Zadośćuczynienie za krzywdę w konsekwencji szkody na osobie

Prezentacja na temat: "Zadośćuczynienie za krzywdę w konsekwencji szkody na osobie"— Zapis prezentacji:

1 Zadośćuczynienie za krzywdę w konsekwencji szkody na osobie
Anna Fialska Aneta Kulesza

2 Świadczenia związane z zaspokojeniem szkód na osobie (Kodeks Cywilny)
Zwrot kosztów będących następstwem uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci Renta wyrównawcza Renta tymczasowa na zwiększone potrzeby Jednorazowe odszkodowanie – kapitalizacja renty Stosowne odszkodowanie Renta alimentacyjna Zadośćuczynienie Na rzecz poszkodowanego Na rzecz najbliższych członków rodziny

3 Zadośćuczynienie na rzecz osób poszkodowanych (art. 445 & 1 k.c)
„W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.”

4 Zadośćuczynienie na rzecz osób poszkodowanych (art. 445 & 1 k.c)
Dotyczy tylko osoby bezpośrednio poszkodowanej, która przeżyła wypadek i doznała uszkodzenia ciała luz rozstroju zdrowia. Wyjątek: Jeżeli roszczenie zostało uznane na piśmie lub gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego, wówczas roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców poszkodowanego (art. 445 & 3 k.c.)

5 Zadośćuczynienie na rzecz osób poszkodowanych (art. 445 & 1 k.c)
Cechy świadczenia: Pieniężne, wyrażone i realizowane w środkach finansowych, Osobiste, należne wyłącznie poszkodowanemu, Jednorazowe i całościowe, Mające złagodzić cierpienia fizyczne i psychiczne, wyrównać uszczerbki o charakterze niematerialnym związanych z doznaną krzywdą, W pewnym sensie uznaniowe – dość daleko idąca swoboda w jego przyznawaniu i określaniu wysokości przez sądy.

6 Określanie wysokości zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego – kryteria oceny
Stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu, wyrażający się w kalectwie, oszpeceniu, ograniczeniach ruchowych, ograniczeniach w wykonywaniu czynności życia codziennego Długotrwałość choroby, cierpień, leczenia, rehabilitacji, bolesność zabiegów, dokonywane operacje, leczenie sanatoryjne, okres dochodzenia do względnej sprawności, przywrócenia prawidłowych funkcji organizmu Wiek poszkodowanego Płeć poszkodowanego Poczucie bezradności życiowej, niekorzystne widoki i możliwości poszkodowanego w przyszłości Aktualna i zmieniająca się stopa życiowa społeczeństwa polskiego i społeczności na terenie zamieszkania poszkodowanego Inne czynniki indywidualne, uzależnione od konkretnego stanu faktycznego

7 „Wysokość zadośćuczynienia, mówiąc najogólniej, powinna być określona z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy, mających wpływ na rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Artykuł 445 § 1 k.c. daje więc podstawę do tego, że sąd może zasądzić odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.” Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2000r., sygn. akt V CKN 527/00 „Poziom życia poszkodowanego nie może być zaliczany do czynników, które wyznaczają rozmiar doznanej krzywdy i wpływają na wysokość zadośćuczynienia” Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2010 r., sygn. akt II CSK 94/10

8 „Niedopuszczalne jest stosowanie jakichkolwiek mechanizmów przy wyliczaniu wysokości zadośćuczynienia.” Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 lutego 2012 r., sygn. akt I ACa 84/12 „Procentowo określony uszczerbek służy tylko jako pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego zadośćuczynienia. Należne poszkodowanemu zadośćuczynienie nie może być mechanicznie mierzone przy zastosowaniu stwierdzonego procentu uszczerbku na zdrowiu. W prawie ubezpieczeń społecznych wysokość należnego jednorazowego odszkodowania jest zryczałtowana, w prawie cywilnym wysokość zadośćuczynienia jest zindywidualizowana” Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I PK 47/05 M. P. Pr. 2006/4/208

9 „Na wysokość zadośćuczynienia pieniężnego mają ponadto wpływ: postawa sprawcy, nieodwracalność następstw wypadku (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, poczucie nieprzydatności społecznej.” Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., sygn. akt I CSK 389/10

10 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 445 & 1 k.c. – przykład 1
W wyniku wypadku komunikacyjnego poszkodowany doznał obrażeń ciała Uszczerbek na zdrowiu: 85% (w chwili wyroku poszkodowany poruszał się o kulach) Pobyt w szpitalu: 18 dni Obrażenia: kości udowej, podudzia lewego, czaszki, oka, rany tłuczone głowy Ubezpieczyciel wypłacił zł, powód żądał zł, sąd zasądził zł (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 lutego 2012 r., I ACa 84/12)

11 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 445 & 1 k.c. – przykład 2
W wyniku wypadku komunikacyjnego poszkodowany doznał obrażeń ciała: licznych złamań kości, uszkodzenia oka skutkującego zaburzeniem widzenia, licznych ran szarpano – tłuczonych, uszkodzenia zębów, deformacji ręki Wielokrotne zabiegi w ramach leczenia ortopedycznego, zabiegi korekcyjne, kilkukrotna rehabilitacja, opieka osób trzecich, liczne blizny, w tym twarzy (asymetria twarzy), szyi Brak informacji o długości pobytu w szpitalu Niezdany egzamin maturalny Zły stan psychiczny, zaburzenia osobowości (efekt długotrwałego leczenia, bólu, zmniejszenia aktywności życiowej, wstyd z powodu własnego wyglądu, ukrywanie twarzy, unikanie ludzi, brak pewności siebie, zaniżona samoocena, zaburzenia adaptacyjne) Ubezpieczyciel wypłacił zł, powód żądał dodatkowo zł. Sąd uznał jednak, że wypłacona uprzednio kwota jest wystarczającym zadośćuczynieniem i oddalił powództwo. (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, I Aca 67/12)

12 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 445 & 1 k.c. – przykład 3
W wyniku wypadku komunikacyjnego poszkodowany porusza się na wózku inwalidzkim, Szacowany uszczerbek na zdrowiu: 100% Brak informacji o długości pobytu w szpitalu Poszkodowany utracił perspektywy na przyszłość, ma poczucie nieprzydatności i bezradności, jest niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji, jest wyłączony z życia towarzyskiego, a jego udział w życiu rodzinnym jest ograniczony do minimum Sąd Okręgowy zasądził kwotę zadośćuczynienia zł, Sąd Apelacyjny zł, Sąd Najwyższy zł (Zakład Ubezpieczeń początkowo uznał zł) (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012r., sygn. akt IV CSK 221/11)

13 Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny (art. 446 & 4 k.c.)
„Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.”

14 Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny (art. 446 & 4 k.c.)
Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę tj. śmierć poszkodowanego bliskiego Nie przechodzi na spadkobierców – roszczenie jest ściśle związane z osobą uprawnionego i wraz z jej śmiercią wygasa W polskim prawie od 2008 roku (zapis wprowadzony do kodeksu cywilnego ustawą z 13 maja 2008 roku, wszedł w życie 3 sierpnia 2008 roku)

15 Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny (art. 446 & 4 k.c.)
Cechy świadczenia: Pieniężne, wyrażone i realizowane w środkach finansowych, Osobiste, należne wyłącznie uprawnionemu najbliższemu członkowi rodziny zmarłego poszkodowanego (roszczenie nie wchodzi do masy spadkowej) Jednorazowe i całościowe, Mające złagodzić ogół cierpień po stracie najbliższej osoby Fakultatywne i uznaniowe – sądom pozostawia się swobodę w przyznawaniu i określaniu wysokości

16 Określanie wysokości zadośćuczynienia na rzecz najbliższych członków rodziny – kryteria oceny
Długotrwałość cierpień i bólu po śmierci najbliższego, trauma, ogrom doznanego cierpienia; Poczucie osamotnienia, cierpienia natury moralnej i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej; Stopień krzywdy wynikający z utraty pomocy, wsparcia i opieki osoby bliskiej; Poczucie straty, żalu, tęsknoty, silne przeżywanie żałoby po zmarłym; Utrata czerpania przyjemności z życia rodzinnego; Wiek uprawnionego do zadośćuczynienia; Wstrząs związany z dramatycznymi okolicznościami wypadku np. śmierć na oczach najbliższego; Stopień pokrewieństwa i zażyłości między uprawnionym, a zmarłym Rola zmarłego jaką pełnił w rodzinie Potencjalny okres traumy i dochodzenia do względnej normalności

17 Uprawnieni do zadośćuczynienia
„Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienia jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien sprawdzić, czy istniała dostatecznie mocna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym roszczenia, a zmarłym.” Wyrok SN z 27 czerwca 2014 roku, sygn. akt V CSK 445/13 „Tego, kto jest w danym wypadku najbliższym członkiem rodziny, należy do sądu orzekającego. Stosownie do okoliczności danego wypadku za najbliższego członka rodziny można również uznać macochę, zwłaszcza wtedy, gdy uzasadniają to pozytywnie ocenianie w świetle zasad współżycia społecznego stosunki łączące macochę i pasierba.” Wyrok SN z 10 grudnia 1969 roku, sygn. akt III PRN 77/69

18 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 446 & 4 k.c. – przykład 1
W wyniku wypadku komunikacyjnego zmarł pasażer pojazdu mechanicznego (uczeń LO); Sąd przyznał zadośćuczynienie na rzecz rodziców po zł i brata zł; Sąd wziął pod uwagę m.in.: Daleko idące skutki w sferze emocjonalnej i psychicznej rodziców i brata jak: uczucie pustki, brak radości, żal, tęsknota, przeżywanie żałoby stanowią całkowicie naturalną konsekwencję utraty osoby najbliższej; Istotną zmianę sytuacji życiowej najbliższej rodziny zmarłego, której skutkiem była utrata osoby wchodzącej w dorosłe życie, usamodzielniającej się i będącej dotychczas istotnym oparciem w życiu codziennym poprzez pomoc w pracach domowych, opiekę nad chorym ojcem, opiekę i naukę małoletniego brata; Perspektywę, że w nieodległej przyszłości po ukończeniu nauki, zmarły podjąłby stałą pracę, co w konsekwencji przyczyniłoby się do istotnej poprawy sytuacji materialnej rodziny. Wyrok Sądu Rejonowego w Sokółce z dnia 30 kwietnia 2010 r.

19 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 446 & 4 k.c. – przykład 2
W wyniku wypadku komunikacyjnego zmarł syn powódki; Sąd Apelacyjny zmienił wysokość zadośćuczynienia na rzecz matki ustalonego przez Sąd Okręgowy z zł na zł; Sąd wziął pod uwagę m.in.: Średnie wysokości zasądzanych zadośćuczynień w podobnych sprawach wynoszące maksymalnie – zł; Prawo do życia w rodzinie wynikające z art. 446 & 4 k.c. zasługuje na szczególną ochronę i wyższe świadczenie; Zwiększenie u powódki poczucie krzywdy wynikającego z braku zakończenia postępowania karnego oraz nie osądzenia potencjalnych sprawców w chwili wydania wyroku w postępowaniu cywilnym; Obiektywnie naganne zachowanie sprawcy w postaci kierowania w stanie nietrzeźwości, które wpłynęło dodatkowo na rozmiar krzywdy powódki. Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 14 kwietnia 2010 roku

20 Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 446 & 4 k. c
Wysokość zadośćuczynienia z tytułu art. 446 & 4 k.c. – Katastrofa w Smoleńsku Pierwsza fala zadośćuczynień (2011r.) Brak wyroków sądów – przyznane kwoty nie były wynikiem wyroku sądu a rozwiązaniem, na które zgodziły się obie strony 270 krewnych otrzymało po zł na osobę W 2013 roku część rodzin wystąpiła z żądaniami dodatkowych zadośćuczynień, ale nie Prokuratoria Wojskowa reprezentująca Skarb Państwa nie zgodziła się na ugody W ramach tej fali zadośćuczynień państwo wydało ok zł Druga fala zadośćuczynień (2015r.) Skarb Państwa wypłacał niższe kwoty niż wnioskowane W ramach tej fali zadośćuczynień państwo wydało około zł Trzecia fala zadośćuczynień ( r.) Około 50 nowych wniosków w warszawskim sądzie rejonowym Niektórzy z krewnych ofiar zażądali od MON powyżej 1 mln zł, a rekordzista - ponad 3 mln zł. Przykładowe uzasadnienie wniosku: „Krzywdę pogłębia to, że sprawa katastrofy do dziś toczy się w prokuraturze i jest obecna w mediach. W wyniku zaniedbań aparatu państwa narażony jestem też na traumę ekshumacji. Wcześniej nie otrzymałem od państwa żadnej rekompensaty" Konsekwencje „casusu smoleńskiego”

21 Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny na podstawie art. 448 k.c.
„W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.”

22 Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny na podstawie art. 448 k.c.
Przepis stosowany do dochodzenia zadośćuczynień w przypadku śmierci osoby bliskiej w wypadku komunikacyjnym przed 2008 rokiem Najczęściej wnioski trafiające do sądu były oddalane.

23 Podsumowanie orzecznictwa
Duża rozbieżność w zakresie kwot uznawanych za „stosowne” i „adekwatne” w podobnych stanach faktycznych Po stronie Zakładów Ubezpieczeń wysokość przyznawanych zadośćuczynień jest niższa niż możliwa do uzyskania na drodze postępowania sądowego Istnienie pewnych utrwalonych zasad dotyczących ustalania wysokości zadośćuczynienia

24 Rekomendacje KNF dotyczące procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych Dokument z czerwca 2016 roku 21 rekomendacji w 3 grupach: Organizacja, zarządzanie, nadzór i kontrola procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia Sposób prowadzenia postępowania w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia Sposób ustalania wysokości zadośćuczynienia

25 Kwestia zadośćuczynienia zagranicą
Idei równej i sprawiedliwej kompensaty szkody niemajątkowej mogą służyć dwie metody, stosowane przez różne kraje: Pierwsza, duża grupa krajów pozostawia tę ocenę w gestii sądu. Zatem to przede wszystkim sędzia określa wysokość odszkodowania/zadośćuczynienia, która będzie sprawiedliwa i rozsądna, w oparciu o decyzje podjęte w podobnych sprawach. Druga, znacznie mniejsza grupa krajów, które stosują mniej lub bardziej złożone i szczegółowe tabele oraz systemy kompensacyjne.

26 Kraje, w których systemy kompensacji są oparte na decyzjach sądów
Regulowanie kwestii zadośćuczynienia Austria Nie ma tu ustalonych kwot, ale istnieją „taryfy sądowe” dla szkód na osobie: przy szacowaniu zadośćuczynienia za ból i cierpienie stosowane są stawki dzienne w zależności od poziomu bólu euro za ból nieznaczny, euro za umiarkowany i euro za silny. Niemcy Sądy szacują odszkodowania za szkodę niemajątkową w sposób indywidualny dla każdego przypadku. Przyznanie świadczenia za ból i cierpienie opiera się na dwóch przesłankach: kompensacie i zadośćuczynieniu Szwajcaria Szacowanie szkody niemajątkowej jest oparte na porównaniu podobnych przypadków (tylko te ostatnie, nie zaś z przeszłości). Jednak istnieje również inne podejście, według którego każdy poszkodowany, który doznał uszczerbku na zdrowiu, powinien być uprawiony do kompensaty podstawowej, opartej jedynie na ogólnej powadze szkody. Ta podstawowa kompensata powinna następnie być zwiększona o kompensatę uzupełniającą, uwzględniającą subiektywne okoliczności krzywdy danej ofiary. Anglia Sądy angielskie polegają na porównywaniu podobnych przypadków. Kwota zasądzona w najgorszym przypadku jest traktowana jako punkt wyjścia przy opracowywaniu swoistej taryfy szkód. Stany Zjednoczone Odszkodowania mają z jednej strony pełnić funkcję karną, zaś z drugiej przyznawane są przez ławę przysięgłych, którzy nie znają się na tej dziedzinie. Prowadzi to do bardzo niespójnych praktyk przy szacowaniu szkód przez ławę ponieważ zazwyczaj nie zwraca ona zbytniej uwagi na poprzednie casusy, a przeciwnie – brane są pod uwagę tylko okoliczności danego przypadku. Poziom kompensat w USA jest w związku z tym nie tylko bardzo wysoki, ale również bardzo trudny do przewidzenia.

27 Kraje, w których stosuje się systemy bazujące na tabelach rekompensat
Regulowanie kwestii zadośćuczynienia Włochy Do szacowania kompensat w przypadkach drobnych urazów spowodowanych wypadkami drogowymi stosuje się włoski ustawowy model standaryzacji. Stała stawka dzienna (46,29 euro) jest stosowana w przypadkach absolutnej czasowej niezdolności do normalnego funkcjonowania. W przypadkach cięższych obrażeń brak takiej ustawowej unifikacji. W praktyce sądy stosują różne tabele, z których najczęściej wykorzystywana jest w szczególności tabela mediolańska. Sąd może jednak zwiększyć kwoty zasądzeń w pewnym ograniczonym zakresie. Francja Do szacowania szkody niemajątkowej służą tabele sądowe, które zawierają metody szacowania i odpowiednie kwoty. Oprócz odszkodowania za straty niemajątkowe na osobie, ofiara może dochodzić zadośćuczynienia za ból i cierpienie. Są one szacowane według siedmiostopniowego schematu kompensacyjnego – od bólu bardzo łagodnego (1500 euro) po ból bardzo silny (do euro i wyżej). Ponadto poszkodowany może domagać się odszkodowania, które mają rekompensować szkody wynikłe z uszczerbku na wyglądzie ofiary, upośledzeniu/obniżeniu jej dotychczasowego sposobu życia, zdolności do założenia rodziny. Hiszpania Szacowanie szkód w przypadku szkód osobowych jest prawnie ujednolicone w ustawie o odpowiedzialności za wypadki komunikacyjne, która ponad 450 stron odnośnych tabel kompensacyjnych. Tabele te pozwalają na oszacowanie świadczeń nie tylko w przypadku tymczasowej i trwałej niezdolności, ale także, np. w przypadku śmierci ofiary i do pewnego stopnia nawet za straty majątkowe.

28 Różnice w Europie Ogólny poziom zasądzeń wzrósł znacząco w ciągu ostatnich kilku lat. Widać ogromne zróżnicowanie w wysokości odszkodowań wypłacanych w różnych krajach europejskich. Na samej górze znajdują się Anglia, Irlandia, Belgia, Włochy, zaś najniższe pozycje zajmują kraje skandynawskie. Dla ujednolicenia szacowania szkody według urazów powstała nowa inicjatywa europejska, zwana europejską skalą ratingową niepełnosprawności. Ma ona na celu ujednolicenie szacowania stopnia szkody w postaci rozmiaru uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zgodnie z zaburzeniami czynności życia codziennego. Do projektu należą przedstawiciele kilku krajowych związków ekspertów medycznych, którzy pracują w wymiarze sprawiedliwości i ubezpieczeniach, a także sędziowie, prawnicy i menedżerowie firm ubezpieczeniowych. Ma to stać się przyczynkiem do ujednolicenia wysokości odszkodowań w tym zakresie w Europie. Skala obejmuje wiele różnych uszczerbków na integralności fizycznej i psychicznej i zawiera ich procentowe wagi, pozwalając na znormalizowanie, a tym samym dające się przewidzieć i porównać szacowanie kwot odszkodowania.

29 Najwyższe kwoty zadośćuczynienia zasądzone w Europie (w tys. euro)
Źródło: Karner E., Zadośćuczynienie za szkody na osobie w wybranych zagranicznych systemach sprawnych, 2015

30 Forum Zadośćuczynień Forum Zadośćuczynień powstało w czerwcu 2016 r. jako kontynuacja działań Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego związanych z prezentacją oczekiwań nadzorczych dotyczących likwidacji szkód komunikacyjnych przez zakłady ubezpieczeń działające w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem likwidacji szkód komunikacyjnych objętych obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Celem powołania Forum Zadośćuczynień było przygotowanie projektu rozwiązań legislacyjnych pozwalających w sposób systemowy uregulować kwestię ustalania wysokości kwot zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej i ich wypłaty przez zakłady ubezpieczeń w związku z ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Wśród uczestników Forum można wymienić przedstawicieli Ministerstwa Finansów, Ministerstwo Sprawiedliwości, Rzecznika Finansowego, Polską Izbę Ubezpieczeń, UFG, PBUK, Stowarzyszenie Sędziów Polskich IUSTITIA, Polskie Towarzystwo Medycyny Ubezpieczeniowej, Polskie Towarzystwo Medycyny Sądowej i Kryminologii, Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości przy Ministerstwie Sprawiedliwości, Polska Izba Doradców i Pośredników Odszkodowawczych. Działania podjęte przez KNF w celu uporządkowania obszaru likwidacji szkód komunikacyjnych związane były z: Wydaniem w dniu 16 grudnia 2014 r. Wytycznych dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych Wydaniem w dniu 21 czerwca 2016 r. Rekomendacji dotyczących procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów

31 Założenia Forum Zadośćuczynień
Krokiem mającym na celu ustabilizowanie i przewidywalność wypłat zadośćuczynień było podjęcie prac nad stworzeniem propozycji legislacyjnej mechanizmu obliczania wysokości zadośćuczynienia. W obecnym stanie prawnym zakłady ubezpieczeń mają trudności w wyznaczeniu adekwatnego poziomu składki jak również rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w celu pokrycia wypłat zadośćuczynień za śmierć i uszkodzenie ciała. Dla poszkodowanych w wypadkach standaryzacja oznacza możliwość szybkiego otrzymania wypłaty, co do zasady bez oczekiwania na wyrok sądu. Komisja Nadzoru Finansowego w trakcie prac nad Rekomendacjami LSO zidentyfikowała problemy związane z brakiem stosownych przepisów w obowiązujących regulacjach prawnych a dotyczących m.in. poniższych zagadnień: 1. Brak wskazania, jaka powinna być wysokość zadośćuczynienia. 2. Brak jednolitego katalogu okoliczności, jakie powinny być brane pod uwagę przy ocenie szkody niemajątkowej. 3. Brak kryteriów, jakimi należy kierować się przy określaniu (miarkowaniu) wysokości zadośćuczynienia. 4. Brak szczegółowych okoliczności kształtujących możliwość występowania z roszczeniem o zadośćuczynienie w sytuacji śmierci osoby bliskiej. 5. Brak definicji najbliższego członka rodziny, czy osoby bliskiej, czyli osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia w związku ze śmiercią członka najbliższej rodziny lub osoby bliskiej.

32 Ostatecznie w ramach Forum Zadośćuczynień powstały:
Zespół Zadaniowy 1, którego celem była analiza aktów prawnych prowadząca do wyselekcjonowania tych przepisów, w których konieczne będzie dokonanie nowelizacji oraz przygotowanie propozycji regulacji dotyczących zadośćuczynienia z tytułu śmierci osoby bliskiej. Zespół Zadaniowy 2, którego celem była analiza prawomocnych wyroków sądowych dot. wypłat zadośćuczynienia z tytułu śmierci z umów ubezpieczenia OC p.p.m. wydanych na podstawie art. 446 § 4 oraz art. 448 w związku z art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego.

33 Wyniki prac Zespołu Zadaniowego 1
W początkowym etapie prac Zespołu Zadaniowego 1 rozstrzygnięto, że regulacja dotycząca zadośćuczynień powinna być regulowana aktem prawnym rangi ustawowej, a nie tzw. miękkiego prawa. Decydującym argumentem za przyjęciem modelu regulacji o charakterze ustawowym było, iż regulacja taka będzie wiążąca dla wszystkich podmiotów a przez to zostanie zapewniona przewidywalność świadczeń w dużo większym stopniu, niż obecnie. Jednakże zwolennikami regulacji o charakterze pozaustawowym pozostali Polska Izba Doradców i Pośredników Odszkodowawczych oraz Rzecznik Finansowy. W dalszych pracach Zespół Zadaniowy 1 zajął się opracowywaniem kształtu nowej regulacji, w szczególności jej umiejscowieniem, kwestią, czy należy ograniczyć ustawowo krąg uprawnionych do zadośćuczynienia, sposobem, w jaki należy wyznaczyć wysokość zadośćuczynienia oraz jak ukształtować rolę sądów w określaniu wysokości zadośćuczynienia. Ostatecznie podczas posiedzenia Zespołu Zadaniowego 1 kończącego jego prace zaprezentowano projekt rozwiązania legislacyjnego, które przewiduje m.in. zmianę przepisów Kodeksu cywilnego oraz Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zgodnie z projektowanymi przepisami, sposób ustalania sumy tytułem zadośćuczynienia regulowany byłby rozporządzeniem ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.

34 Wyniki prac Zespołu Zadaniowego 2
Zespół Zadaniowy 2 dokonał analizy prawomocnych wyroków sądowych, obejmujących łącznie uprawnionych. Analiza była prowadzona przede wszystkim przez pracowników Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. W analizie brali udział również przedstawiciele innych uczestników Forum Zadośćuczynień. Zespół Zadaniowy 2 korzystał z dwóch źródeł danych dotyczących prawomocnych wyroków sądowych: 1. Powszechnie dostępnych wyroków opublikowanych na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych. 2. Wyroków przekazanych przez zakłady ubezpieczeń w odpowiedzi na wezwania Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego.

35 Podział zgromadzonych wyroków ze względu na podstawę prawną roszczenia
Źródło: Informacja dotycząca wyników prac Forum Zadośćuczynień, KNF 2017

36 Podział zgromadzonych wyroków ze względu na instancję wyroku prawomocnego
Źródło: Informacja dotycząca wyników prac Forum Zadośćuczynień, KNF 2017

37 Podział zgromadzonych wyroków ze względu na województwa
Źródło: Informacja dotycząca wyników prac Forum Zadośćuczynień, KNF 2017

38 Podział zgromadzonych wyroków ze względu na uprawnionych
Źródło: Informacja dotycząca wyników prac Forum Zadośćuczynień, KNF 2017

39 Wnioski Forum Zadośćuczynień
Wynik analizy prawomocnych wyroków sądowych w zakresie zadośćuczynień za śmierć osoby najbliższej przeprowadzonej przez Forum Zadośćuczynień Analiza wyroków pozwala na ustalenie, że sądy co do zasady uznają, że osobą najbliższą w rozumieniu art. 448 i 446 § 4 Kodeksu cywilnego są: Małżonek Dziecko Rodzic Rodzeństwo Wnuk Dziadkowie W ramach dokonanej analizy wyodrębniono dodatkowe okoliczności mające w ocenie sądów wpływ na wysokość zadośćuczynienia: Wiek Śmierć obojga rodziców Fakt bycia jedynakiem Prowadzenie wspólnego gospodarstwa

40 Ostatecznym wynikiem analizy wyroków sądowych jest tabela opracowana dla poszczególnych kategorii uprawnionych, uwzględniająca dodatkowe okoliczności mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia. Źródło: Informacja dotycząca wyników prac Forum Zadośćuczynień, KNF 2017

41 Opinie środowisk finansowych
Rzecznik Finansowy: „Przystępując do współpracy, zakładaliśmy, że uporządkowanie wysokości zadośćuczynień dla większości standardowych przypadków - na podstawie orzeczeń sądów - sprawi, że uprawnieni będą szybciej dostawali pieniądze bezpośrednio od ubezpieczyciela.” Biuro Rzecznika Finansowego: „Ostatnio KNF nieoczekiwanie zaproponował uwzględnienie danych dostarczonych przez przedstawicieli branży ubezpieczeniowej. Przewidują pomniejszenie wartości ustalonych w oparciu o wyroki sądów o ok. 30 proc.” Biuro Rzecznika Finansowego: „Naszym zdaniem najbardziej obiektywna stawka zryczałtowanych zadośćuczynień wynika ze średniej wynikającej z orzeczeń sądów. Jeśli te świadczenia będą niższe niż przyznawane dotychczas przez sądy w takich sprawach, to kancelarie odszkodowawcze nadal będą miały pole do działania i nowe przepisy nie przyniosą spodziewanego efektu w postaci przyspieszenia pełnych wypłat.” Wiceprezes kancelarii odszkodowawczej Votum: „Pod koniec prac Polska Izba Ubezpieczeń przedstawiła wyliczenia dotyczące wypłat w drodze uznania i ugód. Różnice w wysokości przeciętnych świadczeń wynoszą nawet ponad 20 tys. zł na niekorzyść poszkodowanych. Różnice wynikają z tego, że ubezpieczyciele do średniej wliczają nie tylko świadczenia przyznane na mocy wyroków sądów, ale także niższe wypłaty wynikające z uznania roszczeń czy ugód zawieranych z bliskimi ofiar wypadków.” Polska Izba Ubezpieczeń: „Zmiany zmierzają w dobrym kierunku. Dla ubezpieczycieli najważniejsze jest, aby zadośćuczynienia należne bliskim ofiar wypadków były przewidywalne. Jeśli po zmianach znacząco wzrosną kwoty wypłat, składka płacona przez 23 miliony kierowców także będzie musiała wzrosnąć.”

42 Dziękujemy za uwagę! 