osoby fizyczne ochrona dóbr osobistych

Prezentacja na temat: "osoby fizyczne ochrona dóbr osobistych"— Zapis prezentacji:

1 osoby fizyczne ochrona dóbr osobistych

2 Podmioty prawa cywilnego
osoby fizyczne osoby prawne jednostki organizacyjne, niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art KC)

3 Osoby fizyczne Art. 8 KC § 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. § 2.(uchylony).

4 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
zdolność prawna – możność bycia podmiotem praw i obowiązków cywilnoprawnych (podmiotem stosunków cywilnoprawnych) !!! zdolność prawna nie dotyczy samodzielnego nabywania uprawnień i zaciągania zobowiązań !!!  zdolność do czynności prawnych zdolność prawna przysługuje osobie fizycznej od chwili urodzenia chwila urodzenia – tzw. żywe urodzenie (noworodek, znalazłszy się "poza ustrojem matki", wykazuje jakiekolwiek oznaki życia)

5 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
Art. 9 KC W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. domniemanie żywego urodzenia przesłanką domniemania jest "urodzenie się dziecka", a wnioskiem to, że urodziło się żywe. w przypadku urodzenia się dziecka przyjęcie – bez dowodu – że doszło do tzw. żywego urodzenia ciężar udowodnienia, że było inaczej, spoczywa na tym, kto kwestionuje fakt żywego urodzenia; musi wykazać, że doszło do martwego urodzenia lub poronienia

6 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
Człowiek w fazie życia prenatalnego (nasciturus) dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone Art. 927 KC § 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. § 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. § 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.

7 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
koniec zdolności prawnej człowieka następuje w chwili jego śmierci (kryteria stwierdzenia śmierci: nieodwracalne zatrzymanie krążenia oraz znamiona śmierci mózgowej) śmierć osoby fizycznej stwierdzana jest aktem zgonu, sporządzanym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie karty zgonu oraz protokołu zgłoszenia zgonu oprócz biologicznej śmierci człowieka – także: postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego (art. 29 KC) postanowienie sądu o stwierdzeniu zgonu (art. 535–538 KPC)

8 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
Art. 29 KC § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu. § 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy. Art. 30 KC § 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. § 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. § 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nieprzewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.

9 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
Uznanie za zmarłego służy wyeliminowaniu niepewności co do tego, czy określona osoba fizyczna, o której nie ma wiadomości, nadal żyje czy też zmarła długotrwała nieobecność osoby fizycznej, o której nie wiadomo czy żyje, skutkować może poważnymi komplikacjami stosunków osobistych i majątkowych; brak pewności, czy określona osoba żyje, nie może trwać w nieskończoność przesłankami uznania za zmarłego jest zaginięcie osoby fizycznej oraz upływ odpowiednio długiego czasu

10 Osoby fizyczne -zdolność prawna-
Stwierdzenie zgonu przeciwnie do uznania za zmarłego, które wiąże się z niepewnością co do losów osoby, której dotyczy, stwierdzenie zgonu może mieć miejsce tylko wtedy, gdy śmierć człowieka jest "niewątpliwa" (art. 535 KPC)

11 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
zdolność do czynności prawnych- możność samodzielnego dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu cechy (odpowiedni wiek, brak ubezwłasnowolnienia) osoby, która składa oświadczenie woli, konieczne do dokonania czynności prawnej

12 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
o zakresie zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej, rozstrzyga wiek i jej ewentualne ubezwłasnowolnienie

13 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
Wiek: osoba, która nie ukończyła 13 roku życia, nie ma zdolności do czynności prawnych osoba, która ukończyła 13 rok życia, ma częściową zdolności do czynności prawnych osoba, która osiągnęła pełnoletność, ma pełną zdolności do czynności prawnych

14 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
Ubezwłasnowolnienie częściowe – ograniczona zdolności do czynności prawnych całkowite – brak zdolności do czynności prawnych celem ubezwłasnowolnienia jest pozbawienie (ubezwłasnowolnienie całkowite) lub ograniczenie (ubezwłasnowolnienie częściowe) danej osoby, która z określonych względów nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (ubezwłasnowolnienie całkowite), lub potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw (ubezwłasnowolnieni częściowe) w możności działania w sferze prawnej

15 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
Ubezwłasnowolnienie Art. 12 KC Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Art. 13 KC § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. § 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

16 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego ukończone 13 lat choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne niemożność kierowania swym postępowaniem  dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską

17 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
Art. 16 KC § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. § 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

18 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego pełnoletność choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego potrzebna jest pomoc do prowadzenia swoich spraw  przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego częściowo jest kurator

19 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-brak zdolności do czynności prawnych- Art. 12 KC Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Art. 14 KC § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. § 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

20 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-brak zdolności do czynności prawnych- umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego - wyjątek od zasady, zgodnie z którą czynności prawne dokonywane przez osobę niemającą zdolności do czynności prawnych są bezwzględnie nieważne umowa należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego zawarta samodzielnie przez osobę pozbawioną zdolności do czynności prawnych jest ważna jeśli: została wykonana nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia tej osoby

21 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 15 KC Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

22 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 17 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Art. 18 KC § 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. § 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. § 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Art. 19 KC Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.

23 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- czynności prawne, o których mowa w art. 17 KC: czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie (tzn. czynności prawne, których dokonanie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego, w którym osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych byłaby dłużnikiem) czynności prawne, przez które osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza prawem (tzn. takie, których skutkiem jest zbycie, obciążenie, zmiana albo zniesienie prawa podmiotowego osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych i czynności o podwójnym skutku) umowa należąca do czynności prawnych, o których mowa w art. 17 KC, zawarta przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych bez zezwolenia przedstawiciela ustawowego, jest dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej dla swej skuteczności wymaga potwierdzenia ze strony przedstawiciela ustawowego osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę, po uzyskaniu przez nią pełnej zdolności do czynności prawnych jednostronna czynność prawna, należąca do czynności prawnych, o których mowa w art. 17 KC, dokonana przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych bez zezwolenia przedstawiciela ustawowego jest bezwzględnie nieważna (art. 19 KC).

24 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 20 KC Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Uregulowanie odmiennie, niż w przypadku osób niemających zdolności do czynności prawnych (art. 14 § 2 KC): umowy zawierane przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych: są ważne od momentu ich zawarcia (bez względu na ich wykonanie) ich ważność nie jest uzależniona od tego, by nie prowadziły do rażącego pokrzywdzenia osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych

25 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
-ograniczona zdolność do czynności prawnych- Art. 21 KC Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi. Art. 22 KC Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.

26 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które dotyczą przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku, w razie spełnienia następujących przesłanek: przedmiot majątkowy został oddany przez przedstawiciela ustawowego (nie - inną osobę) do swobodnego użytku, nie zaś tylko do korzystania osobie ograniczonej w zdolności do czynności prawnych (nie – osobie pozbawionej zdolności do czynności prawnych)

27 Osoby fizyczne -zdolność do czynności prawnych-
Art. 11 KC Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. Art. 10 KC § 1. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. § 2. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

28 Dobra osobiste Art. 23 KC Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

29 Dobra osobiste dobrami osobistymi są „powszechnie uznane w społeczeństwie wartości niemajątkowe związane ściśle z osobą człowieka i będące przejawami godności osoby ludzkiej, obejmujące przede wszystkim integralność fizyczną i psychiczną oraz indywidualność człowieka” wyliczenie dóbr osobistych, zawarte w art. 23 KC nie jest zupełne, istnieją inne dobra osobiste wyróżnienie dóbr osobistych (a także ocena, czy doszło do ich naruszenia) następuje w oparciu o kryteria obiektywne (odczucie społeczne) – wraz ze zmianą postaw społecznych nowe wartości uzyskują przymiot dóbr osobistych

30 Dobra osobiste Art. 24 KC § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

31 Dobra osobiste roszczenia przysługujące w razie zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego: roszczenie o zaniechanie roszczenie o usunięcie skutków naruszenia roszczenia majątkowe (o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy na cel społeczny, a także o naprawienie szkody majątkowej) na podstawie przepisów odrębnych

32 Dobra osobiste naruszający cudze dobro osobiste nie będzie ponosił odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że jego zachowanie nie było bezprawne wyłączenie bezprawności naruszenia dobra osobistego zgoda uprawnionego działanie na własne ryzyko działanie na podstawie upoważnienia ustawowego okoliczność względnie wyłączająca bezprawność – korzystanie z własnej wolności

33 Kazus 1 76- letnia Eugenia R. postanowiła zapisać swemu kotu, Ciastkowi, drewnianą szopę. Napisała testament, w którym znalazło się sformułowanie: „mojemu kotu, Ciastkowi, zapisuję nieruchomość budynkową – szopę, położoną na podwórzu przy mym domu.” Ze względu na wiek Eugenii i jej słaby wzrok jej rodzina – zmotywowana dodatkowo faktem, że Eugenia może zapisać cały dom i grunt, na którym stoi budynek, swemu kotu, a nie im – postanowiła wystąpić do sądu o częściowe ubezwłasnowolnienie Eugenii. 1.Czy kot może dziedziczyć? 2. Czy szopa stanowi nieruchomość? 3. Czy Eugenia spełnia przesłanki do jej ubezwłasnowolnienia?

34 Kazus 2 16-letnia Kunegunda T. jest wdową po tragicznie zmarłym Bożydarze T. Postanowiła kupić mieszkanie, jednak sprzedający, Feliks O. ma wątpliwości, czy w ogóle podejmować z nią jakiekolwiek rozmowy, Kunegunda nie skończyła bowiem 18 lat i wobec tego chyba nie może zawierać podobnych umów. Doradź Feliksowi.

35 Kazus 3 13 – letni Oskar T. dostał od babci na urodziny 1.000,00 zł, za które postanowił kupić sobie nowy komputer. Oceń, czy Oskar ma zdolność do czynności prawnych? Czy Oskar może kupić wymarzony komputer za pieniądze, które dostał od babci?

36 Kazus 4 7 - letni Lucjan F. chce sobie kupić drożdżówkę. Ekspedientka w sklepie zauważyła, że chłopiec jest mały, stwierdziła więc, że chyba nie powinien robić żadnych zakupów bez mamy i taty. Oceń, czy chłopiec może to zrobić zupełnie sam?