Podstawy prawa Prawo cywilne – dokończenie

Prezentacja na temat: "Podstawy prawa Prawo cywilne – dokończenie"— Zapis prezentacji:

1 Podstawy prawa Prawo cywilne – dokończenie
grupy WEMGS1-1111, WEMGS1-1112, WEMGS1-1113

2 Prawo cywilne Osoby fizyczne
Zdolność prawna – zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Nabycie – z chwilą urodzenia się (żywego) Utrata – z chwilą śmierci Zdolność do czynności prawnych – zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Może być: pełna – osoby, które ukończyły 18 r.ż., oraz kobiety, które ukończyły 16 r.ż. i za zgodą sądu zawarły związek małżeński ograniczona – małoletni pomiędzy 13 a 18 r.ż. oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo brak – małoletni poniżej 13 r.ż. oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

3 Prawo cywilne Ubezwłasnowolnienie:
całkowite – osoba, która ukończyła 13 r.ż., może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem częściowe – osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo, jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw Za ubezwłasnowolnionego całkowicie działa opiekun, natomiast dla ubezwłasnowolnionego częściowo ustanawia się kuratora.

4 Prawo cywilne Uznanie za zmarłego:
standardowo – po upływie 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według wiadomości zaginiony jeszcze żył; gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 r.ż., wystarcza upływ 5 lat; uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata w związku z katastrofą – po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa powietrzna lub morska albo inne szczególne zdarzenie jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu – bieg sześciomiesięcznego terminu, po upływie którego można uznać zaginionego za zmarłego, rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem 2 lat od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość zaginięcie w związku z innym bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia – po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać

5 Prawo cywilne Osoby prawne: element ludzki element majątkowy
element organizacyjny cel Podział osób prawnych: typu instytucjonalnego – tworzone przez państwo w drodze aktu władczego typu zrzeszeniowego – tworzone w drodze porozumień o celach gospodarczych o celach niegospodarczych

6 Prawo cywilne Rodzaje osób prawnych: Skarb Państwa spółki kapitałowe
przedsiębiorstwa państwowe banki państwowe jednostki organizacyjne spółdzielnie fundacje stowarzyszenia (nie wszystkie) inne jednostki organizacyjne np. kościoły, związki wyznaniowe, związki zawodowe Osoby prawne posiadają zdolność prawną i pełną zdolność do czynności prawnych.

7 Prawo cywilne Czynności prawne – to takie czynności osób fizycznych/prawnych, które zmierzają do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

8 Prawo cywilne Oświadczenie woli – taki przejaw woli, który w sposób dostateczny wyraża zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Treść czynności prawnej kształtują: oświadczenie woli przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnej zasady współżycia społecznego ustalone zwyczaje

9 Prawo cywilne Klasyfikacja czynności prawnych: jednostronne dwustronne
rozporządzające – powodują przeniesienie jakiegoś prawa na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie zobowiązujące – stanowią zobowiązanie do dokonania świadczenia w przyszłości odpłatne nieodpłatne konsensualne – do zawarcia wystarcza złożenie oświadczenia woli realne – oprócz złożenia oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy

10 Prawo cywilne Przesłanki ważności czynności prawnych:
osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego czynność prawna musi być dokonana w przewidzianej formie czynność prawna musi być wolna od wad

11 Prawo cywilne Nieważność czynności prawnej:
bezwzględna – każdy może się na nią powołać i jest brana pod uwagę z urzędu, np. brak świadomości czy swobody, pozorność względna – przysługuje oznaczonej osobie i umożliwia uchylenie się od skutków dokonanej czynności prawnej

12 Prawo cywilne Wady oświadczenia woli:
brak świadomości lub swobody – może mieć charakter trwały lub przejściowy, a brak swobody może polegać np. na stosowaniu przymusu; powodują nieważność czynności (art. 82 kc) pozorność – złożenie oświadczenia woli za zgodą drugiej strony dla pozoru nie wywołuje skutków wywołuje skutki inne niż wynika to z treści pozornej czynności Pozorność powoduje nieważność czynności i nie wywołuje skutków prawnych (art. 83 §1 kc) błąd – mylne wyobrażenie osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia; błąd umożliwia cofnięcie skutków oświadczenia woli (art. 84 §1 kc), jeżeli kontrahent wiedział o błędzie, przemilczał błąd lub z łatwością mógł go zauważyć: błąd istotny – gdyby nie błąd, osoba nie złożyłaby oświadczenia woli tej treści błąd dotyczący treści czynności, a nie pobudek

13 Prawo cywilne Wady oświadczenia woli c.d.:
podstęp – błąd celowo wywołany przez drugą stronę Uchylenie się od skutków błędu (także podstępu) – na piśmie w ciągu roku od wykrycia (art. 88 §2 kc) groźba – przymus psychiczny w celu wymuszenia oświadczenia woli (niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe); groźba musi być bezprawna; uchylenie się od skutków – na piśmie w ciągu roku od ustania stanu obawy (art. 88 §2 kc)

14 Prawo cywilne Zawarcie umowy: oferta – złożenie i przyjęcie oferty
oferent oblat składa ofertę przyjmuje ofertę *art. 71 kc – ofertą nie są reklamy, cenniki, gazetki promocyjne określony w ofercie Termin przyjęcia oferty brak wskazania terminu w ofercie oferta złożona w obecności oferta złożona np. listownie drugiej osoby przyjęcie niezwłoczne przyjęcie powinno nastąpić z uwzględnieniem czasu na dotarcie, zastanowienie, odpowiedź

15 Prawo cywilne Zawarcie umowy c.d.: aukcja i przetarg (art. 701-705 kc)
Etapy: ogłoszenie aukcji/przetargu zgłaszanie ofert przyjęcie oferty Aukcja: ustna lub przy pomocy środków umożliwiających bezpośredni kontakt ogłaszający aukcję oczekuje coraz korzystniejszych ofert do zawarcia umowy dochodzi w chwili wyboru najkorzystniejszej oferty – przez przybicie

16 Prawo cywilne Zawarcie umowy c.d.: Przetarg:
pisemne zgłaszanie ofert w terminie wskazanym w ogłoszeniu po zamknięciu – wybór oferty najkorzystniejszej albo brak wyboru jakiejkolwiek oferty *wadium – suma pieniędzy wpłacana przez składającego ofertę lub zastaw ustanowiony przez niego, zabezpieczający zawarcie umowy; wadium zwracane jest w przypadku niewybrania oferty negocjacje – strony uzgadniają kolejno postanowienia umowy. Do zawarcia umowy dochodzi, gdy strony dojdą do porozumienia we wszystkich sprawach.

17 Prawo cywilne Forma czynności prawnych – wynika z ustawy lub umowy:
pisemna – ad solemnitatem (pod rygorem nieważności), ad probationem (dla celów dowodowych), ad eventum (dla wywołania pewnych skutków) pisemna z datą pewną – potwierdzoną notarialnie/przez organ, z chwilą zamieszczenia wzmianki w dokumencie urzędowym, w razie śmierci jednej ze stron podpisanych na dokumencie pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem akt notarialny inna np. elektroniczna z tzw. bezpiecznym podpisem

18 Prawo cywilne Wykładnia oświadczenia woli – musi uwzględniać cel i zamiar dokonania czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczenia.

19 Prawo cywilne PRZEDSTAWICIELSTWO
Przedstawicielstwo ustawowe Pełnomocnictwo rodzice opiekun/kurator ogólne – forma pisemna rodzajowe szczególne mocodawca – musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych pełnomocnik – może posiadać ograniczoną zdolność do czynności prawnych

20 Prawo cywilne Przedawnienie roszczeń:
żeby dłużnik nie był przez cały czas zagrożony możliwością zgłoszenia roszczenia po upływie czasu dochodzenie roszczenia mogłoby napotkać na trudności np. dowodowe jeżeli wierzyciel długo nie dochodzi roszczenia, tzn. nie jest zainteresowany

21 Prawo cywilne Termin przedawnienia: 6 lat – standardowo
3 lata – świadczenia okresowe 3 lata – świadczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 3 lata – roszczenia z czynów niedozwolonych 20 lat – roszczenia z tytułu zbrodni i występku 1 rok – roszczenia z tytułu umowy przewozu 2 lata – roszczenia z tytułu świadczenia usług hotelowych i gastronomicznych

22 Prawo cywilne Skutki przedawnienia:
możliwość uchylenia się od spełnienia świadczenia – tylko z inicjatywy dłużnika świadczenie przekształca się w tzw. świadczenie naturalne dłużnik może zrzec się zarzutu przedawnienia

23 Prawo cywilne Zawieszenie biegu przedawnienia:
rodzice-dzieci – na czas trwania władzy rodzicielskiej opiekun/kurator-osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych – na czas sprawowania opieki/kurateli małżonkowie – na czas trwania małżeństwa siła wyższa – na czas trwania przeszkody

24 Prawo cywilne Przerwanie biegu przedawnienia: czynność przed sądem
uznanie roszczenia

25 Prawo cywilne Rzecz – przedmiot materialny, mający charakter samoistny, tzn. na tyle wyodrębniony, że może samodzielnie występować w obrocie. Część składowa – wszystko, co nie może być odłączone od rzeczy bez zmiany istoty całej rzeczy lub bez zmiany części składowej. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych, np. klatka schodowa w budynku Przynależności – rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem i pozostające z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi, np. kluczyki od samochodu.

26 Prawo cywilne Podział rzeczy: nieruchomości i ruchomości
podzielne i niepodzielne indywidualnie oznaczone i oznaczone gatunkowo znajdujące się w obrocie i wyjęte z obrotu zużywalne i niezużywalne

27 Prawo cywilne Prawo własności – prawo do korzystania i rozporządzania rzeczą. Roszczenia windykacyjne – przysługują właścicielowi w razie faktycznego pozbawienia go władztwa nad rzeczą. Chronią uprawnienie do posiadania rzeczy. Roszczenia negatoryjne – przysługują właścicielowi przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Dają możliwość żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zaniechania naruszeń. Współwłasność: łączna – nie można określić wielkości udziałów każdego z współwłaścicieli, a każdy z współwłaścicieli ma prawo do całej masy majątkowej w częściach ułamkowych – każdy z współwłaścicieli posiada udział w rzeczy wspólnej i może bez zgody współwłaścicieli rozporządzać swoim udziałem.

28 Prawo cywilne Nabycie prawa własności:
nabycie pierwotne – nacjonalizacja, wywłaszczenie, zasiedzenie, znalezienie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej, połączenie, pomieszanie i przeistoczenie nabycie wtórne – w drodze umowy (sprzedaż, darowizna, zamiana), dziedziczenie, nabycie majątku przy łączeniu osób prawnych. Nabycie od osoby nieuprawnionej – ochrona nabywcy w dobrej wierze. Zasiedzenie: termin zasiedzenia nieruchomości – 20 lat w dobrej wierze/ 30 lat w złej wierze termin zasiedzenia ruchomości – 3 lata. Znalezienie – termin do odebrania rzeczy: 1 rok od wezwania do odebrania rzeczy 2 lata bez wezwania do odebrania rzeczy *znaleźne – 10% wartości znalezionego przedmiotu.

29 Prawo cywilne Użytkowanie wieczyste – ustanawiane jest na: 40 lat

30 Prawo cywilne Ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie zastaw
służebność – osobista lub gruntowa spółdzielcze prawa do lokalu – własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

31 Prawo cywilne Księgi wieczyste: domniemanie prawdziwości
rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych (ochrona osób działających w zaufaniu do treści księgi) działy księgi wieczystej: I – opis nieruchomości, II – właściciel, III – prawa rzeczowe obciążające nieruchomość, IV - hipoteka

32 Prawo cywilne Posiadanie – składają się na nie element fizyczny (corpus) w postaci możności władania rzeczą tak jak osoba, której do rzeczy przysługuje prawo, i element psychiczny (animus) w postaci woli wykonywania względem rzeczy określonego prawa dla siebie. Posiadanie: samoistne – władanie rzeczą tak jak właściciel zależne – władanie rzeczą w zakresie innego prawa niż prawo własności, np. użytkowania Skutki posiadania: domniemania, że posiadacz jest posiadaczem samoistnym, że istnieje ciągłość posiadania, że posiadacz jest posiadaczem w dobrej wierze możliwość nabycia własności w drodze zasiedzenia ochrona posiadania

33 Prawo cywilne Wierzytelność – uprawnienie do żądania spełnienia określonego świadczenia wynikającego ze stosunku zobowiązaniowego, którego może domagać się od dłużnika wierzyciel Dług – świadczenie wynikające ze stosunku zobowiązaniowego, którego może domagać się wierzyciel Zobowiązanie solidarne – rodzaj zobowiązania charakteryzujący się tym, że po stronie uprawnionej lub zobowiązanej występuje wielość podmiotów.

34 Prawo cywilne Źródła zobowiązań: czynności prawne czyny niedozwolone
akty administracyjne inne zdarzenia np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie

35 Prawo cywilne Odpowiedzialność cywilna: kontraktowa – z umów
deliktowa – z czynów niedozwolonych Zasady odpowiedzialności cywilnej: na zasadzie winy na zasadzie ryzyka na zasadzie słuszności na zasadach współżycia społecznego Zwolnienie z odpowiedzialności – siła wyższa – brak możliwości przewidzenia zdarzenia, brak możliwości zapobieżenia zdarzeniu, zdarzenie musi pochodzić z zewnątrz. Szkoda – obejmuje stratę i utracone korzyści - naprawienie szkody. W przypadku naruszenia dóbr osobistych – krzywda – zadośćuczynienie za krzywdę.

36 Prawo cywilne Rodzaje umów: nazwane nienazwane mieszane
jednostronnie zobowiązujące dwustronnie zobowiązujące odpłatne nieodpłatne konsensualne realne

37 Prawo cywilne Umowa przedwstępna – umowa, poprzez którą strony zobowiązują się do zawarcia umowy w przyszłości. Jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom co do formy przyrzeczonej, można dochodzić zawarcia przyrzeczonej.

38 Prawo cywilne Czyny niedozwolone:
odpowiedzialność za własne czyny – wina, poczytalność, obrona konieczna, stan wyższej konieczności, samopomoc odpowiedzialność za cudze czyny – za osoby niepoczytalne, za podwładnych, za osobę, której powierzona została czynność odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych odpowiedzialność przedsiębiorstw stosujących siły przyrody odpowiedzialność posiadaczy mechanicznych środków komunikacji odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiedzialność za zwierzęta odpowiedzialność za wyrzucenie, wylanie lub spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia odpowiedzialność za zawalenie się budowli

39 Prawo cywilne Wykonanie zobowiązań – miejsce i czas wykonania, dowód wykonania zobowiązań. Skutki niewykonania zobowiązań – odpowiedzialność kontraktowa, ciężar dowodu, niemożność świadczenia, zwłoka dłużnika. Zgaśnięcie zobowiązań: świadczenie w miejsce wykonania (dłużnik proponuje wierzycielowi zamiast wykonania zobowiązania inne świadczenie) potrącenie odnowienie (dłużnik za zgodą wierzyciela zobowiązuje się świadczyć coś innego albo to samo z innej podstawy prawnej) złożenie do depozytu sądowego zwolnienie z długu zmiana wierzyciela lub dłużnika (przejęcie długu, cesja wierzytelności)

40 Prawo cywilne Dziedziczenie z ustawy:
w pierwszej kolejności – dzieci i małżonek – dziedziczą w częściach równych, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku, jego udział w częściach równych przypada jego dzieciom (ta zasada jest odpowiednio stosowana do dalszych zstępnych) w przypadku braku wstępnych – rodzice i małżonek – każde z rodziców dziedziczy ¼ spadku, a małżonek ½ spadku w przypadku braku małżonka – rodzice – dziedziczą w częściach równych w przypadku gdy jedno z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku – żyjący rodzic i rodzeństwo spadkodawcy – rodzeństwu przypada udział, który należałby się nieżyjącemu rodzicowi w przypadku gdy któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku – jego udział przypada jego zstępnym w przypadku gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, brak jest rodzeństwa – żyjący rodzic i małżonek spadkodawcy dziedziczą po ½ całości spadku

41 Prawo cywilne Dziedziczenie ustawowe c.d.:
w przypadku braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych – całość spadku dziedziczy małżonek spadkodawcy w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa – całość spadku dziedziczą dziadkowie w częściach równych w przypadku gdy któreś z dziadków nie dożyło chwili otwarcia spadku – jego udział przypada jego zstępnym, a gdy nie ma zstępnych – jego udział przypada w częściach równych pozostałym dziadkom w przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy – spadek przypada pasierbom (dzieciom nieżyjącego małżonka spadkodawcy) w przypadku braku małżonka, krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy – spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy

42 Prawo cywilne Dziedziczenie testamentowe – forma testamentu: zwykła
testament holograficzny (testament własnoręczny) testament notarialny testament allograficzny (testament sporządzony przed wójtem/burmistrzem/prezydentem miasta/starostą/marszałkiem województwa/sekretarzem powiatu albo gminy/kierownikiem urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch świadków) szczególna testament ustny (w przypadku obawy rychłej śmierci, oświadczenie złożone w obecności co najmniej trzech świadków) testament podróżny (sporządzony podczas podróży polskim statkiem morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków) testament wojskowy (tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo w czasie przebywania w niewoli)

43 Prawo cywilne Zachowek – należy się spadkobiercom, którzy byliby powołani do dziedziczenia z ustawy, ale nie zostali powołani do spadku w drodze testamentu: jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – wysokość zachowku wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał w innych przypadkach – wysokość zachowku wynosi ½ wartości udziału spadkowego, który przypadałby spadkobiercy

44 Prawo cywilne Nabycie spadku:
przyjęcie wprost – przyjęcie spadku w ten sposób pociąga za sobą pełną odpowiedzialność za długi spadkowe przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – przyjęcie spadku w ten sposób oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości aktywów spadkowych odrzucenie spadku