Elementarne modele makroekonomiczne

Elementarne modele makroekonomiczne
Rok akad. 2014 / 2015 Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA II (sygnatura ) Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych Kolegium Ekonomiczno-Społeczne ul. Wiśniowa 41, pok. 81 tel. (022) Literatura Marek Garbicz, Edward Golachowski Elementarne modele makroekonomiczne Oficyna Wydawnicza SGH Warszawa 2006 (lub nowsze)

przykładowe pytania egzaminacyjne.
Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu MAKROEKONOMIA II dzięki umożliwieniu koncentracji podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ( a nie na notowaniu ) oraz dzięki ułatwieniu samodzielnego powtarzania materiału. „Notatki ...” są wyciągiem z wykładów, zawierają głównie definicje, formuły oraz analizy automatycznego równoważenia gospodarki rynkowej i jej reakcji na politykę ekonomiczną. Zastosowana w „Notatkach ...” animacja ułatwia zrozumienie omawianych zagadnień - jak na wykładach, szkice graficzne powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane. W „Notatkach”... są też przedstawione przykładowe pytania egzaminacyjne.

Tytuły wykładów ( autorskie ujęcie przedmiotu )
1. Modele sektorowe 2. Modelowanie typu IS - LM 3. Model rynku towarowego i rynku pieniężnego 7. Model gospodarki otwartej n - analizy 8. Rynek pracy – część I 9. Rynek pracy – część II 10. Kompleksowy model n krótkookresowej równowagi n makroekonomicznej 11. Cykl koniunkturalny 12. Teorie wzrostu gospodarczego 4. Analiza gospodarki według n modelu IS - LM 5. Analiza warunków skutecz- ności polityki ekonomicznej 6. Rynek obrotów z zagranicą

Wykład I – Modele sektorowe
1. Wstęp do modelu prostego Schemat ruchu okrężnego wiąże trzy niezbędne w analizach makroekonomicznych kategorie : popyt – produkcja – dochód Popyt (AD) Wniosek I : Y = AD = AS Dochód (Y) Produkcja (AS) Ruch okrężny: - plany wydatkowania dochodów, tworzone przez ich właścicieli czyli gospodarstwa domowe, określają popyt ; - popyt zgłoszony do producentów wywołuje produkcję ; produkcja / podaż podlega sprzedaży i tworzy dochody właścicieli firm czyli gospodarstw domowych .

W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji )
typu A , B i C . Typ A – pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego wydaniem Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na a popyt aktualny ( popyt konsumpcyjny C ) i popyt odroczony ( oszczędności S ). Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim podziale dochodu wynikają z ich przezorności. Proporcje podziału zależą m.in. od wysokości dochodu ( np. prawa Engla ). Wniosek II : Y = C + S

Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne C
Typ B – pomiędzy popytem a produkcją Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako odpowiedzi na zgłoszony popyt konsumpcyjny oraz o zaspokojenie potrzeb produkcyjnych. Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne C i na cele produkcyjne / inwestycyjne I . Wniosek III : AS = C + I Typ C – pomiędzy podażą a dochodem Chodzi o czas realizacji ( sprzedaży ) produkcji. Najczęściej zakłada się wysoką sprawność handlu i płatności, a więc minimalizację odroczenia typu C .

Z dotychczasowych wniosków : I. AD = AS = Y II. KY = C + S
III AS = C + I otrzymujemy rezultat dotyczący warunku równowagi. Jeśli Y = AS, to C + S = C + I gdzie C można zredukować i wynikiem jest : S = I lub I = S

Model trzysektorowy ( rozszerzenie o sektor rządowy Rz )
2. Schematy Model dwusektorowy Y H C F B S I Model trzysektorowy ( rozszerzenie o sektor rządowy Rz ) TR T H G F Rz

3. Funkcje w modelach 2 sektory 3 sektory Y = C + S , czyli Yd = C + S
1. Dochód dyspozycyjny Yd = C + S, czyli Yd = Y – T + TR 2. Funkcja konsumpcji C = C + c Yd C = C + c (Y – T + TR) 3. Funkcja oszczędności S = Y – C S = Yd – C czyli S = - C + s (Y – T + TR) czyli S = - C + s Y

- - - 2 sektory 3 sektory 4. Funkcja inwestycji I = I I = I
( dotyczy tylko prywatnych inwestycji ) 5. Funkcja popytu rządowego - G = G 6. Funkcja transferów - TR = TR 7. Funkcja podatków - T = t Y

Przedstawione równania wyznaczają produkcję w stanie równowagi, tj. YE
2 - sekt. 1 1 - c (C + I ) YE = 1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE = 3 - sekt. Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj. Yi  YE ), automatycznie uruchamiają się działania zmieniające produkcję - zgodnie z założeniem decyduje wielkość popytu.

4. Model czterosektorowy
( - rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor wymiany z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie zewnętrzne Oz ; - z założenia tylko sektor F ma związki z Oz ) F Oz Import Eksport Specyficzna interpretacja badamy strumienie pieniężne (popytowe), a nie strumienie towarowe (podażowe) : tj. eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm, import - strumień popytu naszych firm płynący za granicę.

Nowe funkcje w modelu : 8. Funkcja eksportu : Exp = Exp ( z założenia eksport ma charakter autonomiczny ) Exp Exp Y 9. Funkcja importu : - część importu ma charakter autonomiczny, to Imp ; - pozostała część importu ma charakter zmienny, zależy od wielkości produkcji Y ; - przyjmujemy tu pojęcie skłonności do importu ( m )  Imp Niech m = Wtedy import zmienny = m Y  Y

Rozszerzanie modelu o kolejne sektory prowadzi m. in
Rozszerzanie modelu o kolejne sektory prowadzi m.in do coraz szerszego ujmowania popytu autonomicznego : - w modelu 2-sektorowym to autonomiczny popyt konsumpcyjny ( C ) i popyt inwestycyjny ( I ) ; - w modelu 3-sektorowym dochodzi autonomiczny popyt rządowy oraz konsumowana część transferów (cTR ); G - w modelu 4-sektorowym dochodzi autonomiczny popyt eksportowy ( ) i importowy ( ). Imp Exp Różne rodzaje popytu autonomicznego mają wiele cech wspólnych, np. założoną stabilność w okresie krótkim. Dla uproszczenia rozważań i zapisu wygodnie jest posługiwać się kategorią „ogólny popyt autonomiczny”, oznaczoną symbolem Mamy więc : A A III = C + I + G + cTR oraz A IV = C + I + G + cTR + Exp + Imp Ogółem funkcja importu : (autonomiczny plus zmienny) Imp Imp + m Y m Y Imp = Imp + m Y Imp Y Dygresja :

Imp = Imp + m Y Ogółem funkcja importu : (autonomiczny plus zmienny) Imp + m Y Imp m Y Y 10. Funkcja obrotów z zagranicą : X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y Exp Imp Y Exp, Imp Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B E B A

Produkcja w stanie równowagi :
YE = 1 1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) Równowaga : gdy Yi = YE Jeżeli Yi  Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie produkcji - decyduje popyt. Model 4-sektorowy, podobnie jak poprzednie, można wykorzystać do analiz automatycznego równoważenia gospodarki, a także do analiz polityki ekonomicznej.

graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu
5. Wykorzystanie modeli sektorowych a ) dostosowania automatyczne tj. obserwacja reakcji GR na odchylenia od równowagi ( ekonomia opisowa ) Metoda : graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu według modelu 2- sektorowego, 3- sektorowego i 4- sektorowego.

- oś pozioma : podaż AS ( produkcja ) lub dochód Y
AD 450 Y - oś pozioma : podaż AS ( produkcja ) lub dochód Y - oś pionowa : popyt AD - linia 450 : linia równowagi, tj. AD = Y

Model 2-sektorowy AD - o nachyleniu funkcji ADII decyduje składnik cYd ADII - popyt C jest autonomiczny, więc linia pozioma, I - podobnie popyt Y ADII = C + I = C + c Yd + I

x Model 2-sektorowy równowaga w EII AD ADII Y Y E II
Yi Y E II W lewo od punktu EII popyt jest większy od podaży - produkcja rośnie !

x Model 2-sektorowy równowaga w EII AD ADII Y Y E II
Yi W prawo od punktu EII popyt jest mniejszy od podaży - produkcja obniża się !

Model 2-sektorowy równowaga w EII AD ADII Y Y E II
Jeśli Yi  YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu !

Zał. : rząd zwiększa A o nowy popyt G
Model 3-sektorowy ( tzn. ADIII równoległa do ADII , ale wyżej ) równowaga w EIII AD ADIII E III ADII E II Y Y E II Y E III Jeśli Yi  YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu ! ADIII = C + I + G Zał. : rząd zwiększa A o nowy popyt G

Zał. : otwarcie gospodarki zwiększa A o nowy popyt X
Model 4-sektorowy równowaga w EIV ADIV AD E IV ADIII E III Wzrost produkcji dzięki G ADII E II tj. X = Exp - Imp podnosi linię ADIV , zaś mY zmienia kąt jej nachylenia oraz X Y Y E II Y E III Y E IV Jeśli Yi  YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu ! ADIV = C + I + G + X Zał. : otwarcie gospodarki zwiększa A o nowy popyt X

b ) możliwości regulacji państwowej ( ekonomia normatywna )
1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE = 3 sektory (C + I + G + c TR) c t A na skłonność do konsumpcji c państwo nie ma wpływu bezpośredniego ( również na skłonność do oszczędzania s = 1 – c ) ; na stopę podatkową t państwo ma wpływ decydujący, według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ; na części składowe popytu autonomicznego A wpływ państwa jest zróżnicowany : - na C i I tylko pośredni ; - na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ). Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki gospodarczej : - podatki, zamówienia rządowe, transfery.

4 sektory Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w modelu 3-sektorowym, pozostają istotne też w modelu 4-sektorowym. Jakie są nowe możliwości, specyficzne dla tego modelu ? IV YE = 1 1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) 1 ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) 1 – c ( 1 – t ) + m III 1 1 – c (1- t) (C + I + G + c TR) YE =

( firmy prywatne mogą jednak być przez rząd zachęcane
- Exp jest autonomiczny lub zniechęcane ); Imp jest autonomiczny ( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ; rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma również pewien wpływ bezpośredni ; import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest technologicznie i administracyjnie : m = mt + ma zależy od technologicznie koniecznej importochłonności mt ( stabilnej w okresie krótkim ) ; oraz od rządowych regulacji administracyjnych ma ( np. cła, nakazy i zakazy ). ma to główny instrument regulacji ( złożony z wielu szczegółowych narzędzi )

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w :
We wszystkich formułach produkcji w stanie równowagi ( tj. YE II , YE III i YE IV ) występują mnożniki popytowe w . Przypomnienie istoty ich działania : gdy rośnie dochód Y, konsumenci mogą zakupić więcej dóbr czyli rośnie popyt konsumpcyjny ; to wywołuje potrzebę zwiększenia produkcji czyli wzrost popytu na czynniki produkcji - rośnie popyt produkcyjny ; rośnie produkcja i jej sprzedaż, a więc rosną dochody, a to prowadzi do zwiększenia popytu, produkcji itd. Ostateczne produkcyjne skutki wzrostu dochodu są znacznie większe niż impuls początkowy ( zgodne z gasnącym postępem geometrycznym ) – nazywamy to efektami mnożnikowymi. Oczywiście oprócz takiego efektu pozytywnego jest też identyczne zjawisko negatywne dla produkcji – mnożnikowe obniżanie po obniżce dochodów.

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w :
YE = 1 1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) - II = = , tj. wpływ wzrostu dochodu na wzrost produkcji osłabiony jest przez oszczędzanie części dochodu; 1 1 - c s III = , tj. dalsze osłabienie efektu mnożnikowego 1 1 – c (1 – t) jako skutek konieczności płacenia podatków ; IV = , tj. kolejne osłabienie efektu mnożnikowego o import ( tzn. ucieczkę części popytu za granicę ). 1 1 – c (1- t ) + m

Pytania : 1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE ) wg. modelu 2-sektorowego / 3-sektorowego / 4-sektorowego. 2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( lub Yi > YE ) w modelu 2-sektorowym / 3-sektorowym / 4-sektorowym. 3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki przez państwo zgodne z założeniami modelu 3-sektorowego/ 4-sektorowego.

Wykład II – Modelowanie IS - LM
1. Przedmiot Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim: - na rynku towarowym ( IS ) podzielonym na konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ; na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy różnymi formami aktywów finansowych, np. M i B ; na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) podzielonym na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ; - na rynku pracy ( SR ) ; oraz związki pomiędzy równowagami różnych rynków. Rodzaje problemów : a) - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków ; b) - analiza automatycznego procesu równoważenia ( gdy P  E, to P  E ), gdzie P - stan praktyki ; c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E  P ) ; d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0  Pp = Ep , gdzie Pp - pożądany stan praktyki,tj. cel gospodarczy ).

2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii
Pojawił się w roku ( J. R. Hicks – Nobel 1972 ) jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa. Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-keynesizm należy do głównego nurtu rozwoju makroekonomii. Co było przed Keynesem ? Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej ujęta w prawie rynków Say’a : podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje własny popyt ; wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to tylko „techniczny” pośrednik ; - gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych ), a popyt zależy od cen.

Klasyczny model równowagi Niech D AD < 0 AD AS
wg. Say’a Popyt Podaż p cena p AS (= max.) AD ilość q q Klasyczny model równowagi Niech D AD < 0 AD AS q p Obniżenie popytu doprowadziło do spadku cen, a produkcja nie uległa zmianie. AD1 E pi pi p0 p1 E1 q1 = q0 q0 Natomiast wzrost popytu doprowadzi do wzrostu cen.

Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa.
Już w czasach Keynesa ceny i płace były administrowane. Współcześnie taka kontrola jest jeszcze silniejsza ( rola monopoli, ZZ i państwa ). Skutkiem jest wysoka „sztywność” cen i płac - co uprawnia stosowanie keynesowskiego założenia o stabilności cen ). Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa. p0 q q0 E0 AS0 AD0 AD1 AS2 ceny = const. ! E2 E1 q2 Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży, a cena pozostała bez zmiany.

3. Założenia modelowania IS - LM
a) meta – założenia ( Keynesowskie ) - gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom, reaguje na bodźce - ale dąży do stabilności, równowagi ; - przyczyny wstrząsów są różne, ale najważniejsze to „zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje, irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ; gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć, to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ; - polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ; reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy, a nie cenowy ( jak w ekonomii klasycznej ) .

b) założenia oczywiste ( we współczesnej Polsce n niezbędne )
grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje ekonomiczne są podejmowane przez licznych producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ; - państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora publicznego ; - gospodarka jest mieszana ; - istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz społeczna ) ; - brak zjawisk nadzwyczajnych ( przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych, politycznych ). Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, „zdrowa”.

c) założenia idealizacyjne ( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości )
- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji, można nimi manipulować ; dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki ); rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ; - dochody budżetu państwa to tylko podatki, wydatki to tylko zamówienia państwowe ( uproszczenie w porównaniu do modeli sektorowych - brak transferów, uwzględniamy tylko opodatkowanie netto ) ; ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .

d) założenia analityczne ( cząstkowe )
Takie założenia są przyjmowane i uchylane stosownie do logiki analiz, dotyczą np. : - przebiegu linii równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ; - stanu wyjściowego na 4 badanych rynkach ( równowaga czy jej brak – nadmiar czy niedobór ) ; - rodzaju impulsu zewnętrznego lub wewnętrznego, zmieniającego stan wyjściowy i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z rynków ; - celu, rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej, wybranego instrumentu ekonomicznego ; - kolejności analiz rynków ( ceteris paribus - tj. zasada analizy przyjmująca stabilność innych zmiennych / czynników / rynków ).

Pytania : 1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do gospodarki i jej modelowania. 2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich analiz modelowych nie można bezpośrednio stosować do współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej i ustabilizowanej gospodarce rynkowej / do dzisiejszej gospodarki polskiej ?

Część I - Model rynku towarowego
Wykład III – Model rynku towarowego i rynku pieniężnego Część I - Model rynku towarowego 1. Wyprowadzenie funkcji równowagi Równowaga rynku AD = AS = Y Trzy części popytu AD = C + I + G - konsumpcja: C = C + c Y (1 – t ) ( z założenia brak transferów ! ) - inwestycje: I = I - a i gdzie a – wrażliwość inwestorów na zmianę stopy procentowej ( a = const., a > O ) - popyt rządowy G = G

z równań Y = AD oraz AD = C + I + G ) po podstawieniu powyższych 3 funkcji otrzymujemy
formułę funkcji IS : i = Y A ___ ____ a a w gdzie : A = C + I + G  = / tj. wIII / 1 1 – c (1 – t) oraz i IS Linia IS mówi, że w miarę obniżania stopy procentowej produkcja rośnie. E iE Każda para zmiennych (iE, YE) spełnia warunek równowagi rynku ( tj. punkt E leży na linii IS ) . Y YE

Analiza funkcji IS / rynku towarowego
czyli Polityka gospodarcza na rynku towarowym ( odizolowanym ! ) - skutki zmian stopy procentowej ; - skutki zmian popytu ; - skutki zmian stopy podatkowej. interpretacja ekonomiczna i graficzna czyli „ruchy na IS” czyli „ruchy IS” czyli zmiany kąta nachylenia IS

a) zmiany położenia punktu E na IS
2. Analiza funkcji IS a) zmiany położenia punktu E na IS IS E0 Y Y0 i0 Przykład - skutki wzrostu i0 do i1 : i1 E1 - podrożenie kredytu inwestycyjnego, więc rezygnacja z najmniej opłacalnych projektów ; E2 i2 - obniżenie popytu inwestycyjnego, więc również obniżenie produkcji dóbr inwestycyjnych ; Y1 Y2 - obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników zatrudnionych w tej sferze ; - obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji dóbr konsumpcyjnych ; dalsze efekty ... Równowaga w E1 . Przypadek obniżenia stopy procentowej ( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).

a) zmiany położenia punktu E na IS
2. Analiza funkcji IS a) zmiany położenia punktu E na IS IS E0 Y Y0 i0 i1 E1 Ostateczne skutki : E2 i2 Y1 Y2 Interpretacja ekonomiczna : zmiana stopy procentowej wpływa bezpośrednio na popyt inwestycyjny, lecz pośrednio na całą gospodarkę ; wzrost stopy to obniżenie całej produkcji, spadek stopy to wzrost całej produkcji. Interpretacja graficzna : zmiana stopy procentowej przesuwa punkt E w górę lub w dół nieruchomej linii IS.

b) zmiany położenia linii IS ( przesunięcia równoległe )
i = Y A ___ ____ a a w Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a , gdzie A = C + I + G . Ale : C = const. , I = const. , a = const. zmienić można tylko G = G ! To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu lub podwyższeniu zamówień rządowych.

zmniejszy się produkcja.
Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego czyli restrykcja fiskalna ) Po obniżce popytu zmniejszy się produkcja. i i0 Y Y0 IS0 E0 IS2 IS1 Po wzroście popytu wzrośnie też produkcja. E2 E1 Y1 Y2 Dygresja terminologiczna : popyt rządowy to składnik budżetu państwa, a budżet jest tworzony z podatków ; polityka budżetowa i polityka fiskalna to dwie strony tej samej sprawy. Wybieram termin „ polityka fiskalna ”. Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i . Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) . Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo. Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 ) Szczegółowych narzędzi polityki fiskalnej są tysiące, ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym : o zmianie zamówień rządowych G . zwiększa produkcję i przesuwa IS równolegle w prawo. Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) .

Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w , gdzie 1
c) zmiany kąta nachylenia IS i = Y A ___ ____ a a w Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w , gdzie 1 - c ( t ) = w Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t. Gdy np. t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła reakcji produkcji na zmianę popytu - linia IS zbliży się do pionu ( IS1 ). i IS0 Y IS2 (t <0) Gdy t obniży się, linia IS zbliży się do poziomu ( IS2 ). IS1 (t > 0)

Część II - Model rynku pieniężnego
1. Wyprowadzenie funkcji równowagi Równowaga rynku : popyt na pieniądz = podaży pieniądza funkcja popytu na pieniądz Popyt transakcyjny ( Ltr ) zależy od wielkości produkcji Y i od szybkości obiegu pieniądza V, tu ujętej poprzez k 1 = V Ltr = k Y Popyt spekulacyjny ( Ls ) zależy od : - poziomu stopy procentowej i ( reakcja przeciwna ) ; - wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy procentowej, tj. współczynnika b ( b = const.,b > 0 ) . Ls = - b i Łącznie L = Ltr + LS czyli L = k Y - b i

- funkcja podaży pieniądza
Autonomiczna decyzja państwa ( BC ),tj. M = M. Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, tzn. konieczna korekta poprzez wskaźnik zmian poziomu cen ( Pc ) : M = M Pc - formuła funkcji LM ( z równania L = M otrzymujemy : ) Równowaga na rynku pieniężnym i = Y k M b b Pc LM Y YE iE i E

a) zmiany położenia punktu E na LM ( czyli wstępna analiza
2. Analiza funkcji LM a) zmiany położenia punktu E na LM ( czyli wstępna analiza odizolowanego rynku pieniężnego ) Przykład - skutki wzrostu produkcji do Y1 : i LM Y Y0 i0 - produkcja rośnie, rośnie więc popyt na pieniądz ( popyt transakcyjny ) ; i1 E1 - przy danej podaży M wzrost popytu wywoła wzrost „ceny pieniądza” ( tj. stopy procentowej ) - dokładnie tak, jak na innych rynkach w GR . E0 i2 E2 Oznacza to, że np. ucieczka od lokat zmusi banki do podniesienia ich atrakcyjności. Y2 Y1 Przypadek obniżenia produkcji ( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).

przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M .
b) zmiany położenia linii LM i = Y k M b b Pc Zgodnie z formułą przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M . Zmienić można tylko M , to decyzja BC . Ale : b = const. i PC = const. Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są tysiące, ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym : o zmianie nominalnej podaży pieniądza M .

przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M .
b) zmiany położenia linii LM i = Y k M b b Pc Zgodnie z formułą przesunięcia równoległe LM zależą od zmian b , PC i M . Zmienić można tylko M , to decyzja BC . Ale : b = const. i PC = const. Niech D M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w obiegu czyli restrykcja monetarna ) . Mniej pieniądza w obiegu oznacza możliwość obsługi mniejszej liczby transakcji czyli realizacji/sprzedaży mniejszej produkcji. Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie produkcji ( po co wytwarzać więcej, niż można sprzedać ).

Interpretacja graficzna
Y Y0 LM0 E0 LM1 LM2 E1 E2 Y1 Y2 Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y1 ) . Restrykcja monetarna zmniejsza produkcję i przesuwa linię LM równolegle w lewo. Natomiast ekspansja monetarna ( tj.  M > 0 ) prowadzi do zwiększenia produkcji ( większa ilość pieniądza może obsłużyć większą produkcję - można sprzedać więcej, więc rośnie podaż ) i przesuwa linię LM równolegle w prawo ( punkt E2 ).

c) zmiany kąta nachylenia LM
Zgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od k i b. i = Y k M b b Pc Wiemy, że z założenia b = const. Może zmieniać się wielkość k . Nie jest to instrument polityki ekonomicznej. Jest oczywiste, że obniżenie k zbliży linię LM do poziomu, zaś zwiększenie k - do pionu. LM2 (k > 0) i LM0 Y LM1 (k< 0)

Pytania : 1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym / na rynku pieniężnym. 2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia punktu E ) na rynku towarowym / na rynku pieniężnym. 3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku towarowym zależność między poziomem stopy procentowej a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost jednej łączy się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym rynku pieniężnym – jest pozytywna.

Wykład IV – Analiza gospodarki
według modelu IS - LM 1. Model IS - LM Oba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków prowadzi do zmian na drugim. Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i L = M . LM IS i iE E YE Y W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja, której sprzedaż wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży.

2. Automatyczne równoważenie obu rynków
a) sytuacja wyjściowa Punkty P oznaczające brak równowagi mogą leżeć w czterech różnych obszarach i Y 2 1 3 4 ( w każdym z nich inny jest charakter nierównowagi ). Omówimy sytuację 3, tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji czyli „ przegrzanie koniunktury”.

. b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
IS i YE YP P LM E iE iP Y . ( założenie analityczne ) E1 Y1 punkt P jest ponad linią IS , czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu ; musi wzrosnąć stopa procentowa , a to spowoduje obniżenie produkcji ; ale rynek pieniężny jest nadal niezrównoważony ! ( E1 nie leży na LM ) ; na rynku pieniężnym nastąpiła poprawa sytuacji, gdyż zmniejszenie produkcji zredukowało niedobór pieniądza ( punkt E1 jest bliżej krzywej LM niż punkt P ) ; - decyduje popyt, więc produkcja musi obniżyć się do Y1 ; - oba ruchy ujęte razem ( dla uproszczenia ) oznaczać będą przesunięcie z E1 do E ;

. b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
IS i YE YP P LM E iE iP Y . W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E1 → E Ostateczne skutki : - „dwufazowe” obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ; obniżanie produkcji zmniejszając transakcyjny popyt na pieniądz zlikwiduje jego niedobór czyli zahamuje wzrostową tendencję stopy procentowej ( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane ). wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ; - stabilna równowaga w E .

. c) dostosowania rozpoczęte od rynku pieniężnego
YE YP P LM E iE iP Y IS . ( założenie analityczne ) i2 E2 W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E2 → E Ostateczne skutki : wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ; na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ; w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się popyt na pieniądz oraz jego „cena” ( stopa procentowa ) ; oba ruchy razem oznaczać będą przesunięcie E2 do E ; - punkt P jest poniżej linii LM - niedobór pieniądza ; ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też produkcji ; - stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć ( aż do spotkania z linią LM ) ; obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ; - spadkowa tendencja produkcji zostanie zahamowana przez obniżającą się stopę procentową ( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane ). - stabilna równowaga w E .

. P dostosowania równoczesne
LM IS i Y E R T . P Z ( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkach czyli wzdłuż wypadkowej, tj. P R ) Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy dostosowawcze. Potem nastąpi przekroczenie IS ( punkt T ) – i dalsze ruchy. Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać, kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze. Ostatecznie – po „spiralnych wahaniach” – gospodarka ustabilizuje się w punkcie E .

3. Polityka ekonomiczna państwa
a ) uwagi wstępne Ponieważ punkty P ( stan praktyki ) i PP ( stan pożądany ) mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2, 3 lub 4 ) IS i wymagać odmiennej polityki gospodarczej ( różnych narzędzi, różnej siły i różnych kierunków ich działania ) LM i 2 1 3 4 Y to trzeba uwzględnić : - oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ; - oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ). Stąd cztery poniższe warianty polityki.

Polityka fiskalna Polityka fiskalna kojarzy się z podatkami : - restrykcja fiskalna to wzrost opodatkowania ( netto ! ) czyli zmniejszenie popytu i w konsekwencji też produkcji ; - można też podatki zmniejszyć, co wywoła wzrost popytu n i produkcji. Takie same ruchy produkcji można spowodować też zmianami w popycie rządowym G ; albo zmianami G połączonymi ze zmianami podatkowymi. Narzędzi szczegółowych są tysiące ! Politykę fiskalną – dla uproszczenia - omawiać będziemy tylko na „grubym” przykładzie zmian wielkości G , tj. manipulacji poziomem popytu rządowego – bez wnikania w szczegółowe metody realizacji takich zmian.

To „efekt wypychania” ( gruba czarna strzałka ),
b ) ekspansywna polityka fiskalna Gdy D G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja. Y LM i Y0 i0 IS0 IS1 Po uwzględnieniu „efektu wypychania” mamy następujące skutki ostateczne : E2 i2 E0 E1 Y2 Y1 Przy produkcji równej Y1 na rynku pieniężnym pojawi się niedobór pieniądza. To „efekt wypychania” ( gruba czarna strzałka ), tj. wzrost wydatków rządowych podnosząc stopę procentową zmniejszy prywatne inwestycje ( „wypchnie” je z rynku ) . Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopy procentowej, po którym nastąpi „niechciane” obniżenie produkcji z Y1 do Y2 .

przesunięcie IS w prawo ;
b ) ekspansywna polityka fiskalna Gdy D G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja. Y LM i Y0 i0 IS0 IS1 Po uwzględnieniu „efektu wypychania” mamy następujące skutki ostateczne : E2 i2 E0 Y2 ekonomiczne skutki ekspansji fiskalnej : - wzrost produkcji ; graficzne skutki ekspansji fiskalnej : przesunięcie IS w prawo ; - wzrost stopy % . - przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2

c ) restrykcyjna polityka fiskalna
Gdy D G < 0 , to obniżający się popyt pociągnie za sobą spadek produkcji. Przy produkcji zmniejszonej ( do Y1 ) nadmiar pieniądza spowoduje obniżenie stopy procentowej Y Y0 i0 LM IS0 i IS1 E1 E0 i „niechciany” wzrost produkcji ( do Y2 ) . i2 E2 To przeciwieństwo efektu wypychania ( efekt „wpychania” ? ) : miejsce zmniejszonych zamówień rządowych zajmują przedsiębiorcy prywatni. Y1 Y2 Po uwzględnieniu „efektu wpychania” mamy następujące ostateczne skutki : MakroEG

ekonomiczne graficzne
c ) restrykcyjna polityka fiskalna Gdy D G < 0 , to obniżający się popyt pociągnie za sobą spadek produkcji. Y Y0 i0 LM IS0 i ekonomiczne skutki restrykcji fiskalnej : - obniżenie produkcji ; IS1 E0 i2 E2 - obniżenie stopy % . Y2 graficzne skutki restrykcji fiskalnej : przesunięcie IS w lewo ; Po uwzględnieniu „efektu wpychania” mamy następujące ostateczne skutki : - przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2 MakroEG

Polityka monetarna Przypomnienie : Politykę monetarną - dla uproszczenia - będziemy omawiać tylko na „grubym” przykładzie zmian podaży pieniądza przez BC, bez wnikania w szczegółowe metody i instrumenty dokonywania takich zmian.

ekspansji monetarnej :
d ) ekspansywna polityka monetarna tj. D M > 0 Zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do obniżenia jego ceny czyli do spadku stopy procentowej, a w efekcie do wzrostu popytu i produkcji. Skutki graficzne : przesunięcie LM w prawo i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1 LM0 IS i Y i0 Y0 LM1 Ostateczne skutki ekonomiczne ekspansji monetarnej : obniżenie stopy % ; E0 i1 E1 - wzrost produkcji . Y1

e ) restrykcyjna polityka monetarna
tj. D M < 0 e ) restrykcyjna polityka monetarna Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu jego ceny czyli do podniesienia stopy procentowej, a w efekcie do obniżenia popytu i produkcji. Skutki graficzne : przesunięcie LM w lewo i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1 LM0 i i0 Y0 Y IS LM1 Ostateczne skutki ekonomiczne restrykcji monetarnej : podniesienie stopy % ; E1 i1 E0 - obniżenie produkcji . Y1

f ) polityka mieszana - policy mix
Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd ( np. ministerstwo finansów ) czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała wybory, a politykę monetarną uprawia bank centralny, niezależny od rządu. Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej może być wiele różnic. Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa i gospodarki w ten sam sposób ! Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów, lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych. Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.

Skutki poszczególnych wariantów polityki
- ekspansja fiskalna : wzrost produkcji, wzrost stopy % ; - restrykcja fiskalna : spadek produkcji, spadek stopy % ; - ekspansja monetarna : wzrost produkcji, spadek stopy %; - restrykcja monetarna : spadek produkcji, wzrost stopy %. - mogą osłabić ; - mogą zredukować do zera ; - mogą odwrócić skutki działań strony drugiej ! Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC działania każdej ze stron : Skutki policy mix : polityka fiskalna ekspansywna restrykcyjna - wzrost stopy procentowej - wzrost / spadek produkcji - spadek produkcji - wzrost / spadek stopy procentowej restrykcyjna polityka monetarna - wzrost produkcji - spadek / wzrost stopy procentowej - spadek stopy procentowej ekspansywna - spadek / wzrost produkcji

Pytania : Przeprowadź analizę automatycznego procesu równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych cenach. Rozpocznij analizę od rynku towarowego / od rynku pieniężnego. Jako punkt wyjścia przyjmij położenie P zgodne z sytuacją 1 / 2 / 3 / 4 . 2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną ) powinno zastosować państwo, by ( z wyjściowego punktu E ) doprowadzić gospodarkę zamkniętą o stałych cenach do równowagi w punkcie Pp ( tj. do stanu pożądanego ), leżącego w obszarze 1 / 2 / 3 / 4 . 3. Wyjaśnij skutki gospodarcze ( tj. zmiany stopy procentowej i produkcji ) różnych przypadków policy mix.

- Analiza warunków skuteczności polityki ekonomicznej
Wykład V - Analiza warunków skuteczności polityki ekonomicznej Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi do zmian produkcji, oczekiwanych przez jej autora, tj. : - do obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ; - do wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej. Miarą skuteczności polityki jest zmiana produkcji . Przy danej D G lub D M polityka jest tym bardziej skuteczna, im większa jest D Y .

1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej i monetarnej
Politykę fiskalną uprawia rząd, a politykę monetarną bank centralny ( BC ). Między nimi może być wiele różnic : - inny horyzont czasowy ; - inne pojmowanie potrzeb gospodarki ; - często inna opcja polityczno-ekonomiczna ( np. sprawa poglądów o roli sektora publicznego, wysokości podatków, wielkości budżetu ) ; - a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem czy z inflacją ? ). Konflikt ? Współpraca ?

produkcji, niepożądany ( efekt „wpychania” ).
zgodność, współpraca Przykład : rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu G Po restrykcji fiskalnej linia IS przesuwa się w lewo, do IS1 , produkcja obniża się do Y1 . LM0 IS0 i0 Y0 i Y E0 IS1 E1 Ale nadmiar pieniądza w E obniży stopę procentową i spowoduje pewien wzrost produkcji, niepożądany ( efekt „wpychania” ). E2 i2 Y1 Y2 Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt nadmiaru pieniądza w punkcie E1 - a tu BC może coś zmienić ! Ostateczny skutek : produkcja obniży się z Y0 do Y2 - restrykcja fiskalna jest skuteczna. Ale w punkcie E1 była bardziej skuteczna, gdyż Y1 < Y2 .

podaży pieniądza, która wystąpiła w E1.
Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę podaży pieniądza, która wystąpiła w E1. IS1 Y1 i2 Y2 E1 E2 LM0 IS0 i0 Y0 i Y E0 LM1 Oznacza to zastosowaną w odpowiednim momencie restrykcję monetarną, tj. przesunięcie LM w lewo do LM1 . To przykład monetarnego wspomagania polityki fiskalnej, podnoszącego jej skuteczność : gospodarka zatrzyma się w E1 , nie dojdzie do E2 o większej produkcji. Skuteczność działania rządu ulegnie wzmocnieniu.

( np. bankowe przeciwdziałanie polityce rządu )
konflikt ( np. bankowe przeciwdziałanie polityce rządu ) Przykład: rząd dla ożywienia produkcji stosuje ekspansję fiskalną, ale bank inaczej ocenia stan gospodarki i inny kierunek polityki gospodarczej uważa za niezbędny ! Ekspansja fiskalna przesunie linię IS0 w prawo do IS1 , produkcja wzrośnie z Y0 do Y1. i Y IS0 E0 LM0 Y0 IS1 Niedobór pieniądza w E1 podniesie stopę procentową, nastąpi znany „efekt wypychania”, produkcja obniży się do Y2 . E2 Y2 E1 Y1 Skutek ekspansji fiskalnej to wzrost produkcji z Y0 do Y2 .

a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 .
Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji za szkodliwą dla gospodarki, za niesłuszną może ją skontrować ! W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej bank może zastosować restrykcję monetarną, a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 . IS1 E2 E1 Y1 Y2 i Y IS0 E0 LM0 Y0 LM1 E3 Gospodarka znajdzie się w E3 , wyjściowe Y0 mimo ekspansji fiskalnej nie ulegnie zmianie ! Po kontrze banku skuteczność polityki rządu okazała się zerowa.

- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !
Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać zredukowane przez bank - w naszym przykładzie zniwelowane do zera ! Może też być odwrotnie - to rząd może redukować skuteczność polityki banku centralnego. Skuteczność polityki ekonomicznej zależy od współpracy bądź konfliktu pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i monetarnych.

2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
a ) zmiany w modelu Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy założeniu : ceny = const. Teraz usuwamy to ważne założenie. W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z inflacją – i tylko taki ruch cen uwzględnimy . Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza ( funkcja LM ! ) oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( funkcja IS ! ) . Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi .

Inflacja zmniejsza realną produkcję !
Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje szkic : Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja ( jak przy restrykcji fiskalnej ), więc IS w lewo ! Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się produkcja ( jak przy restrykcji monetarnej ), więc LM też w lewo ! i Y IS0 LM0 E0 LM1 IS1 Inflacyjny wzrost podaży ( skutek wzrostu cen ) to tylko pozorny wzrost produkcji ! E1 Inflacja zmniejsza realną produkcję ! Y1 Y0

b) ( skrajny ) przykład ekspansji fiskalnej
LM0 E0 IS1 LM1 IS2 E1 E2 Y0 Y1 Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki ekspansji fiskalnej Ekspansja jest skuteczna, produkcja rośnie do Y1 , równowaga w E1 . Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 , ekspansja fiskalna okazała się zupełnie nieskuteczna. Ale inflacja przesunie obie linie w lewo ! Ekspansja fiskalna przesunie linię IS0 w prawo do IS1 . - w tym przykładzie do zera ! Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.

c) przykład ekspansji monetarnej ( też skrajny )
IS0 E0 LM0 Y0 Y LM2 LM1 IS1 Ekspansja monetarna przesunie LM w prawo do LM1 , produkcja osiągnie Y1 , skuteczność O.K ! E2 E1 Y1 Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji monetarnej - w tym przykładzie do zera ! Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 , ekspansja monetarna okazała się zupełnie nieskuteczna. Ale inflacja przesunie obie linie w lewo ! Wzrost podaży pieniądza nie przyniósł wzrostu produkcji, lecz wyłącznie wzrost cen.

3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność
a ) zmiany kąta nachylenia IS Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru  ( wrażliwość inwestorów ) i od poziomu t ( stopa podatkowa, składnik mnożnika w ) . gdzie. w = c ( t ) gdzie : i = Y A ___ ____ a a w c = const. z założenia Wpływ zmian stopy t na nachylenie IS był już omówiony przy analizie rynku towarowego. Tam zakładaliśmy, że a = const. Teraz załóżmy, że a też może ulegać zmianom.

Wrażliwość inwestorów a nie jest instrumentem polityki,
Wzrost wrażliwości inwestorów a oznacza, że każde drgnięcie stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na popyt inwestycyjny ( np. inwestycje są finansowane głównie z kredytów ). Z funkcji IS wynika, że im większa , tym IS bliższa jest poziomu, zaś im mniejsza , tym IS bliższa jest pionu ( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt kredytu, tj. bardzo wysoka efektywność czy konieczność technologiczna ). Wrażliwość inwestorów a nie jest instrumentem polityki, to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich optymizmu.

b ) zmiany kąta nachylenia LM
i = Y k M b b Pc Zgodnie z formułą LM zależą one od : parametru k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza ) ; parametru  ( wrażliwość popytu pieniężnego na zmianę stopy procentowej, „wrażliwość spekulantów” ) . Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM . Tam zakładaliśmy, że b = const. Teraz załóżmy, że b też może ulegać zmianom.

czyli też o popycie na pieniądz
Wzrost wrażliwości b oznacza, że poziom stopy procentowej decyduje o lokatach i zakupach obligacji czyli też o popycie na pieniądz ( tj. posiadacze aktywów finansowych wolą spekulować niż trzymać gotówkę ). Z funkcji LM wynika, że im większa b, tym linia LM bliższa jest poziomu, zaś im mniejsza b, tym linia LM bliższa jest pionu, ( np. niskie zaufanie do banków, wysoka preferencja gotówki ). Rząd nie reguluje  , jej wysokość zależy : - od ocen stanu i perspektyw gospodarki przez prywatnych posiadaczy aktywów finansowych, od ich optymizmu, - od ich skłonności do ryzyka, - od ich zaufania do lokat i obligacji ...

? c ) skrajności Przypadek I – pionowa IS , pozioma LM
jest maksymalnie skuteczna, każde zmiana G ( tj. przesunięcie IS ) to zmiana produkcji ; - polityka fiskalna - polityka monetarna jest absolutnie nieskuteczna, zmiana podaży pieniądza nie daje efektów produkcyjnych ( nie da się przesunąć LM w lewo lub w prawo ! ) Y i IS LM ? Polityka fiskalna : im bardziej stroma linia IS , tym większa skuteczność polityki fiskalnej ( dla każdej linii LM ).

Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM
- polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ; ( nie da się przesunąć IS w lewo lub w prawo ! ) - polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna, każda zmiana podaży pieniądza ( przesunięcie LM ) to zmiana produkcji. Y i LM IS Polityka monetarna : im bardziej stroma linia LM , tym większa skuteczność polityki monetarnej ( dla każdej linii IS ).

d ) tzw. pułapka płynności
tj. typowa IS , pozioma LM jest maksymalnie skuteczna, każda zmiana G to zmiana produkcji, brak efektu wypychania ( stopa procentowa nie ulega zmianie ) . Polityka fiskalna IS1 i IS0 LM Y IS2 Polityka monetarna nie daje efektu, np. dodatkowe pieniądze społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki ( stąd „pułapka” ) . Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na towary, manipulowanie podażą pieniądza nie jest skuteczne – to ekstremalny przypadek keynesowski.

e ) przypadek klasyczny tj. typowa IS , pionowa LM
Polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ( ze względu na maksymalny efekt wypychania ) ; prowadzi do zmian stopy procentowej, a nie do zmian produkcji. LM Y IS i Y bz !

e ) przypadek klasyczny tj. typowa IS , pionowa LM
Polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna. LM Y IS i LM2 LM1 Produkcję reguluje pieniądz, a nie popyt na towary – to podejście monetarystów.

Pytania : 1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną ( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków. 2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku centralnego, zamierzającego poprzez ekspansję monetarną ( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.

3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ). Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne. 4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej ( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych cenach, gdy linia IS ( - linia LM ) zmienia kąt nachylenia od poziomu ku pionowi ? 5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski ( „pułapka płynności” ) z przypadkiem klasycznym.

Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi :
Wykład VI – Rynek obrotów z zagranicą Na tym wykładzie z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko, obejmuje tylko : obroty bieżące ( X ) plus obroty kapitałowe ( R ) BP = X + R . Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi : BP = 0 ( równowaga BP ) BP > 0 ( nadwyżka BP ) BP < 0 ( deficyt BP ) Jeśli BP to suma tylko X plus R , to z założenia BP nie może być równoważony ani oficjalnymi transakcjami wyrównawczymi (OFF), ani obrotami tzw. II gospodarki . Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych ( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku pieniężnym ).

1. Wyprowadzenie funkcji BP
Saldo obrotów bieżących : X = Exp – Imp – m Y Saldo obrotów kapitałowych : R = a ( i – i’ ) gdzie : a - wrażliwość ruchów kapitałowych na zmiany stopy procentowej ( a > 0 ) i’ - przeciętna światowa stopa procentowa - krótkookresowo a oraz i’ = const. BP = X + R = 0 więc : i iE E YE BP Y nadwyżka BP deficyt BP i = Y i’ m Exp – Imp a

Przykładowa sytuacja : – obniżenie stopy procentowej ;
( rynek odizolowany !!! ) 2. Analiza funkcji BP a ) zmiany położenia punktu E na BP i i0 E0 Y0 BP Y i2 E2 Przykładowa sytuacja : – obniżenie stopy procentowej ; i1 E1 Y1 Y2 czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP ; wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ; obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ; równowaga w E1 . A po podwyższeniu stopy i ...

b ) zmiany położenia linii BP
Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP . i = Y i’ m Exp – Imp a Ale eksport i import są autonomiczne, niezmienne, zaś i’ oraz a z założenia są stałe. Czy BP jest nieruchoma ? W tych analizach – w zasadzie tak , bo z założenia w okresie krótkim volumen autonomicznych obrotów z zagranicą jest niezmienny. Ale może zmienić się wartość tych obrotów ( nawet w okresie bardzo krótkim), jeżeli uwzględnimy zmienność kursu walutowego - wtedy linia BP zmieni położenie.

jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej.
Kurs walutowy to cena jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Na przykład 1 USD = 3,0 PLN Jest to tzw. notowanie proste. Przy notowaniu prostym wzrost kursu ( tj. wzrost ceny ! ) oznacza osłabienie waluty krajowej ( np. 1 USD = 5,0 PLN ) . Skutek : rośnie wartość obrotów (za ten sam volumen obrotów mamy więcej złotówek) i następuje ruch BP w prawo. Skutek ? i0 i Y0 BP0 Y BP2 BP1 Przy spadku kursu ( tj. wzmocnieniu waluty krajowej ) – ruch BP w lewo.

c) zmiany kąta nachylenia BP
i = Y i’ m Exp – Imp a Zależą od m i od a , ale a = const. Wielkość m ( importochłonność / mobilność ) zależy od ograniczeń technologicznych ( mt ) i od ograniczeń administracyjnych ( ma ) m = mt + ma Wielkość mt jest w krótkim okresie stała . Wielkością ma państwo może manipulować.

Obniżenie mobilności – BP do pionu ( linia BP2 ) .
Wzrost mobilności ( tj. rozluźnienie ograniczeń administracyjnych ) zbliża BP do poziomu – linia BP1 . Obniżenie mobilności – BP do pionu ( linia BP2 ) . i Y BP0 BP2 BP1

3. Instrumenty polityki ekonomicznej
W formule BP występują różne wielkości – potencjalne narzędzia polityki . i = Y i’ m Exp – Imp a Z założeń i analizy wynika jednak, że : nie są instrumentami : a , i’ ani mt ( m = ma + mt ) ___ ____ a także Exp oraz Imp ; instrumentem może być kurs walutowy ( jeśli regulowany jest przez państwo ) ; zmianie ulega wtedy wartość obrotów autonomicznych i równolegle przesuwa się linia BP ; instrumentem jest ma – ale tu ważna reakcja partnerów ( retorsje za protekcjonizm ).

4. Współzależność 3 rynków
Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe rynki towarowy i pieniężny. Przykłady : Obroty kapitałowe - Obroty bieżące - przykład obniżenia eksportu : - to spadek popytu ogólnego, a więc spadek produkcji ( rynek towarowy ) , - czyli spadek popytu na pieniądz i obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) , - czyli ucieczka obcych kapitałów ( rynek obrotów z zagranicą ) . przykład napływu obcych kapitałów : - po wymianie na pieniądz krajowy oznacza to wzrost podaży pieniądza, a więc obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) , - czyli wzrost produkcji ( rynek towarowy ) , - a więc wzrost importu ( rynek obrotów z zagranicą ) . W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy na IS ( lub LM ), potem na LM ( lub IS ) a powrót do BP następuje od drugiej strony !

Wszystkie trzy rynki są powiązane, trzeba je rozpatrywać łącznie.
LM IS Y i E iE YE BP Model IS - LM - BP ( zwany modelem Fleminga - Mundella, wprowadzony do światowej ekonomii w 1962 roku ). Gospodarka otwarta jest w równowadze tylko wtedy, gdy równocześnie są zrównoważone 3 rynki ( przynajmniej ).

Pytania : Omów wyprowadzenie i podstawową analizę ( zmienność położenia punktu E ) funkcji równowagi na rynku obrotów z zagranicą ( linii BP ) . Przedstaw odpowiednie szkice graficzne. 2. Omów podstawowe instrumenty polityki ekonomicznej, jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank centralny ) na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną interpretację skutków działania tych instrumentów.

Wykład VII – Model gospodarki otwartej
- analizy Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym 1. Automatyczne równoważenie gospodarki otwartej a ) założenia : - ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ; - specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny również stałe ) . Interpretacja ekonomiczna : analiza dostosowania rynku towarowego i pieniężnego do stanu rynku obrotów z zagranicą. Interpretacja graficzna : nieruchoma linia BP (brak przesunięć - stały kurs walutowy, brak zmiany kąta nachylenia - stała mobilność); do równowagi prowadzi ruch punktu P ku E.

Założenia cząstkowe ( analityczne ) :
- stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być różne ( kombinacje 3 możliwych stanów na 3 rynkach ) – analiza obejmie tylko 2 wybrane sytuacje na 3 rynkach ; dotyczące wyłącznie nierównowagi na rynku obrotów z zagranicą ; sytuacja 1 – nadwyżka BP, i sytuacja 2 – deficyt BP ( w podręczniku jest też analiza dostosowań po równoczesnej nierównowadze na wszystkich trzech rynkach - do samodzielnego przestudiowania )

W punkcie E otrzymamy stabilną równowagę gospodarki otwartej.
(symbolicznie : I = S , L = M , BP  0 , BP > 0 ) b) sytuacja 1 Y i IS P1 LM LM1 ip BP E i1 YP YE Skutki dostosowań automatycznych : - broniąc kursu walutowego system bankowy skupi obce pieniądze ( część tej nadwyżki ), a to spowoduje wypływ pieniądza krajowego na rynek ; - wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ; - istniejąca w P1 nadwyżka BP stworzy presję na obniżenie kursu walutowego, a ten ma pozostać stały ( z założenia ) ; - a to spowoduje serię znanych skutków, w wyniku których wzrośnie produkcja. - otrzymamy ekspansję monetarną ( wymuszoną ! ) i linia LM przesunie się w prawo ; W punkcie E otrzymamy stabilną równowagę gospodarki otwartej.

Zniwelowanie nadwyżki BP
jest rezultatem trzech dostosowań rynkowych, „konsumujących” części tej nadwyżki : 1 - wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz krajowy ; 2 - odpływu części obcych kapitałów ze względu na obniżkę stopy procentowej ; 3 - wzrostu wydatków na import spowodowanego wzrostem produkcji. E BP LM1 YP YE ip i1 Y i IS P1 LM 1 2 3

( symbolicznie : I = S, L = M, BP  0, BP < 0 )
c) sytuacja 2 i IS LM P2 Y LM2 BP E Skutki dostosowań automatycznych : - a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie produkcji. - brak obcych walut stworzy presję na wzrost kursu, który z założenia ma być niezmienny ; - stopa procentowa zostanie podwyższona ; - system bankowy broniąc kursu musi sprzedać obce waluty, a to spowoduje obniżenie ilości pieniądza krajowego na rynku ; - otrzymamy restrykcję monetarną ( wymuszoną ! ) i linia LM przesunie się w lewo ; W punkcie E gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.

Zniwelowanie deficytu BP jest rezultatem trzech dostosowań rynkowych :
- sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ; - napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy procentowej ; - ograniczenie wydatków na import ze względu na obniżenie produkcji. Rezultaty ostateczne to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a więc „ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek ujemnego BP .

Trzeba zastosować politykę restrykcyjną, żeby „ochłodzić” gospodarkę .
2. Polityka ekonomiczna w gospodarce otwartej Założenia : - pozostają ogólne dotyczące IS – LM ( tj.: okres krótki, ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ; - pozostają specyficzne dotyczące BP ( tj.: kraj mały, kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny również stałe ) . założenia analityczne : - w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech rynków ; - ale według zgodnej oceny rządu i banku centralnego poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem . Trzeba zastosować politykę restrykcyjną, żeby „ochłodzić” gospodarkę .

LM1 Punkt wyjścia : wysoka równowaga a) restrykcja fiskalna Y Y0 i0 i IS0 LM0 BP E0 IS1 E2 E1 1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie popytu rządowego ( D G < 0 ) ; 4 - deficyt BP w punkcie E1 wymusi obronę kursu walutowego czyli spowoduje sprzedaż walut obcych przez system bankowy, co zmniejszy podaż pieniądza krajowego ; 2 – po obniżeniu popytu nastąpi obniżenie produkcji, tzn. linia IS0 przesuwa się w lewo do IS1 ; 7 - a w konsekwencji nastąpi zmniejszenie produkcji 6 - wobec obniżenia podaży pieniądza krajowego wzrośnie stopa procentowa ; 3 - a punkt równowagi rynku towarowego i pieniężnego przesuwa się do E1 ; 5 - nastąpi wymuszona restrykcja monetarna i LM0 przesunie się w lewo, do LM1 ; 8 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E2 .

- obniżenie produkcji ; Wniosek :
IS1 E1 LM1 Y Y0 i0 i IS0 LM0 BP E0 E2 Wyniki analizy mówią, że po przejściu E0  E1  E w gospodarce nastąpi ostatecznie : - obniżenie produkcji ; Wniosek : polityka fiskalna w gospodarce otwartej jest skuteczna, restrykcja doprowadziła do pożądanego przez rząd obniżenia produkcji - przy stabilnym kursie walutowym („bronionym” przez BC ) ! - obniżenie stopy procentowej ; - stabilna równowaga w E2 ( tj. w punkcie przecięcia trzech linii równowagi ). MakroEG

b) restrykcja monetarna
Punkt wyjścia : wysoka równowaga i Y0 i0 Y E0 IS0 LM0 BP LM1 E1 n 1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży pieniądza ( D M < 0 ) ; 2 - linia LM0 przesuwa się do LM1 (w lewo), następuje wzrost stopy procentowej i obniża się produkcja ; 6 - przesunie to linię LM1 w prawo ( wymuszona ekspansja monetarna ) ; 3 - interpretacja punktu E1 - stan trzech rynków ; 9 - gospodarka znajdzie się ponownie w punkcie E0 !!! 5 – broniąc kursu bank skupi nadwyżki walutowe, nastąpi wypływ pieniądza krajowego na rynek ; 8 - oraz wzrost produkcji ; 4 - jak dotąd restrykcja monetarna jest skuteczna ( obniżyła się produkcja ) , ale w E1 mamy nadwyżkę BP ; Polityka monetarna przy stałym kursie walutowym jest nieskuteczna, po restrykcji produkcja nie ulega zmianie. 7 - nastąpi obniżenie stopy procentowej ;

Mamy wolnorynkowe otwarcie gospodarki i wymienialność waluty
przy administracyjnym usztywnieniu warunków tej wymiany. Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała, że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona ekspansja. Przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana do zera ! Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu walutowego obniża skuteczność polityki monetarnej niekoniecznie do zera. Natomiast płynny kurs walutowy zmieni skuteczność polityki monetarnej, a także polityki fiskalnej.

Część II - Równowaga w gospodarce otwartej
- świat płynnego kursu walutowego 1. Skutki zmian kursu walutowego Z analiz linii BP wiemy, że zmiany kursu walutowego przesuwają ją równolegle w lewo lub w prawo. A linie IS i LM ? Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i importu, lecz również wpłynie na ich rozmiary. Po wzroście kursu eksport staje się tańszy dla zagranicznych nabywców. Rośnie więc popyt eksportowy. Import staje się droższy dla krajowych nabywców - obniża się popyt importowy. Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie popyt ogólny - linia IS przesuwa się w prawo ! Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy obcych walut do ich sprzedaży. Do systemu bankowego wpłyną obce pieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się podaż pieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc linia LM również przesunie się w prawo !

Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ :
trzy rynki IS w prawo LM w prawo BP w prawo BP0 LM0 IS0 Y i E0 i0 Y0 IS1 LM1 BP1 E1 Skutkiem wzrostu kursu walutowego ( tj. osłabienia waluty krajowej ) jest ożywienie gospodarcze ( wzrost produkcji i obniżka stopy procentowej ). Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ : - ceny krajowe ulegną zmianie ( wzrosną po wzroście kursu walutowego, co najmniej stosownie do podrożenia tzw. wsadu importowego ) ; Wzrost kursu walutowego przemieści wszystkie trzy powiązane linie równowagi w prawo . - na zmiany naszego kursu i naszych obrotów towarowych i kapitałowych zareagują partnerzy zagraniczni ( by na tych zmianach nie stracić ).

Analogicznie - Wzmocnienie waluty krajowej czyli
obniżka kursu przesunie trzy związane linie w lewo. LM2 BP0 LM0 IS0 Y i E0 i0 Y0 IS2 E2 BP2 Nastąpi wzrost stopy procentowej i obniżenie produkcji.

- w prawo po wzroście kursu ( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego );
Podsumowanie W warunkach płynnego kursu walutowego automatyczne zrównoważenie gospodarki otwartej następuje poprzez : - zmiany produkcji ( np. wzrost produkcji wymagający wzrostu wydatków na import - efektem jest redukcja nadwyżki BP ); - zmiany stopy procentowej ( np. obniżenie stopy w wyniku wymiany nadwyżek walut na pieniądz krajowy - efektem jest redukcja nadwyżki BP w wyniku „ucieczki” kapitału obcego ); - zmiany kursu walutowego, prowadzące do zmian wartości eksportu i importu oraz zmian volumenu obrotów z zagranicą . Graficzną interpretacją takich zmian są równoległe przesunięcia funkcji BP, a także IS i LM : - w prawo po wzroście kursu ( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego ); - w lewo po obniżeniu kursu ( tj. po wzmocnieniu pieniądza krajowego).

Polityka ekonomiczna 2. Zanim nastąpi zmiana kursu W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka fiskalna była skuteczna, natomiast polityka monetarna okazała się nieskuteczna – lub mało skuteczna, ponieważ obrona kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza, wymuszonych i przeciwnie skierowanych. Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno wewnątrz gospodarki, jak i w jej stosunkach z zagranicą. Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki. Skuteczność polityki monetarnej w warunkach sztywnego kursu można podnieść, jeśli bank centralny przeprowadzi specyficzną operację na „otwartym rynku”.

- restrykcja monetarna doprowadziła do obniżenia produkcji i do wzrostu stopy procentowej ;
- obniżył się więc import, a także napłynęły obce kapitały ; pojawiła się więc nadwyżka BP, a wraz z nią presja na zmianę kursu walutowego ; broniąc stabilności kursu BC musiał skupić tę nadwyżkę ; - wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza krajowego podziałała jak ekspansja monetarna i zredukowała skuteczność uprzedniej restrykcji . Ale można zatrzymać pieniądz krajowy w systemie bankowym sprzedając atrakcyjne elementy agregatu B ( np. wysoko oprocentowane bony skarbowe ) i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza ! To tzw. polityka sterylizacji, krótkookresowo podnosząca skuteczność polityki monetarnej. Przykład :

Płynny kurs walutowy zwiększa skuteczność polityki monetarnej.
3. Polityka monetarna przy płynnym kursie - na przykładzie restrykcji i Y IS0 LM0 BP0 E0 Y0 IS1 LM1 LM2 BP1 E2 E1 Y2 Y1 Jeśli BC broniąc stabilności kursu walutowego skupi nadwyżkę, nastąpi wypływ pieniądza krajowego i linia LM przesunie się w prawo redukując skuteczność restrykcji monetarnej. Przy płynnym kursie walutowym nadwyżka BP doprowadzi do wzmocnienia waluty krajowej i cały układ trzech powiązanych funkcji przesunie się w lewo ( jak wiemy z poprzednich analiz ) . Restrykcja przesunie linię LM w lewo, podniesie stopę procentową i obniży produkcję do Y1 Równowaga ustali się w punkcie E2 , Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie przesunięcie E0 do E2 . Powstanie jednak nadwyżka BP ( punkt E1 ) . Płynny kurs walutowy zwiększa skuteczność polityki monetarnej. a produkcja obniży się do Y2 .

4. Polityka fiskalna przy płynnym kursie
( na przykładzie restrykcji ) Y i IS0 LM0 BP0 E0 Y0 IS2 LM1 IS1 BP1 E1 E2 Y1 Y2 Restrykcja fiskalna ( D G < 0 ) przesunie IS w lewo do IS1 . Przy wysokiej mobilności ( BP bliska poziomu ) płynny kurs obniża skuteczność polityki fiskalnej ! n.b. analogiczna analiza przy niskiej mobilności prowadzi do innego wniosku - zob. podręcznik, punkt 5.6. Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1. Ale w E1 jest deficyt BP, wzrośnie więc kurs walutowy, co przesunie trzy powiązane linie w prawo ! Równowaga ustali się w E2 , przy produkcji Y2 . Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y2 .

. Pp LM1 Y Y0 i0 i IS0 LM0 BP0 E IS1 BP1 t Zamiast podsumowania ...
Przykład : jaką politykę należy zastosować, by osiągnąć pożądany cel gospodarczy, tj. by z wyjściowego E doprowadzić do równowagi w punkcie Pp ? Zamiast podsumowania ... LM1 Y Y0 i0 i IS0 LM0 BP0 E IS1 BP1 . Pp Takie (lub zbliżone) zadanie może pojawić sie na egzaminie, odpowiadając należy przedstawić podobną interpretację graficzną oraz poważne, rozbudowane omówienie interpretacji ekonomicznej. 2) W punkcie Pp jest więcej pieniądza, należy więc zastosować ekspansję monetarną ( linia LM przesunie się w prawo ). 1) W punkcie Pp jest większa produkcja, należy więc zastosować ekspansję fiskalną ( linia IS przesunie się w prawo ). t 3) Linia BP też musi przechodzić przez punkt Pp , należy więc zmienić mobilność (tj. kąt nachylenia) i / lub kurs walutowy (tj. przesunięcie równoległe).

Pytania : Omów przebieg dostosowań automatycznych, przywracających równowagę w gospodarce otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym – jako punkt wyjścia przyjmij sytuację X (dowolną). Przedstaw też graficzną interpretację analizy. 2. Omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym. Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy założenie o jednorazowym niewielkim szoku inflacyjnym ?

3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
na rynku towarowym ( - na rynku pieniężnym ; - na rynku obrotów z zagranicą ; - na trzech powiązanych rynkach ) w wyniku wzrostu ( - obniżenia ) kursu walutowego. 4. Porównaj ( też graficznie ) skuteczność polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym ( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej ( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej. Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?

Wykład VIII – Rynek pracy ( część I )
Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM – BP następuje poprzez krótkookresową funkcję produkcji Y = f ( N , K ) 1. Cechy rynku pracy ( wybrane ) - uwarunkowania pozaekonomiczne ; - segmentacja ; - ograniczona mobilność ; - ograniczona konkurencja ; - skłonność do monopolizacji.

a ) funkcja popytu na pracę :
2. Model rynku pracy ND N W PC a ) funkcja popytu na pracę : W = PC MPN (ND) gdzie MPN to krańcowy produkt pracy b ) funkcja podaży pracy : Niech g (NS) oznacza funkcję ujmującą indywidualne czynniki określające podaż pracy. Podaż pracy ustabilizuje się, gdy krańcowa g (NS) wyrówna się z płacą realną, tj. W / Pc . Stąd W = PC g (NS) Ns N W PC

c) równowaga rynku pracy Popyt na pracę równy podaży pracy ( ND = NS )
czyli po uproszczeniu MPN (ND) = g (NS) Krótkookresowa równowaga (stabilizacja) rynku pracy oznacza : - WED czyli poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców ( tj. pracownik wytwarza nie mniej, niż kosztuje ); - WES czyli poziom płac jest akceptowany przez pracowników ( tj. „przykrość pracy” jest nie większa od „przyjemności konsumpcji” ) ; - NE czyli taki poziom zatrudnienia, dzięki któremu wytwarzana jest produkcja, która równoważy rynek towarowy . W PC N ND NS Elementy analizy : E WE Przesunięcia linii podaży - przykłady Przesunięcia linii popytu - przykłady Ruch na liniach ND i NS zależy od poziomu płac . NE

3. Nierównowaga na rynku pracy
Dwa kierunki : za duża podaż, niedobór miejsc pracy za duży popyt, nadmiar miejsc pracy. Największym problemem jest bezrobocie . stopa bezrobocia = bezrobotni bezrobotni plus pracujący czyli łączne zasoby pracy Poważne znaczenie mają definicje. Bez ich jednoznaczności - pole do nieporozumień i różnorodnych manipulacji.

Bezrobotny nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek, odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ; chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ; gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy . To są aspekty realne, często dodaje się też aspekt prawny ( rejestracja w odpowiednim urzędzie pracy ) oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla bezrobotnych ). Konkretne rozwiązania ( przyjęte w danym kraju i w danym czasie ) mogą być różnorodne, prowadzą więc do innej definicji licznika stopy bezrobocia ( „właściwi” bezrobotni ) i jej mianownika ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus pracujący ) a inne definicje to inne wnioski o stopie bezrobocia !

Pracujący - przykładowe problemy definicyjne : - praca dorywcza ; - pracujący młodociani i staruszkowie ; - pracujący w rodzinnym gospodarstwie rolnym ; prywatni właściciele firm, zwłaszcza wielu firm ; praca w tzw. szarej strefie, praca nielegalna ; praca za granicą ...

należy odejść od krajowych/lokalnych definicji i przepisów
W porównaniach międzynarodowych (wg zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy i Eurostatu) należy odejść od krajowych/lokalnych definicji i przepisów -w Polsce to Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL), prowadzone przez GUS ( co kwartał, 55 tys. mieszkań ). Według BAEL ( w uproszczeniu ) : -pracujący : ( 15 lat i więcej ) w tygodniu poprzedzającym badanie przepracował zarobkowo przynajmniej 1 godzinę, niezależnie od statusu tej pracy lub miał pracę, ale jej nie wykonywał ( urlop, choroba itp. ) ; -bezrobotny : ( w wieku ) nie pracuje, ale aktywnie szuka pracy zarobkowej i jest gotowy szybko podjąć zaoferowaną pracę ; -pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy ( do ludności aktywnej zawodowo ). Wyniki BAEL są różne od tzw. bezrobocia rejestrowanego, ale: - są porównywalne międzynarodowo, - są realistyczne, - są wolne od manipulacji politycznych. MakroEG

Pytania : 1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada rynek pracy w porównaniu do innych rynków objętych modelowaniem typu IS-LM ? 2. Przedstaw ( też graficznie ) wyprowadzenie funkcji popytu / funkcji podaży / obu linii równowagi na rynku pracy.

Wykład IX – Rynek pracy ( część II )
1. Płace a bezrobocie a ) płace elastyczne W ND NS N WE NE ? NL to maksymalna podaż pracy. W3 Pracujący to NE , bezrobotni to ( NL - NE ) . W2 L E Nie pracują, bo warunkiem podjęcia pracy jest zgoda na obniżkę płac do W1. T W1 NL Szukają tylko dobrej pracy i płacy. To bezrobocie dobrowolne ( podobnie jak tzw. bezrobocie frykcyjne ). Przyczyna bezrobocia : za wysokie żądania płacowe. Natomiast wzrost płac ...

b) płace nieelastyczne ( za wysokie )
Przyczyny - np. siła ZZ, decyzje państwa o wysokiej n płacy minimalnej WE W NE N NS ND Poziom płac WE równoważy rynek pracy, ale usztywnienie nastąpiło przy W1 . Z B W1 E Wtedy pracuje N1 , a chce pracować N2 . N1 N2 Różnica ( N2 - N1 ) to bezrobocie wymuszone : bezrobotni są skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale nie mogą znaleźć pracy. Przyczyna bezrobocia : wygórowane płace.

Ale usztywnienie nastąpiło przy W2 .
c) płace nieelastyczne ( za niskie ) Przyczyna - np. silni pracodawcy WE W NE N NS ND Poziom płac WE równoważy rynek. Ale usztywnienie nastąpiło przy W2 . E C D W2 Pracuje N2 pracowników. N2 N3 A przedsiębiorcy chcą zatrudnić N3 . Różnica ( N3 – N2 ) to nadwyżka miejsc pracy, z reguły krótkookresowa . Przyczyna nierównowagi : zaniżone płace.

i ogranicza zatrudnienie do N1 .
2. Podaż pracy a bezrobocie ograniczenie podaży pracy Przyczyna - np. jakakolwiek dyskryminacja na rynku pracy WE W NE N NS 0 ND NS 1 W1 Z Zmniejszenie podaży pracy ( tj. NS w lewo ), C E podnosi płace do W1 i ogranicza zatrudnienie do N1 . N1 N2 Przy płacach W1 chce pracować N2 osób, lecz pracuje tylko N1 . Różnica ( N2 – N1 ) to bezrobocie wymuszone. Przyczyna : j.w.

Zwiększenie podaży pracy przesuwa NS w prawo.
wzrost podaży pracy ( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku szkolnego n czy wojskowego ) WE W N ND NE NS 0 Zwiększenie podaży pracy przesuwa NS w prawo. NS 1 E C Przy płacach WE chce pracować N1 osób. D W1 Jeśli płace obniżą się do W1, zatrudnienie wzrośnie do N2 . N2 N1 Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie, a bezrobocie wyniesie tylko ( N1 - N2 ) . Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie wymuszone równe ( N1 - NE ) . Przyczyny : wzrost podaży pracy + usztywnienie płac.

3. Popyt na pracę a bezrobocie
a) obniżenie popytu np. skutek obniżenia popytu na towary Obniżenie popytu przesuwa linię ND w lewo. WE W NE N NS ND0 ND1 E Z Jeśli płace obniżą się do W1 , K to zatrudnienie spadnie do N1 , W1 a bezrobocie wyniesie ( NE - N1 ) . N2 N1 Jeśli płace nie ulegną obniżce, będzie bezrobocie wymuszone równe ( NE - N2 ) . Przyczyny : recesja + sztywne płace.

b) wzrost popytu na pracę np. skutek wzrostu popytu na towary
WE W NE N NS ND0 ND1 Wzrost popytu przesuwa linię ND w prawo. A W1 E N1 Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do N1 , ale warunkiem jest wzrost płac do W1 . Dopóki nie spełnią tego warunku, będzie nadwyżka miejsc pracy równa ( N1 - NE ) . Przyczyna nierównowagi : ożywienie gospodarki.

4. Związki zawodowe a bezrobocie
ZZ walczą o pracę i płacę swoich członków, lecz również mają uprawnienia znacznie szersze, np. negocjują płacowe umowy zbiorowe i mają wpływ na kształt przepisów prawa pracy ; współdecydują więc o warunkach pracy i płacy wszystkich zatrudnionych !

2 – pracodawcy traktują to jako wzrost kosztów pracy
Przykład : 1 – ZZ powodują wprowadze-nie pakietu dodatkowych świadczeń pozapłacowych (np. bony świąteczne, wczasy) 2 – pracodawcy traktują to jako wzrost kosztów pracy NS1 WE W NE N NS ND W1 E1 E 3 – również dla pracowników pakiet oznacza wzrost „płac” 4 – w rezultacie linia NS przesuwa się w górę do NS1 N1 5 – praca wyraźnie drożeje, nowy punkt równowagi to E1 6 – najsłabsi przedsiębiorcy / pracodawcy zbankrutują lub zwolnią część pracowników pod groźbą bankructwa 7 – zatrudnienie obniży się do N1 8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy bezrobocie !

Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne ograniczenie podaży pracy .
Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie zapisów ustawowych określających minima kwalifikacyjne ( np. egzaminy „korporacyjne” ), warunkujące przyjęcie do pracy na konkretnym stanowisku. Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne ograniczenie podaży pracy . WE W NE N NS 0 ND NS 1 Zmniejszenie podaży pracy przesuwa NS w lewo do NS1 E1 E i ogranicza zatrudnienie do N1 . N1 „Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie.

Uchylamy założenie : ceny = const., ale nie chodzi o tzw. giętkość cen
5. Rynek pracy a inflacja a ) zmiana założeń Uchylamy założenie : ceny = const., ale nie chodzi o tzw. giętkość cen ( elastyczność zależną od gry popytu i podaży ), lecz o powszechne w praktyce zjawisko inflacji ( tj. PC > 1 ) .

Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych skutków gospodarczych, m.in. :
- zniechęca do podejmowania inwestycji , co zwiększa bezrobocie ; - wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy rachunek ekonomiczny ; - powoduje przypadkową redystrybucję dochodów. Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem pracy. Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego, więc uwzględniamy tylko tzw. szoki inflacyjne : - kosztowy ( wzrost kosztów „pcha” ceny w górę ) ; - dochodowy ( wzrost popytu „ciągnie” ceny w górę ) .

b ) postrzeganie inflacji
Strona podażowa : pracownicy widzą inflację jako wzrost cen artykułów konsumpcyjnych czyli wzrost kosztów utrzymania i spadek realnych wynagrodzeń ; - naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac nominalnych ; - jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami włącznie ), płace rosną.

Strona popytowa : przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen m.in. na towary przez siebie wytwarzane ; a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym popycie. W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję - warunkiem jest wzrost zatrudnienia, a on zależy głównie od wzrostu płac. Płace więc rosną.

Taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę
Całość rynku : W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu powodów, więc rosną dochody i popyt, a także koszty produkcji. Taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę ( inflacja dochodowa i kosztowa ). W gospodarce rozkręca się spirala inflacyjna ( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) . Sytuacja może stać się groźna ( hiperinflacja ! ). Jedynym prawdziwym wyjściem jest ilościowy wzrost produkcji ( wzrost jej volumenu ! ). Możliwe są jednak różne przypadki.

6. Analizy Przypadek I - przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako wzrost popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą zwiększyć zatrudnienie, warunkiem jest wzrost płac ; o wzroście płac decydują wyłącznie przedsiębiorcy, to przypadek dyktatu pracodawców ; pracownicy albo nie dostrzegają inflacji, albo nie mają siły do skutecznych żądań płacowych ; skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia, wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji.

N0 W0 W N NS ND0 ND1 W1 E1 E0 N1 FP N Y E1 Y1 Y0 E0 N0 N1

Przypadek II - pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac realnych, skutecznie żądają podwyżki płac ; - przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują pracobiorcy, to przypadek dyktatu pracowniczego ; - wymuszony wzrost płac przesuwa w górę linię podaży pracy, reakcją producentów jest zmniejszenie zatrudnienia i produkcji ; zmniejszenie produkcji napędza inflację, wygrana pracowników jest pozorna ( iluzja pieniężna ).

NS1 N0 W0 W N NS0 ND E1 W1 E0 N1 FP N Y E0 Y0 Y1 E1 N1 N0

Przypadek III równe siły obu stron rynku pracy, obie przyczyny powodują wzrost płac ; - linia popytu idzie w górę, linia podaży też ; - ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają zmianie ; - obniża się tylko wartość pieniądza ; to kompromis, który niczego nie rozwiązuje. Jest to tzw. przypadek klasyczny.

NS1 W0 W N NS0 ND0 N0 ND1 W1 E1 E0 Y0 = Y1 FP N N0 = N1 Y DY = 0 !

Przypadek IV To ogólny przypadek keynesowski, łagodniejszy od przypadku I ( ekstremalnego ) . Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy, oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją inflację, oni decydują o wzroście płac, ale pracownicy też coś wywalczą ! Obie linie zmieniają położenie ( „popyt bardziej” ) , rosną płace, zatrudnienie i produkcja, a przyczyna inflacji jest stopniowo likwidowana.

Czy jest inne wyjście z inflacji ? Tak, ale długookresowe.
Chodzi o zmianę FP - czyli wzrost wydajności pracy ( relacja Y/N ) dzięki inwestycjom i postępowi technicznemu. Wtedy wychodzeniu z inflacji może towarzyszyć wzrost płac realnych ( gdy wydajność rośnie szybciej niż płace ). W0 W N NS0 ND0 N0 ND1 NS1 E1 W1 N1 FP N Y Y1 Y0 N0 N1

Pytania : 1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje nierównowagi na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach elastycznych / przy płacach nieelastycznych za wysokich / za niskich. 2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ wzrostu / spadku podaży pracy / popytu na pracę na sytuacje nierównowagi na rynku pracy. 3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw przypadek I / II / III / IV .

Wykład X - Kompleksowy model równowagi makroekonomicznej
krótkookresowej równowagi makroekonomicznej 1. Konstrukcja modelu Ujęcie graficzne : do modelu gospodarki otwartej IS – LM - BP dodajemy model rynku pracy ( SR ) za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji ( Fp ) i powstaje kompleksowy model IS – LM – BP – SR .

Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań
definiujących funkcje równowagi 4 uwzględnionych rynków ( tj. : funkcje IS, LM, BP, ND, NS oraz Fp ). Cztery główne zmienne modelu to najważniejsze agregaty makroekonomiczne : Y produkcja ( dochód ) ; i stopa procentowa ; N zatrudnienie ; W - płace . Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości powyższych zmiennych, przy których cztery powiązane rynki są zrównoważone.

Do liczbowego rozwiązania modelu niezbędna jest znajomość wszystkich występujących w nim parametrów
( np.  ,  ,  , k , m , a ) , ( np. C , I , G , M , Exp , Imp ) . a także wielkości autonomicznych Znajomość tych wielkości to też warunek graficznie poprawnej lokalizacji linii równowagi w układzie współrzędnych, określenia kątów ich nachylenia i współrzędnych punktów przecięcia, - to znaczy określenia takiego położenia punktów wyróżnionych w analizach ( tj. E , P i Pp ) , które odpowiada realiom ekonomicznym ( przy uwzględnieniu koniecznych uproszczeń wynikających z założeń idealizacyjnych modelu ). Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować tylko „typowy” szkic graficzny.

Kompleksowy model krótkookresowej równowagi makroekonomicznej
IS LM BP E1 iE W (E) Pc YE W Pc Y NE E3 E2 Fp C B NS ND N Kompleksowy model krótkookresowej równowagi makroekonomicznej

2. Możliwości wykorzystania modelu
Uwagi wstępne : Bez poznania wartości liczbowej wszystkich składników wszystkich funkcji równowagi musimy pozostać przy analizach tylko graficznych. Dają one odpowiedź : - co do logiki przebiegu dostosowań automatycznych ; - co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia polityki ekonomicznej ; - ale nie co do siły ( wartości numerycznej ) tych zmian . Do rozumienia gospodarki to wystarcza, do prowadzenia polityki gospodarczej - nie !

Działanie modelu : Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy procentowej i poziom produkcji, równoważące podaż z popytem. Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia, niezbędny do uzyskania tej produkcji. A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki zapewni takie zatrudnienie. Otrzymujemy gospodarkę zrównoważoną – na wszystkich rozpatrywanych rynkach ! Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek zegara możemy badać powiązane dostosowania automatyczne przebiegające na różnych rynkach ( od IS do SR ) . Model pozwala opisać gospodarkę rynkową, zrozumieć jej funkcjonowanie, przewidywać jej reakcje na bodźce losowe. ekonomia opisowa

Analizy modelu pozwalają wybrać prowadzącą do pożądanych celów.
Model pozwala też badać skutki polityki ekonomicznej ( fiskalnej i monetarnej ) - od skutków na rynku towarowym / pieniężnym aż do skutków na rynku pracy. Czasem jednak to rynek pracy ma znaczenie decydujące. Model umożliwia też taką analizę ( w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara ) . Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub obniżenia podaży pracy, popytu na pracę oraz poziomu płac, wynikające z przyczyn ekonomicznych i pozaekono-micznych mogą wymagać zmian polityki gospodarczej. Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy zostanie przez gospodarkę wchłonięta , jeśli nastąpi odpowiednie ożywienie produkcji - np. dzięki ekspansji fiskalnej. Podobnie inne decyzje ( np. kształtowanie stopy procentowej czy podatkowej bądź politykę HZ ), można dostosować do zmian na rynku pracy. ekonomia normatywna Analizy modelu pozwalają wybrać politykę ekonomiczną prowadzącą do pożądanych celów.

3. Założenia analiz Założenia ogólne : - stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność produkcji ; - gospodarka otwarta, a w niej : - płynny kurs walutowy - stała, ale wysoka mobilność - założenie o kraju małym . Założenia analityczne (cząstkowe ) : - przedstawione zostaną wyłącznie analizy syntetyczne ( a ) dostosowań automatycznych i ( b ) skutków polityki gospodarczej .

a ) dostosowania automatyczne - synteza
B C IS LM BP E Fp NS ND N NE YE iE i W Pc (E) . P tj. odpowiednie wartości i,Y,N i W Punkt wyjścia : dowolne P = E Dostosowania : - 3 rynki - odpowiednie zmiany i oraz Y ; - wędrówka P ku E ; - poprzez Fp tłumaczenie na zmiany N i W . Równowaga w E . Uwaga ! Linie IS , LM i BP mogą zmienić położenie ( z założenia ceny są stałe, ale kurs walutowy może być płynny ! )

. b ) skutki polityki ekonomicznej - synteza
Punkt wyjścia : równowaga, ale problem Pp Y A B C IS LM BP E Fp NS ND N NE YE iE i W Pc (E) . Pp b - polityka fiskalna (D G) zmienia położenie IS (tu : ekspansja) ; - polityka monetarna (D M) zmienia położenie LM (tu : restrykcja); - BP nie ulega przesunięciu, gdy kurs jest stabilny ; - ale można zmienić jej kąt nachylenia ( inne ma ) ; - w efekcie zmiany i oraz Y przesuwają E ku Pp , ( jaką politykę gospodarczą należy zastosować, by osiągnąć równowagę w pożądanym miejscu Pp ? ) - a poprzez Fp tłumaczone są na zmiany N i W . Nowa równowaga w Pp.

Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu walutowego ) ; praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną zmienione ( osłabione lub wzmocnione ) przez możliwe dostosowania cenowe ( np. zmiana cen jako możliwy skutek polityki fiskalnej / dodatkowego popytu lub polityki monetarnej / dodatkowej podaży pieniądza ) ; czyli zmieni się też skuteczność polityki ekonomicznej ( na lub na - ) .

Pytania : Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie zachodzić będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce otwartej o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym - przyjmij Pi jako punkt wyjścia . Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

2. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym, jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach. Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować, by gospodarka osiągnęła pożądany punkt Pp ? Jakim zmianom ulegnie skuteczność tej polityki ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

3. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) politykę ekonomiczną, jaką może zastosować rząd ( - bank centralny ), by doprowadzić do wchłonięcia przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy, zwiększonej w wyniku wyżu demograficznego ( - do praktycznej realizacji politycznie motywowanej decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ). Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym. Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych rynkach.

Wykład XI – Cykl koniunkturalny
1. Pomiar dynamiki gospodarczej W okresie długim zmienia się popyt ( AD ) i produkcja ( AS ) czyli ogólna aktywność ekonomiczna ( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie itd. ) . - brutto czy netto ? ceny bieżące czy inne ? co ze zmianą liczby ludności ? co ze zmianą struktury i jakości produkcji ? co z porównywalnością w przestrzeni ( międzynarodową ) ? Syntetyczny miernik rocznych efektów tych zmian to produkt krajowy : - itd., np. zmiany terytorialne

Ale brak lepszego miernika !
Rozwiązanie umowne : realny produkt krajowy brutto per capita w USD . Wady : tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie nagromadzony poziom majątku produkcyjnego i dobrobytu społecznego ; wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia ( np. czas wolny, środowisko przyrodnicze ) ; tylko towarowa produkcja rejestrowana, brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ; brak uwzględnienia sposobu podziału ( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ; trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto ?, waluta głównego partnera ?, siła nabywcza ? ) ; problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ; itd. Ale brak lepszego miernika !

2. Rodzaje dynamiki gospodarczej
1 wahania przypadkowe przyczyny wewnętrzne ( np. klęski żywiołowe ) ; przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) . Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie : co by było, gdyby nie było ... 2 wahania sezonowe przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja rolna ) ; przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ; Usunięcie trudne ...

Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i sezonowych widać regularność zmian, okresy ekspansji i recesji. 3 cykl koniunkturalny periodyczne fluktuacje całej aktywności ekonomicznej, okresy przyspieszenia i zwolnienia ; powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ; zniekształcenia jako skutki interwencji państwa ( polityki antycyklicznej ) ; podobieństwa nie tylko objawów, lecz mechanizmów, przyczyn. 4 trend rozwojowy gospodarki dominująca tendencja długookresowa ( wzrost, stagnacja, regres ) ; widoczna po oczyszczeniu z wahań koniunkturalnych.

3. Klasyfikacja teorii cyklu
I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest ? ) np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, depresja ; 3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ; 2 fazy : przemienne okresy ożywienia i recesji . II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego przyczyny, tj. nie tylko jaki jest ?, lecz też dlaczego jest ? Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne ) oraz koncepcje endogeniczne ( ekonomiczne ) : - głównie przyczyny inwestycyjne i związane z drugim czynnikiem produkcji – pracą III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu - tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej

- najistotniejsze są dwa punkty zwrotne i przyczyny zmian
Ujęcie współczesne : - najistotniejsze są dwa punkty zwrotne i przyczyny zmian G PKB G – górny punkt zwrotny G D D – dolny punkt zwrotny D Pełny cykl t Pełny cykl Ujęcie 2-fazowe - ożywienie i recesja

Założenia keynesowskie, model oparty na relacji
4. Model Kaldora Założenia keynesowskie, model oparty na relacji pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami. W długim okresie oszczędności są nie stałą, lecz rosnącą funkcją dochodu. Inwestycje są rosnącą funkcją dochodu, ale ten wzrost jest zmienny ! Y S I Y

Równowaga krótkookresowa
Model Kaldora to nałożenie obu funkcji : I Y S , S I C I = S - równowaga B gdy I < S – produkcja maleje gdy I > S – produkcja rośnie A Równowaga krótkookresowa Interpretacja punktów i obszarów pomiędzy nimi : A, B, C. niestabilna stabilna stabilna

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):
- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w górę, do I1 ; - obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w dół, do S1 ; - w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać . A B C I S I1 S1 A = B Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden punkt , potem „znikną”.

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):
- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w górę, do I1 ; - obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w dół, do S1 ; - w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać . A B C I S C I1 gdy I < S – produkcja maleje gdy I > S – produkcja rośnie S1 Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden punkt , potem „znikną”. Skutek ? Pozostanie punkt C jako jedyny punkt przecięcia . To ożywienie gospodarcze ( skok produkcji z A do C ).

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :
- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w dół, do I2 ; - wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w górę, do S2 ; - w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać . A B C I S S2 I2 B = C Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden, potem „znikną”.

W efekcie otrzymujemy model cyklu koniunkturalnego .
Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) : - obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w dół, do I2 ; - wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w górę, do S2 ; - w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać . I2 A B C I S S2 gdy I < S – produkcja maleje gdy I > S – produkcja rośnie A Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden, Punkt A będzie jedynym punktem przecięcia. potem „znikną”. Skutek ? Faza recesji gospodarczej (skok z C do A). W efekcie otrzymujemy model cyklu koniunkturalnego .

Pytania : 1. Omów podstawowe problemy związane z wykorzystaniem PKB do pomiaru dynamiki gospodarczej. 2. Wykorzystując model Kaldora omów ( i przedstaw graficznie ) mechanizm przejścia gospodarki do fazy ożywienia ( - recesji ).

Wykład XII – Teorie wzrostu gospodarczego
1. Istota teorii wzrostu gospodarczego - przedmiot : długookresowa dynamika gospodarcza metoda : - obserwacja danych i ich „oczyszczenie” z wahań ; - wykrycie zależności ( funkcja produkcji ) ; - formuła tempa wzrostu produkcji ( r = ? ). cel : - zbadanie, poznanie, wyjaśnienie, przewidywanie procesu wzrostu ( ekonomia opisowa ) ; - dostarczenie podstaw długookresowej polityki gospodarczej, symulacja, określenie warunków działania i skutków poszczególnych instrumentów polityki ekonomicznej ( ekonomia normatywna ) .

2. Klasyfikacja teorii wzrostu
Kryterium I : główny czynnik wzrostu ( ekonomia opisowa ) - waga rolnictwa i zasobów naturalnych ; - waga pracy ; - waga kapitału ; - waga inwestycji ; waga nauki i postępu technicznego ; waga informacji i regulacji ; - waga kapitału ludzkiego. Kryterium II : tempo postulowanego wzrostu ( ekonomia normatywna ) - koncepcje wzrostu przyspieszonego ; koncepcje wzrostu zerowego; - koncepcje wzrostu zrównoważonego . Kryterium III : baza teoretyczna - tyle teorii, ile szkół !

Współczesne praktyczne problemy wspólne
( przykładowe ) : - ile inwestować ? - jak inwestować ? - gdzie inwestować ? jak kształtować relację : gospodarka - środowisko przyrodnicze ? co z problemem własności ? - jak rozwiązywać konflikty wokół inwestycji publicznych, dotacji, kredytów ...

3. Model Domara Założenia ( wybrane ) : - gospodarka jest dwusektorowa ; - w wyjściowym punkcie analizy jest równowaga ; - rezerwy czynników produkcji są wykorzystane ( też zasoby pracy ) ; - wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału ( aparatu produkcyjnego ), a ten - funkcją inwestycji ; - inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są natychmiastowe ( brak odroczeń ) ; - równowaga procesu wzrostu ma miejsce wtedy, gdy dynamika obu efektów jest taka sama.

Efekt popytowy : D AD = D I w
gdzie : w = = 1 - c s Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji. Efekt podażowy : D ZP = I e gdzie : ZP zdolności produkcyjne, e efektywność inwestycji Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją inwestycji. Równowaga dynamiczna, gdy D AD = D ZP , tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe. Jeśli D I w = I e , to łatwo obliczyć, że = e s D I I Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji ( z założenia brak opóźnień - gdy rośnie popyt, rosną inwestycje, rośnie też sama produkcja ), więc r = e s

Wzrost zrównoważony wymaga więc : -. pełnego wykorzystania zasobów -
Wzrost zrównoważony wymaga więc : - pełnego wykorzystania zasobów - stałego przyrostu inwestycji. Według Domara gospodarka rynkowa nie jest w stanie zapewnić samodzielnie trwałej realizacji tych warunków. Dla osiągnięcia i utrzymania wzrostu zrównoważonego interwencja państwa jest konieczna, by umieścić gospodarkę na tzw. ostrzu noża - tj. państwowa polityka pro-popytowa i pro-inwestycyjna jest niezbędna . Jeśli r  e s , to nastąpi przegrzanie lub recesja czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony.

Pytania : Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie wzrostu gospodarczego ? Przedstaw też podstawowe kryteria ich klasyfikacji. Omów założenia i istotę teorii wzrostu gospodarczego E. Domara. Posługując się modelem Domara omów skutki sytuacji, w której r < es ( lub r > es ) .

Elementarne modele makroekonomiczne

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Elementarne modele makroekonomiczne"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Elementarne modele makroekonomiczne

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Elementarne modele makroekonomiczne"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres