Podstawy finansów.

Prezentacja na temat: "Podstawy finansów."— Zapis prezentacji:

1 Podstawy finansów

2 Program przedmiotu Pieniądz i finanse. Podstawy nauki o finansach
Finanse publiczne Pojęcie, funkcje, budżet państwa, Dochody i wydatki publiczne. Dług publiczny. Polityka fiskalna. Finanse jednostek samorządów terytorialnych System ubezpieczeń społecznych Banki i systemy bankowe Podstawy finansów

3 Program przedmiotu System finansowy ubezpieczeń
Rynek finansowy – instytucje, instrumenty Papiery wartościowe Finanse przedsiębiorstw Podstawy finansów

4 Finanse – pojęcia podstawowe

5 Pieniądz wszystko, co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań. Podstawy finansów

6 Funkcje pieniądza Miernik wartości Środek wymiany Środek płatniczy
Środek tezauryzacji Podstawy finansów

7 Zjawiska finansowe Stanowią tylko część zjawisk pieniężnych, gdyż obejmują zjawiska związane z cyrkulacją pieniądza, np. zapłata za towary i usługi, wynagrodzenie za pracę, kredytowanie. Stąd też zjawiska finansowe obejmują zjawiska pieniężne, w których pieniądz występuje w ujęciu dynamicznym, a nie w ujęciu statycznym. Podstawy finansów

8 Klasyfikacja zjawisk finansowych wg kryterium podmiotowego
Finanse publiczne Finanse przedsiębiorstw Finanse banków Finanse ubezpieczeń Finanse instytucji niekomercyjnych Finanse ludności Finanse międzynarodowe Podstawy finansów

9 Finanse to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza, tj. z procesami gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych. Podstawy finansów

10 Finanse W sferze zainteresowania finansów i finansistów jest ruch pieniądza, tzn. procesy jego: Tworzenia, Krążenia (cyrkulacji), Osiadania. Podstawy finansów

11 Finanse Finanse są to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące. W zależności od podmiotów dysponujących zasobami pieniężnymi rozróżniamy: Finanse publiczne Finanse prywatne Podstawy finansów

12 Finanse publiczne a prywatne
Władza publiczna dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi w zakresie wydatków. Podmioty prywatne znajdują się w sytuacji odwrotnej. Finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo w sposób mniej lub bardziej całkowity, natomiast prywatni posiadacze pieniądza nie maja na niego znaczącego wpływu. Podstawy finansów

13 Finanse publiczne a prywatne
Finanse publiczne są zorientowane na realizację interesu publicznego (interesu ogółu), finanse prywatne – służą gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych. Skala (wielkość) finansów publicznych jest nieporównywalna z finansami prywatnymi. Podstawy finansów

14 Funkcje finansów Alokacyjna, Redystrybucyjna, Stabilizacyjna.
Podstawy finansów

15 Funkcja alokacyjna Alokacja – rozmieszczenie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności. W gospodarce rynkowej alokacja dokonuje się za pośrednictwem finansów. Podstawy finansów

16 Funkcja alokacyjna polega na dokonywaniu podziału materialnych i ludzkich czynników produkcji między sferę wytwarzania dóbr prywatnych i sferę wytwarzania dóbr publicznych, a następnie wewnątrz obu tych sfer między różne działy, gałęzie i przedsiębiorstwa wytwarzające dobra prywatne, jak też między różne obszary i jednostki dostarczania dóbr publicznych. Podstawy finansów

17 Funkcja redystrybucyjna
Redystrybucja – przemieszczanie dochodów od jednych podmiotów do drugich za pośrednictwem państwa (podmiotów sektora finansów publicznych). Podstawy finansów

18 Funkcja redystrybucyjna
polega na dokonywaniu wtórnego podziału dochodów, które powstały w wyniku pierwotnego podziału PKB na szczeblu jednostek wytwórczych pod wpływem mechanizmu rynkowego czy też pod wpływem administracyjnych regulacji charakteru ogólnego. Podstawy finansów

19 Funkcja stabilizacyjna
polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewnienia: możliwie pełnego wykorzystania ekonomicznego potencjału gospodarki, stabilizacji siły nabywczej pieniądza, równowagi bilansu płatniczego. Podstawy finansów

20 Funkcja stabilizacyjna
Polega na oddziaływaniu na przebieg procesów gospodarczych w sferze rzeczowej w kierunku zachowania stałego i zrównoważonego wzrostu, przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji dla zapewnienia społeczeństwu stałej poprawy warunków życia. Podstawy finansów

21 Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych
Finanse publiczne Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie finansów publicznych jest: Ustawa z dnia 30 czerwca 2005r o finansach publicznych Podstawy finansów

22 Finanse publiczne Zgodnie z art. 3:
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności: Podstawy finansów

23 Finanse publiczne gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,
wydatkowanie środków publicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, finansowanie potrzeb budżetowych budżetu j.s.t, Podstawy finansów

24 Finanse publiczne zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,
zarządzanie środkami publicznymi, zarządzanie długiem publicznym, rozliczenia z budżetem UE. Podstawy finansów

25 Sektor finansów publicznych
Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, Gminy, powiaty i samorząd województwa oraz ich związki, Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, Podstawy finansów

26 Sektor finansów publicznych
Państwowe i samorządowe fundusze celowe, Państwowe szkoły wyższe, Jednostki badawczo-rozwojowe, Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, Państwowe i samorządowe instytucje kultury, Podstawy finansów

27 Sektor finansów publicznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze, Narodowy Fundusz Zdrowia, Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. Podstawy finansów

28 Sektor finansów publicznych dzieli się na:
Sektor rządowy, Sektor samorządowy, Ubezpieczeń społecznych. Podstawy finansów

29 Do sektora finansów publicznych zalicza się:
organy władzy publicznej, podległe im jednostki organizacyjne, państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte Krajowym Rejestrem Sądowym, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub w części, z wyjątkiem: przedsiębiorstw państwowych, banków państwowych, spółek prawa handlowego. Podstawy finansów

30 Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej
Jednostki budżetowe Podstawy finansów

31 Jednostki budżetowe to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Podstawy finansów

32 Jednostki budżetowe państwowe - mogą być tworzone, łączone i likwidowane przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych; wojewódzkie, powiatowe, gminne: sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy. J.B.: szkoły, muzea świadczą usługi o charakterze nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym. Podstawy finansów

33 Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej
Jednostki budżetowe Gospodarstwo pomocnicze Fundusze motywacyjne Podstawy finansów

34 Gospodarstwa pomocnicze
to wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część działalności podstawowej jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa swoje koszty z uzyskiwanych przychodów, może jednak także otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe. Np. gospodarstwo rolne, warsztat przy szkole Podstawy finansów

35 Fundusze motywacyjne środki finansowe gromadzone przez państwowe jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych, z części dochodów budżetu państwa, uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu oraz przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych. Podstawy finansów

36 Fundusze motywacyjne Są przeznaczone na nagrody dla pracowników żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy bezpośrednio przyczynili się do uzyskania dochodów budżetu państwa z tego tytułu. Podstawy finansów

37 Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej
Gospodarstwo pomocnicze Fundusze motywacyjne Jednostki budżetowe Zakłady budżetowe Podstawy finansów

38 Zakłady budżetowe to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują zadania i pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Mogą również otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe lub celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, a nowo tworzone zakłady – dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Podstawy finansów

39 Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej
Zakłady budżetowe Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Gospodarstwo pomocnicze Fundusz motywacyjne Jednostki budżetowe Fundusze celowe Podstawy finansów

40 Fundusze celowe nazywane także pozabudżetowymi lub parabudżetowymi, tworzone są ustawowo i służą gromadzeniu środków wyodrębnionych z budżetu, które mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone. Fundusze celowe mogą działać jako osoby prawne lub jako wyodrębnione rachunki bankowe, którymi dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Podstawy finansów

41 Fundusze celowe Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Emerytalno-Rentowy Rolników, Narodowy Fundusz Zdrowia, Państwowy Fundusz Kombatantów, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Podstawy finansów

42 Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej
Fundusze celowe Zakłady budżetowe Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej Gospodarstwo pomocnicze Fundusze motywacyjne Jednostki budżetowe Budżetowanie brutto Budżetowanie netto Podstawy finansów

43 Budżetowanie brutto System powiązań polegający na objęciu budżetem pełnej wysokości dochodów i wydatków podmiotu sektora publicznego nazywany jest metodą budżetowania brutto (budżetowania bezpośredniego). Podstawy finansów

44 Budżet państwa, gminy, powiatu, województwa
Budżetowanie brutto Jednostka budżetowa dochody wydatki Budżet państwa, gminy, powiatu, województwa Podstawy finansów

45 Budżetowanie netto Powiązanie podmiotów sektora publicznego z budżetem nie jest jednolite. Gospodarka innych jednostek niż j.b. opiera się na budżetowaniu netto, czyli wynikowo. Realizują one swoje zadania na zasadzie pełnej lub częściowej odpłatności. Podstawy finansów

46 Budżetowanie netto Nadwyżka uzyskanych przychodów nad wydatkami rozliczana jest z budżetem, natomiast w przypadku odwrotnym (deficyt) jednostka może otrzymać dotację. Podstawy finansów

47 Dotacja bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu. Podstawy finansów

48 Dotacja celowa Podlegające szczególnym zasadom rozliczenia, wydatki budżetu państwa przeznaczone na: Finansowanie lub dofinansowanie: Zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych j.s.t ustawami, Ustawowo określonych zadań w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż j.s.t, Podstawy finansów

49 Dotacja celowa Bieżących zadań własnych j.s.t,
Zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, Kosztów realizacji inwestycji. Podstawy finansów

50 Dotacje podmiotowe i przedmiotowe
Dotacje podmiotowe to środki budżetowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu. Dotacje przedmiotowe związane są z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych. Podstawy finansów

51 Dotacje Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie, Pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, Podstawy finansów

52 Subwencje to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom (jednostkom samorządu terytorialnego, partiom politycznym). Podstawy finansów

53 Do środków publicznych zaliczane są:
Dochody publiczne, na które składają się: Daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw, Inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw, Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych, Podstawy finansów

54 Do środków publicznych zaliczane są:
Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności: Wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnych charakterze, Odsetki od środków na rachunkach bankowych, Odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych, Dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych, Podstawy finansów

55 Do środków publicznych zaliczane są:
Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych, Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych. Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów, Inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych. Podstawy finansów

56 Do środków publicznych zaliczane są:
2. Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, Środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych, Środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, Środki Europejskiego Fundusz Orientacji Gwarancji Rolnych „Sekcja Gwarancji”, Inne środki. 3. Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt.2. Podstawy finansów

57 Do środków publicznych zaliczane są:
4. Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektor finansów publicznych pochodzące: Ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, Z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku j.s.t. Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, Z otrzymanych pożyczek i kredytów. 5. Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł. Podstawy finansów

58 Środki publiczne mogą być wykorzystywane na:
Wydatki publiczne – utrzymanie sektora finansów publicznych i wykonywanie zadań państwa i samorządów terytorialnych na rzecz społeczeństwa realizowanych nieodpłatnie. Rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego (spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe, udzielone pożyczki).a Podstawy finansów

59 Budżet państwa

60 Pojęcie budżetu państwa
Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. W tym sensie budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Podstawy finansów

61 Budżet państwa art. 95 ustawy
Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów: Organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, Sądów i trybunałów. Podstawy finansów

62 Budżet państwa art. 95 ustawy
Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego (roku budżetowego). Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym. Podstawy finansów

63 Ustawa budżetowa Określa prognozę dochodów budżetu państwa oraz limit wydatków budżetu państwa, Ustala: Deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia, Limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w państwowych jednostkach budżetowych, Podstawy finansów

64 Ustawa budżetowa Przychody i rozchody budżetu państwa,
Rozchody obejmujące prefinansowanie zadań przewidzianych do finansowania ze środków UE, Dotacje celowe dla j.s.t na realizację zadań z zakresu administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych odrębnymi ustawami, Zakres i kwoty dotacji przedmiotowych. Podstawy finansów

65 Ustawa budżetowa Ustawa budżetowa zawiera także:
Zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, Plany finansowe państwowych funduszy celowych, Plany finansowe jednostek podsektora rządowego, Podstawy finansów

66 Ustawa budżetowa Wykaz programów wieloletnich,
Wykaz inwestycji wieloletnich, Wykaz wydatków budżetu państwa na współfinansowanie programów i projektów, realizowanych z udziałem środków pochodzących z UE (fundusze strukturalne, Fundusz Spójności, środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych „Sekcja Gwarancji” i inne. Podstawy finansów

67 Ustawa budżetowa Wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji, Wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji NPR oraz wykaz wieloletnich limitów wydatków w kolejnych latach realizacji NPR, Zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi i pochodzące z UE (przedakcesyjne i inne) w podziale na poszczególne okresy realizacji, Podstawy finansów

68 Ustawa budżetowa Zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków z UE (fundusze strukturalne i Fundusz Spójności) w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła pochodzenia środków na ich realizację, w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według kategorii interwencji funduszy strukturalnych. Podstawy finansów

69 Cechy budżetu państwa 1/4
Budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (funkcji państwa). Gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy. Szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa. Podstawy finansów

70 Cechy budżetu państwa 2/4
Procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo - konstytucyjne. Procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny, ale także społeczny. Dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego (ostatecznego) przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów (są bezzwrotne). Podstawy finansów

71 Cechy budżetu państwa 3/4
Budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości, stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas. Budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja. Wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków. Podstawy finansów

72 Cechy budżetu państwa 4/4
Strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego. Budżet państwa nie jest jedynym „urządzeniem”, w którym znajduje finansowe odzwierciedlenie działalność państwa, co oznacza, że nie może on być wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa. Podstawy finansów

73 Funkcje budżetu państwa 1/2
redystrybucyjna albo rozdzielcza stabilizacyjna, zwana wyrównawczą lub kompensacyjną alokacyjna fiskalna albo skarbowa ustrojowa demokratyczna Podstawy finansów

74 Funkcje budżetu państwa 2/2
kontrolna lub ewidencyjno - kontrolna bodźcowa planowania prawna kredytowa administracyjna koordynacyjna Podstawy finansów

75 Zasady budżetowe /4 Zasada zupełności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa. Zasada realności - postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych. Zasada jedności - głosi, iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte jednym planem - budżetem. Podstawy finansów

76 Zasady budżetowe /4 Zasada specjalizacji budżetu ma charakter złożony, gdyż wedle niej: dochody i wydatki powinny być ujmowane nie w sumach ogólnych, lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczenia wydatków. środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie. środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie. Podstawy finansów

77 Zasady budżetowe /4 Zasada operatywności budżetu - wymaga opracowywania go w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów. Zasada przejrzystości - układ budżetu powinien być przejrzysty, pozwalający na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa. Podstawy finansów

78 Zasady budżetowe /4 Zasada jawności - głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym. Zasada gospodarności - wymaga racjonalnego, a więc i oszczędnego, wydatkowania środków budżetowych. Podstawy finansów

79 Dochody publiczne Ponieważ państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a są one niezbędne do jego działalności - musi ono sięgać do dochodów wypracowanych przez inne podmioty. Popyt władz publicznych na pieniądz może być zaspokojony przez: przymusowe sięganie do dochodów innych podmiotów, zaciąganie pożyczek. Podstawy finansów

80 Wpływy a dochody publiczne
W związku z trwałą praktyką rządów i samorządów zaciągania pożyczek występowanie deficytu budżetowego i długu publicznego, w tym długu państwowego i długu lokalnego, konieczne jest rozróżnienie dwóch zasadniczych pojęć: wpływy publiczne, dochody publiczne. Podstawy finansów

81 Wpływy publiczne Przez wpływy publiczne rozumie się wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki władz publicznych (rządowych i samorządowych). Wpływy publiczne są pojęciem szerszym niż dochody publiczne, gdyż obejmują wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze pożyczkowym. Podstawy finansów

82 Wpływy publiczne o charakterze pożyczkowym
kredyty z banków komercyjnych, pożyczki od rządów zagranicznych, pożyczki od banków zagranicznych, wpływy ze sprzedaży weksli (bonów) skarbowych, wpływy ze sprzedaży obligacji, wpływy związane z innymi instrumentami finansowymi potwierdzającymi zaciąganie pożyczek przez władze publiczne. Podstawy finansów

83 Dochody publiczne Dochody publiczne przejęte przez państwo (samorząd) oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne, zasilanie finansowe władz publicznych. Źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów. Wydatkowanie tych dochodów oznacza także ostateczne ich zużycie przez władze publiczne Podstawy finansów

84 Rodzaje dochodów publicznych
Daniny publiczne, Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych, Pozostałe dochody. Podstawy finansów

85 Daniny publiczne są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści). Typową daniną publiczną jest podatek, akcyza, cło, itp. Podstawy finansów

86 Dochody z majątku .... są rezultatem zaangażowania majątku (np. skarbu państwa, majątku komunalnego) w procesy gospodarcze. Władze publiczne znajdują się w pozycji rentiera. np.: czynsze za wynajmowanie składników majątkowych, wysokość dywidendy z tytułu udziałów władz publicznych w majątku przedsiębiorstw, dochody ze sprzedaży majątku (praw majątkowych). Podstawy finansów

87 Pozostałe dochody różnego rodzaju opłaty,
składki na ubezpieczenie społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na różne fundusze publiczne (np. składki na Fundusz Pracy, składki na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) Podstawy finansów

88 Dochody budżetowe rzeczywiste – pochodzą od przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych spoza systemu budżetowego i stanowią o wielkości budżetu państwa, np. podatki, cła. rozliczeniowe – inaczej transfery, przelewy, polegają na przesuwaniu dochodów budżetowych pomiędzy budżetem państwa a budżetami gmin, np. dotacje, subwencje. Podstawy finansów

89 Dochody budżetowe wg kryterium ekonomicznego
Dochody krajowe: Podatkowe (które zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowią dochodów j.s.t., przychodów funduszów celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych, Niepodatkowe. Dochody zagraniczne. Podstawy finansów

90 Dochody podatkowe Podatek dochodowy od osób prawnych,
Podatek dochodowy od osób fizycznych, Podatek od towarów i usług, Podatek akcyzowy, Podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych. Podstawy finansów

91 Dochody niepodatkowe 1/4
Opłaty, Cła, Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, Wpłaty z tytułu dywidendy, Wpłaty z zysku NBP, Podstawy finansów

92 Dochody niepodatkowe 2/4
Wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych, Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa, Podstawy finansów

93 Dochody niepodatkowe 3/4
Odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, Odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżących budżetu państwa, Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, Spadki, zapisy, darowizny, itp. Podstawy finansów

94 Dochody niepodatkowe 4/4
Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw, niestanowiące przychodów, Inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych, Środki pochodzące z budżetu UE przeznaczone na finansowanie programów i projektów realizowanych przez administrację rządową. Podstawy finansów

95 Wydatki publiczne Ostatecznym skutkiem fiskalnej aktywności państwa, a ściślej władz publicznych jest wydatkowanie zgromadzonych środków pieniężnych. Wydatkowanie to jest związane z realizacją funkcji celów i zadań tych władz. Wydatki te ponoszone są na realizację zadań publicznych, są dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych, których ranga jest na tyle wysoka, że władze publiczne decydują się albo na całkowite, albo na częściowe ich finansowanie ze środków publicznych. Podstawy finansów

96 Funkcje państwa Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu. Do trzech podstawowych funkcji należy zaliczyć: klasyczne funkcje publiczne państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, administracja publiczna), socjalne funkcje władz publicznych, ekonomiczne funkcje państwa. Podstawy finansów

97 Wydatki publiczne Wydatki na funkcjonowanie państwa jako całości,
Wydatki socjalno-kulturalne, Wydatki na gospodarkę, Wydatki na obsługę długu publicznego. Podstawy finansów

98 Wydatki publiczne Bieżące – przeznaczone są na prowadzenie, utrzymanie i eksploatację istniejących urządzeń, Inwestycyjne – przeznaczone są na przyrost majątku, budowę nowych przedsiębiorstw oraz na inwestycje w działach nieprodukcyjnych. Podstawy finansów

99 Wydatki publiczne Nabywcze – związane są ze świadczeniami wzajemnymi. Są to konkretne wydatki ponoszone w celu zaopatrzenia w środki pieniężne poszczególne jednostki. redystrybucyjne – to przekazywanie środków pieniężnych z jednej jednostki do drugiej, np. dotacje. Podstawy finansów

100 Wydatki budżetu państwa
Dotacje i subwencje, Świadczenia na rzecz osób fizycznych, Wydatki bieżące jednostek budżetowych, Wydatki majątkowe, Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa, Wpłaty środków własnych UE. Podstawy finansów

101 Świadczenia na rzecz osób fizycznych
Obejmują wydatki budżetu państwa kierowane na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Podstawy finansów

102 Wydatki bieżące jednostek budżetowych
Wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, Zakupy towarów i usług, Koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacja ich statutowych zadań, Koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem fundacji i stowarzyszeń. Podstawy finansów

103 Wydatki na obsługę długu SP
Obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami oraz koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych. Podstawy finansów

104 Wydatki majątkowe Wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, Wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki. Podstawy finansów

105 Środki własne UE Udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych,
Środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów UE, Środki obliczone na podstawie wartości rocznego PKB, Odsetki i kary za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności. Podstawy finansów

106 Równowaga budżetowa Przez równowagę budżetową rozumiemy taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach. Innymi słowy wydatki równają się dochodom. Podstawy finansów

107 Nierównowaga budżetu Równowaga budżetowa rozumiana dosłownie nie występuje nigdy. Najczęściej mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi. (Budżet państwa wykazuje jakieś saldo, czyli nadwyżkę lub deficyt). Przyjmuje się jednakże, że nierównowaga budżetu (lub budżet niezrównoważony) występuje tylko wówczas, gdy w budżecie pojawia się deficyt. Podstawy finansów

108 Deficyt budżetowy Deficyt budżetowy - różnica między strumieniami wydatków a strumieniami dochodów; dotyczy jednego roku fiskalnego (kalendarzowego); na koniec roku deficyt budżetowy powiększa dług publiczny. Deficyt budżetowy może powstawać z konieczności obsługi długu publicznego. Podstawy finansów