szkoleniowej w regionie poprzez inwestowanie w infrastrukturę edukacyjno - szkoleniową; zacieśnianie współpracy pomiędzy sektorem przedsiębiorstw, a sektorem wyższych uczelni; stymulowanie i przyciąganie wielostronnych projektów inwestycyjnych, w szczególności o charakterze B+R; kompleksowe wspieranie przedsiębiorczości w regionie (w tym wspomaganie procesu powstawania nowych firm);

26 Rekomendacje inwestowanie w poprawę funkcjonowania infrastruktury (w tym w szczególności infrastruktury transportowej i informatycznej); rozwijanie infrastruktury badawczo – naukowej. inicjowanie współpracy pomiędzy firmami poprzez: identyfikowanie wspólnych barier oraz możliwości i tworzenie schematów wspólnego przeciwdziałania negatywnym zjawiskom lub wykorzystywania szans; stymulowanie i formalizowanie kanałów komunikacji pomiędzy firmami z określonych obszarów działalności; ułatwianie firmom wspólnego nawiązywania kontaktów zewnętrznych; wspomaganie i dofinansowywanie wspólnych inicjatyw szkoleniowych; wspomaganie i dofinansowywanie wspólnych projektów innowacyjnych (w tym badawczo – rozwojowych);

27 Dziękuję za uwagę