KRYZYSY PSYCHICZNE (EMOCJONALNE)

Prezentacja na temat: "KRYZYSY PSYCHICZNE (EMOCJONALNE)"— Zapis prezentacji:

1 KRYZYSY PSYCHICZNE (EMOCJONALNE)
Definicja, rodzaje, pomoc psychologiczna

2 Optymalne życie i zdrowie psychiczne
Czym jest i jakie elementy składowe posiada zdrowie psychiczne?

3 Czym jest zdrowie psychiczne?
znacząca część ogólnego stanu zdrowia stan braku zaburzeń i chorób psychicznych posiadanie potencjału psychicznego tzn. umiejętności i postaw społecznych, które: umożliwiają człowiekowi zaspokojenie swoich potrzeb, osiąganie sukcesów, czerpanie satysfakcji i radości z życia zwiększają jego zdolność do rozwoju i uczenia się, radzenia sobie ze zmianami i pokonywania trudności sprzyjają nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z innymi ludźmi oraz aktywnemu udziałowi w życiu społecznym

4 Elementy zdrowia psychicznego (R. Meyer)
Jasny i dokładny obraz świata (poczucie realności) Umiejętność elastycznego dostosowania się do zmiennych i stresujących sytuacji Umiejętność jasnej i racjonalnej analizy problemów, wyzwań oraz chęć podjęcia (w rozsądnych granicach) ryzyka, którego te wyzwania wymagają Wyeliminowanie najbardziej wyniszczających emocjonalnie i psychicznie konfliktów przez wzięcie odpowiedzialności za swoje życie i dokonywane wybory Troszczenie się o swoje potrzeby- z uwzględnieniem potrzeb najbliższych (czasem nawet je uprzedzając) i nie zapominając całkowicie o reszcie świata

5 Kontrolowanie i redukowanie zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych przyczyn stresu (zadawanie sobie różnych pytań: „czy ten problem będzie istotny, na przykład za jakiś czas?”, korzystanie z technik relaksacyjnych Umiejętność pozytywnej sublimacji polegająca na zdolności przekształcania swojej negatywnej energii zawartej w emocjach (np. złości, gniewu) w konstruktywny sposób Pozytywna percepcja własnej osoby, dostrzeganie własnej wartości i docenianie swoich umiejętności i zalet

6 Poczucie humoru Utrzymywanie satysfakcjonujących związków z innymi osobami( m.in. przyjaźni i miłości – umiejętność empatii) Umiejętność odprężania się i czerpania radości w codziennym życiu Bycie w związkach częściej stroną „dającą” niż „biorącą”. Wyrobienie w sobie zdolności do kochania i poświęcania się dla innych ludzi, idei lub spraw Zaangażowanie się duchowe i psychiczne w rzeczy, które wykraczają ponad nasze „ja” i tzw. zwykłe sprawy

7 Strategie radzenia sobie ze stresem i rozwój zachowań asertywnych
Zdrowie psychiczne wpływa na jakość i satysfakcję z naszych interpersonalnych relacji w sytuacjach społecznych Strategie radzenia sobie ze stresem i rozwój zachowań asertywnych

8 Stres i stresory sytuacja zewnętrzna – bolesne przeżycia, trudne sytuacje życiowe, zmiany; reakcja organizmu na wydarzenia i sytuacje określane jako stresogenne relacja pomiędzy osobą a sytuacją Stres zbyt długotrwały przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychicznych, przede wszystkim takich jak: zaburzenia lękowe (nerwicowe) i depresyjne, stres zbyt silny, traumatyczny stwarza ryzyko PTSD (zespołu stresu pourazowego) oraz w szczególnych przypadkach zaburzeń osobowości.

9 3 typy definicji stresu Stres jako bodziec – sytuacje występujące w naszym otoczeniu mające naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji. Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: teoria Ellio i Eisdorfer, koncepcja Janisa oraz koncepcja zmian życiowych Thomasa Holmesa i Richarda Rahe’a. Stres jako reakcja – zarówno fizjologiczna jak i psychologiczna będąca odpowiedzią na działanie stresorów (sytuacji wywołujących stres). Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: homeostatyczna teoria Cannona czy koncepcja Selyego (GAS, LAS). Stres jako proces lub transakcja – relacja między jednostką a otoczeniem: transakcyjny model Lazarusa, koncepcja Antonovsky'ego, koncepcja Hobfolla, koncepcja sytuacji trudnych Tomaszewskiego, regulacyjno-informacyjna teoria stresu Reykowskiego.

10 Stres - główne systemy biologiczne u jego podłoża
Układ współczulny - zostaje aktywowany już w pierwszych chwilach po zadziałaniu stresora i odpowiada za tzw. reakcję walki lub ucieczki. Pobudza on nadnercza do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny i wywołuje takie skutki jak rozszerzenie źrenic, przyspieszenie tętna i oddechu, przyspieszenie akcji serca. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (oś HPA) - aktywowana dopiero po minutach lub godzinach od zadziałania stresora. Podwzgórze wydziela hormon kortykoliberynę (CRH), który pobudza przysadkę do wydzielania hormonu kortykotropiny (ACTH). ACTH z kolei, pobudza korę nadnerczy do wydzielania glukokortykoidów, z których u ludzi w największych ilościach występuje kortyzol. Oś HPA działa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego - glukokortykoidy hamują aktywność podwzgórza i przysadki

11 Biologiczne podłoże stresu cd.
Miejsce sinawe( pień mózgu) - posiada połaczenia z podwzgórzem, przez które aktywuje oś HPA (ona aktywuje miejsce sinawe, co powoduje rozwój reakcji stresowej). Odpowiada ono za wzmacnianie zachowań lękowych poprzez pobudzanie ciała migdałowatego i hamowanie aktywności kory przedczołowej. Pełni także rolę w wzmacnianiu czujności i selektywności uwagi dzięki umiarkowanej aktywacji szlaków noradrenergicznych. Ciało migdałowate - odpowiedzialne za rozpoznawanie stresora i przypisywanie mu znaczenia emocjonalnego. Nadmierna aktywacja ciała migdałowatego prowadzi do zahamowania czynności hipokampu(reguluje funkcjepamięci) Hipokamp - bierze również udział w hamowaniu reakcji stresowej, dzięki hamowaniu wydzielania kortykoliberyny przez podwzgórze

12 Fazy stresu (H. Seyle) Faza alarmowa (początkowa)- alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja. Wyróżniamy w niej: Stadium szoku Stadium przeciwdziałania szokowi – osoba podejmuje wysiłki obronne – strategie zaradcze Faza przystosowania (odporności) - organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją wszystko wraca do normy. W innym wypadku następuje trzecia faza Faza wyczerpania - stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) - prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych (nawet do śmierci)

13 - mobilizacja organizmu, pozytywny stan pobudzenia
EUSTRES - mobilizacja organizmu, pozytywny stan pobudzenia potrzebny do działania DISTRES – negatywny stan psychofizyczny organizmu wynikający z jego przeciążenia (są one większe od energii i możliwości -zaplecza osoby

14 Kwestionariusz Social Readjustment Rating Scale (SRRS) 1967
Thomas Holmes oraz Richard Rahe (psychiatrzy z Washington University w Seattle -opracowali skalę 43 wydarzeń życiowych, którą uszeregowali według tego, jak wielkiego przystosowania wymaga każde wydarzenie Określenie względnej siły działania sytuacji stresujących - przypisanie bodźcowi wartości w skali od 0 do 100 Bada.Holmesa i Rahe'a (istnieje zależność statystyczna pomiędzy stresorami, a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę: 150–199 jednostek stresu = 37-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat 200–299 jednostek stresu = 51-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat ponad 300 jednostek stresu = 79-procentowa szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat

15 Rodzaj zdarzenia i liczba punktów określająca obciążenie w skali SRRS
Śmierć współmałżonka100 Rozwód73 Ślub50 utrata pracy47 pogodzenie się ze współmałżonkiem45 reorganizacja przedsiębiorstwa39 zmiana pracy36 zmiana godzin lub warunków pracy20 Urlop13 święta12

16 Strategie postępowania w stresie
Poszukiwanie informacji Podejmowanie działań Powstrzymywanie się od działań Zmiana nastawienia

17 Programy zarządzania energią zyciową
Dwa źródła energii: Energia „urodzeniowa” – zasób powinien wystarczyć na ok. 120 lat, jej zużycie jest nieodwracalne. Energia „dobowa” – jeżeli zużycie jest większe od jej zasobu wówczas skracamy sobie życie zużywając więcej energii urodzeniowej. Jest „odnawialna”.

18 OBECNOŚĆ rozproszona uwaga – roztrząsanie przeszłości lub przyszłości odbiera energię i utrudnia dobre funkcjonowanie w teraźniejszości. Koncentracja na „tu i teraz”: „Jestem tutaj. Nigdzie się nie śpieszę. To co teraz robię, czego teraz doświadczam, jest najważniejsze.”

19 Stosowanie oddechu przeponowego
ODDYCHANIE oddech przeponowy jest najlepszy dla naszego organizmu – przepona w trakcie oddechu masuje koniuszek serca i organy trawienne; wydziela endorfiny („hormon szczęścia”) i nasila działanie serotoniny (substancja antydepresyjna); Stosowanie oddechu przeponowego w sytuacjach trudnych bardzo pomaga w obniżeniu napięcia.

20 OPARCIE W SOBIE: to akceptacja siebie, swojego ciała i właściwy oddech – jeżeli to potrafisz, to jesteś sam dla siebie wygodnym domem, w którym lubisz przebywać;

21 OPIEKOWANIE SIĘ SOBĄ to dbanie o siebie w ciągu całego dnia, traktowanie siebie z łagodnością i życzliwością szczególnie w trudnych sytuacjach;

22 ODREAGOWANIE różne sposoby oczyszczające
organizm z negatywnych emocji; najlepsze sposoby to te, które angażują całe ciało; odreagowanie przygotowuje nas do odpoczynku;

23 ważna umiejętność pozwalająca zachować świadomość i możliwość wyboru;
ODMAWIANIE ważna umiejętność pozwalająca zachować świadomość i możliwość wyboru; PRAWA ASERTYWNE: „mam prawo do… Relaksacja

24 Pojęcie asertywności Asertywność z j. ang.” stanowczy, nie znoszący sprzeciwu ”(Wielki Słownik J. Stanisławski 1966 r), potocznie oznacza pewność siebie Umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą lub osobami Osoba asertywna to osoba pewna siebie z adekwatnym poczuciem własnej wartości, realizująca własny program życiowy w oparciu o swoje potrzeby w odpowiednie zgodzie z potrzebami innych Asertywność to styl życia z dużą świadomością własnego kierunku, celu i własnych potrzeb Niezbędna jest do tego celu dobra mapa własnych potrzeb i rozeznanie w możliwościach (wiem czego chcę i co mogę) oraz wartości (co jest dla mnie ważne) Potrzebny jest do tego „wewnętrzny kompas” (on informuje czy zbliżam się do swego celu, czy oddalam, czy wybieram ten kierunek?)

25 Zachowania asertywne to....
Zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy ,życzenia, opinie, prawa innej osoby. Zachowania asertywne mogą obejmować ekspresję takich uczuć jak gniew Strach Zaangażowanie Nadzieję Radość, Rozpacz Oburzenie Zakłopotanie itp.. W każdym przypadku uczucia te wyrażane są w sposób, który nie narusza praw innych osób

26 Asertywność nie jest wrodzona – wynika z nauczenia się w różnych sytuacjach określonego sposobu przeżywania i reagowania Asertywność jest zmienna i zależy od sytuacji Można asertywnie się wyrażać wobec pewnych osób w określonych sytuacjach, zaś w innych odczuwać paraliżującą trudność i nie ujawniać rekcji asertywnych Asertywność a charakter postaw interpersonalnych Rodzaje postaw interpersonalnych wg. Harris’a Ja jestem w porządku – Ty jesteś nie w porządku Ja nie jestem w porządku - Ty nie jesteś w porządku Ja jestem w porządku - Ty jesteś w porządku Ja jestem nie w porządku - Ty jesteś w porządku

27 Zachowania agresywne i zależne - to postawy nie asertywne
Zachowanie agresywne Wyrażają nasze negatywne- wrogie i / lub związane z gniewem i złością uczucia do innych lub do siebie samego Nie respektują granic w wyrażaniu uczuć, postaw, życzeń ,opinii lub praw wobec innych osób Dominacja nad kimś-przejawia się poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie, przemoc słowną i fizyczną Zachowanie zależne Nadmierne podporządkowanie (uległość) Rezygnacja z respektowania swoich praw, podporządkowanie się innym. Ma miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak nam się wydaje) Bierna złość (tłumienie agresji)

28 Dlaczego reagujemy nie asertywnie – uległością lub agresją?
Bo nie potrafimy inaczej Bo mamy taki utrwalony wzorzec zachowania Bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjejś akceptacji, przyjaźni, miłości Trening asertywności –uczenie zachowań asertywnych Może być indywidualny albo grupowy Uczymy się asertywności - uczestnicy ćwiczą swoje zachowania w sytuacjach, w których mają trudności z wyrażaniem siebie wobec innych osób, w sposób nie naruszający osobistych praw innych osób

29 Program asertywności- powstał jako procedura leczenia pacjentów o” zahamowanej osobowości” - Andrew Salter (pionier trenigu asertywności, autor pierwszej książki z tego obszaru :Conditioned Reflex Theraphy 1949) Wyróżnił 6 rodzajów umiejętności, których opanowanie może pomóc człowiekowi w przezwyciężaniu zahamowań Werbalna ekspresja uczuć Niewerbalna ekspresja uczuć Przeciwstawienie się komuś, z kim się nie zgadzamy i atak Używanie zdań zaczynających się od „ja” Akceptowanie pochwał i chwalenie samego siebie Spontaniczność i zdolność do życia teraźniejszością

30 Zachowania asertywne –obszary zachowań
Umiejętność mówienia NIE Umiejętność mówienia TAK Poczucie własnej wartości Szacunek dla samego siebie i szacunek dla innych Pewność siebie Skuteczność działania Umiejętność respektowania swoich praw Umiejętność przyjmowania krytyki i pochwał (bez lęku, stresu, bez poczucia winy) Umiejętność wyrażania uczuć i opinii

31 Obrona swoich praw – prawo do bycia sobą (stawianie granic)
Mogę dysponować moim czasem, energią i dobrami materialnymi oraz układać sprawy osobiste według własnej woli Mam prawo wyrażać siebie- swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czynię to w sposób nie naruszający praw innych osób Większość naszych indywidualnych praw ma interpersonalny charakter – określa ,jak chcemy a jak nie chcemy być traktowani przez otoczenie

32 Prawo mówienia „nie”- to pierwsza umiejętność -podstawa wszystkich następnych postaw asertywnych
Każdy człowiek ma swoje „terytorium psychologiczne (to wszystko, co w sposób podstawowy zależy ode mnie i należy do mnie. To myśli, uczucia, postawy, prawa, tajemnice, itp.) Rozpoznawanie granic swego terytorium rozpoczyna się w drugim i trzecim roku życia dziecka – MÓWIENIE NIE –ustalanie granic między sobą ,a światem zewnętrznym

33 Asertywny monolog wewnętrzny
Wewnętrzna rozmowa z samym sobą – komentowanie w myślach toczących się wydarzeń, zanurzanie się we wspomnieniach, analiza problemów i zadawanie sobie pytań Wewnętrzne teksty dotyczące własnej osoby wpływają na zachowanie ich autora jako samospełniające się przepowiednie Blokuje on zachowania asertywne poprzez -przywoływanie negatywnych zdań na temat własnej osoby -przywoływanie ograniczających asertywność norm zachowania (nie powinienem, muszę, nie wolno mi...) -stawianie wygórowanych warunków, pod którymi osoba gotowa jest do asertywnych zachowań -wyolbrzymianie trudności

34 Poczucie winy i krzywdy – wewnętrzne przeszkody do zachowań asertywnych
Postawa człowieka dorosłego - poczucie odpowiedzialności za konsekwencje swoich zachowań i skupienie się na jej zmianie Postawa niedorosła (jestem nie w porządku) – dominacja poczucia winy i niezadowolenia ze swego zachowania i siebie samego Im bardziej człowiek czuje się winny( a nie odpowiedzialny), tym mniej się koncentruje na naprawie sytuacji Wzrasta prawdopodobieństwo paradoksalnego efektu poczucia winy (człowiek, który czuje się winny ,wykazuje skłonność do działań odwrotnych niż te, które zmierzałyby do rozwiązania negatywnej sytuacji, będącej powodem poczucia winy)

35 Wielka moc i władza poczucia winy w zachowaniach nieasertywnych
Ludzie wolą pogarszać swoją rzeczywistą sytuację zewnętrzną, niż skonfrontować się ze swoim wewnętrznym poczuciem winy - nasilone poczucie własnej nieakceptacji- „bycie nie w porządku” – człowiek wątpi we własne prawo do istnienia w danej, wadliwej postaci Geneza tego tkwi w przekazach od rodziców („złe dzieci nie mają prawa do istnienia”)

36 Poczucie winy – identyfikacja negatywna –rodzaj samokarania
Rozpoczęcie drogi do dobrego (asertywnego) zachowania (pozytywnej identyfikacji) odbywa się przez konfrontację osoby ze złym zachowaniem i wymaga zbliżenia się do swojego poczucia” bycia nie w porządku” Człowiek nie widząc możliwości osiągnięcia od razu identyfikacji pozytywnej - wybiera identyfikację negatywną, która jest lepsza od konfrontacji z groźbą nieistnienia) – to rodzaj samokarania za wyrządzone zło

37 Demonstracja krzywdy –ja jestem w porządku – „ty nie jesteś w porządku”
Osoba pod wpływem silnego poczucia winy utożsamia się z ”niegrzecznym dzieckiem” – skupia się na usprawiedliwianiu, unika konsekwencji, albo angażuje się w działanie potwierdzające negatywną identyfikację Poczucie krzywdy – oznacza utożsamianie się z tzw.” biednym dzieckiem” (skrzywdzeni są słabsi od krzywdzicieli)

38 Poczucie krzywdy Człowiek z poczuciem krzywdy przeżywa żal, pretensje, często bezsilność – skupia się na własnych doznaniach, na winowajcy i pokazaniu mu jak bardzo skrzywdził( dorosły – odczuwa wtedy smutek, niezadowolenie, gniew i skupia się na zmianie sytuacji) Nieracjonalne zachowania – brak działań ochraniających osobę i skłonność do tych zwiększających niewygodę i przykrości Towarzyszy temu przekonanie „Świat jest wobec mnie zły, ale ja jestem w porządku”

39 Poczucie winy – wzmacnia związek kata i ofiary
Specyficzne zachowania osób winnych i skrzywdzonych: osoba A ma skłonność do przeżywania poczucia krzywdy, a osoba B –głębokiego poczucia winy Osoba B uczyniła coś ,co sprawiło przykrość, niewygodę dla osoby A - ta reaguje poczuciem krzywdy, nie przeciwstawia się rozwojowi niekorzystnej dla siebie sytuacji – skupia się na pokazaniu osobie B, jak bardzo została przez nią skrzywdzona. Osoba B reaguje poczuciem winy i wzmacnia swoje zachowania wobec osoby A (błędne koło kata i ofiary) Im bardziej ofiara udowadnia katu, że jest on „nie w porządku” – tym gorzej zachowuje się kat – tym więcej powodów do skarg ma ofiara Skłonność danej osoby do reagowania poczuciem krzywdy ma charakter nawyku

40 Sposoby przezwyciężania poczucia winy i krzywdy
Krok I – zaplanowanie asertywnego rozwiązania konkretnej sytuacji, zapominając o wszystkich innych krzywdach lub winach(zmierzenie się i konfrontacja z sytuacją ,a nie z osobami) Krok II -teksty antyasertywne muszą zostać zmienione na proasertywne Krok III– zrób to co zaplanowałeś –koncentruj się na zadaniu nie na osobie

41 Trudności z odmawianiem - dlaczego nie mówimy Nie ?
Doświadczamy poczucia winy, niepokoju lęku przed narażeniem się na gniew lub utratę sympatii Powyższe stany wywołują najczęściej złość i poczucie skrzywdzenia W relacji interpersonalnej nie można bez konsekwencji zrezygnować z siebie – następuje :nagromadzenie żalu, złości, brak prawdziwego porozumiewania się Jeśli chcę mieć satysfakcjonujące stosunki z ludźmi muszę przedstawiać jasno, otwarcie jak chcę być traktowany (a) Sam(a) biorę odpowiedzialność za kształt moich relacji z otoczeniem :przyzwalam, nie zgadzam się, decyduję, wybieram

42 Asertywna odmowa -„Nie” w sytuacjach społecznych i osobistych
Asertywna odmowa to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe, stanowcze – powinno się znaleźć słowo „nie” i jasna informacja , o tym jak zamierzamy postąpić Nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień (niedostateczna forma odmowy może zachęcić rozmówcę do namawiania p. nadmierne usprawiedliwianie się, argumentowanie) Najlepszym argumentem jest odwołanie się do siebie –do swoich praw i osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, mam zamiar, postanowiłem..)

43 Asertywne przyjmowanie ocen – lęk przed negatywną i pozytywną oceną
Trudności w przyjmowaniu pochwał – człowiek akceptując pozytywny obraz własnej osoby w oczach innej osoby, czuje się –paradoksalnie _zagrożony i „nie w porządku” Ujawnienie rozbieżności opinii - akcentując postawę akceptacji dla tego faktu – zarysowujesz w ten sposób pluralistyczną płaszczyznę wymiany poglądów, komunikujesz partnerowi, że mimo rozbieżności opinii obaj jesteście „ w porządku”, zatem nie ma powodów, by udowadniać to sobie Prezentowanie , a nie argumentowanie (zamiast udowadniać ,odwołuj się do siebie) – to opiniotwórcze prawo! – broni przed naciskami z otoczenia

44 Reagowanie na krytykę i atak (sposoby)
Krytyka aluzyjna, raniąca, nieoczekiwana, atak Krytyka częściowo słuszna zbyt szeroko zakrojona - gdy ktoś używa wobec nas sformułowań zaczynających się od: zawsze, nigdy Krytyka oparta na nieusprawiedliwionym uogólnieniu pojedynczych faktów - kreowanie rzeczywistości interpersonalnej za pomocą fantazji i reagowania na własne wyobrażenia a nie zachowania partnera Krytyka oceniająca partnera a nie działanie - asertywna odpowiedź uwzględnia oddzielenie treści dotyczących działań, od treści oceniających osobę

45 Krytyka przez atak Wyrażona w raniącej agresywnej formie: krytykujący, poddaje negatywnej ocenie, działanie krytykowanej osoby i czyni to w sposób naruszający jej poczucie godności osobistej –używa raniących ją określeń, krzyku itp. W asertywnym zachowaniu ważne jest oddzielenie treści krytyki od formy jej wyrażenia –na treść zareagować zgodnie z zasadami asertywnego zachowania przyjmowania słusznej lub niesłusznej krytyki, ale przeciwstawić się formie, jako niedopuszczalnemu sposobowi traktowania Gdy krytyka wiąże się z wybuchem złości – pozwól wypuścić złość dopóki nie uspokoi się, potem odpowiedz asertywnie, nie rewanżuj się agresją ale przeciwstaw się temu traktowaniu!

46 Krytyka w formie aluzji
Krytyka nie wprost –krytykujący wciąga nas w grę , w myśl której na płaszczyźnie oficjalnej jesteśmy w dobrych stosunkach (nie musimy więc reagować na krytykę), co jest tylko pozornie korzystne Zostajemy bowiem obciążeni emocjonalnie zarówno treścią krytyki, udawaniem, że nic nie zauważyliśmy Aluzja to potwór ,groźny tylko w ciemności- ukazany w świetle dziennym traci swą paraliżująca moc Asertywna reakcja – to ujawnianie treści aluzji

47 Krytyka nieoczekiwana
Osoba krytykowana jest zaskoczona wypowiedzią krytyczną i nie ma gotowej nań odpowiedzi Najczęstszą reakcją tej sytuacji jest próba „zachowania twarzy” poprzez zorganizowaną odpowiedź pod presją czasu, nie zawsze zgodna z opinią osoby krytykowanej Asertywne (konstruktywne) zachowanie - to dokładna realizacja definicji asertywnego zachowania (nie wiem co powiedzieć ; jestem zaskoczona; chciałabym się chwilę zastanowić nad tym, zanim odpowiem) Nie wiele jest sytuacji, w których człowiek musi reagować natychmiast Człowiek w trudnej sytuacji też ma prawo być blisko siebie

48 Zakłopotanie Ludzie, którzy czują się zakłopotani, zwykle starają się to ukrywać To co najtrudniej przezwyciężyć w zakłopotaniu to poczucie zawstydzenia Asertywna reakcja to wyrażenie zakłopotanie, nie ucieczka przed nim Naturalna reakcja - wyrażana przez reakcje ciała (rumieńce, pocenie się, zmiana tonu głosu itp.) W zakłopotaniu decydujesz czy wolisz być blisko siebie i swego zakłopotania, czy blisko pożądanego obrazu w oczach innych

49 Wyrażanie uczuć negatywnych - złości
Złość, irytacja, wściekłość, niechęć, niezadowolenie, furia, rozdrażnienie Gniew jest darem dla człowieka – problemy dotyczą jego wyrażania Gniew pełni dwie funkcje: Informacyjną (sygnalizuje człowiekowi stan niepożądany Energetyczną (dostarcza energii do zmiany tego stanu) Formy wyrażania gniewu: Agresywny sposób wyrażania gniewu polega na dążeniu do zmiany niepożądanej sytuacji poprzez działania nastawione na zniszczenie lub uszkodzenie Pasywny sposób polega na tłumieniu reakcji energetycznej (jednostka jest świadoma swego niezadowolenia, ale nie podejmuje otwartych działań dla zmiany niepożądanego stanu rzeczy. Efektem takiego postępowania jest obciążenie swojego organizmu niewyrażonym napięciem emocjonalnym i konsekwencjami somatycznymi

50 Asertywny sposób wyrażania złości
Skoncentrowanie na zadaniu i zmianie sytuacji w sposób nie naruszający praw innych osób, a jednocześnie pozwolenie sobie na ekspresję swoich uczuć, która uwalnia od napięcia emocjonalnego Sposoby wyrażania złości (poprzez język i stopniowanie reakcji) Osoba asertywna mówi głośno- czasem krzyczy, stosownie do przeżywanych uczuć. Istotne są komunikaty zaczynające się od „Ja”( zamiast od „Ty”)

51 Tzw. dojrzałe wyrażanie złości
Konfrontacja i zachowania asertywne. To zwykle nie wzbudza złości drugiej osoby, daje możliwość dialogu. Agresja może być wtedy wyrażana wprost poprzez komunikowanie o swojej złości (przeżywam złość i ci o niej mówię, ale cię nie atakuję, bo szanuję twoje granice). Tutaj raczej nie mamy do czynienia z atakiem, furią agresją słowną typu wulgaryzmów, czy też biernymi formami (upór, milczenie, płacz jako forma wymuszenia, nie wykonywanie poleceń, spóźnianie się, przeszkadzanie itp).

52 Osoba dojrzale wyrażająca złość
Jak się zezłości to wyrazi to w sposób kontrolowany, asertywny, nie krzywdząc czynem i słowem drugiej osoby. Potrafi wejść w dialog, ma prawidłowo rozwinięte ego, adekwatnie potrafi przeżywać poczucie winy za swoje czyny, różnicuje co dobre i złe, jeśli wyrazi złość w sposób niekontrolowany Potrafi przeprosić i nie cieszy się z tego co zrobił. Jego zachowania komunikują przeżywaną złość z pozycji „Ja” zachowaniem pełnej kontroli nad formą jej ekspozycji .Nie są to zachowania impulsywne tylko raczej asertywne, albo czasami unikowe (po części manipulacyjne: nie pokazuję Ci złości bo boję się realnych konsekwencji )

53 Nałogowa złość Agresja ujawniająca się poza granicami tzw. psychicznej, społecznej normy (złość nałogowa-uzależnienie od złości). Mamy do czynienia z ekspozycją zachowań agresywnych z jednoczesnym nie radzeniem sobie z kontrolą uczuć agresywnych, blokowaniem ich. Występuje ono najczęściej w sytuacji obecności zróżnicowanych cech psychopatologicznych w strukturze osobowości osoby. Tutaj właśnie najczęściej spotykamy się ze zróżnicowanymi formami agresji czynnej (atak, furia, agresja słowna w oparciu o wulgarne słowa, krzyki, wyzwiska) i biernej (upór, milczenie, płacz jako forma wymuszenia, nie wykonywanie poleceń, spóźnianie się wyśmiewanie, zaśmiewanie złości ).

54 Zachowania asertywne wobec osoby agresywnej wprost - jawnie (atak fizyczny, werbalny) i nie wprost (bierna złość) Strategie asertywnego radzenia sobie w sytuacji – Etapy wyrażania złości P. Butler

55 I krok :Udzielanie informacji drugiej osobie o tym, co dzieje się ze mną w związku z jej zachowaniem
II krok: wyrażanie uczuć (mówię głośno, ostro, zdecydowanie) III krok: przywołanie zaplecza (coś, co ja mogę uczynić aby przerwać niekorzystną dla mnie sytuację. Rodzaj zabezpieczenia przed bezradnością. Jego celem jest obrona moich praw a nie ukaranie drugiej osoby. Najbardziej użyteczne zaplecze to kontakt z druga osób, nasze emocje (postawa wobec nie odpowiadającego nam fragmentu rzeczywistości). Poinformowanie kogoś o niepożądanym stanie powoduje zwykle, że osoba zaczyna dążyć do spełnienia naszych pragnień (czyjeś niezadowolenie jest nieprzyjemne i męczące) IV krok: skorzystanie z zaplecza (tego, które może zostać zastosowane)

56 Sytuacje trudne Deprywacja Frustracja, Sytuacja zagrażająca, straty,
Sytuacja Konfliktowa ,Uraz psychiczny

57 Sytuacja deprywacji (fizjologicznej, psychicznej)- człowiek znajduje się w stanie potrzeby lecz nie może jej zaspokoić, ponieważ brak mu koniecznych warunków Sytuacja frustracji - na drodze realizacji potrzeby osoba napotyka na przeszkodę utrudniającą lub uniemożliwiająca osiągnięcie celu Sytuacja zagrażająca - sygnalizuje utratę wartości, powoduje antycypacje lękowe Sytuacja straty - utrata cenionych wartości materialnych, psychicznych, społecznych – ujawnia się smutek, który może przerodzić się w depresję lub patologiczną żałobę Sytuacje konfliktowe - człowiek znajduje się w obliczu sprzecznych wartości dodatnich i ujemnych;++ (wobec dwóch równie cennych wartości +; --(wobec przymusu wyboru tylko pomiędzy negatywnymi wartościami) + -(korzyści można osiągnąć tylko poprzez pokonanie negatywnych konsekwencji)

58 Deficyt i defekt Deficyt (organiczne w OUN, rozwojowo- wychowawcze) - często powodują zaburzenia psychiczne; brak struktur biologicznych lub dojrzałych funkcji i brak właściwości psychicznych, warunkujących zaspakajanie potrzeb, realizację celów i możliwości; blokują rozwój psychiczny Defekt - powodują zaburzenia psychiczne; mogą być genetyczne, psychiczne (defekty osobowości), nabyte defekty organizmu;

59 POJ Ę CIE KRYZYSU Definicja psychologiczna:
Odczuwanie lub doświadczanie wydarzenia bądź sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Charakterystyka kryzysu: - jednoczesne występowanie zagrożenia i okazji - złożona symptomatologia - zalążek rozwoju i zmiany - żadnego panaceum czy „naprawy od ręki” - konieczność dokonywania wyboru - uniwersalność i wyjątkowość

60 RODZAJE KRYZYSÓW Normatywne/ Rozwojowe/ Kryzysy przemiany
Sytuacyjne/ w tym traumatyczne (wydarzenia krytyczne) Chroniczne/ Stany transkryzysowe

61 Reakcja kryzysowa – faza ostra kryzysu
Człowiek znajduje się w sytuacji dużego obciążenia psychicznego (na skutek nagłych wydarzeń lub kumulacji stresu) prowadzącej do wyczerpania się dotychczasowych strategii zaradczych i do załamania się mechanizmów regulacji. Reakcje kryzysowe spowodowane są nieoczekiwanymi wydarzeniami krytycznymi: śmierć bliskiej osoby, kataklizm, klęski żywiołowe, wypadek, gwałt, rabunek ,choroba w rodzinie, utrata pracy itp. – może prowadzić do zaburzeń postraumatycznych

62 Kryzysy chroniczne Narastają stopniowo, napięcie wzrasta powoli, aż do momentu szczytowego -trwają latami – okresy utajenia i nasilania się Osoby trwają w stanie braku równowagi (znaczne przewrażliwienie, uczulenie na bodźce emocjonalne –mogą przejść w fazę ostrą po zadziałaniu wydarzenia krytycznego (często niewielkiej wagi), ostatniego z serii wydarzeń stresujących (wydarzeń poprzedzających-spustowych)

63 LINDEMANN 1944 Na podstawie reakcji bliskich i niedoszłych ofiar stworzył model reakcji na utratę, w której wyróżnił następujące zjawiska: - obsesyjne myślenie o utraconej osobie - identyfikacja ze zmarłym - wyrażanie wrogości - objawy somatyczne - zaburzenia codziennej rutyny

64 CAPLAN (1964) 4 fazy reakcji kryzysowej
Sytuacja staje się kryzysowa jeżeli osoba napotyka takie trudności w realizacji celów życiowych, których nie jest w stanie pokonać posługując się znanymi sobie sposobami. Utrata równowagi i dezorganizacja wymusza zmianę. Reakcja kryzysowa przebiega w fazach : W konfrontacji z wydarzeniem osobiste zdolności i umiejętności , a także sprawdzone źródła pomocy okazują się niewystarczające. Pojawia się napięcie i niepokój. Osoba w kryzysie widząc, że nie jest w stanie pokonać trudności przeżywa siebie jako pokonaną. Obniża się poczucie własnej wartości i wzrasta napięcie. Napięcie powoduje mobilizację wszystkich rezerw psychicznych, aby znaleźć nowe sposoby rozwiązania problemu

65 Dochodzi do rozwiązania i odzyskania równowagi, bądź – jeśli próby okazują się nieskuteczne – do zaprzeczenia istniejącym trudnościom /kryzys przechodzi w stan chroniczny/. Jeśli nie następuje przezwyciężenie kryzysu ani nie dochodzi do zaprzeczenia następuje faza ostatnia: -Napięcie staje się trudne do zniesienia. Okres ten charakteryzuje zniekształcone postrzeganie rzeczywistości oraz wycofywanie się z kontaktów społecznych. Dezorganizacja i chaos wewnętrzny. Może ujawnić się wiele zachowań, które są wentylem dla negatywnych emocji /zachowania suicydalne, nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, nadpobudliwość, agresja, etc./

66 Kryzys sytuacyjny - Fazy
Faza szoku W psychice panuje chaos, pobudzenie, choć życie może sprawiać wrażenie uporządkowanego. Dominuje mechanizm zaprzeczania. Pod koniec fazy pojawiają się bezsensowne działania lub odrętwienie z zaburzeniami kontaktu. Faza reakcji emocjonalnej Następuje konfrontacja z rzeczywistością. Dominują mechanizmy zaprzeczania, wyparcia, racjonalizacji. Uczucia są bardzo intensywne. Przy wsparciu - poziom emocji obniża się i możliwa jest refleksja. Przy braku wsparcia nastąpić może fiksacja i przejście kryzysu w stan chroniczny. Faza pracy nad kryzysem Przeplatają się elementy dwu pierwszych faz. Obniżenie poziomu emocji pozwala na przepracowanie doświadczenia kryzysowego. Faza nowej orientacji Odbudowanie poczucia własnej wartości. Odzyskanie kontroli nad otoczeniem i własnym życiem. Wydarzenie trumatyczne wzbogaca doświadczenie życiowe. Dochodzi do wyznaczenia sobie nowych celów, nawiązania nowych związków.

67 Kategorie diagnozowania kryzysu
a/ Obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub przewlekłego stresu b/ Odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego c/ Spostrzeganie sytuacji jako utraty, zagrożenia, szansy d/ Poczucie utraty kontroli e/ Doświadczanie negatywnych emocji f/ Poczucie niepewności co do przyszłości g/ Naruszenie rutyny, przyzwyczajeń, rytmu dnia h/ Stan napięcia emocjonalnego trwający 2-6 tygodni, czasem do kilku miesięcy i/ Konieczność zmiany dotychczasowego sposobu funkcjonowania

68 CAPLAN Strategie skuteczne:
Aktywne poszukiwanie informacji Wyrażanie emocji Aktywne korzystanie ze wsparcia Podział sytuacji problemowej na fragmenty i stopniowe jej rozwiązywanie Rozpoznawanie w sobie symptomów zmęczenia i dezorganizacji Aktywne radzenie sobie z uczuciami i problemami lub akceptowanie ich gdy niemożliwa jest zmiana Plastyczność, gotowość dokonywania zmian w samym sobie Podstawowe zaufanie do siebie i wiara, że kryzys można przezwyciężyć

69 Strategie nieskuteczne:
Zaprzeczanie sytuacji, fantazje, myślenie życzeniowe Projekcja, zaprzeczanie lub wypieranie negatywnych uczuć Ogólna dezorganizacja zachowania Utrata panowania nad sobą, wybuchy emocji Rezygnacja z aktywności Nieszukanie pomocy u innych, a nawet jej nieprzyjmowanie gdy jest oferowana

70 INTERWENCJA KRYZYSOWA
- jako forma pomocy psychologicznej polega na kontakcie terapeutycznym skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji. Cechy interwencji: Koncentracja na problemie Ograniczenie czasowe Duża intensywność kontaktów Aktywna postawa interwenta Szybkość podjęcia interwencji

71 Interwencja kryzysowa to zespół interdyscyplinarnych, profesjonalnych, celowych i skoordynowanych oddziaływań, wykorzystujących zasoby klienta kryzysowego, jego naturalnego otoczenia społecznego oraz instytucji pomagających, których celem jest ułatwienie odzyskania przezeń równowagi wewnętrznej i poczucia sprawczości oraz rozwiązania problemu /problemów/ stanowiących podłoże doświadczenia kryzysowego. Odbiorcą tych działań mogą być zarówno jednostki jak i grupy oraz całe społeczności.

72 ETAPY INTERWENCJI OCENIANIE WYSŁUCHIWANIE
ETAP 1 Zdefiniowanie problemu ETAP 2 Zapewnienie bezpieczeństwa ETAP 3 Wspieranie DZIAŁANIE ETAP 1 Rozważanie możliwości ETAP 2 Układanie planów ETAP 3 Uzyskanie zobowiązania klienta /kontrakt/

73 DIAGNOZA W INTERWENCJI KRYZYSOWEJ
Identyfikacja wydarzenia wywołującego kryzys Rozpoznanie reakcji kryzysowej /różnicowanie z zaburzeniami psychopatologicznymi/ Ocena przebiegu reakcji kryzysowej Wygląd i zachowanie Stan somatyczny Stan emocjonalny /ocena jakości emocji i stopnia ich kontroli/ Przebieg procesów poznawczych /zakłócenia treści i formy/ Dezorganizacja osobowości

74 INTERWENCJA KRYZYSOWA A PSYCHOTERAPIA
DIAGNOZA W TERAPII– pełna ocena diagnostyczna LECZENIE – ukierunkowane na podstawowe przyczyny leżące u podłoża zaburzeń PLAN DZIAŁANIA – zindywidualizowane podejście całościowe, mające na celu zaspokojenie potrzeb długoterminowych METODY – techniki służące do systematycznego osiągania wielu celów krótko -, średnio – i długoterminowych OCENA -behawioralne sprawdzanie rezultatów terapeutycznych w funkcjonowaniu pacjenta DIAGNOZA W KRYZYSIE– szybka selekcyjna ocena kryzysu LECZENIE – ukierunkowane na to, co w kliencie zostało zaburzone przez wydarzenie traumatyczne PLAN DZIAŁANIA – zindywidualizowane podejście ukierunkowane na konkretny problem, mające na celu natychmiastowe zaspokojenie potrzeb, konieczne do złagodzenia objawów kryzysu METODY – techniki służące do natychmiastowego opanowania skutków urazów powodujących kryzys OCENA -behawioralne sprawdzanie rezultatów w zakresie powrotu klienta do równowagi psychicznej

75 INTERWENCJA KRYZYSOWA A PSYCHOTERAPIA
WYWIAD WSTĘPNY – pacjent jest wystarczająco stabilny, aby dostarczyć wyczerpujących danych na temat podłoża problemu BEZPIECZEŃSTWO – bezpieczeństwo pacjenta nie jest problemem zasadniczym, jeżeli nic nie wskazuje na to, że może on w najbliższym czasie stanowić zagrożenie dla siebie lub innych CZYNNIK CZASU – terapeuta dysponuje czasem na zebranie różnorakich, potrzebnych do oceny danych, które mogą potwierdzać lub wykluczać wstępną hipotezę co do rodzaju problemu. BADANIE KONTAKTU Z RZECZYWISTOŚCIĄ – terapeuta zakłada, że pacjent nie utracił kontaktu z rzeczywistością, jeśli zebrane w procesie oceny dane lub inne sygnały na to nie wskazują WYWIAD WSTĘPNY – werbalna i wizualna ocena aktualnych zaburzeń BEZPIECZEŃSTWO – bezpieczeństwo pacjenta nie jest problemem zasadniczym, jeżeli nic nie wskazuje na to, że może on w najbliższym czasie stanowić zagrożenie dla siebie lub innych CZYNNIK CZASU – terapeuta dysponuje czasem na zebranie różnorakich, potrzebnych do oceny danych, które mogą potwierdzać lub wykluczać wstępną hipotezę co do rodzaju problemu. BADANIE KONTAKTU Z RZECZYWISTOŚCIĄ – terapeuta zakłada, że pacjent nie utracił kontaktu z rzeczywistością, jeśli zebrane w procesie oceny dane lub inne sygnały na to nie wskazują