Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej

Prezentacja na temat: "Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej"— Zapis prezentacji:

1 Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej
Teoria wyboru publicznego WNE UW, III r.

2 Zasady podziału władz w demokratycznym państwie
Trójpodział władzy w państwie: władza ustawodawcza (legislatywa), władza wykonawcza (egzekutywa), władza sądownicza; Monopol państwa na stosowanie przymusu Przetargowy model podziału władz Zróżnicowanie relacji między rodzajami władz w poszczególnych krajach

3 Optymalna wielkość legislatywy
KT – Koszt transakcyjny KB – „koszt błędów”

4 Zasady prawa wyborczego
Zasada większości względnej – powoduje konsolidację na scenie politycznej, może prowadzić też do „niedoreprezentowania” partii w legislatywie; System reprezentacji proporcjonalnej – może powodować fragmentację sceny politycznej, wzmacnia lojalność kandydatów względem liderów partii; Ustalanie „progów wyborczych” Możliwość manipulacji przy wyznaczaniu okręgów wyborczych

5 Dwuizbowość parlamentu – wady i zalety
Zalety: wzmocnienie konkurencji wewnątrz organu ustawodawczego, wzmocnienie wzajemnej kontroli, poprawa jakości ustaw, poszerzenie reprezentacji społeczeństwa w parlamencie; Wady: wyższe koszty transakcyjne władzy ustawodawczej, wolniejsze tempo wydawania aktów prawnych

6 Konsekwencje oddzielenia władzy ustawodawczej od władzy wykonawczej dla działalności legislacyjnej
Przesunięcie krzywej podaży jest wynikiem wzrostu kosztów legislacji spowodowanego oddzieleniem władzy ustawodawczej od władzy wykonawczej

7 Model przetargowy podziału władz
Punkty na osi liczbowej reprezentują możliwe rozwiązania prawne (akty prawne) i wiążą się z wielkością wydatków na nowy projekt - E – ustawa najbardziej preferowana przez władzę wykonawczą Eo – punkt obojętności L – najbardziej preferowana ustawa przez legislatywę Lo – punkt obojętności legislatywy

8 Podstawy ekonomicznej analizy władzy sądowniczej
Funkcje sądów Czy sądownictwo może być prywatne? Sądownictwo jako dobro publiczne Ekonomiczna analiza organizacji sądownictwa Sędzia, jako homo oeconomicus: co maksymalizują sędziowie? Ekonomiczna analiza niezależności sądownictwa

9 Funkcje sądów - 1) orzecznictwo w rozpoznawanych sprawach z zakresu poszczególnych dziedzin prawa (na przykład prawa cywilnego czy prawa karnego); -  2) kontrola zgodności działalności organów państwa z prawem i konstytucją (w Polsce dokonuje tego Trybunał Stanu); - 3) kontrola zgodności aktów prawnych niższego rzędu wydawanych przez organy państwa z konstytucją (w Polsce dokonuje tego Trybunał Konstytucyjny); -  4) tworzenie prawa (możliwe w systemie Common Law).

10 Sądownictwo – prywatne czy publiczne?
Sądownictwo jako dobro publiczne Jakie formy sądownictwa mogą być sprywatyzowane? – Kwestia sądownictwa arbitrażowego, court ordering vs. private ordering Rola sądów w egzekwowaniu umów społecznych, w tym umowy konstytucyjnej Stosowanie przymusu, jako wyłączny przywilej władzy państwowej

11 Ekonomiczna analiza systemu sądownictwa
Ocena zakresu jurysdykcji poszczególnych sądów Ilość instancji i ich hierarchizacja Wewnętrzna organizacja poszczególnych sądów Skuteczność i efektywność działania sądów Prywatyzacja obsługi instytucji sądownictwa

12 Sędzia jako homo oeconomicus
Hipoteza R. Posnera: „sędziowie dążą, poprzez orzekanie w sprawach, do narzucania swojego własnego systemu preferencji oraz wartości społeczeństwu i z tego czerpią swą użyteczność” Amerykańskie badania z lat 80. XX w.(krzywa obojętności sędziego: wysokość płacy a liczba rozpatrzonych spraw, motywacje sędziów) Dominacja ekonomicznej motywacji sędziów: maksymalizacja dochodu pieniężnego

13 Kwestia niezależności sądownictwa
Instytucjonalne zabezpieczenia niezależnego rozstrzygania sporów Gwarancje niezawisłości sędziowskiej Legislatura i sądy – pryncypałowie i agenci Niezależne sądy jako czynnik stabilizujący funkcjonowanie władz publicznych

14 Preferencje sędziego (wg. Posnera)