Zagadnienia leksykalne, fleksja

Prezentacja na temat: "Zagadnienia leksykalne, fleksja"— Zapis prezentacji:

1 Zagadnienia leksykalne, fleksja

2 Fleksja-odmiana wyrazów
Deklinacja-dział fleksji zajmujący się odmianą wyrazów przez przypadki Koniugacja-dział fleksji obejmujący odmianę czasowników

3 Fleksja Trudności w określeniu rodzaju
Trudności w określeniu czy dany wyraz się odmienia Sama odmiana (problem oboczności, zmiana tematu, różne końcówki)

4 Fleksja Wyrazy zakończone na samogłoskę „o”: rodeo- nieodmienne
kakao, video-odmienne w mowie potocznej radio, studio- odmienne! Odmiana wyrazów: muzeum, liceum-odmiana mieszana; w l.poj nieodmienne, ale w l.mn. już tak!

5 Fleksja Dopełniacz l.poj. rodz. męskiego: Dwie końcówki: „-a”, „-u”
„-a”- rzeczowniki żywotne np. psa, kota (wyjątek wołu, bawołu), „-a”- rzeczowniki nieżywotne: nazwy narzędzi naczyń, miar, wag liczb i miesięcy, owoców, grzybów, tańców, gier,

6 Fleksja „-u”- typowa dla rzeczowników abstrakcyjnych, zbiorowych i materialnych np. humoru, tłumu, zbioru, itp. Niekiedy końcówka „-a” lub „-u” różnicuje znaczenie np. zamku-chodzi o budowlę, zamka- chodzi o zamek do np. drzwi

7 Fleksja Celownik l.poj rodz. męskiego: 2 końcówki: „-owi”, „-u”
„-owi”- dominuje „-u”- w bardzo starych, krótkich polskich wyrazach np. psu, bratu, Bogu, ojcu

8 Fleksja Mianownik liczby mnogiej:
Końcówki: „-owie”, „-i”, „-y”, „-a”, „-e” „-a”- odróżnianie znaczeń polisemicznych np. akta sprawy vs. akty terroru „-owie”- rzecz. męskoos. będące nazwami stopni pokrewieństwa, tytułów, zawodów, godności, stanowisk, rzecz. własne

9 Fleksja Biolodzy i biologowie- obie formy są poprawne, ale druga jest bardziej elegancka Magister- magistrowie, magistrzy- ale nie magistry- pogardliwie, „-y” używamy w stosunku do zwierząt

10 Rodzaj Zapisek/zapiska, klusek/kluska/skwarek/skwarka- obie formy są poprawne Ten/ta sierota- jeśli użyjemy formy żeńskiej, to jest to bardziej deprecjonujące Rzeczowniki żeńskie niekończące się na „-a”: Mysz, kość, goleń, żołądź, piszczel, zgorzel, itp. Ten por, ten podkoszulek To opus- Wysłuchałem opus trzynaste.

11 Nazwiska Nazwiska męskie zakończone na –a i –o odmieniają się jak np. mama Nazwiska przymiotnikowe oraz zakończone na –e, -ski, -cki odmieniają się jak przymiotnik Nazwiska-nazwy pospolite np. Kozioł-odmieniają się jak te nazwy, w inny sposób-zależne od właściciela nazwiska

12 Nazwiska Nazwiska dwuczłonowe:
Kobiet: odmieniają się te zkończone na –a, np. Citkowska-Kimla Mężczyzn: Jeśli 1. człon to pseudonim, to oba: np. Boya Żeleńskiego Jeśli 1. człon to stare zawołanie herbowe, to tylko 2. np. Korwin-Mikkego

13 Czasowniki I:-ę, -esz II:-ę, -isz III:-am, -asz IV:-em, -esz
11 grup koniugacyjnych Cz.dokonane nie mają cz. teraźniejszego

14 Związki frazeologiczne
Zw. frazeologiczny-połączenie wyrazowe utrwalone zwyczajem językowym, w bardzo wielu zw. Znaczenie całości różni się od znaczenia prostego połączenia, np. anielskie włosy Funkcje: Ekonomia językowa Ubarwienie języka, wypowiedzi Eufemizacja wypowiedzi Zabarwienie emocjonalne W nich zawarta wiedza o świecie

15 Związki frazeologiczne
Typy: Stylowe Formalne stylowe Książkowe: Biblia, literatura Mitologia Np. oko za oko Sodoma i Gomora Potoczne: Odwołują się do życia Codziennego Np. Baba z wozu koniom lżej

16 Związki frazeologiczne
formalne Stałe: Pod karą błędu nie można nic zmienić idiomy Wymiennoczłonowe: Można zmieniać, ale w ograniczonym zakresie Np. Silny jak dąb/byk

17 Związki frazeologiczne
Typy błędów: Zmiana składnika na wyraz bliskoznaczny Błędne zastosowanie konstrukcji analogicznej Kontaminacja dwóch zw. frazeologicznych Niepotrzebne rozwijanie zw. frazeologicznych, np. przysłowiowy, jak to się mówi Umieszczenie związku w złym kontekście, np. Rękawica rzucona przez postęp

18 Związki frazeologiczne
Rusycyzmy: Np.rzecz w tym-chodzi o Tym niemniej-niemniej jednak Póki co- na razie Okazać pomoc-udzielić pomocy Germanizmy: np.w pierwszym rzędzie-przede wszystkim Tu leży pies pogrzebany-o to właśnie chodzi Nie być w stanie- nie móc

19 Typy błędów leksykalnych
Czy dane słowo w ogóle powinno się pojawić? Słowo jest akceptowane w słowniku, ale źle używane Metody bogacenia słownictwa: Neologizmy słowotwórcze Zapożyczenia Neosemantyzmy

20 Poprawność leksykalna
Problemy: Czy dany wyraz jest potrzebny czy zbędny-kwestia zapożyczeń, nie wszystkie są potrzebne Użycie wyrazu w tekście Kryterium wystarczalności: czy wyraz jest potrzebny, bo nazywa np. coś nowego

21 Najczęstsze błędy leksykalne:
Złe zrozumienie- wynik złej interpretacji słowotwórczej np. wnioskować= wyciągnąć wniosek, nie można wnioskować poprawki do ustawy; oportunista= bez stałych zasad a NIE stawiający opór, itp. Mylenie wyrazów adaptować adoptować, status statut, ostatni ostateczny, bynajmniej przynajmniej, formować formułować

22 Najczęstsze błędy leksykalne
Rozszerzanie znaczenia w nieuzasadniony sposób nabieranie nowego znaczenia (neosemantyzm) przez wyrazy jest pożądane, ale niewskazanym jest, gdy nowe znaczenie ma słabą motywację funkcjonalną; zbyt częste używanie modnego słowa banalizuje jego treść

23 Najczęstsze błędy leksykalne
Wyrazy modne- aktualny = ważny w danym czasie a NIE dzisiejszy; dokładnie, dokładnie tak-na potwierdzenie czegoś, lepiej: tak, tak z pewnością, Pewne słowa są używane częściej, niżby to wynikało z potrzeb semantycznych, ale jest to robione świadomie np. consensus, kultowy, obraz (film), platforma, super Szablonowe określenia leksykalne-nadmierna frekwencja tekstowa pewnych wyrażeń, np. brać sprawy w swoje ręce, inicjatywa oddolna

24 Najczęstsze błędy leksykalne
Deformacja wyrazów- najczęściej trudnych Zmiany w składzie związków frazeologicznych Nierespektowanie łączliwości wyrazów: Gramatycznej: kogo? co? Widzę psa Leksykalno-semantycznej: np. pies szczeka a NIE: pies miauczy

25 Najczęstsze błędy leksykalne
Redundancja językowa- połączenia, w których występuje bardzo duża lub nawet całkowita powtarzalność semantyczna składników Pleonazmy- to takie związki, których człony pozostają względem siebie w stosunku nadrzędno-podrzędnym, a człon podrzędny powtarza elementy treści członu nadrzędnego np. cofnąć się do tyłu, miły komplement, akwen wodny, itp.

26 Najczęstsze błędy leksykalne
Tautologie- to związki wyrazowe, których składniki pozostają w stosunku współrzędnym, np. ale jednak wydaje mi się, przyjęcia i akceptacja wniosku, itp.