Bertranda Russella koncepcja monizmu neutralnego

Prezentacja na temat: "Bertranda Russella koncepcja monizmu neutralnego"— Zapis prezentacji:

1 Bertranda Russella koncepcja monizmu neutralnego
XI Zlot Filozoficzny Lublin, 2-4 lipca 2015 Jacek Jarocki (KUL)

2 Główny problem Świat Ja Monizm – jedna ze sfer redukuje się do drugiej
Ujmowany obiektywnie (trzecioosobowo) Ilościowy Zewnętrzny Materialny Ja Ujmowane subiektywnie (pierwszoosobowo) Jakościowe Wewnętrzne Umysłowe (psychiczne) Monizm – jedna ze sfer redukuje się do drugiej - materialistyczny: sfera umysłu redukuje się do sfery materii - spirytualistyczny : sfera materii redukuje się do sfery umysłu Dualizm – żadna ze sfer nie redukuje się do drugiej

3 Monizm neutralny a główny problem
Na gruncie monizmu neutralnego odrzuca się taki podział. Choć problem przejścia od tego, co dane pierwszoosobowo do tego, co dane trzecioosobowo uznaje się za zasadny, błędne jest, zdaniem zwolenników tego podejścia: wyrażenie tego problemu w języku kartezjańskim (tj. przy użyciu opozycji podmiot/przedmiot, materia/umysł, dusza/ciało) rozwiązanie go poprzez przyjmowanie określonej tezy metafizycznej, zamiast analizy i epistemologicznego wyjaśnienia zagadnienia.

4 Bertrand Russell - rozwój Fenomenalizm (koncepcja sensibiliów)
Założenia: (a) brentanowska koncepcja sądów (wymóg przedmiotu, podmiotu i intencjonalności); (b) substancjalne Ja jako warunek odniesienia dla wyrażeń okazjonalnych Dualizm ( ) Fenomenalizm (koncepcja sensibiliów) ( ) Monizm neutralny (od 1921) Odrzucenie substancjalnej koncepcji przedmiotu (empiryzm) Odrzucenie brentanowskiej koncepcji sądu; zmiana odniesienia dla wyrażeń okazjonalnych

5 Poprzednicy Russella Pierwszym zadeklarowanym monistą neutralnym był Ernst Mach, który przyjął swe stanowisko w pracy Analiza wrażeń (1886). Russell stanowisko swoje zaczerpnął jednak głównie z prac Williama Jamesa, który za monizmem neutralnym opowiedział się w Esejach o radykalnym empiryzmie. Russell w roku 1912 napisał recenzję tej książki, krytykując Jamesa. Dziewięć lat później zajął jego stanowisko. Russell przyjmuje monizm neutralny w roku Jego wykładnią są trzy kluczowe prace: The Analysis of Mind (1921), The Analysis of Matter (1927) oraz Zarys filozofii (1927).

6 Zamysł Russella Obiektywne przedmioty materialne ujmowane przez fizykę
Subiektywne podmioty duchowe ujmowane przez psychologię + + + + Wyglądy (appearances) Wrażenia Różnica w przedmiotach ma charakter jedynie poznawczy, tj. bierze się z tego, w jakim kontekście występuje dany przedmiot.

7 Demontaż przedmiotu Pierwszą próbę wskazania, że obiektywne przedmioty materialne nie istnieją tak jak je rozumiemy Russell podjął w roku 1914 w książce Our Knowledge of the External World. Tzw. przedmiot ogląd ? ogląd Obserwator 1 Obserwator 2 Przedmiot rekonstruuje się na podstawie oglądów, tworząc najpierw przedmiot chwilowy (uzupełniony o niepostrzegane aspekty), a następnie uchwycony jako niezmienny przedmiot na tle zmiennego tła.

8 Przyczynowanie mnemiczne
Demontaż podmiotu Russell rezygnuje z postulowania istnienia substancjalnego podmiotu w książce The Analysis of Mind. Tam też formułuje swoją teorię przedmiotu w kategoriach wrażeń. Prawa perspektywy Przedmiot (wielość wyglądów) Przyczynowanie mnemiczne Podmiot (wielość biografii) Biografia Wyglądy Wrażenia W modelu tym nie ma wyraźnej różnicy pomiędzy podmiotem a przedmiotem. To, czy dane wrażenie jest badane przez fizykę czy przez psychologię zależy od porządku, w jakim się je ujmuje.

9 Założenia i problemy Założeniem, które przyjmuje Russell jest klasyczny empiryzm brytyjski. Doświadczenie (wrażenia) stanowi punkt wyjścia dla dalszych rozważań. Poprzez szczegółową analizę tego, co dane Russell dochodzi do wniosku, że istnienie materialnych, obiektywnych przedmiotów i duchowych, substancjalnych umysłów jest językową zaszłością i efektem poznawczego złudzenia. Jeżeli jednak przyjmiemy tego rodzaju empiryzm, problematyczna staje się nasza wiedza o świecie zewnętrznym. Czy jesteśmy bowiem w stanie – wyłącznie na podstawie naszego doświadczenia – orzec cokolwiek o tym, co istnieje niezależnie od nas?

10 Pojęcie materii W książce The Analysis of Matter Russell podejmuje tytułowy problem analizy materii, czyli tego, co bada fizyka. Zgodnie z poczynionymi przez niego obserwacjami materia w ujęciu fizyki kwantowej redukuje się wyłącznie do fikcji matematycznej, zaś samo jej pojęcie ma charakter filozoficzny, nie zaś fizyczny. Co gorsza, pojęcie materii sugeruje, że w świecie istnieją pewne stałe własności, podczas gdy w sposób uzasadniony można mówić jedynie o pewnych zdarzeniach, czyli zjawiskach, posiadających krótkie trwanie w czasoprzestrzeni. Wniosek: pojęcie materii powinno zostać wyeliminowane.

11 Świat wywnioskowany Na kartach The Analysis of Matter Russell podejmuje problem określenia własności, która na poziomie fundamentalnym wypełnia świat. Skoro nie jest to materia, to jaką naturę ma ta własność? Russell odpowiada: nie wiemy. ? Przyczynowanie Własności strukturalne i kauzalne ? Wnioskowanie Przyczynowanie mnemiczne Mózg ? Przyczynowanie Własności wewnętrzne Percepty

12 Czego nie mówi fizyka Zgodnie z tym modelem nasza wiedza o świecie może dotyczyć wyłącznie jego własności strukturalnych lub przyczynowych. Wiedza o własnościach wewnętrznych jest przed nami ukryta. Fizyka może zatem orzekać, w jakiej relacji pozostają do siebie przedmioty fizyczne lub jak na siebie oddziałują, nie może natomiast powiedzieć, czym one są. Elektron na przykład może być scharakteryzowany strukturalnie (jest częścią atomu lub ma taką czy inną strukturę wewnętrzną – o tym drugim jeszcze nie wiemy) lub przyczynowo (posiada daną masę spoczynkową i ładunek elektryczny). Definicja elektronu nigdy nie będzie zatem mówiła, czym on jest, ale jak się zachowuje lub jak jest zbudowany.

13 Najprostsze wyjaśnienie
Choć nie wiemy zatem, czym są własności wewnętrzne świata, możemy ułożyć – idąc za Russellem – następujące rozumowanie, które częściowo je scharakteryzuje. W poznaniu są nam dane wrażenia, których całkowita fizyczna (tj. strukturalna i przyczynowa) charakterystyka jest niemożliwa. W świecie istnieją własności wewnętrzne, o których nie może nam nic powiedzieć nasze doświadczenie. Najprostszym wyjaśnieniem jest przyjęcie, że za nasze wrażenia odpowiadają własności wewnętrzne. W ten sposób ponownie dochodzimy do monizmu neutralnego. To, co doświadczeniowe i to, co będące wewnętrzną własnością stanów fizycznych różni się tylko ze względu na to, czy jest ujęte bezpośrednio, czy tylko przez opis.

14 Model Russella Oddziaływanie przyczynowe
Poznanie przez opis (wnioskowanie) Domena fizyki i fizjologii Poznanie bezpośrednie Domena psychologii Spalanie wodoru w gwieździe Emisja światła Przejście światła przez atmosferę Pobudzenie gałki ocznej Mózg Wrażenie światła

15 Problem idealizmu Model taki rodzi jednak jeden podstawowy problem: skoro bezpośrednio znamy jedynie psychiczne percepty, to skąd wiemy, że cały świat nie ma natury psychicznej, co wprost prowadzi do metafizycznego i epistemologicznego idealizmu? Russell odpowiada: nie wiemy, choć on sam jest „organicznie niezdolny do wiary, że słońce nie istnieje w dni, kiedy jest zupełnie zakryte przez chmury […]” Bertrand Russell, Zarys filozofii, s. 344 Co gorsza, przy tego rodzaju agnostycyzmie musimy przyznać, że zdarzenia w świecie „mogą być takie, jak zachodzą w nas, ale mogą być również zupełnie inne, całkowicie przekraczając naszą wyobraźnię”. Bertrand Russell, My philosophical development, s. 13

16 Problem materializmu Utożsamienie perceptów ze stanami mózgowymi budzi naturalne pytanie, czy nie jest to jakaś wersja materializmu. Russell pisze na przykład: „Zdarzenie w mózgu jest wrażeniem wizualnym” Bertrand Russell, My Philosophical Development, s. 320 „Zdarzenia, które składają się na żywy mózg są właściwie identyczne z tymi, które składają się na odpowiadający mu umysł”. Bertrand Russell, Portraits from Memories, s. 158

17 Rozwiązanie problemów
Russell nie może w sposób zadowalający odpowiedzieć na problem idealizmu. Może on jedynie utrzymywać, iż szereg przyczyn i skutków prowadzących do powstania wrażenia „polega na przyczynowo ciągłym łańcuchu zdarzeń w czasoprzestrzeni i nie mamy podstaw do twierdzenia, że zdarzenia w nas są tak bardzo różne od zdarzeń na zewnątrz nas”. Bertrand Russell, Zarys filozofii, s. 252 W przypadku problemu materializmu, choć trafnie można powiedzieć, że stany mózgu są stanami naszego umysłu, to nasz mózg nie jest materialny. Jako taki on sam składa się z perceptów, stąd nie jesteśmy w stanie nic orzec o jego wewnętrznych własnościach. Stanowisko Russella to co najwyżej fizykalizm, o którym pisze jednak „ci, którzy byli uprzednio materialistami, mogą teraz przyjąć filozofię, która pod wieloma względami doprowadzi do tego samego”. Tamże, s. 190

18 Dalsze losy monizmu neutralnego
Monizm neutralny Russella nie oddziałał raczej w filozofii. Dziś jednak przyjmuje się koncepcję własności wewnętrznych, w których szuka się rozwiązania tzw. trudnego problemu świadomości, czyli problemu qualiów. Sam Russell, wbrew temu, co się niekiedy sądzi, nigdy nie porzucił monizmu neutralnego. Uważał on jednak, że ta część jego koncepcji jest powszechnie nierozumiana. Wydaje się jednak, że pogląd ten jest zbyt skomplikowany dla materialistów, a zarazem stanowczo zbyt redukcyjny dla dualistów. Choć zatem dostarcza on konkurencyjnych względem propozycji Kartezjusza ram pojęciowych, filozofowie nie kwapią się, by z nich skorzystać.

19 Cechy monizmu neutralnego Bertranda Russella:
Podsumowanie Cechy monizmu neutralnego Bertranda Russella: Empiryzm. Doświadczenie jako punkt wyjścia całej naszej wiedzy. Eliminatywizm. Analiza i eliminacja pojęć przedmiotu i podmiotu. Rewizja pojęciowa. Analiza i eliminacja kartezjańskiego podziału na materię i umysł. Strukturalizm. Nasza wiedza o tym, co istnieje w zewnętrznym świecie ma charakter czysto strukturalny. Fundamentalizm. Podstawowa (fundamentalna) własność w świecie jest tą samą, która odpowiada za nasze świadome doświadczenie. Agnostycyzm. Nie jesteśmy w stanie określić natury własności fudamentalnej. Dla prostoty możemy ją potraktować jako neutralną. Wniosek: rozwiązanie problemu umysł/ciało należy zacząć od rewizji semantyki, a następnie szukać epistemologicznego wyjaśnienia naszej wiary w dualizm.

20 XI Zlot Filozoficzny Lublin, 2-4 lipca 2015
Dziękuję za uwagę XI Zlot Filozoficzny Lublin, 2-4 lipca 2015 Jacek Jarocki (KUL)